V

VAÐ, n., pl. vóð; [A.S. wæd; Swed.-Dan. vad, vade-sted; cp. Lat. vadum; vað is derived from the verb vaða, and is not borrowed from the Latin noun]:

—a wading-place, ford, across a river or creek; á árbakkanum við vaðit, Fms. xi. 255; þar vissi hann vað eitt ok reið þar til, 354; rekr hann ofan á vaðit, ok heitir þar síðan Þorgeirs-vað, Nj. 108; öll vöð á ánni, Stj. 394, Grett. 140; háska-vað, Art. 66; þar var þá vað á ánni, en nú er ekki. Glúm. 352; halda vörð á vöðum öllum, Dropl. 30: phrases, hafa vaðit fyrir neðan sig, to act warily; fara á hunda-vaði yfir e-t, ‘to pass by a dog’s ford over a thing,’ i.e. to slur it over, do it hurriedly and badly,

II. the word is very freq. in Icel., also in local names, ‘-ford,’ Germ. -furth, being an unknown form; Vimrar-vað, Edda; Holta-vað, Nj.; Nauta-vað, Eyja-vað, Ísl. ii. 179.

VAÐA, pres. veð; pret. óð, ótt (óðst), óð, pl. óðu; subj. œði and væði; imperat. vað, vaddu; part. vaðinn: [A.S. wadan; Engl. wade; Germ. waten; Dan. vade]:

—to wade, go through shallow water, Gm. 21, 29, Hkv. Hjörv. 5; vaða þunga stramna, Vsp. 45; hann gengr götu til lækjarins, en veðr síðan lækinn, Gísl. 28; þar má vel vaða út í hólmann, Fms. i. 71; þeir óðu út á mót margir, viii. 161; þeir óðu til lands, 317; en Þórr óð til lands, Edda 36; ok óð á sæinn út, Hkr. i. 229; hón óð út á vaðlana, Lv. 68, 69; vér höfum vaðnar leirur, Orkn. (in a verse); vaða mjöll, to wade through snow, Sighvat; var mjöllin svá djúp, at hrossin fengu eigi vaðit, Fb. ii. 111; Þórr gengr til dómsins ok veðr ár þær, Edda 10; vaxattú nú Vimr, alls mik vaða tiðir, 60: also of fire, smoke, wind, vaða loganda eld, Fms. i. 265, Nj. 162; var því líkast sem þeir væði reyk, Fms. iii. 176; sem hann væði vind, vi. 419; sem hann œði vind, Mork. l.c.; þeir óðu jörðina at knjám, Fas. i. 424: the phrase, tungl veðr í skýjum, the moon wades in clouds.

II. metaph. to go through the thick of a thing, rush, storm; Kolskeggr óð at honum, rushed at him, Nj. 97; vaða fram, to rush forth, in battle, Al. 5; þars þú at vigi veðr, Skv. 2. 24; vaðit hefir þú at vígi. Am. 90; hann lætr vaða stein til eins þeirra (he lets fly a stone at him) svá at sá liggr í svíma, Fs. 36; þá óð annat útan í mót, Fms. viii. 191; þar er vé vaða, Darr. 6 (of the standard in battle); Ebresk orð vaða opt í Látinunni, Hebrew words often get into the Latin, Skálda (Thorodd); sýnisk mér sem hér vaði allt saman (be all mixed together) kálfar ok úlfar, Fms. viii. 243; hón lét skíran málm vaða, threw gold broadcast, Akv. 39; láta gullskálir á flet vaða, 10.

2. vaða uppi, to ‘wade up,’ appear above water; óðu limarnar uppi en rætrnar í sjónum, of a tree, Fms. vii. 163: vaða uppi is used of sharks or dog-fish coming to the surface; hence to be violent, þenna tíma óð herra Ásgrímr mjök uppi, Bs. i. 722, 730.

vaðall,† m. = vaðill, a wading; eptir vaðal í frosti, after wading in frost, Bs. i. 387.

vað-berg, n., see varðberg.

vað-beygja, u, f. a score in the thole for the fishing-line.

vað-bjúgr, adj., vað-boginn, part. (Mork. l.c.), falling slack like a fishing-line: in the phrase, fara v. fyrir e-m, to give in, Fb. iii. 383.

vað-dráttr, m. a pulling the fishing-line.

Vað-gelmir, m. the name of a river, Lex. Poët.

vað-horn, n. [vaðr], the horn on a fishing-line; in the phrase, hann þykkisk nú vel hafa til stillt ok komið upp í vaðhorni við Sigurð, he thought that S. bad been made to gulp the hook up to the horn, metaph. from a fish gulping the hook, Fb. i. 182 (Fms. xi. 113).

vaði, a, m. a wader; in mar-vaði, q.v.

II. a pr. name, Gullþ.

vaðill and vöðull, m. [Shetl. vaadle; Dan. veile], a shallow water, esp. places where fiords or straits can be passed on horseback; hón óð út á vaðlana, Lv. 68; var flæðr sævar ok ekki reitl yfir vaðla, Sturl. iii. 46; ríða til vaðlanna (vöðlanna Cod.), id.; ok er hann reið at vaðlinum, Gullþ. 26; við vás ok vaðla (wading) spillisk mjök meinit, Bs. i. 386.

2. metaph. gabbling talk; hvaða vaðall er á þér (?).

II. a local name, Vöðlar, Vöðla-þing, in the north of Iceland, Rb. 292, Ann. 1125; Hása-vaðill, cp. Veile in Denmark.

vaðil-sund, n. a shallow sound, fig. 362.

vaðinn, part., prop. gone, done with, cp. genginn (ganga C. X): destitute, poor, vaðin at vilja, joy-bereft, Akv. 29, Hm. 4, Skv. 3. 55.

vað-krumla, u, f. a crooked hand from the fishing-line, Björn.

vaðla or vöðla, u, f. a flock of water-beasts (seals); hence

vöðlu-selr, Sks. 177, v.l., mod. vöðu-selr, a kind of seal, = opnuselr; also in Icel. called vaða, u, f., from swimming in flocks.

vað-mál, n. (sounded vammal, N.G.L. i. 362), no doubt qs. váðmál, measured stuff, standard cloth, from váð, stuff, and mál, a measure; in the old Scandinavian communities the vaðmál was the standard of all value and payment before coined gold or silver came into use, see the remarks s.v. alin; [Scot. wadmaal; Orkney and Dan. vadmel]:

—a plain woollen stuff, woven in hand-looms; in mod. Icel. the home-spun vaðmál is distinguished from the foreign stuffs, called klæði (vaðmáls-treyja, klæðis-treyja); sæmri mun ei sínum ver, silki-klæddr sprakki, en meyja hrein og hýrlynd er, hulin vaðmáls stakki, Eggert; góð vaðmáls klæði, Fms. vi. 208; skera til klæða vaðmál, id.; stíka vaðmál í sundr, Ölk. 36; lét Þyri tjalda höllina grám vaðmálum, Fms. i. 118; tjalda með gráu vaðmáli, Grett. 132 new Ed.: Færeyskt vaðmál, D.N. ii. 559; rekkju-vaðmál, wadmal for bedclothes, Dropl. 20; vaðmál til seglbóta, Sks. 30; varning Íslenzkan í vaðmálum ok í ullu. Fms. x. 294; þat fé skal vera í vaðmálum eða í vararfeldum …, Grág.; sex alnir vaðmáls gilds, Kb. ii. 192; hafnar-vaðmál, plain common wadmal; hafnar vaðmál ný ok ónotin, Grág. i. 504; Rútr gaf henni hundrað álna hafnar vaðmála, Nj. 7; pakka vaðmál, H.E. i. 574, cp. Bs. i. 842 (spýtingana ok ‘pakkana’): as a standard, alin vaðmáls, mörk vaðmáls, Fb. iii. 343; vaðmála skuld, a debt paid in wadmal, Dipl. iii. 13: vaðmáls-klæði, vaðmáls-möttull, vaðmáls-sloppr, Fms. vi. 208, Þorf. Karl. 384, Bs. i. 674.

VAÐR, m., pl. vaðir, a fishing-line; heimta upp vaði sína, K.Þ.K. 90; Véorr við vélar vað görði sér … egndi á öngli, Hým. 21; vaðr vilgi slakr, Bragi; Þórr greiddi til vað heldr sterkjan, eigi var öngullinn minni, Edda 36; draga fisk annan fyrir öngul hinn þriðja fyrir vað, Fbr. 189; vaðr sá enn sterki, Niðrst. 3; hann tók vað af þíli ok öll veiðar-færi, Band. 1; grefr járnit hans kjapt … fiski-maðrinn kippir at sér vaðinum, Bs. ii. 79.

II. a line for measuring; at vaðr sé dreginn yfir þveran akrinn, Fms. xi. 441.

vaðar-hald, n. the management of a fishing-line.

-vaðsla, u, f., in uppi-vaðsla, q.v.

vað-steinar, m. pl. the stones (leads) on a fishing-line; hence

Vaðsteina-berg, a local name, Gísl.

VAF, n. [vefja], a wrapping, winding round, in sí-vaf (see sí); var tekinn knífr ok vafðr … Þorsteinn stakk í augun knífinum upp at vafinu, Sturl. ii. 181: the phrase, vera mikill í vöfum, to be bulky and heavy.

2. in Icel. the piece of skin wound round a quill for infants to suck is called vaf.

II. [vefa] = fyrir-vaf, the weft.

vafi, a, m. a doubt, uncertainty; ef í nökkurn vafa slægi, Sturl. i. 176; vanda þenna ok vafa, Norske Saml. v. 151; vera í vafa um e-t, to waver.

compds:

vafa-gepill, m. a stray animal without a master.

vafa-lauss, adj. undoubting.

vafa-samr, adj. doubtful.

vafin-leysa, u, f. = vafurleysa.

vafin-skepta, u, f. an axe with an iron-bound handle; öx v., Nj. 19.

vafka, að, mod. vakka, = vafra, Róm. 270.

vafl, n. a wavering, hesitation; víl ok vafl, Bb. 3. 90.

vafla, að, = vafra, Konr.

vafla, u, f., esp. in pl. vöflur, a wavering; það kómu vöflur á hann, he became confused, from guiltiness.

vaflan, f., in vaflanar-för, vagrancy: fara vaflanarförum, Grág. i. 163, 294, ii. 482.

vafningr, m. [vefja], a twist: metaph. an entanglement, Nj. 164.

vafra, að, to hover about; skrínisl þau er vafra í höfum, Sks. 74, Fas. ii. (in a verse).

vafr-leysa, u, f. nonsense; gettú eigi vafurleysu þeirrar er einskis er verð, Band. 29 new Ed.

vafr-logi, a, m. a ‘waver-lowe,’ flickering flame, a mythical word; an enchanted princess or an enchanted land is surrounded by a ‘waver-lowe,’ Edda (of Brynhild), Skm. 8 (of Skirnir and the giantess Gerda), Fsm. 32 (of Menglöd). In mod. Icel. legends, a kind of ignis fatuus, said to flicker over hidden treasures, is called either málmlogi or vafrlogi, Maurer’s Volks., Ísl. Þjóðs.

vafr-uði, a, m. = vafrlogi, Þd.

vaf-spjörr, f. a strip or band of cloth wound round the leg instead of stockings, Gullþ.

Vaf-þrúðnir, m. the mighty in riddles, the name of a giant, a kind of Northern sphinx, wise in riddles, Vþm.

vaga, að, to wag, waddle; þú vagar einsog kálffull kýr sem komin er að burði, Jón Þorl.; vaga um haula, Hallgr. (see haull); græðast kýrnar þá setzt er að, hjört-kælar nær til vatnsins vaga, Bb. 2. 41.

vagar or vagir, f. pl. (from vög, f.), also vögur, pl. (from vaga, u, f.); pl. vegr, Fms. viii. 430: [vega; cp. vagn]:

—a kind of bier or hand-barrow, the sing. being never used; tóku þau líkit ok lögðu í vagarnar, ok óku …, Nj. 153; Björn var úti á túnvelli ok smíðaði vögur (v.l. vagr, i.e. vagar), Eb. 90 new Ed.; tóku þeir hest ok lögðu á vögur, Bs. i. 335 (here the vagar seem to have been carried on horseback, as coffins are at the present day in Icel.)

2. a level; þeir höfðu til vegr ok vágu fram af berginu, Fms. viii. 430; vagir (vagir?) eða slöngur, i. 127.

compds:

vaga-borur, f. pl., Eb. l.c.

vaga-drumbr, vaga-nef, vaga-pungr, m. a nickname, Landn., Fms. viii.

vaga-skalm, f. = meiðr (q.v.), a nickname.

vagga, u, f. [Dan. vugge], a cradle; fellr vaggan undir sveininum, Ld. 108; Guðríðr sat í dyrum inni með vöggu Snorra sonar síns, Fb. i. 545; börn í vöggu, Rb. 344; börn er þá lágu í vöggu, Fms. xi. 381, Am. 17, Str. 18.

compds:

vöggu-barn, n. an infant in a cradle.

vöggu-bragr, m., vöggu-kvæði, vöggu-ljóð, n. pl. cradle-songs, lullabies.

vöggu-mein, n. a ‘cradle-ailment,’ metaph. of an old inveterate ailment; það er gamalt v.

vaggaldi, a, m. a waddler, a nickname, Landn.

VAGL, m. [Ivar Aasen vagl; Swed. vagel = a roost]:

—a beam, esp. an upper cross-beam, roost; hann hljóp í þvertré á húsinu ok síðan á vaglinn ok af vaglinum ok út í glugginn, Fms. x. 290.

II. [cp. Engl. wall-eye], a beam in the eye (a disease); vagl á auga, Ísl. Þjóðs.; at þeim vaglinum sem er í þínu auga gætir þú ekki—þú hræsnari, drag fyrst út vaglinn úr þínu auga, Luke vi. in the edit, of 1540.

III. a local name, Vaglar, Lv.

vagl-eygr, adj. wall-eyed, Thom. 355; cp. valdeygr.

VAGN, m. [from vega; A.S. wægn; Engl. wagon, wain; Dan. vogn; Germ. wagen]:

—prop. a vehicle, such as a hand-barrow, sledge, but also a chariot, carriage, as used in foreign countries, for the ancient Scandinavians hardly knew such, yet hvel-vagn, q.v.; með sleða, vagn eða vagir, Grág. ii. 295; hón bjó sér vagn ok beitti hest fyrir (called sledge below), Fms. x. 373; tóku þau líkit ok lögðu í vagninn, Nj. 153 (v.l. vagarnar, vagirnar); hann hafði tvá hreina ok vagn, Fas. ii. 118; vigg at söðla vagn at beita, Gkv. 2. 18; hafið í vagna, 34; freista ef þeir mætti koma vögnum yfir urðina, Ó.H. 187; er hón sett í einn virðilegan vagn, Fms. xi. 25; skyldi þau Freyr ok kona hans sitja í vagni … fylgja vagninum ok leiða eykinn, ii. 75: a chariot, vi. 146, Stj. (referring to foreign countries): the saying, gott er heilum vagni heim at aka = all is well that ends well, Eg. 182, Ó.H. 166: poët., kjalar vagn, a ‘keel wain,’ i.e. a ship, Lex. Poët:

2. astron. the Wain or Charles’ wain, Ursa Major, Magn. 470; birnur, vagn, kvenna-vagn, Rb. 1812. 16; in the heathen time called Óðins vagn: Odin is called vagna verr by the poets, Alm. 3; vagna runni, Stor. 21; vagna grimnir, Fms. xi. (in a verse),—prob. from the constellation, unless it refer to the legend mentioned in Gm. 49 (er ek kjálka dró): the heaven is vagns-höll, vagn-ræfr, vagn-braut, the hall, roof, road of the Wain, Geisli, Edda i. 316.

II. Vagn, a pr. name, Fms. xi, Jómsv. S.

compds:

vagna-borg, f. a fence of chariots, Fms. v. 137.

vagna-hvel (vagna-hjól), n. a wagon-wheel, Al. 140, Stj.

vagna-lið, n. a host of chariots, Stj. 495, 604.

vagna-meistari, a, m. a master of a chariot, Stj. 604.

vagn-hestr, m. a chariot-horse, Stj. 560.

vagn-hlass, n. a wagon-load, Hom. (St.)

vagn-karl, m. a wagoner, Fms. vi. 422.

vagn-sleði, a, m. a sledge-wain, Fas. ii. 162.

vagn-slóð, f. a wagon-track, Fas. ii. (in a verse).

vagna, u, f., also vögn (q.v.), a dolphin or porpoise, Edda (Gl.), Fas. iii. 507:

poët. vögnu-láð = the sea, Lex. Poët.

vagn-hvalr, m. = vagna, Sks. 121.

vagn-högg, n. whale-blubber; hval-flystri þat er vér köllum vagnhögg, Rétt. 10. 11.

VAKA, pres. vaki; pret. vakði, vakti; subj. vekði; imperat. vaki, mod. vak, vaktú; part. vakat; thus having lost the strong inflexion which it has in Goth. as well as in Engl.: [Ulf. wakan, pret. wôk; A.S. wakjan; Engl. wake, pret. woke; Germ. wachen; Dan. vaage; Lat. vig-ilare]:

—to be awake; hann hefir vakat í alla nótt, Nj. 55; attú vakir í alla nótt, Eg. 418; þrælarnir vöktu, Fms. i. 111; vaki ek ávallt, Vkv.; hann hugðisk vesa at Lögbergi ok vaka, enn hann hugði alla menn aðra sofa, Íb. 7; ok einn morgin er þeir vöktu báðir, Fms. ii. 197; ætlar hann at ek skyla þar vaka yfir ok yrkja um skjöld hans, Eg. 699; Ásgrímr vaknaði eina nótt ok heyrði at Kári vakti, Nj. 210; þar hefir ek vakat ok hugsat um nótt ok dag, Fms. i. 84; vaki þú Angantýr, Fas. i. (in a verse); vaki mær meyja, vaki mín vina, Hdl. 1; vaki þú Fróði, Gs. 17; vaki þú Helgi! fullsofit er, Dropl. 30; vaki menn í skálanum! Gísl. 29; the mod. imperat. is vak, as in the verse,—Vak þú minn Jesú, vak í mér! vaka láttú mig eins í þér, Pass. 4, the last verse of the hymn; vakði hann löngum, Ó.H. 207; ósviðr maðr vakir um allar nætr, Hm. 22; vekða ek Einherja, Em.; Litlu síðarr vaknaði Þórhallr ok spurði hvárt Þiðrandi vekti, Fms. ii. 195:

with prep., vaka yfir e-u, to watch, i. 9, iv. 299, Eg. 375: the phrase, láta e-t í veðri vaka, to make believe, pretend.

2. vakna, Sturl. iii. 186 C.

3. part. vakandi; ván er vakandi (i.e. vakanda manns) draumr, hope is a waking dream.

II. to come to the surface, of fish; fiskar vaka þar í öllum ám, Snót, passim in mod. usage.

vaka, u, f., pl. vökur, gen. pl. vakna, Fms. ix. 29, 218: the being awake, waking, í vöku og svefni, awake and asleep; haldi hverr vöku sinni er má, to keep oneself awake, Ld. 152; halda vöku fyrir e-m, to keep a person awake; í föstum ok vökum, 623. 18; halda vöku yfir hjörð sinni, Hom. 37; hafa vökur miklar ok áhyggjur, sleepless nights, Fms. x. 146;

and-vaka, sleeplessness.

2. in Icel. during the winter, the evening (when one works by lamp-light) is called vaka [Engl. wake]; kveði vöku einni á (during one evening) aðrir kvæðin betr, a ditty; kvöld-vaka, an evening; næstu vikuna fyrir Jólin eru vökur hafðar lengstar á Íslandi ok vakan miðuð við sjö-stjörnuna til sveita, er svo vakað þangað til stjarnan er komin í nónstað eða miðaptan, Ísl. ii. 568: even evening entertainments are called vaka, wakes, hence viki-vakar, q.v.

3. a vigil, eve of a saint’s day, eccl.; skyldu þeir fara til hins heilaga Ólafs konungs til vöku, Fms. vii. 309; Jóns-vaka, St. Johns-wake, St. John’s Eve, Norse Jons-ok.

compds:

vakna-búð, n. the house near the church where the lykewakes were held, D.N. vi. 84.

vakna-skeið, n. the vigil-time, the time about St. John’s-day (the end of June), Fms. ix. 29, 218, viii. 248.

vöku-lið, n. watching people, scouts, Fms. vii. 310.

vöku-maðr, m. a watchman, Fms. iv. 299, Fas. i. 405.

vöku-nótt, f. a vigil, eve, Bær. 17.

vöku-skarfr, m., prop. a kind of gull, the kittywake (?), only used metaph. a person wide awake; hann er mesti vöku-skarfr!

II. = vök, an opening in ice, Sturl. ii. 248; brunn-vaka, q.v.

vakinn, part., qs. vakandi: in the phrase, vakinn og sofinn, waking and sleeping, i.e. by night and day.

vakka, að, = vafka, to stray, hover about; láta vakka við skipin, Fms. viii. 289, Fas. ii. 88.

vakka, u, f., prob. an error either from veski or kakki, qq. v. (vatn-kakki); hunang í tunnum eðr vökkum, N.G.L. ii. 254.

vakna, að, to awake, i.e. to pass from sleep to waking (opp. to sofna); hugðisk hann sofna, en hann hugði þá alla menn aðra vakna, Íb. 7; vaknaði hann, Fms. ix. 24, Ó.H. 208; vakna við e-t, to be awaked by a thing, Fms. xi. 117; vöknuðu þeir við. Eg. 80; menn vöknuðu við, er hann gékk út, Nj. 28; nú skulu vér vakna snemma í morgin, Fas. ii. 542.

2. metaph., vakna við e-t, to wake as to a thing, to recognise, recollect; þá, vaknaði konungr við ætt þeirra, Fms. v. 348; vaknar konungr þegar við Ólaf fyrir sakir fræmla hans, Ld. 72; ef maðr görir sér mark ok vaknar eigi við á várþingi, Grág. ii. 304; féll þá lið mart áðr þeir bændr vöknuðu við, Fms. v. 77.

vakna-, gen. pl., see vaka.

vaknan, f. an awakening, Skálda 211.

vakr, adj. vökr, vakrt, the r being radical; [Dan. vakker; Swed. vacker = handsome; Germ. wacker]:

—wakeful, watchful, alert; ven þú þik æ sem vakrastan, Sks. 24; vakrir gegn allri freistni, Hom. 58; vakr í bænahaldi, Barl. 156; veri þér vakrir (vakkrir Cod.) ok minnisk kenninga þeirra, er …, 655 xiv. B. 2; vakrir í Guðs hræzlu, Greg. 35; inn vakri freistari, Stj. 144; ár-vakr, q.v.

2. alert, nimble; báðu menn vera vakra ok skjóta, Ó.H. 215; hann var hverjum manni kátari ok léttari ok vakrari, Fms. x. 152.

II. in mod. usage, vakr is used of an ambling palfrey, a horse which moves the legs on each side together (like a camel), such horses being much valued in Icel.; Hér er fækkað hófa ljóni, heiminn kvaddi vakri Skjóni, a ditty by Jón Þorl.; ríða vökrum hesti, opp. to harð-gengr; bráð-vakr, skeið-vakr, fleygi-vakr, all epithets of such a horse; cp. vekrð.

vakr, m. a kind of hawk, Edda (Gl.), Róm. 383.

vakr-liga, adv. watchfully, Mar.: on the alert, Fms. iii. 189, Sks. 43.

vakr-ligr, adj. watchful, Th. 13: lively, Fms. x. 418.

vakr-lyndr, adj. frisky, Bret. 175.

vakt, n. a watch, (mod.)

vakta, að, [as the form shews, a word of Germ. origin, as is Dan. vogte]:

—to watch, Al. 171, Stj. 151, Karl. 60, Clar., Fas. iii, and in mod. usage, but not in the old classical Sagas.

vaktan, f. a care, charge, H.E. i. 513, Rétt. 56.

VAL, n., pl. völ, [Dan. valg, val; Germ. wahl; North. E. wale; see velja]:

—a choice; hann spurði hverjar sögur í vali væri, he asked what stories there were to choose among, Sturl. iii. 281; ganga í valið, to pick out the best; engi vóru völ á því, there was no chance of that, Glúm. 371: mod., eiga völ á e-u, það er’ ekki völ á, góðu.

val, adv. = vel, according to the spelling of some vellums, e.g. Bs. i. 89 sqq. (Cod. Holm. No. 5), Stj., Barl.; but not so in good standard Icel. spelling.

val-, [A.S. wealh-], Welsh, foreign, in several compds, see below.

II. in pr. names, Val-brandr, Val-garðr, Val-gautr, Val-þjófr; Val-þýflingar, m. pl. the descendants of Waltheof, Landn.: and of women, Val-dís, Val-gerðr, Landn.: it is strange that none of these names seem to appear on the old Runic monuments of Sweden and Denmark; they are therefore scarcely to be derived from valr (the slain), but from A.S. wealh = Welsh, foreign; in England such names were frequent; in Icel. they first appear in families connected with the British Isles; Valþjófr in the Landnáma is evidently borrowed from the English. In Sweden a Valgautr appears in the 11th century, Ó.H.

vala, u, f. the rolling knuckle-bone, Lat. talus, Gr. ἀστράγαλος; in Icel. these bones are dried and used for winding clews of yarn (þráðar-vala); in the old heathen times they seem to have been used for fortune-telling, whence the compds,

völu-brjótr, m. a knuckle-breaker, a nickname, Sd.:

völu-spakr, adj. ‘knuckle-wise’ prophetic (?), Edda (in a verse):

völu-mæltr, adj. talking thick, as if with a knuckle-bone rolling in one’s mouth:

hvel-vala, a rolling pebble, Þd. (poët.)

II. the name of a dog; vappaðu með mér, vala … keyrðu féð í hala, a ditty.

val-áttungr, m. a chosen eighth part; kirkja á valáttung … valséttung í hvölum, Vm. 102.

val-bassi, a, m. the ‘Welsh’ bear, i.e. wild bear, Edda (Gl.)

val-baugar, m. pl. ‘Welsh’ rings, i.e. foreign gold, Akv.

val-björk, f. [Dan. valbirk], a kind of birch.

val-blístra, u, f. = Dan. skalmej, Björn.

val-blóð, n. blood, gore, Lex. Poët.

val-bráð, f. venison, cp. Germ. wildpret; in melta knáttú móðugr manna valbráðir, Akv. 36.

2. (mod. val-brá), a livid spot on the skin, a ‘port-wine mark,’ medic. Lat. macula, Bs. i. 423 (see foot-note 10, so also vellums of Sturl. l.c.): freq. in mod. usage, e.g. hann hafði valbrá á hægri kinn: in Bs. i. l.c. as the nickname of a person so marked; this mythol. term reminds one of Hel, the northern Hecate, who is represented as black on one side, see Edda.

val-bygg, n. ‘Welsh,’ i.e. foreign barley, Edda (Gl.), Hkv. 2. 2.

val-böst, f. a part of a sword, it is not exactly known which, perh. = friðbönd (q.v.), Edda; á valböstu (acc. pl.) verpr naðr hala, Hkv. Hjörv. 9: dat. valböstum, Sdm.: gen. valbasta, Geisli.

VALD, n., pl. völd, [Germ. ge-walt; Dan. vold; cp. valda]:

—power, might, authority; eiga vald á e-u, Sks. 160; hafa vald til e-s, Fms. x. 337; vald ok lög, vald ok dóm, Bs. i. 741, 742; ef ek á svá mikit vald á þúr, Nj. 10; gefask á vald e-s, to submit to one, Fms. xi. 392; ganga til valds, Bs. i. 764; valds-dagar, 280; Guð er öll hefir völdin, id.; vald ok skipan, 694; leggja á e-s vald, Fb. ii. 179: með valdi, by force, Fms. xi. 392, Eg. 41;

yfir-vald, authority.

2. power, dominion; vald landsins, Fms. i. 23; kirkju-vald, Bs. i. 789, Ó.H. 47; þá skal valds-maðr reiða ór sínu valdi, Js. 4.

II. plur. the cause or making of a thing, mostly in a bad sense, Fms. vi. 350; kenni ek þér völd um þat, I charge it on thee, thou hast done it, Fær. 255; kenna sér völd um þat harðrétti, Rd. 249; af mínum völdum, by my making, Fms. ii. 188; af hans völdum, Grág. i. 94; ok göra hann sannan at völdunum, bring it home to him, 95; skaða þann er orðinn er af völdum konu þinnar, Nj. 76; af manna-völdum, by human hands, see p. 408, col. 1.

III. in chess, a guard; hróks-vald, peðs-vald.

valds-maðr, m. a mighty man, in plur. the great, Fms. iv. 209, vii. 315, Js. 4; höfðingja ok valdsmenn, Fms. vii. 164; valdsmaðr (a ruler) yfir þessu ríki, xi. 232; veraldligir valdsmenn, the great of this world, K.Á. 220.

VALDA, pres. veld, pl. völdum, valdit, valda: pret. olli, ollir, olli; olli ofrausn stillis, in a verse of a.d. 1066, as also by Ari, Íb. 7: in alliteration as a vowel, einn þú því ollir, ekki …, Am. 80; a pret. voldi or oldi also occurs, for references see B: subj. ylli, also voldi, vildi, see B; imperat. vald: with neg. suff. vald-at-tu, cause thou not, Gísl. (in a verse); veldr-at, Nj. 61: part. valdit: a mod. verb has been formed from the pret. olli,—olla, olli, ollat, olla being used of to cause, valda to be able: [Ulf. waldan, ga-waldan = to rule; A.S. wealdan; Engl. wield; O.H.G. waltan; Germ. walten; Dan. vold; cp. Lat. valere.]

B. To wield, with dat.; ef ek em svá ústerkr, at ek má eigi valda sverðinu, if I be so weak that I cannot wield the sword, Ó.H. 209; þær byrðar er vér megum eigi valda, Greg. 65; meðan ek má vápnum valda, Ld. 170; hvern þann mann er vápnum mátti valda, Stj. 611.

2. to rule; en þar Heimdal kveða valda véum, where Heimdal reigns, resides, Gm. 13 (cp. Ulf. garda waldands = οἰκοδεσπότης).

II. to cause, with dat. or absol.; ok þat olli, Íb. 7; vér því völdum er þú velli hélt, Hkm. 12; ekki veldr því, Stor. 2; Þorvaldr veldr því, Nj. 18; þessu mun Svanr valda, 21; hvat þat valdit mundu hafa, at …, 75; spurði hvat vyldi úgleði hans, Fms. vii. 106 (olli, v.l.); þeir hinir sömu er því voldu, ix. 280; eigi vissu menn hvat því voldi, 282; spurði hvat úgleði hans ylli, Eg. 322; spurði hverr því olli, Ísl. ii. 160; olli þat því, at …, Eg. 400; hón frétti hvat voldi hans úgleði, Art. 5; þat voldi því, at …, Stj. 91; því voldi breiskleikr, 548, Post. (Unger) 21; spurði hverr því volli, Sturl. ii. 60; sá er úskilum volli, Hom. 45; at þeir hefði mestu um valdit, Hkr. ii. 395; þau ullu (i.e. ollu) lífláti hans, Rb. 414; þeir vissu hverir valdit (ollat Ed. from a paper MS.) höfðu, Lv. 8; þat oldi úgagni því er vér fengum, Blanda (vellum); ok voldi þat því mest, at …, Fms. viii. 197, 292; þat voldi at íss var í stallinum, ix. 386 (volli and olli, v.l.): sayings, sjaldan veldr einn ef tveir deila, 508; eigi veldr sá er varar annan (veldrat sá er varir, Nj.), Hrafn. 6; sá veldr mestu er upphafinu veldr; sá skal hýðing valda (execute) er heimskastr er á þingi, N.G.L. i. 349.

III. part. valdandi, a wielder, ruler; Dróttinn sá er alls er valdandi, Hom. 100; hvárki vitandi né valdandi þessa verks, Fms. ix. 42; alls-valdandi, yfir-valdandi; [cp. A.S. Bret-walda.]

valdari (spelt valderi, Pd.), a, m. a wielder, keeper, Lex. Poët.

vald-borg, f. a stronghold, Stj. 284.

vald-eygðr, adj. wall-eyed, of a horse, N.G.L. i. 75: qs. vagl-eygr, q.v.

valdi, a, m. a wielder, keeper; kjóla valdi, a ‘keel-wielder,’ skipper, Hým.;

ein-valdi, fólk-valdi, a ruler, Lex. Poët.:

as a pr. name, Sig-valdi, Á-valdi, Öl-valdi, Landn., etc.

valdr, m. = valdi, Lex. Poët. passim; but in prose only in the compd all-valdr; besides many poët. compds, her-valdr, ógn-valdr, see Lex. Poët.

2. in the latter part of pr. names, Þór-valdr, Ás-valdr, Rögn-valdr, dropping the v in Har-aldr, Ingj-aldr, Arn-aldr, Landn.

val-dreyri, a, m. the blood of the slain; and

val-dreyrigr, gory, bloody, Gs. 17.

val-dýr, n. a carrion-beast, esp. a wolf, Vsp. 55.

val-dögg, f. the ‘dew of the slain,’ blood, Hkv. 2. 42 (poët.)

val-fall, n. the fall of the slain, Fms. vi. 67, Fas. i. 385, Bær. 13.

val-frekr, adj. greedy for carrion: a nickname, Sturl.

val-föðr, m. the father of the slain, i.e. Odin, Vsp. 1, Edda.

val-galdr, m. charms, a kind of necromancy ascribed to Odin; nam hann vittugri v. kveða, unz nauðig reis, nás-orð um kvað, Vtkv. 2, (a ἅπ. λεγ.)

val-gammr, m. the carrion-bird, vulture, Arnór.

val-gjarn, adj. = valfrekr, of the wolf, Hkv. 1. 13.

val-glaumr, m. the swarm of the slain in Walhalla, Gm. 21.

val-grind, f. the grating of the gates of Walhalla, Gm. 22.

val-göltr, m., poët. a helmet, Lex. Poët.

val-hnot, f. a ‘Welsh nut,’ i.e. a walnut (Germ. welsches nuss), Fms. vii. 98, 225, Fas. iii. 226.

val-hverfa, að, to roll the eyes in the head, like the hawk (valr); valhverfa augunum.

Val-höll, f. the Hall of the Slain, Walhalla, see Edda, Gm., Hdl., Em., Hkm., Skíða R., Nj. 132, Hkr. i. 161, Fas. i. 424.

II. a foreign hall, of king Atli, Akv. 2. 14.

2. the name of one of the booths in the Icel. Althing, Sturl. ii. 126; see búð.

Vali, a, m. the name of one of the gods, Edda: a pr. name, Korm.

valin-kunnr, adj. respectable; v. maðr, N.G.L. i. 43, Gþl. 273, Grett. 162.

Valir, m. pl. [A.S. Walas or Wealas; mid. Lat. Wallus], the ‘Welsh,’ esp. the Celtic people in France, Frakkar, Flæmingjar, Valir (Franks, Flemings, Walloons), Symb. 18; Völum Kjarr, Cear ruled the ‘Welsh,’ Fas. i. (in a verse); Valir ok Bretar, Art.; allir Valirnir undruðusk, the ‘Welsh,’ i.e. French, Karl. 35.

II. spec. usages; Vala málmr, ‘Welsh’ ore, i.e. gold, Hdl. 8, Fas. iii. 31 (in a verse); Vala ript, a texture of the ‘Welsh,’ i.e. foreign, costly texture, Skv. 3. 63; Vala mengi, a host of ‘Welsh,’ id.

val-keri, a, m. the prober of the slain, i.e. a sword, Lex. Poët.

val-kjósandi, a, m. the chooser of the slain, Kormak.

val-klif, n. the hawk’s cliff, i.e. the hand, Lex. Poët.

val-koka, að, = valhverfa, q.v.; valkoka augum.

Val-kyrja, u, f. the chooser of the slain (kjósa val), the Valkyriur were a troop of northern goddesses, for whom see Edda 22, Gm., Em.; for the Valkyriur as guardian angels and tutors of the heroes, like Athene in the Odyssey, see Hkv., Vkv., Sdm.

val-köstr, m. a heap, pile of slain, Fms. ix. 31.

valla, adv. = varla.

Val-land, m. the land of the ‘Welsh’ or foreigners, esp. in the Sagas relating to France, Vilhjálmr … hann vann þat ríki í Vallandi er síðan var kallat Norðmandi, Fagrsk. 142, Ó.H. passim.

vallar-, see völlr.

vallari, a, m. [from mid. Lat. wallus; cp. Germ. wallfahrten], prop. a pilgrim, traveller in a foreign land, hence a destitute person, tramp; eyða landit með mörgum stafkarlum ok öðrum vallarum, N.G.L. iii. 29; sem einn v., en nú er hann svá stollz ok svá ríkr, at …, Þiðr. 299; capra er skygn, svá at hón kennir hvárt eru vallarar eðr veiðimenn, sem einn v. ok forflóttamaðr …, Bret. 53; hann (Cain) raksk víða veraldar svá sem vallari, Stj. 43, 94, 113.

vall-gangr, m. (spelt vald-gangr, Mart. 118), [völlr], ‘field-going,’ excrements, Stj. 436, Bs. i. 382, Bárð. 166.

vall-gróinn, part. turf-grown, grown with turf; bakkar vallgrónir, Al. 28; toptir vallgrónar, Fas. ii. 299; hón kvað þat nú vallgróit, Fms. vi. 105; er þar nokkur dæld ok vallgróit, x. 319.

vall-humall, m., botan. the milfoil or yarrow, Hjalt.

vall-lendi, n. the flat land, turf.

vall-ófr (vallokr?), m. a bird, perh. the willock, a ἅπ. λεγ., Edda (Gl.)

vall-prúðr, adj. proud of gait, Sks.

vall-roð, n. a reddening of the battle-field, slaughter, Merl.

Vall-verjar, m. pl. the men from Völlr, Landn.

valmar, in Gs. 19, is an obscure, prob. corrupt word, or = varmar (?).

val-menni, n. a chosen man, a good man; hann er mesta valmenni.

Val-mær, f. = Valkyrja, Edda i. 420.

Val-neskr, adj. = Valskr, Gkv. 2. 34.

VALR, m. [A.S. wæl or walre], the slain; allan þann val, sem fellr á þeim á velli, gef ek Oðni, Fas. i. 380; konungr lét skip upp setja ok bera á valinn, and bear the dead on board, Hkr. i. 152; þær (the Valkyriur), ríða jafnan at kjósa val, ok ráða vígum, Edda 22. cp. Vþm. 46; kanna valinn, to search the field after a battle, Eg. 123, Fms. i. 182, Nj. 45; ræna val, Ó.H. 184; val þann allan er þar hafði fallit, id.; braut ór valnum, 220; sneru þar til er valrinn lá, 219.

valr, m., pl. valir, [prob. an abbreviation for val-haukr = a carrion-hawk]:

—a hawk; veiða vali, Grág. ii. 346, Gþl. 51; vals hamr, the skin of a valr, Edda, passim.

valr, adj. [A.s. ana-wealg = ávalr], round, oval; en vínferill valr rifnaði, Hým. 31; in á-valr, see völr, a round stick.

val-rauðr, adj. blood-red, crimson; serki valrauða, Akv.

val-rauf, n. = valrof, [O.H.G. wala-raupa; A.S. weal-reáf], spoils, prop. the robbing the slain, cp. Gr. ἔναρα, Lat. spolia, Bragi (in the verse Hkr. i. begin.)

val-rof, n. = valrauf, [Dan. val-rov], a law term, the plundering the slain on the battle-field, N.G.L. i. 66.

val-rúgr, m. = valbygg, Þd.

val-rúnar, f. pl. [A.S. wælrûn], ‘Welsh’ Runes, i.e. riddles, obscure language, Hkv. 2. 10 (a ἅπ. λεγ.)

val-serkr, m. a ‘Welsh’ sark, i.e. a coat of mail, Vellekla.

val-séttungr, m., see valáttungr, Vm. 102.

Valska, u, f. the ‘Welsh’ tongue, esp. the French language; nem þú allar tungur en allra helzt Látínu ok Völsku, Sks.; þá skiptusk tungur í Englandi er Vilhjálmr bastarðr vann England, gékk þaðan af í Englandi Valska er hann var þaðan ættaðr, Ísl. ii. 222; hann mælti á Völsku, Orkn. 348.

2. = völsk mús, a rat.

val-skikkja, u, f. a ‘Welsh’ cloak (?), Fms. vii. 321.

Valskr, adj. [A.S. Wealisc; Germ. Welsch], ‘Welsh,’ foreign, esp. French, Fagrsk. 143; Valskt mál, Völsk tunga, the ‘Welsh’ tongue Str. 1, Flóv.; Völsk mila, Fas. iii. 140; Valskar mýss, ‘Welsh’ (foreign) mice, i.e. rats, Fms. xi. 279: of weapons, Valskir hjálmar, Sighvat, Ó.H. 39.

val-slöngva, u, f. [cp. ballista], a ‘war-sling,’ catapult, Fms. vii. 183, 186, viii. 177, Sks. 410, K.Á. 222, Þorf. Karl. 426.

val-stefna, u, f. a war-meeting, battle, Hkv.

val-strendr, adj. oval, half round.

val-tafn, n. an offering of slain, the slain being an offering to Odin, Kormak, Lex. Poët.

Val-tamr, m. one of the names of Odin, Vtkv.

val-teinn, m. a chosen chip, for soothsaying, Ýt.

val-tívi, a, m. the god of the slain, Vsp. (of Surt the giant);

val-tívar, the gods, Hkv. 1, Vsp.; see tívi.

VALTR, völt, valt, adj. [A.S. wæltan], reeling, easily upset; hégómlig ok völt dyrð, Al. 130; völt hamingja, 133; valtir verða oss þessa heims höfðingjar, Sturl. ii. 153; veröld völt og flá, Pass.; fall-valtr,

ú-valtr, stable.

Val-týr, m. the lord of the slain = Odin, Lex. Poët.

val-veiðr, f. hawking, Bs. i. 120, H.E. ii. 45.

valz-ligr, adj. proud, Fbr. 86 new Ed.

vambar-, see vömb.

vamb-mikill, adj. big-bellied, of a cow.

VAMM, n. = vömm, [Ulf. wamm = a spot, un-wamms = ἄμωμος; A.S. wamm; cp. vámr]:

—a blemish; útan váða ok vamm, N.G.L. i. 67; leita e-m vamms, harm, Og. 6; vammi firðr, without blemish, Stor. 23: plur. vömmin, Ls. 52; vamma vanr, Hm. 21; vamm þat er væri, Skv. 3. 5; svá lastvarr at hann vildi ekki vamm vita á sik, Stj. 547: in mod. usage, hann vill ekki vamm sitt vita, of a conscientious thoroughly honest person; enda mun þat eigi til vamms vera lagt, Karl. 375; fár er vamma vanr, a saying, Mirm., cp. Hm. 22; see vömm.

compds:

vamma-fullr, adj. full of blemishes, Sdm.

vamma-lauss, adj. unblemished. Sól., Ls.

vamm-haltr, adj. dead-lame, of a horse, Gþl. 504.

vamm-helti, f. lameness, N.G.L.

vamm-lauss, adj. spotless, Hsm.

VAN-, a particle prefixed to nouns and adverbs, [cp. vanr; Goth. and A.S. wan-, deficient; O.H.G. wana-]:

—lacking, wanting: only used as a compd except in the phrase, of og van, or það er of sem van, now too much, now too little.

B. In compds van- is freq. as a prefixed particle, mostly denoting lacking, slowly, short, not sufficient, under-, but also simply as a negative, much like Gr. δυσ-:

van-afla, van-afli, adj. weak, waning in strength, Al. 5. Fms. vi. 107, Sks. 590.

van-alinn, part. under-fed, Grág. i. 455.

van-brúka. ð, to misuse; mod. van-brúkun, f. a misuse.

van-burða, adj. born prematurely; v. eldi. 656 B. 7.

van-búinn, part. unprepared, Korm. 202, Ld. 324, Fms. vi. 214, vii. 127, viii. 288.

van-drengr, m. a bad man, Fs. 166.

van-dæmt, part. under-judging, i.e. too leniently: hafa v. eða ofdæmt, Grág. (pref.)

van-efni, n. pl. lack of means, Grág. i. 257, Band. 31 new Ed., Fms. viii. 23.

van-erð, f.(?). inferiority, N.G.L. i. 212.

van-farinn, part. in a strait, Fas. i. 518 (see also the verse); vér erum vanfarnir hjá honum, we are much short of him, Orkn. 332.

van-ferli, n. things going wrong, Fms. x. 131.

van-festr, part. badly fastened, MS. 4. 8.

van-fylgt, n. part.; hafa v. e-m, to back one slowly, Bs. i. 739.

van-færi, n. disability, Stj. 1.

van-færr, adj. disabled, infirm, Fms. ii. 146, x. 354, xi. 325, Fas. i. 532, Bs. i. 393; vanærr ok ílla heill, Hom. 122.

van-gá, f. lack of care.

van-gefinn, see vargefinn.

van-gerðing, f. a defective fencing, Gþl. 382.

van-geymsla, u, f. = vangá, Ld. 128, Jb. 42, Dipl. v. 26.

van-geymt, n. part.; hafa v. e-s, to neglect, H.E. ii. 110.

van-giptr, part. married beneath one, Nj. 17, v.l.

van-goldit, part. n. underpaid, Ó.H. 87.

van-gætt, n. part. = vangeymt, Gþl. 463.

van-gæzla, u, f. = vangeymsla, Grág. ii. 341, Fms. viii. 364.

van-görr, part. defective, imperfect, imperfectly done, half done, Fms. vi. 13, x. 318, Bs. i. 59; ung Kristni ok mjök vangör, Fbr. 7; mér sýndisk vangört, faulty, Fms. x. 320.

van-haft, n. part.; hafa v., not to get one’s due, Grág. i. 265.

van-haga, að; impers., mig vanhagar um e-t, to miss a thing, want.

van-hagr, m. dismay, disadvantage, Grág. ii. 49, Fms. xi. 245, Fær. 7: misconduct, Bs. i. 687.

van-hald, n. a damage, loss; bíða vanhald af e-m, Fms. x. 421: in plur. ill-luck, thriftlessness, Band. 37 new Ed.

van-haldinn, part. getting less than one’s due, wronged, H.E. ii. 126; ef þú þykkisk v., Ld. 108, Sturl. i. 77 C, Fas. ii. 297.

van-hefnt, n. part. (better var-hefnt), Nj. 280, v.l.

van-heiðr, m. dishonour, H.E. i. 562, Fas. ii. 289.

van-heila, u, f. = vanheilsa, Bs. i. 353.

van-heilagr, adj. profane.

van-heilindi, n. failing health, illness, Fms. vii. 208, viii. 280, H.E. i. 12.

van-heill, adj. [A.S. wanhâl], not hale, disabled, ill, Grág. i. 50, Fms. x. 420; e-m verðr vanheilt, to be taken ill, Grág. i. 277: = pregnant, Bret. 10.

van-heilligr, adj. ill, wretched, Fms. vii. 30.

van-heilsa, u, f. failing health, illness, Bs. i. 83, 84, 353 (v.l.), Grág. i. 226, Fms. vii. 157, passim.

van-helga, að, to profane.

van-helti, f., better vammhelti, q.v., Jb. 366 A.

van-henta, t, to stand in need of, to want; hann kvað sér v. annat, he said it was not that he wanted, Ld. 212.

van-hentr, adj.; e-m er e-t vanhent, it suits one not well, Fms. x. 260.

van-herðr, part. not pushed up to one’s mettle, Fas. iii. 487.

van-hirða, t; v. um e-t, to neglect.

van-hirðing, f. = vangeymsla.

van-hirzla, u, f. = vanhirðing, Sks. 446.

van-hluta, adj. unfairly dealt with; verða v., to be worsted, Bjarn. 56, Ísl. ii. 255, Grág. i. 157, ii. 92, Fms. i. 306; rétta þeirra hlut er áðr eru v., Eb. 156.

van-hlutr, m. an unfair share, Sturl. i. 47 C.

van-hugaðr, n. part. [? A.S. vanhygig]; e-t er v. í máli, it was not well considered, Lv. 30.

van-hyggja, u, f. a lack of forethought, Ld. 152; bæta fyrir vanhyggju mína, Valla L. 209.

van-kunnandi, part. wanting in knowledge, ignorant, ill-informed, Gþl.

van-kunnigr, adj. ignorant.

van-kunnindi, f. ignorance, Gþl. (pref.)

van-kunnusta (mod. van-kunnátta), u, f. want of knowledge, ignorance, H.E. i. 479.

van-leitað, n. part.; e-s er v., examined imperfectly, Bs. i. 329.

van-lofaðr, part. under-praised, Fms. vi. 196.

van-lokinn, part. half paid, of debt; vanloknar skuldir, Grág. i. 93.

van-luktr, part. half finished; ganga frá mörgu vanluktu, Sturl. iii. 279.

van-lykta, að, to leave unfinished, H.E. i. 409.

van-lyktir, f. pl.; með vanlyktum, unfinished, half done, Fms. vi. 13; ok var at vanlykðum nökkut, er hón þó höfuð hans, Ísl. ii. 333; hvárigar vanlykðir (faults) er þær koma á goðans hendi, Grág. i. 94.

van-mátta, adj. weak, sick, sore; í tána þá er v. var, a sore toe, Hrafn. 15.

van-máttigr, adj. failing in strength, weak, impotent, Fms. v. 163.

van-máttr, m. failing strength, illness, Eg. 565, Vápn. 17, Fms. ii. 12, Bs. i. 84.

van-megin, n. weakness, Fms. vii. 156: a swoon, fainting, sló yfir mik hræzlu ok vanmegni, 108.

van-meginn (van-megn, Stj. 20), adj. weak, feeble, Fms. i. 305, Stj. 20, v.l.; v. af megri, Fb. iii. 447; höndina þá má vanmegnu, an infirm hand, Sturl. i. 189.

van-megna, adj. = vanmeginn.

van-megna, að, to weaken; v. sterkjan hug, Al. 6:

reflex., vanmegnast, to faint, sink down, Vídal. passim.

van-menni, n. (van-menna, u, f., Lv. 30; vanmennur þær, Fms. xi. 257), a worthless person, Gísl. 149, Vápn. 15, Fms. iii. 149.

van-meta, adj. in a weak, bad condition; var fótrinn v., of a sick leg. Bs. i. 344; vanmeta skepna, an ill-favoured creature.

van-metnaðr, m. a disgrace, Grett. 160 A.

van-mettr, part. hungry, Sól. 3.

van-mælt, n. part.; eiga e-t vanmælt, if thou hast anything unsaid, anything to say, Bs. i. 668; hvárt mér verðr ofmælt eðr vanmælt, Nj. 232.

van-mætti, n. an infirmity.

van-refsaðr, part. not duly punished, Sturl. ii. 10.

van-refst, n. part. = refsað; ef v. er af dómarans hendi, Gþl. 172.

van-rekstr, m. = vanréttr, Fms. xi. 253, v.l.

van-rétti, n. loss of right, Ls. 40; þola v., Ó.H. 238: a defeat, Ísl. ii. 367.

van-réttr, m. = vanrétti, Fms. xi. 253.

van-rækiliga, adv. carelessly, slovenly, Bs. i. (Laur. S.)

van-rækja, t, to disregard, Stj. 157, Fms. xi. 423, K.Á. 72: reflex., vanrækjask e-n, Fms. viii. 252.

van-rækt, f. lack of care, Gþl. 332, H.E. i. 251, Dipl. ii. 14.

van-rætt, n. part. not fully discussed; v. er um e-t, Sks. 271 B.

van-samit, part. unsettled, Stj.

van-semd, f. a disgrace, offence, Bjarn. 67.

van-signaðr, part. cursed, Stj., MS. 655 xx. 3.

van-skörungr, m. = vandrengr, Fs. 4, Eg. 730.

van-spurt, n. part. left unasked, Sks. 52, 191.

van-stilli, n. lack of moderation, intemperance, Al. 45, 71; gefa svá kappsamliga mat, er á þessu mikit vanstilli, no measure, Ísl. ii. 337, Fms. vii. 162 (of a fit of insanity); v. lopts, Al. 55; þurfa menn ekki hér at lýsa v. (men need not shew ill temper) fyrir þessa sök, Sturl. i. 101 C.

van-stilling, f. = vanstilli. Hom. 25.

van-stilltr, part. wanting in tempcr, rash, Fms. i. 207, x. 264; marglyndr, vandlyndr ok v., wanting in temper, 420; v. í orðum, vi. 324: excessive, Stj. 142.

van-svarat, n. part. insufficiently answered, of a question; hafa v., H.E. ii. 93; vanspurt eða v., Sks. 270.

van-svefta, adj. having too little sleep.

van-sæmd, f. dishonour, contumely, Fms. ii. 291, vi. 109.

van-sætti, n. discord, Sturl. i. 101, v.l.

van-sök, f. a fault, offence, Magn. 524.

van-talað, n. part. = vanmælt; er enn mart vantalað, Lv. 20; á ek við hvárigan ykkarn vantalað, I want to speak to neither of you, Fms. v. 327.

van-talit (van-talt), n. part. not full accounted for, short in the tally, Glúm. 385; oftalt, vantalt, Gþl. 478.

van-tekit, n. part. pulled insufficiently, Eb. 242.

van-traust, n. a lack of trust.

van-trú, f. unbelief [Dan. vantro]; villa ok v., K.Á. 218, H.E. i. 390, Vídal.

van-trúaðr, part. unbelieving, N.T., Vídal.

van-trúnaðr, m. distrust, Fms. i. x. 398.

van-unninn, part. unfinished; vanunnin verk, Grág. i. 157; lítið vas eptir vanunnit (undone) í víngarðinum, Greg. 57.

van-virða, t, to disregard, dishonour, put to shame, Ísl. ii. 238; affæra ok v., Bs. i. (Laur. S.): part. vanvirðr, Fms. ii. 67, Fs. 183; vanvirt, Fms. v. 326.

van-virða, u, f. a disgrace, Fs. 60, 159, Eb. 128.

van-virðing, f. = vanvirða, Fms. ix. 278, 289, Gþl. 157, 181.

vanvirðu-lauss, adj. not disgracing, Grett. 118.

van-virkja, u, f. a defect, fault, Stj. 158, Ísl. ii. 201, v.l.

van-vit, n. [Dan. van-vid = insanity], want of thought, Nj. 135, v.l.

van-vita, adj. insane, N.G.L. i. 213, Js. 79.

van-vitað, n. part. not quite known; enn er v. nökkut um sættina, Bjarn. 56.

van-vizka, u. f. foolishness, Al. 115.

van-þakkað, n. part. not duly thanked; eiga e-m e-t v.

van-þakklátr, adj. ungrateful.

van-þakklæti, n. ingratitude.

van-þekking, f. lack of knowledge.

van-þyrmsla, u, f. violation; v. hátiða, Hom. 146.

van-þökk, f. unthankfulness.

vana, að, to make to wane, diminish; orðum aukit eðr vanat, Sks. 439 B.

2. to disable, spoil, destroy; þar sem röng mæli-keröld finnask, vani svá at ekki sé til þess hæft síðan, Gþl. 526.

II. reflex. vanask, to wane, fail, Gm. 25.

2. vanaðr, disabled, sick; blinda, mállausa, vanaða, Matth. xv. 30.

-vana and -vani, adj. indecl. wanting: in compds, but only in prose, and-vana, still-born, lifeless; and several poët. compds, fjör-vana, stríð-vana.

van-breyttr, part. = vand-breytt, to be risked; hón kvað vannbreytt um, Fs. 141; er mér vannbreytt um þat, Sturl. i. 10.

VANDA, að, to make elaborately, take care and pains in a work or a choice, to pick out the best, choose; vanda til ferðar bæði menn ok skip, Nj. 122; búa ferð sína ok vanda menn til, Orkn. 108; þat var siðr um ríkra manna börn, at vanda mjök menn til at ausa vatni ok gefa nöfn, Fms. i. 14; þurfti þann stað at vanda, at hann væri sléttr, Eg. 275; vóru menn vandaðir til at varðveita hofin at vitrleik ok réttlæti, Landn. (Append.) 334; svá skal sannaðar-menn vanda at frændsemi við aðilja, at …, Grág. i. 30, 75, ii. 245; vanda skal búa í þingkvöð, at fjár-eign, i. 142; svá skal vanda sögu sem um erlendis víg, i.e. the procedure is the same as, 183; svá skal vanda tíð at eiðfæra ómaga, sem til þess at eiga hreppa-dóm, the same season is to be appointed for it as for h., 245.

2. to work elaborately; þann bæ lét hann mjök vanda, Eb. 26; hón görði honum klæði öll þau er mest skyldi vanda, Fs. 61; láta göra skip ok vanda sem mest, 322; göra drykkju-skála ok vanda sem mest, Fms. i. 290; þú skalt vanda sem mest bæði hátt ok orðfæri ok einna mest kenningar, Fb. i. 215:

vandaðr, choice, elaborate; stofu nýja ok vandaða, Eg. 49; skip vandat at öllu sem mest, 68; skip vandat forkunnar-mjök at smíð. Orkn. 332; mikit lið ok frítt ok mjök vandaðan skipabúnað, Fms. x. 36; var vandaðr mjök róðr á drekanum, vi. 309; stöpul vandaðan, Bs. i. 132; vandaðar krásir, choice, Fms. iv. 160; umgörð vandaða, Fs. 97.

3. vanda sig, vanda ráð sitt, to be honest, lead a righteous life, passim; lítt vandaðr, not very honest, Fms. xi. 275;

ú-vandaðr, plain, common, dishonest.

II. [vanda = to carp at, find fault, Ivar Aasen], to object, make difficulties:

1. only in the negative phrase, vanda ekki, not to mind; hann sagði dóttur sinni, at hann mundi eigi vanda at gipta honum dóttur sína, Stj. 206; vanda eigi, to mind not, care not; vanda ek eigi (I mind not) þótt sá sé drepinn, 181; vanda ekki (care not) hvárt luklar finnask, Al. 44; vandar eigi þótt þykkt so skipat, 41.

2. to find fault, be fastidious; hvárt sem þær vanda eðr gefa ósæmilig orö, D.N. ii. 16; þá eigu hásetar eigi at vanda þá hlezlu fyrir styrimanni ok fari við svá búit, N.G.L. ii. 275: and thus freq. in mod. speech of Norway, ‘vanda maten’ (cp. Icel. mat-vandr); in Icel. it remains in the phrase, vanda um e-t, to complain of, Eg. 142, 711, Landn. 141, Orkn. 90, Fs. 137, Eb. 144, Gullþ. 26, Dropl. 15.

III. reflex. to become difficult, precarious; nú vandask málit, Nj. 4; vandask ráða-görðin, Fms. vii. 183.

vandar-, see vöndr, a wand.

vand-bálkr, m. [vöndr], a wall of wands or wicker, a wattled partition, Orkn. 430, O.H.L. 72 (Fbr. 209).

vand-blætr, adj., see úvandblætr, p. 666, col. 2.

vand-dreginn, part. drawn over with a strickle, of a bushel or measure of grain, N.G.L. ii. 166.

vandendi, n. pl. difficulties, 677. 9; vandenda mál. Sks. 516, 620 B, Anecd. 4.

vand-fenginn, part. (also spelt vannfenginn), difficult to get, or requiring careful thought to choose; þykkir oss vandfengit manns í stað þinn, Ld. 32; eru yðr vannfengnir hér menn yfir til forráða, Eg. 50, v.l.; vannfenginn mun mér sessu-nautr ef vit skiljum, Ó.H. 52.

vand-físinn, adj. (vand-físni, f.), fastidious.

vand-færr, adj. difficult to pass, of a road, Fms. ii. 81, Sighvat (Fb. ii).

vand-gæfr- adj., honum var vanngæft um fæðsluna, Sturl. i. 20.

vand-gætt (vann-gætt), part. n., in the phrase, e-m verðr vanngætt til e-s, difficult to keep or manage, Fs. 93, Grett. 205 new Ed.; verðr mér vanngætt til skaps konungs, Ó.H. 114; vanngættra, 237.

vand-hæfi, n. [hóf], difficulty, difficult management, Fbr. 53, Korm. 81, Lv. 19 (vandæfi).

vand-hæfr, adj. difficult to manage, Grág. i. 137, Glúm. 358.

vandi, a, m. a difficulty, difficult task; lízk mér þat mikill vandi, Korm. 150, Nj. 177; þó nökkurr vandi liggi á, Fms. vi. 10; hafa bæði vit ok vanda at vera höfðingi, xi. 217: sayings, þat er vandi vel boðnu að neita (a good offer is not to be refused); vandi fylgir vegsemd hverri, cp. noblesse oblige.

II. obligation, duty, esp. of relationship; thus in the phrase, e-m er vandi á við e-n, þótt þér sé vandi á við Helga, Ld. 264; er þér miklu meiri vandi á við Eirík konung en Egil, Eg. 423; þat er mér ókunnara hverr vandi mér er á við hann, Fms. i. 297; sveiktú þann er þér var meiri vandi á enn við mik, vi. 17; fyrir vanda sakir ok tengda, xi. 11; binda sér vanda við e-n, to enter into an obligation, Gísl. 11.

compds:

vanda-bundinn, part. duty-bound, obliged, from duty, relationship, affinity; vera e-m vandabundinn, Fms. iii. 15, Stj. 474.

vanda-hlutr, m. a difficult thing, Fms. vi. 166.

vanda-lauss, adj. standing under no obligation or in no relation to another, a stranger, Fms. i. 189, Fær. 134:

mod. vandalausir as opp. to skyldir: neut., e-m er vandalaust við e-n, to be quite free, neutral as to a person, Orkn. 214, Fms. vi. 107: easy, vii. 141.

vanda-lítill, adj. easy, Fb. ii:. 367.

vanda-maðr, m. a relation, friend, or the like, Stj. 424, Ld. 72, Orkn. 452.

vanda-mál, n. a difficult, complicated case; mikit vandamál, Nj. 31, 71; hafa v. at tala, Eb. 132; hugsa þetta vandamál, Fms. i. 84: er konungr sat yfir vanda-málum, held council, vii. 106.

vanda-mikill, adj. difficult, Fb. iii. 381.

vanda-ráð, n. = vandamál, Fms. x. 273.

vanda-samligr, adj. difficult, Stj. 5.

vanda-samr, adj. difficult, complicated.

vandi, a, m., qs. vanði (vanþi, Ó.H.); [from vanr, and different to the preceding word]:

—a custom, habit, want. Eg. 41, 70; dró til vanda með þeim, Nj. 12; leggja í vanda, Glúm. 324; at vanda, as usual, Nj. 3, 103, Eg. 125, 491;

ú-vandi, unmanners, whimsies, wayward manners.

vanda-tíðir, f. pl. customary feasts, Bs. i. 164.

Vandill, m. a pr. name, Fær., Nj.; the Runic stone, see p. 672, col. 2.

vand-kvæði, n. pl. (spelt vann-kvæði), perplexity; þetta v., Fms. iv. 199; vandkvæði vár, ii. 12; hitta, koma í vandkvæði, vi. 107, vii. 33; sitja í miklu v., Ó.H. 195 (vannqueði). Lv. 50; mesta v., Fms. viii. 146.

vand-launaðr, part. difficult to reward as is due, Njarð. 378, Fms. vi. 382 (vann-launaðr), Nj. 181, v.l.

vand-laupr, m. a basket of wands (osier-twigs), Stj. 247, 442, Greg. 6 l, Post. 645. 86 (vannlaupr).

vand-látr, adj. fastidious, difficult to please, Fms. vi. 386, passim in mod. usage; mostly in a good sense, one who wants things to be well done, ó-vandlátr.

vand-liga (vannliga), adv. carefully; gæta e-s v., to watch closely, Ó.H. 73; byrgja hauginn v., Fas. i. 387; læsa v., Eg. 239; spyrja v. frá e-n, 106; hvggja v. at e-n, 172, Nj. 6, MS. 623. 39, Sks. 19, Fms. vi. 216; hugsa vandliga, 400.

2. completely; svá at v. var öll húð af honum, Fms. vii. 227; brenna svá v. byggð alla, at …, v. 54 (vendiliga, Ó.H. v.l.); v. saklauss, quite sackless, Fms. xi. 329; svá féll v. líð Erlings, at engi maðr stóð uppi, Ó.H. 183; gjalda v. út, Ld. 60; vilju vér at þessir eiðar falli niðr v., altogether, Gþl. 199.

vandligr, adj. difficult, Orkn. (in a verse).

vand-lífr, adj. living strictly; miklu er oss nú vandlífra enn í hverri tíð annari, 655 xi. 3.

vand-lota, u, f. jealousy; hvárr vakti yfir öðrum fyrir vandlotu sakir, Fms. i. 9.

vand-lyndi, n. a difficult temper, Mar.

vand-lyndr, adj. difficult of temper, Fms. x. 420. Sturl. iii. 123.

vand-læta, t, to be zealous; vandlæta ok afbrýða, Stj. 94; freq. in eccl. sense, Vídal.

vand-læti, n. zeal, Stj. 256, 321, 629, Magn. 474; af Guðligu vandlæti. Stj. 384, passim in eccl. usage. N.T., Vídal.

vand-læting, f. zeal.

vandlætinga-samr = vandlátr.

vand-mæli, n. a difficult question, Ó.H. 85, Fms. i. 32.

VANDR, vönd, vant, adj. difficult, requiring pains and care; nafn mitt er ekki vant, Fær. 208; er hverjum manni vandara at búa sik í konungs herbergi enn annars staðar, Fms. vi. 208; sýndisk henni vant at neita þessu boði, it was a risk to refuse such an offer, ii. 133, cp. vant; vant þykkir oss með slíku at fara, a delicate thing, Nj. 75; er hér ok vönd vistin, 61; vera vant við kominn, to be in a perplexity, Ld. 158; þeir sögðu vant at vera í stórum samdrykkjum, Lv. 24; bæði er, at ek trúi þér vel, enda er þér þá vant um, Fær. 92; vant er at vita hverir mér eru trúir, ef feðrnir bregðask, Fms. ii. 11: a saying, vant er við vándum at sjá (play on the words ‘vándr’ and ‘vandr’), Hrafn. 23; vant er ór vöndu at ráda; vant er vel boðnu at neita.

2. choice, picked, = vandaðr; háttr fegrstr ok vandastr, Edda (Ht.) 132; var vandr mjök róðr á drekanum, Fms. vi. 309, v.l.

3. zealous; hón var allra kvenna vöndust bæði fyrir sína hönd ok annarra, Bs. i. 129; ráð-vandr (q.v.), ú-vandr.

vand-rataðr, part. difficult to find, of a road.

vand-raun, f.(?); nú mun ek eigi kaupa at þér vandraun né frelsi, Lv. 50 (somewhat corrupt).

Vand-ráðr, m. a pr. name, Landn., Bárð.

vand-ræðask, d, dep. to grumble over a thing, Bs. i. 289, 396.

vand-ræði, n. difficulty, trouble, Eg. 7, 161, Sturl. iii. 195 C; hann leysti hvers manns vandræði, Nj. 30; v. görðusk þeirra á meðal, Grág. ii. 167; etja vandræðum við e-n, Eg. 458.

2. gen. as adj.; vandræða félag, troublesome fellowship, Ld. 266; vandræða gripr, a troublesome thing, Fms. ii. 56; vandræða-skáld, the troublesome poet, the nickname of Hallfred, Fs.; vandraeða mágr, Sturl. iii. 76; vandræða kostr, a dire choice, Fms. xi. 31.

compds:

vandræða-laust, adj. without troubles, Fms. ix. 425; skildu þeir allir vandræðalaust, they parted without a quarrel, Sturl. ii. 236.

vandræða-líkligr, adj. likely to cause trouble, Fs. 90.

vandræða-maðr, m. a troublesome person, Fms. ii. 115, vi. 114, xi. 61, 78, Sturl. i. 9.

vandræða-samr, adj. troublesome, Bs. i. 546.

vand-sénn, part. difficult to see; þó er vandsén bótin, Fms. ii. 146; verða oss vandsén ráð þeirra, Finnb. 338; þat er mér vandsét, Glúm. 354: er mér þetta vandsét mál, Lv. 75; eru mér nú vandsénir skógarmenn, Grett. 130 A; vandsénir eru margir, dangerous, 142 A; vandsét er við honum, Fms. ii. 254.

vand-settr, part. difficult to place; eru yðr vandsettir hér menn yfir til forráða, difficult whom to place there, Eg. 50.

vand-skafa, skóf, to draw a strickle over a bushel, Gþl. 526, 524, v.l.

vand-skafi, a, m. a strickle, Gþl. 524.

vand-skipaðr, part. difficult to man; v. mun þér stafninn, Fms. vi. 243.

vand-stilltr (vann-st.), part. difficult of temper, Grett. 125 A.

vand-styggr, adj. ‘wand-shy,’ flinching from the stick, of a horse, Akv.

vand-tekit, part. n. difficult to receive; þat er v. við e-m, it is not safe to receive him, Grett. 130 A.

vand-veittr, part. difficult to give, Þjal.

vand-virki, f. = vandverkt, Eluc. 22.

vand-virkliga, adv. painstakingly, carefully; skoða, varðveita v., Stj. 17, 99, H.E. i. 515.

vand-virkr, adj. painstaking.

vand-virkt (mod. vandvirkni), f. good workmanship, Stj. 102, Fas. iii. 281: carefulness, painstaking, Sturl. i. 211, Alg. 370.

vand-værr, adj. fastidious, Sks. 658, v.l.

vand-yrkliga, adv. = vandvirkliga, 655 xi. 3.

vangi, a, m., akin to vangr; [Ulf. waggari = παρακεφάλαιον; A.S., Old and North-west. E. wang; Germ. wange; O.H.G. wanga]:

—the cheek; vangi is the whole side of the head, kinn the cheek; bleikt var hár bjartir vangar, Rm. 31; hann setti hnefann útan við vangann, Fms. ii. 330; hann leggr til hans í vangann ok út um annan, Al. 37; setr pústr undir hans vanga, Karl. 65; útan á kinnar vanga, Skíða R. 136; af mínum vanga, Kormak; Auðunn var högginn á vangann ok kinnina, Sturl. ii. 179; vanga högg, Fas. i. 60, freq. in mod. usage: ölr vanga, poët. = the hair (or beards?), Skálda (in a verse); vanga búnaðr, Stj. 396; vanga gull, 106, 136.

vanga-filla, u, f. the cheek-flesh, Fb. i. 530, Fas. ii. 256, iii. 392.

VANGR, m. [Ulf. waggs = παράδεισος; A.S. wang; Hel. wang; early Dan. vang, as in the ballad, Danmark deiligst ‘vang’ og ‘vænge’ lukt með bölgen blaa]:

—a garden, green home-field, Edda (Gl.): in the allit. vé ok vangr, house and home; frá mínum vénm ok vöngum, from my hearth and home, Ls. 52; þar var arnar-flaug of vangi, Edda (in a verse);

hún-vangr, ‘ship-field,’ i.e. the sea, Eb. (in a verse).

II. in prose this word is obsolete except in compds, in which (as in vegr) the v is often dropped (-angr); ái-vangr, vet-vangr, kaup-angr, qq. v.: in a great number of local names, þrúð-vangr, Aur-vangr, Ævangr: in names of fjords in Norway, Staf-angr, Harð-angr, Kaup-angr. In several mod. Scandin. local names ‘vangr’ remains in the inflexion -ing, -inge; it is often impossible to say whether the termination is from engi or vangr. In poët. compds, himin-vangr, sól-vangr, hlæ-vangr, the heaven: the sea is called svan-vangr, the swan-field; ál-vangr, fley-vangr, the ship-field, etc. = the sea;

all-vangr, the ‘all-men’s field,’ a place of assembly (= almanna-vangr), Ísl. ii. (in a verse);

geð-vangr, ‘mind’s-field,’ the mind’s abode, i.e. the breast;

baug-vangr, fólk-vangr, hjör-vangr, geir-vangr, the shield-field, sword-field, i.e. the shield;

orm-vangr, ‘snake-field,’ i.e. gold, Lex. Poët.;

Þrúð-vangr, the abode of Thor, Gm., Edda.

vang-roð, n. a reddening of the field, a bloody fray, Kormak.

vani, a, m. a custom, usage; eptir vana, Fms. i. 76; forn lög ok vani, viii. 277, v.l.; háttr ok vani, Stj. 1; eiga vana til e-s, to use, Þorf. Karl. i. 404;

lands-vani, the custom of the land;

ú-vani, a bad habit;

á-vani, an inveterate habit.

compds:

vana-liga, adv. usually.

vana-ligr, adj. usual, Stj. 141.

vana-sótt, f. a chronic, habitual illness; v. kvenna, menstruation, Stj. 118, 181.

Vaningi, a, m. [Vanr or Vanir = the gods of that name], name of the god Frey, Skm.

vanka, að, (qs. vakka or vafka?), to rove, stroll about as if disturbed in mind:

part. vankaðr, of a sheep with the turning disease; also in scorn of a person, þú ert vankaðr.

II. [A.S. wincian; Engl. wink], to wink; kómu þar inn menn ok vönkuðu til Sveins konungs, Fms. xi. 366, v.l.

vanki, a, m. the turning disease.

vann-, in vann-liga = vandliga, vann-laupr = vandlaupr, vann-stilltr = vandstilltr, etc.; see vand-.

vanning, f. [venja], exercise, training, Sks. 351, v.l.

VANR, vön, vant, adj., compar. vanari, superl. vanastr, wont, accustomed; vanr e-u, used to a thing; varg-ljóðum vanr, Hkv.; vígi vanr, Stor. 23; tungan er málinu vön, Skálda (Thorodd); vanr góðu brauði, Sks. 321: with infin., hann hafði jafnan vanr verit at matask í litlu húsi, Fms. i. 35; hversu mikill skattr er vanr at koma af Finnmörk, Eg. 70; ganga til sætis þess er hann var vanr at sitja, Ó.H. 66; vanan skatt, the wonted tax, Bs. i. 757; er hann var vanr at hafa, Sks. 228 B.

2. neut., ekki fékk ek minna til bús enn vant var, Nj. 18: impers., er þessa vant?—opt berr svá at, is this wont to happen?—it often betides, Fms. ii. 9;

ú-vanr, unwonted.

VANR, adj. [Ulf. wans; A.S. wana; cp. Lat. vanus; cp. also the prefix particle van-]:

—lacking, wanting; vamma vanr, Hm. 22; ljóða þessa muntú lengr vanr vera, 163; andspillis vanr, Skm. 12; handar em ek vanr, Ls. 39; vön vers ok barna, Gkv. 1. 23; vön geng ek vilja, joy-bereft, Skv. 3. 9; blóðs vanr, Höfuðl. 11; vanr slíkra drengja, Hallfred; landa vanr, a lackland, Bragi.

2. neut. vant, with gen.; var þeim vettugis vant, Vsp.; mikils er á mann hveru vant, er mannvits er, Hðm. 26; fás er fróðum vant, Hm.; orðs vant, wanting one word, Hðm. 9; era mér gulls vant, Skm. 22; vara gamans vant, no lack of good cheer, Fms. vii. (in a verse); eitt sinn var vant kýr í Þykkvabæ, a cow was wanting, Ld. 156; var Glúmi vant margra geldinga, Nj. 26; varð honum vant kvígna tveggja, Glúm. 340; konungi þótti orðs vant er annat var talat, the king wanted a word when one was uttered, i.e. he was all ear, listened eagerly, Fms. ii. 139; lét honum engra hluta vant, x. 226; era hlunns vant, kvað refr, vii. 19; sjaldan er engri vant, a saying, Al. 166; muna vant, or muna á-vant, sjá, munr, a moment, p. 438; hann keyrði hann niðr, eigi úþyrmiliga, svá at honum var lítils vant, so that he did not want more, i.e. killed him on the spot, Bjarn. 41.

☞ Two words, of the same form, but diametrically opposite in sense, cannot well stand side by side, and so we find that while the old poets make little use of vanr (adsuetus), on the other hand, in prose and mod. usage vanr (orbus) has become obsolete, except in the neut. vant, in van- as a prefix, and in compds such as and-vanr, and-vana.

Vanr, m. [cp. Vaïnomoïnen, the son of Ukko, in the Finnish poem Kalevala]:

—one of the gods, Vanir, used in sing. of Njörd; kalla Vanaguð Vana nið eðr Van, Edda i. 260; nama goðbrúðr una Vani (dat.), Skálda.

II. usually in pl. Vanir, in northern mythology the gods who waged war with the Asir, but were afterwards combined and made one with them; this is recorded in Vsp. 28, 30, Yngl. S. ch. 4, Edda 47 (the legend of Kvasir), also in the myth of Hænir, 15, Vþm. 39; the gods Frey, Freyja, Njörd, and Hænir belonged to the tribe of Wanir; með vísum Vönum, id.

compds:

Vana-dís, f., name of the goddess Freyja, Edda i. 114.

Vana-guð or Vana-niðr, n. a name of Frey, Edda 55; a name of Njörd, id.

Vana-heimar, m. pl. the abode of the Vanir, Edda 15 (sing.), Vþm. 39 (í Vana heimi).

vansa, að, to do too little; ofsa eðr vansa, N.G.L. i. 184.

vansi, a, m. lack, want; vansi matar ok klæða, Barl. 82; skort eða vansa, 70; v. trúar, Sks.

2. metaph. shame, disgrace; verða særðr, fá vansa, to be harmed, injured, Jb. 19; þeir fengu öngar bætr fyrir vansa sína, Nj. 251; ef þú ofsar þik eigi þér til vansa, Hrafn. 29; heims vandi ok vansi, Greg. 30.

vanta, að, [vanr], to want, lack: impers. with acc. of person and thing, e-n (acc.) vantar e-t (acc.), engan penning vantaði á, Nj. 190; vantaði þá eigi hesta né aðra hluti. Fms. iii. 77; mundi vanta þrjú hundruð, x. 64; vantaði tvá hesta, Grett. 111 A; at hann skyldi heldr vanta fé enn aðra menn, Band. 4.

van-ýfli, n. pl. [the latter part of this compd has preserved the uncontracted form, answering to Goth. ubils = íllr, q.v.; cp. Engl. evil and contr. ill]:

—chronic ailments; þessi vanýrli skaltú hafa á þínum hag, Sks. 360 B.

vanyfla-sótt, f. habitual illness = vanasótt; kom v. hans at honum, Sks. 706 B (of king Saul’s insanity).

vappa, að, [an assimilated form, akin to vafra], to waddle, Eg. (in a verse); vappaðu með mér, vala, a ditty.

var, n. [cp. vörr = a lip], the raised edge of a shovel.

var, n. = vágr, the rheum running from the eye, Björn.

VAR-, a prefixed particle; as to its root, var- is prob. akin to compar. verri, verstr, Goth. wariza:

—scarcely, scantily; see below.

VARA, að, [varr], to warn; vara sik, to be on one’s guard, beware, Fms. viii. 288; vara þú þik svá. Hkr. i. 253; v. e-n við e-u, to bid one beware of a thing; íll dæmi vari oss við syndum, Hom. 97; Hrafn hafði varat hann við úfriðinum, Sturl. iii. 186 (úfriðinn Cod.); þú hefir þat ráð upp tekit er ek varaða þik mest við, Eg. 82; varaða ek ykkr bæði við at þit skyldit, Sks. 544; vil ek vara yðr við, at þér flytið hann eigi, Fms. passim.

II. reflex. to beware of, be on one’s guard against, shun; þeir hjala mart ok varask hvárgi annan, Sturl. i. 27; varask þú þat (beware) at eigi hittir þú hóf fyrir þer, Eg. 21: eigi má varask nema viti, a saying, D.N. iii. 751; varaðisk Ingólfr hann þó, Fs. 64; varaðisk Gunnarr þat ekki, Nj. 63; þeir vissu sér engis ótta vánir ok vöruðusk ekki, Eg. 74; svá at aðrir varisk af þínum úförum, Sks. 744; hvat ek skal varask, Fms. i. 261; hann skyldi varask at göra Ólaf eigi of stóran, Hkr. i. 212; varask við. Blas. 46; varisk ok við at byggja dautt fé á leigu, K.Á.; þat skaltú varask (beware, take care) um allan varning er þú setr at hann sé óspiltr, Sks. 19.

VARA, pres. vari, pret. varði, part. varat; [Engl. ware, a-ware; cp. varða]:

—to be aware of, ween, expect, have a forboding of: impers., þess varir mik, at þú mælir feigum munni, Nj. 9; mik varði eigi þessa áburðar, Fms. ii. 57; eigi varði mik þess af yðr, xi. 54; mundi mik annars vara af yðr, Eg. 426; mundi mik af þér alls annars vara, enn at þú mundir oss stuld kenna, Ld. 206; sem mik varir, as I ween, Rb. 196; þeir kómu jafnan fram sem engi mann varði, where no one expected. Fms. viii. 432; fyrr enn hann (acc.) varði, x. 413; þá er hann varði minnst, Eg. 296; skjótar enn þá varði, Korm. 40; þá er minnst varir, when one least expects it, Fms. i. 104; verðr það opt þá varir minnst vofeifleg hætta búin finnst, Pass. 5. 2: the saying, verðr þat er varir ok svá þat er ekki varir, Grett. 91 A.

II. to endure, last, (mod.)

VARA, u, f., pl. vörur, [Dan. vare; Engl. wares], wares; in Norway chiefly of fur, in Icel. of wadmal; vara í sekkum ok allskyns varningr, Fs. 5; vöru-hlaði, id.; flytja vöru til skips, Nj. 4; bera upp vöruna, Eg. 54; ljós vara, light ware, i.e. ermine, opp. to grá-vara, grey fur, 69; skinna-vara, skins, fur, id.; virðingar-fé eða vara, Vm. 140: sex hundruð virt til vöru, Rd. 259; kýr, korn, smjör ok vöru, Gþl. 305; annat-hvárt haust skal greiða gelding tvævetran, en annat-hvárt halfa mörk vöru, Vm. 167; hann fær honum vöru ok silfr nokkut, Gísl. 44 (vaðmál, 129, v.l.); þrjátigi pakka vöru, Bs. i. 912 (vaðmáls, 872, l.c.); vöru hundrað, a hundred (value) in wares, i.e. wadmal, Vm. 83.

compds:

vöru-gildr, adj. being a legal tender, marketable, Vm. 152.

vöru-klæði (vöru-lérept), n. a common cloth, D.N.

vöru-sekkr, m. a pack of wadmal, Ísl. ii. 204.

vöru-smíði, n. work in wood or metals; flatsmíði ok v., Grág, i. 504.

vöru-váð, f. marketable cloth, common wadmal; vöruváðar kufl, kyrtill, stakkr, Ísl. ii. 80, Nj. 32 (v.l.), Fas. ii. 343.

vöru-virðr, part. = vörugildr; sex hundruð vöruvirðs fjár, Landn. (Ann.) 330; í vöruvirðum eyri, Vm. 7; þrettán hundruð vöruvirð, 71; tvau hundruð í hafna-váðum vöruvirðum, Dipl. iii. 6; í vöruvirðu gózi, v. 3; tvau hundruð í hafnar-váðum, tvau hundruð vöru eða vöruvirt, 7.

vara-, see vörr.

varan and vörun, f. a warning, Nj. 260, Sturl. ii. 241.

2. a being ware of, shunning, Hom. 13.

varanligr, adj. endurable.

varar-feldr, m. [in this and the following compds varar may be derived either from vara or better from vör (q.v.), denoting goods as they were sold in harbour]:

—cloaks marketable in the trade, Grág. i. 500; hafskip kom af Íslandi, þat var hlaðit af vararfeldum, Hkr. i. 176, Nj. 7, Korm. 158.

varar-skinn, n. skin current in trade; vararskinns-ólpa, Lv. 93.

varar-váð, f. = vöruváð, Gullþ. 14.

var-belgr, m. a nickname, of a party of rebels in Norway, Fms. viii, ix.

var-boðit, part. under-rated, under-bidden, Fms. i. 247, Fbr. 59.

var-búinn, part. unprepared, Nj. 142.

VARÐA, að, [Ulf. in fra-wardian; A.S. wardian; Engl. ward, warrant; Germ. warten; Fr. guarder, etc.; cp. vara]:

—to warrant, guarantee, answer for; esp. as a law term, björn ok úlfr, þeirra verk skal engi maðr varða, N.G.L. i. 45; varðar hann þat alls ekki nema við Guð, … varða orð ok verk fyrir e-n, Grág. (Kb.) i. 139; handsala-menn þá er varða vildi, at …, Sturl. iii. 43; ek vil at Flosi einn varði við mik, I shall be my sole surety, Nj. 256; vill hann sjálfr varða (bail) fyrir honum, Þiðr. 75; ef maðr kaupir man at manni, þá skal sa varða, er sölumaðr er, við stinga ok við stjarfa, N.G.L. i. 29; skal bóndi hverr einum húsum varða, at eigi falli krossar, 11; bú hans varðar taki, is bailable, 47; varða taki fyrir e-n, to be bail for a person, 48; varði lóð þar til lokit er, Gþl. 331: ok varða við hey sínu við hey hans. Grág. (Kb.) ii. 96 (Jb. 243); ok skal varða við engi því, Kb. ii. 94: ok svá skulu þeir við varða, Jb. 277; einyrkjar skulu varða fjögur þing. Gþl. 438; skal hann varða þeim af þessum eignum fulla lögskyld, D.N. iii. 88; sá vita-vörðr skal varða þrjár … örtugar, N.G.L. ii. 37; þess viðar er hann hafði áðr varðat fyrir sína hönd, secured, bought, Rd. 253.

2. metaph. to be of importance; ef þér þykkir varða um mína vináttu, Fms. ii. 119; lézk hann skyldr at segja þér þat er þik varðar, Glúm.; þá hluti er þeim þætti sik varða, Eb. 112; v. mikla, litlu, önga, to matter much, little, naught: um þá hluti er mér þykkir mestu varða, Fms. ii. 120, v. 102: varðar engu um vára aptrkvámu, vi. 13; varðar mest til allra orða, at …, Lil.: with a double dat., e-m varðar e-u, miklu varðar þeim, at þeir sé, Gþl. ix: acc., hvat mun v. þótt vér heyrim, what will it matter? i.e. why not hear it? Fms. vii, 60, vi. 95: hvat mun v. (þótt ek eta) ? Eg. 604: acc. of the person, þat varðar þik engu, ’tis no business of thine; þeir spurðu hví hann var þar kominn, hann kvað þá engu þat varða, Þorf. Karl. 414: so in mod. usage, þig varðar ekki um það, ’tis no business of thine!

II. to guard, defend; varða sjálfs þíns land, Lv.; v. e-m e-t, to ward a thing off from a person, i.e. In warn one off from a thing (= Lat. arcere); varða mér bátinn, to forbid me the boat, by force, Fms. vii. 32; v. mér skarðit, Ölk. 37: v. fé váru at komask yfir ána, Krók. 38; v. þeim öll vöð ok vatns-föll á ánni, Stj. 394; hann kvaðsk mundu varða, at eigi kæmisk hann þar útan, Rd. 244: to guard, þá vegu er hann varðaði, Sól. 1; er þú á haugi sitr ok varðar alla vega, Skm. 11. Fsm.: of boundaries, himinn varðar fyrir ofan, en hafit Rauda fyrir útan, Ísl. ii. 489; þaðan ræðr á … þaðan varðar lækr er, fellr, D.I. 577.

III. as a law term, denoting the fine, punishment, and liability legally incurred, absol. or with dat. of the person (Gr. ὀφείλω, ὀφλισκάνω), to be liable to, finable, punishable; þeim varðar elði þeirra, Grág. (Kb.) i. 108; varðar þeim þat ekki við lög, they incur no penalty by the law …, 44, passim: the penalty (amount) in acc., slíkt (acc.) varða bjargir hins, ii. 25; ljúgvitni varðar skóggang, varða N.M. marka sekð, to be finable so many marks: þá varðar ekki þótt gögnum sé haldit, Kb. i. 143; eigi varðar haga-beit, ii. 107; varðaði eigi um bjargir hans, Sturl. i. 92 C; hvat konu varðaði, ef …, Ld. 136, Grág. in countless instances; skóggangr (nom.) varðar, ef …, Grág. ii. 89 (is prob. an error for acc.); skyldi varða fjörbaugs-garði (better garð, acc.) et váttum kæmi við, Bs. i. 25

varða, u, f. [Germ. warte], a beacon; hann bað þá göra þar vörðu til minnis, Orkn. 208.

2. a pile of stones or wood to ‘warn’ a wayfarer; in Icel. varða is the popular name of stone cairns erected on high points on mountains and waste places, to ‘warn’ the wayfarer as to the course of the way, (in the Tyrolese Alps they are called ‘daube’ = Icel. þúfa, q.v.); hann reisti þar vörðu hjá dysinni, Hrafn. 9; varða á hálsinum fyrir sunnan Stiga-bæli. Dipl. v. 19; hæðir þær er heita Hallbjarnar-vörður … því eru þrjár vörður á þeirri hæðinni en fimm á hinni, Landn. 153; haug eða stóra vörðu, Stj. 182; náttmála-varða, Þórð. 58 (see náttmál);

dagmála-varða, of piles of stones by which the ‘day-marks’ are fixed:

freq. in local names, Vörðu-fell, Holtavörðu-heiðr, Landn., map of Icel.

varðaðr, m. a ward, keeper. Lex. Poët.

varðan, f. security, K.Á. 208.

varð-berg (mod. vaðberg). n. a ‘watch-rock,’ outlook; in the phrase, vera á varðbergi (mod. vera á vaðbergi) to be on the look-out; váru opnar dyrnar ok engir menn á varðbergi, Mar. (655 xxxi. A. 2).

varð-hald, n. a holding ward, keeping watch and ward; vera á varð-haldi. Nj. 264; varðhalds ok varhygðar, Jb. 407: plur., hafa fjölmennt ok varðhöld mikil, to keep good watch and ward, Orkn. 300; hafa á sér styrk varðhöld nótt ok dag, Fms. ii. 31. Eg. 46, Ld. 170; tvenn varð-höld, 656 C. 11.

2. custody: hafa e-n í varðhaldi, Fms. i. 306, ii. 17.

compds:

varðhalds-engill, m. a guardian angel, Fas. iii. 671.

varðhalds-laust, adj. n. without custody, 623. 15.

varðhalds-maðr, m. a watchman, Stj. 188, Fb. i. 283.

varð-helgi, f. a sanctuary, asylum. Fms. i. 80, v.l. (= griða-staðr).

varð-hundr, m. a watch-dog, Sturl. ii. 67 C.

varð-hús, n. a watcb-house, Gþl. 86.

varði, a, m. = varða: þeir hlóðu þar varða er blótið hafði verit, Landn. 28 (Hb.); var varði stórr fyrir ofan tjaldit, Dropl. 33; reisa hávan varða, Orkn. 208 (in the verse, the prose uses the fem.)

2. in mod. usage varði means a monument, memorial, or minnis-varði.

varð-karl, m. a watch-carle, warder, Clem. 136.

varð-klokka, u, f. a watch-bell, Fms. ix. 369. v.l.

varð-lokkur, f. pl. [Scot. warlock], ‘ward-songs,’ ‘guardian songs,’ charms (or better, ‘weird-songs.’ cp. the other form, urðar lokkur); hvárki em ek fjölkunnig né visinda-kona, en þó kenndi Halldis fóstra mín mér á Íslandi þat kvæði, er hón kalladi varðlokkur, Þorf. Karl. 378; from this word comes the Scot. ‘warlock,’ though it has changed its sense to that of the wizard himself.

varð-maðr, m. a watch-man, warder, Fms. i. 41, ix. 217, Eg. 88, 121, 284, Grág., Stj., passim.

-varðr, m., in pr. names, Há-varðr, Hjör-varðr, Sig-varðr, Þor-varðr

varð-rún, f., poët. a giantess, an enchantress, Hallfred.

varð-veita, t, prop. two words, varð (acc.) veita, i.e. veita vörð, to give ‘ward’ to, hold, keep, preserve; hence in the oldest writers the word is used with dat. (as the verb veita), varðveita fénu, Gþl. 227; v. börnum þeirra ok fé, 258; geyma þeim ok v., Stj. 99; v. þessum steini, Fms. viii. 8; v. öllum fjár-hlutum hennar, Gþl. 227.

II. with acc. to keep, defend; skal ek v. þik, Nj. 53; v. þær, Blas. 45 (vellum of the 12th century); v. ríkit, Eg. 119; hann var varðveittr, Fms. x. 369; Guð varðveiti þig, God ward thee! (a mod. phrase): to keep in one’s possession, þú munt hafa at v. eina kistu, Eg. 395, Nj. 5, 76, Ld. 70: to keep, ef maðr tekr grið ok varðveitir þat ekki, if a man takes up an abode and does not keep it, Grág. i. 150; v. sik við e-u, Hom. 13: to observe, freq. in mod. usage, v. Guðs boðorð, and the like.

III. part. pl. varðveit-endr, warders, watchmen. 623. 35.

varð-veiting, f. a keeping, observance, Sks. 770.

varð-veizla, u, f. a keeping, custody; dæma e-m varðveizlu fjár, Grág. i. 84; til framfærslu ok varðveizlu, 62; fá e-m fé til varðveizlu, Nj. 111; varðveiziu-handsal, Sturl. ii. 202.

compds:

varðveizlu-lauss, adj. watchless, Grág. i. 278: unguarded, Hkr. iii. 287.

varðveizlu-maðr, m. a warder, keeper, Grág. i. 420, K.Á. 190.

varð-víti, n. a ‘ward-fine,’ fine for neglect on watch; sekr um varðvíti við konung, Gþl. 86.

var-farinn, adj. = varfærr.

var-fleygr, part. faltering in flight, Stor.

var-færr, adj. cautious, wary, Eg. 63.

var-færni, f. wariness.

varga, að, to soil; better verga, q.v.

varg-dropi, a, m. a ‘wolf-dropping,’ wolf’s cub: as a law phrase, the son of an outlaw (of a vargr), Grág. i. 178, Sdm. 35.

var-gefin, f. part. ‘under-married,’ of a misalliance; hón þóttisk vargefin, Nj. 17, MS. 625. 94, Skv. i. 45.

var-gipt, f. part. = vargefin.

var-goldinn, part. underpaid, Ó.H. 149: of insufficient revenge, Sturl. ii. 224.

varg-hamr, m. a wolf’s skin; taka á sig vargham, ‘to wear a wolf’s skin,’ i.e. to be wolfish and wild, Clar.

varg-ljóð, n. pl. wolf-songs, wolf-howling. Hkv. 1. 40.

VARGR, m. [A.S. wearg; Hel. warag; the root-word is preserved in Germ. er-würgen, whence virgull, q.v., and Engl. worry; vargr and úlfr are said to be from the same root]:

—a wolf; berr björn, bítr vargr, N.G.L. i. 341; riða á vargi, Hkv. Hjörv.; trollkona sat á vargi, Fms. vi. 403; marga varga, Nj. 95; vaða vargar með úlfum, a saying, Fas. i. 11; sem menn viðast varga reka (prop. allit. varga vreka), as wide as wolves are hunted, Grág.: sem vargr í sauða-dun, Sd. 164: poët. of any beast of prey, varga vinr, Hkv. 1. 6 (of ravens); hann barg fjörvi varga, Vellekla: the saying, sjaldan vægir vargrinn, the wolf spares not; vargarnir etask þar til er at halanum kemr, Band.; vargs-hamr, vargs-hár, vargs-hold, a wolf’s skin, hair, flesh, Str. 32, Fas. i. 199, Fms. i. 273; vargs-líki, vargs-rödd, Edda 8, Fas. i. 130; varga flokkr, a flock of wolves, iii. 77; varga matr, i. 139; varga-þytr, a howling of wolves, 205: varga leifar, a ‘wolf’s homestead’ (see leif), i.e. the wood, the wilderness, Gkv. 2. 11: in Icel. vargr is used of the fox.

II. a law phrase, metaph. an outlaw, who is to be hunted down as a wolf, esp. used of one who commits a crime in a holy place, and is thereon declared accursed; hann hafði vegit í véum ok var hann vargr orðinn, Eg. 259; vargr í véum, a wolf in the sanctuary, Fms. xi. 40 (goð-vargr): also of a truce-breaker, hann skal svá víða v. heita sem veröld er bygð, Grág. (cp. grið-vargr); armr er vára vargr, Sdm.; eyða vörgum, to destroy miscreants, Fms. xi. (in a verse); úvísa-vargr, see p. 667.

2. in mod. usage, a violent, ill-tempered person; hón er mesti vargr, a fury of a woman; geð-vargr, skap-vargr, a fury: poët. compds, varg-fæðandi, varg-fæðir, varg-hollr, varg-nistir, varg-teitir, a feeder, … cheerer of the wolf, i.e. a warrior, Lex. Poët.

varg-skinn, n. a wolf-skin; in

vargskinns-ólpa, vargskinns-stakkr, a cloak of wolf-skin, Fms. x. 201, O.H.L. 69.

varg-stakkr, m. a cloak of wolf-skin, Bret. 32 (as worn by the old berserkers); þeir höfðu vargstakka fyrir brynjur, Fs. 17; cp. Úlf-héðinn.

varg-tré, n. the worrying tree, the gallows, Hðm. 18.

varg-úlfr, m. a ‘worrying-wolf,’ were-wolf; bisclaret í Bretzku máli en Nordmandingar kallaðu hann vargúlf, Str. 30; v. var eitt kvikindi meðan hann býr í vargsham, id. This word, which occurs nowhere but in the above passage, is perhaps only coined by the translator from the French loup-garou qs. gar-ulf; ver-úlfr would have been the right word, but that word is unknown to the Icel. or old Norse, the superstition being expressed by eigi ein-hamr, ham-farir, hamast (qq. v.), or the like.

varg-ynja, u, f. [A.S. wyrgen, Beowulf], a she-wolf, Lat. lupa, Róm. 381, Hbl. 39, passim.

varg-öld, f. an age of wolves (i.e. of wars and worry), Vsp.

var-haldinn, part. being unfairly treated; vanhaldinn, Sturl. i. 77.

var-hendr, adj. [hönd], outstanding, of a score or quarrel against one; in the phrase, eiga varhent við e-n.

var-hluta, adj.; verða varhluta fyrir e-m, to get an unfair share, be wronged, Ísl. ii. 255, Fbr. 8.

var-hugi, a, m. a precaution; in the phrase, gjalda varhuga við e-u, to beware of, Sighvat, Fms. ii. 166, iv. 172, viii. 341, Al. 154.

var-hygð and var-ygð, f. wariness, watchfulness, Jb. 407; gæta e-s með varhygð, Fms. ix. 279, v.l.; heldr hugleysi enn varhygd, ii. 68 (v.l. varygð); sögðu at varygð gengi til, viii. 409; gjalda varygð við e-u, vi. 42; til varygðar, Fbr. 101.

varhygðar-samr, adj. wary, cautious.

vari, a, m. wariness, caution, Fas. iii. 268; bjóða e-m vara á e-u, to bid one beware of, Grett. 148 A; betri er fyrri varinn, fore-thought is better than after-thought, Fs. 65 (see the foot-note).

II. til vara …, Bs. i. 735; til vonar og vara, and til vara (as adv.), for sake of precaution, in case that …; and-vari, q.v.

2. as prefixed to compds, vara- is = Engl. vice-; vara-skeifa, vara-forseti, vara-frumvarp, etc. (mod.)

varinn, part. = farinn, see fara (A. VI. 2. β); it occurs in the latest vellums of the 15th century, Fb. iii. 240, Fas. i. 121, ii. 83; freq. in paper transcripts; cp. Lv. 80, Ld. 266, v.l.

var-kárr, adj. cautious, wary,

var-kárni, f. wariness.

varla (valla), adv. hardly, scarcely; varla samir mér þat, Nj. 133; kunna varla, Grág. i. 28; varla mannhæð, Sturl. i. 118; gat valla vakit þá, Fms. i. 9; gat varla gengit, Njarð. 380, passim.

var-launaðr, part. insufficiently rewarded; eiga e-m varlaunat, to be in debt to one, Grett. 153 A, Nj. 181.

var-leika, adj.; verða v., to be worsted in a game, Grett. 107.

var-leiki, a, m. wariness, Fb. i. 301.

var-leitað, part. n. insufficiently searched; hafa v. e-s, Eb. 94.

varliga, adv. insufficiently; vera v. haldinn, Gþl. 259.

2. scarcely, hardly; vannsk honum v. lengdin til, Edda 34.

3. warily; fara varliga, Ld. 242, Nj. 42; mæla v., Hkr. ii. 184; tala v., Lv. 46; búask um sem varligast, Fas. ii. 520. Mod. usage distinguishes between varla, hardly, and varliga, warily.

varligr, adj. requiring wariness, safe, of a thing; það væri varligra, it would be safer, Fms. ii. 64; þat þótti varligra at …, x. 79; má þat kalla eigi varligt, vi. 7; þat mun mér ekki varligt, vii. 114, Ísl. ii. 223, v.l.

varmi, a, m. heat; older form, vermi, q.v.

VARMR, vörm, varmt, adj.; [A.S. wearm; Engl. and Germ. warm; Dan. varm]:

—warm; varmar bráðir, Hkv. 2. 41; varma dingju, Hornklofi; varmr beðr, Lex. Poët.; með vörmu vatni, Stj. 237; görði varmt vatnið, 623. 34; tak kött ok drep ok stikk hendi í hann er hann er v., Pr. 470; var honum varmt mjök, he was very warm, Nj. 95; svá at af klæða-yl mátti hann eigi heitr verða eðr varmr, Stj. 548. Warm is used of blood-heat, and is distinguished from heitr, in mod. usage it is not much used, being replaced by ‘volgr’ (see válgr).

II. in local names, of warm baths, Varmi-lækr, Varm-á, Varmi-dalr, Landn. varma-hús, n. a warmed room, Bs. i. 207.

var-mæltr, part. cautious in one’s language.

VARNA, að, [A.S. wearnian; Engl. warn], to warn off; v. e-m e-s (= varða e-m e-t), to warn a person off from a thing, deny him a thing; varna e-m liðveizlu, Korm. 206; varna þeim kaups, 218; v. þér réttinda, to deny thee justice, Fms. i. 82; vár honum þess varnat, vii. 261; v. Birni konungsdóms, v. 246; varna henni máls, Nj. 48, Band. 23 new Ed.; varna e-m bóta, Ísl. ii. 327; skal þér eigi þessa varna, Ld. 250; varna honum gjaldsins, Rd. 234; konungr varnaði þess eigi með öllu, Eg. 106; ek vii allra bóta v. um sonu þína, Korm. 48; ef hann varnar gjalds (if he refuses to pay), verðr hann útlagr, Grág. ii. 281; ef menn varna þess at ganga þar í dóm, 322; hvat ek gaf eða hvers ek varnaði, Fms. vi. 220: with dat. less right, v. e-m lögligri atvinnu, Fb. i. 437: ellipt., ok honum er varnat (viz. þess), Grág. i. 405; hinum varðar útlegð ef þeir varna, 439; hann beiddi heima-mönnum griða, ok varnaði Egils, kvað hann eigi heima vera, and denied Egil, saying he was not at home, Sturl. iii. 173.

2. varna við e-u, to abstain from; varnaðit við tárum, could not forbear weeping, Gh. 29; við hverju skal hann varna, Stj. 410: varna við kjötvi, to abstain from flesh, K.Þ.K. 124; í þeim dæmum megu allir sjá hvat þeir skolu göra eðr við hví varna, Eluc. 42; maðr á at varna við (beware) at hann göri aldregi síðan slíkar syndir, Hom. 159.

varnaðr, m. safeguard, protection, keeping; taka mál þeirra á sinn varnað, Fms. x. 24; ek hefi þá menn á mínum varnaði (in my keeping) er yðr megu svá styrkja, at …, 655 xiii. B. 2; Guð er vörn ok v. saklausra ok meinlausra, Str. 29;

varnaðar-skjöldr, a shield of defence, MS. 4. 12.

II. wariness, caution; láta sér annars víti at varnaði verða, Nj. 23, Barl. 51; vil ek þar mikinn varnað á bjóða, bid you strictly beware, Fms. xi. 94, Hrafn. 6, Akv. 8; er þó einna mest v. á at þit gangit aldri á þann skóg, Fms. ii. 100; margir hlutir vóru þar til varnaðar mæltir, forbidden, Fagrsk. 58.

compds:

varnaðar-ár, n. a term in the Icel. calendar, a year to beware of, an irregular year, = rímspillir, Rb. 508.

varnaðar-bréf, n. = Dan. leide-brev, a letter of protection, safe-conduct, H.E. i. 432, ii. 91 (N.G.L. iii. 27).

varnaðar-maðr, m. a warder, guardian (Germ. vormund), Eb. 156, Fms. x. 293: a trustee, delegate, höfðingjar eða varnaðar-menn þeirra, iv. 284.

varnaðr, m. [vara, f.], wares, goods; Egill lét upp setja skip sín ok færa varnað (cargo) til staðar, Eg. 535; hann mætir Austmanninum Erni er hann gékk at varnaði sínum, Ísl. ii. 149; reiða ok annan varnað, Ó.H. 170: goods, fjárhluti, hús ok híbýli ok allan sinn varnað, Sks. 159, 454 B, H.E. i. 432, Fms. vi. 301, ix. 398; ek hefi sett hann yfir varnað minn, Ó.H. 112; hertoginn hafði sent frú Ragnilldi ok frú Ragnfríði margan annan varnað sinn, Fms. ix. 486; konungr gaf frið öllum mönnum ok allra manna varnaði, Hkr. iii. 210; erkibiskups-stólinn ok allan hans varnað, N.G.L. i. 446.

var-nagli, a, m., better varr-nagli, with a double r, [for it does not come from vara, to beware, the pun in Fas. i. 15 being a poetical conceit; the word is rather derived from varra or vörr, q.v.]:

—the bung for the hole in a boat’s bottom; chiefly in the metaph. phrase, slá varnagla við e-u, to take precaution against a future leakage, a future emergency.

varnan, f. a warning, caution; ok er þat boðit til varnanar at kasta hein of þvert gólf, Edda 59; ok er þat fyrir því varnanar vert af …, to beware of, 41; um guðsifja varnan, N.G.L. i. 150.

varnar-, see vörn.

varningr, m. = vanaðr, wares, Eg. 159, 467 (of a cargo); vil ek at þú takir mjöl ok við ok slíkt annat sem þér líkar af varningi, Nj. 4; varnings skipti, Krók. 60 C; kaupmanna v., a merchant’s wares, Fb. ii. 274; reiða ok annan varning, Fms. iv. 372 (varnað, Ó.H., l.c.); hann fékk sér varning frá skipi, Fs. 63; kistu er í er varningr, Fms. vi. 272; v. í mjöl ok í malt, D.N.; stykki varnings, D.N. ii. 468; Hjaltlenzkr v., Munk. 33.

varnings-tíund, f. a kind of tithe or duty. Lange’s Norske Klost. Hist. 378 (foot-note n).

varn-kynna = várkynna, Norske Saml. v. 119.

varn-kynd = várkynd, Norske Saml. v. 123, 141.

var-orðr, adj. wary in one’s words, Lv. 51.

varp, n. a casting, throwing; munn-varp, á-varp (qq. v.),

and-varp, a sigh.

II. in a spec. sense, a cast, of a net; hafi sá varp er fyrst renndi, Gþl. 426; á sá sild alla er varp á, id.

2. a ‘casting’ or laying of eggs; egg-varp = egg-ver, freq. in Icel., esp. of eider-ducks; varpið hefir aukizt, tóa komin í varpið:

æðar-varp, eider-ducks’ eggs; kríu-varp.

3. the warping of a thing; skó-varp (q.v.), the stitched edge of a shoe; unn-varp, unn-vörpum, q.v.

VARPA, að, [Engl. warp; see verpa], to throw, cast, with dat.; varpa frá sér sverðinu, Finnb. 316, v.l.; varpaði honum til helvítis, Barl. 135; hann varpar sér undan, Nj. 91; Grettir varpaði sér um völlinn, Grett. 95 new Ed.; varpaða ek mér upp ór söðlinum, Pr. 414; varpa frá sér kyrtlinum, Fms. iii. 101; hann varpaði (hurled off) veslinu ok mælti, vii. 20; hann varpaði nókkut svá hettinum, threw the hood aside, tossing, his head, id.; varpa öndinni, to draw a deep breath, sigh, Fb. ii. 426; ofn er ór sér varpaði óhæfiligum hita, Barl. 162; jarð-varpa, a law phrase, to throw to the earth: koll-varpa, á-varpa, qq. v.

varpa, u, f. a cast, net, Boldt 79, 104, D. N. passim.

2. as a law term, a ‘dropping,’ outcast; enginn skal þat við annan mæla, at hann sé hórbarn eða varpa, N.G.L. i. 311.

varpaðr, m. a thrower, Lex. Poët.: in compds, auð-varpaðr, etc.

-varpi, a, m. an edge, outskirt; in hlað-varpi, q.v.

varp-net, n. a casting-net, D.N. i. 594.

varp-skúfla, n, f. a shovel, N.T.

varp-tími, a, m. the egg season (May).

VARR, vör, vart, adj.; [Goth. wars; A.S. wear; Engl. ware; Germ. wahr; Dan. var, etc.]:

—ware, aware; verða varr við e-t, to be aware, of, learn, hear, Fms. i. 27, Eg. 58; hlaupa í hús inn ok verða ekki við menn varir, 230; þeir verða við þat varir, at …, Lv. 7; áðr Rútr varð varr við, Nj. 8; varð hann varr af túlki hvat þeir töluðu, Al. 104; er þeir urðu þessa varir, Fms. iv. 309; göra e-n varan við, to warn a person, Fær. 248; göra vart við e-t, to make a thing noticed, Ísl. ii. 329; göra vart við sik, to shew oneself (= segja til sín), Eg. 79.

2. wary, cautious; varastr við víg, Ls. 13; enn vari gestr, Hm. 7; varan bið ek þik vera ok eigi of-varan (ó-varan?), vertú við öl varastr, 132; verðr engi til fulls varr, nema …, Sks. 23; verum varir við höfuð-syndir, Hom. 33; vóru þeir varari um langar farir en áðr, Sturl. i. 81 C: vera varr um sik, to be on one’s guard, Ld. 268, Nj. 92, 106, 109.

varra, u, f. = vörr, water, esp. the wake of a ship, Lex. Poët.

compds:

varr-bál, n. ‘sea-flame,’ i.e. gold.

varr-skíð, n. = a ship, Lex. Poët., Fær. 171.

var-reka, u, f. a shovel with var, q.v.

varri, a, m. (not vari), the lymph or watery substance of the blood; ef blóð lifrinn skersk … vatn er menn kalla varra … ef varri er mestr hluti í blóði manns, Hb. (MS.)

varr-sími, a, m. a streak of water, the wake of a ship; stóð topt eptir í varrsímanum, Fms. ii. 178; varrsíma bar fjarri, Edda (Ht.)

varr-skógr, m. knotty wood (?), cp. A.S. wearr, B.K. 55, or qs. vár-skógr = wood-cutting in the spring (?).

varr-súgr, m. [vörr], the track in the wake of a ship, Björn.

var-skinnsólpa = vararskinnsólpa.

vart, adv. [see varr], scantily; vart búnar, Am. 26: lítils vart tuttugu vetr, little short of twenty winters, Clem. 26: scarcely = varla, vart tvá mánaði, Þorf. Karl. 430; vari tvau hundruð, Fms. viii. 426; vart hálfan mánuð, Al. 122.

VARTA, u, f. gen. pl. vartna, Mar.; [A.S. weart; Engl. wart; Germ. warze; Dan. vort]:

—a wart on the body, Mar.; þat tekr af vörtur, Pr. 473; hafa vörtu á kinninni, ef maðr hefir vörtu svo hvorki hyli hár né klæði né maðr sjái hana sjálfr, það er auðs-merki, a wart that one cannot see oneself is a mark of wealth or good luck, Ísl. Þjóðs. ii. 555; geir-varta, q.v.

varta, u, f., perh. the gunwale of a ship, Edda (Gl.); bera rönd á úrga vörtu, Orkn. (in a verse); cp. vartari.

vartan, f. the threads holding together the woof in a loom, Björn.

vartari, a, m. a thong, strap, Edda 71.

2. a kind of fish, Edda (Gl.);

holt-vartari, a ‘holt-fish,’ i.e. a snake, Landn. (in a verse).

var-úð, f., qs. var-húð, var-ygð, = var-hygð, Glúm. 368; með v., Róm. 267; til varúðar, Eg. 371; gjalda varúð við e-u, to beware of, Hkr. i. 50; varúðar bending, flótti, Fms. i. 10, Mar.; varúðar mál, warning words, Sturl. iii. 183 C.

varúðar-maðr, m. a man to be on one’s guard against.

var-úðigr, adj. wary, Lv. 80; kyrrlátir ok varúðgir, Fb. iii. 447.

varúð-liga, adv. warily, Bs. i. 133.

varzla, qs. varðsla, u, f. a watch; síðan þeim var v. vituð, Fsm.

2. a warranty; vera í vörzlu fyrir e-u, to be one’s security, Gþl. 424; setja sik í borgan ok vörzlu, H.E. i. 525; ganga í vörzlu fyrir e-n um kaup, Ísl. ii. 135, Þiðr. 75, D.N. iii. 56; Rafn jáði biskupi at fullar vörzlur skyldi gefask fyrir öll fé kirkna, Bs. i. 740; með fullum vörzlum, Gþl. 259.

3. a forbidding, ban; lyrittar varzla, Grág. (Kb.) ii. 15.

vörzlu-maðr, m. a warranter, N.G.L. i. 347, Gþl. 389, Bs. i. 771, Str. 72.

vas, n. = vés, q.v.

vasaðr or vásaðr, m. the wet and sleety, the name of Winter’s grandfather, Edda.

vasask, að, to bustle, meddle; þetta mál kemr ekki til þín, nema þú vilir vasask í með þeim, Nj. 227; ek vil ekki vasask í slíku, Ísl. ii. 139.

vasi, a, m. a nickname, Dipl. v. 5.

2. a pocket, freq. in mod. usage, but prob. from some foreign root; vestis-vasi, buxna-vasi, treyju-vasi;

vasa-klútr, a pocket-kerchief;

vasa-knifr, a pocket-knife, etc.

VASI, a, m. [from Swed. vase = a sheaf?], only remaining in the compd vasi-kanpr, m. a ‘sheaf-beard.’ i.e. a rustic, farmer (cp. breiðskeggr); hversu sem vasikanpinum þótti, however the rustics might like it, Fms. viii. 59, v.l.; ér húsbændr, vasikanparnir! 234, v.l.

VASKA, að, [A.S. wascan; Engl. wash; Germ. waschen; Dan. vaske]:

—to wash, but rare or at least hardly used in Icel., having been superseded by þvá, q.v.; in Dan. and Swed. it is freq.; in the Sagas only of washing the head with a kind of soap, see lauðr; vaska sér, to wash one’s head, Vígl. 30 (cp. the verse l.c.); vaska honum betr, Ísl. ii. 334, Bjarn. 68; þveginn ok vaskaðr, Sks. 362; vaskaði dasi, er ek dró þessa ár at borði, the laggard had his head washed, i.e. sat snug at home, whilst I pulled this oar, Fs. (in a verse); in all these instances of the head: metaph., vaska e-n í orðum, to wash one in words, MS. 4, 6.

2. to wash, as a naut. term of the waves; brim vaskar, Edda (in a verse), so too in Dan. det vasker over.

vask-leikr (vask-leiki), m. bravery, valour; vaskleikr ok karlmennska, Fms. xi. 80, Fas. ii. 404, Str. 3, Bs. i. 526, Art. 11.

vask-liga, adv. valiantly; skipa liði vóru sem vaskligast, Fms. vii. 131; jafn-vaskliga sem þú, 127; vaskliga fórtú enn, Valla L. 220; hljóp á bak vaskliga, Flóv. 30.

vask-ligr, adj. valiant; vaskligr maðr, Nj. 118, Eg. 568; inn vaskligi riddari, Ld. 78; maðr mikill ok styrkr, v. sýnum, Fms. vii. 238; allra manna vaskligastr, 199, 327; vænn ok inn vaskligsti, xi. 152, Njarð. 368; enir vaskligstu menn, Fas. ii. 509.

VASKR, vösk, vaskt, adj.; [origin uncertain, prob. from verr = a man]:

—manly, valiant; þú ert maðr vaskr ok vel at þér (of Gunnar), Nj. 49; margir verða vaskir í einangrinum, þó at lítt sé vaskir á milli, Eb. 60; Þórarinn mun vera enn vaskasti maðr, en slys mun þat þykkja er hann hjó hönd af konu sinni, id.; vaskr í vápnum, Str. 1; með enum vöskustum, Al. 136; þú ert enn vaskasti maðr, en Hákon er enn versti maðr, Fb. i. 142; Davíð var manna vaskastr til vápna, Sks. 686; hvat ek veit, segir Gunnarr, hvárt ek mun því úvaskari maðr enn aðrir menn sem mér þykkir meira fyrir enn öðrum mönnum at vega menn, Nj. 85.

vasla or vazla, að, to wade in water.

vastr or vast, n. a botch; öllum þykir þetta vast, Skáld H. (fine).

vastra, að, to make a botch, prob. qs. vafstr, q.v.

VATN, n., pl. vötn; vant occurs in N.G.L. i. 363: the gen. sing. is, agreeably with the pronunciation, in old vellums invariably spelt vatz or vaz, vazt, Clem. 148, l. 32; the mod. sound is vass; in the Editions, however, the etymological form vatns has mostly been restored; all the South Teut. languages use a form with an r. The form vatr only occurs in two instances, perhaps used only for the rhyme’s sake, in hvatr vátri, a poem of the beginning of the 12th century; and hélt und vatr enn vitri, Sighvat; but vatn vitni in another verse of the same poet: [A.S. wæter; Engl. and Dutch water; Hel. watar; O.H.G. wazar; Germ. wasser; cp. Gr. υδατ-ος; Lat. udus: on the other hand, Icel. vatn; Swed. vatten; Dan. vand, qs. vadn.]

A. Water, fresh water; jörð, vatn, lopt, eldr, Eluc. 19; spratt þar vatn upp, Edda (pref.); blóð ok vatn, Rb. 334; grafa til vatz, Edda (pref.); taka vatn upp at sínum hluta, Vm. 168; þá er vötnin vóru sköpuð, 655. 1; drepa í vatn eða hella á vatni, K.Þ.K.; ef vatn er svá mikit at þar má barn í hylja, N.G.L. i. 363.

2. phrases; ausa vatni, to besprinkle infants with water, see ausa I. 2. β; to which add, þar stendr þú, Özorr, kvað Helgi, ok mun ek ekki við þér sjá, þvíat þú jóst mik vatni, Dropl. 25; mærin var vatni ausin ok þetta nafn gefit, Nj. 25: ganga til vatns, to go to the water, to go to the ‘trapiza,’ q.v., of washing before meals, Ld. 296: þá er sól gengr at vatni. when the sun goes into the water, sets in the sea, K.Þ.K. 96; sér ekki högg á vatni, a blow in the water is not seen, of a useless effort: á vatni, afloat, Fas. ii. 532; svá skjótt, at ekki tók á vatni, Fms. vii. 344.

3. of tears; halda ekki vatni, could not forbear weeping, Fms. vi. 236 (in a verse), viii. 232.

II. a lake; [cp. North. E. Derwent-water, etc.]; uppí vatnið Væni, Fms. vi. 333; lét flytja sik út í vatn eitt, ok leyndisk þar í hólma nökkurum, i. 66; er í norðanverðum flóanum vatn þat er nes liggr í, Ísl. ii. 345; til vatz þess er Á en Helga fellr ór, Ó.H. 163; sjór eða vatn, a sea or lake, Edda.

III. streams, waters, esp. in plur. of large streams; hnigu heilög vötn af Himin-fjöllum, Hkv. 1. 1; þaðan eigu vötn öll vega, Gm.; þar er djúpt vatn (deep water) er umhverfis, Grág. ii. 131; geysask vötn at þeim með forsfalli … vötnin flutu um völluna alla, Ó.H. 164; brúar um ár eða vötn, Grág. i. 149; vötn þau er ór jöklum höfðu fallit, Eg. 133; fjörðr sá er flóir allr af vötnum, Fs. 26; en nú falla vötn öll til Dýrafjarðar, Gísl. 20; fóru þar til er vötn hnigu til vestr-ættar af fjöllum, Orkn. 4.

IV. in local names, Vatn, Vatna-hverfi, Vatns-lausa, Vatns-á, Vatns-dalr, Vatns-endi, Vatns-fell, Vatns-fjörðr, Vatns-nes, Vatns-horn, Vatns-skarð, etc., Landn.; Vatns-dælir, Vatns-firðingar, the men from Vatnsfjörðr, Vatnsdalr, id., Sturl.: of lakes, Gríms-vötn, Fiski-vötn, Elliða-vatn, Mý-vatn, Ólvus-vatn, Landn., map of Icel.; more seldom of rivers, as Héraðsvötn in north of Icel.: Vatns-dælskr, adj. from Vatnsdalr, Finnb. 334, Ísl. ii. 335; Vatnsfirðinga-kyn, Vatnsfirðinga-búð, Nj. 248, Ld. 120 (see búð).

B. Compds, with gen. vatna-, vatns-, in vellums vatz-, vaz-:

vatns-agi, a, m. dampness.

vatns-bakki, a, m. a bank, shore of a water or lake, Grág. ii. 355, Jb. 315, Fms. viii. 32, Fas. i. 360.

vatns-beri, a, m. the water-bearer, Aquarius in the zodiac, Rb.

vatns-blandaðr, part. mixed with water.

vatns-bolli, a, m. a water-jug, Am. 35.

vatns-borinn, part. mixed with water.

vatns-botn, m. the foot of a lake, Hrafn, 11, Fms. ix. 367.

vatns-ból, n. a watering-place, well, where drinking-water is drawn.

vatns-bóla, u, f. a water-bubble,

vatns-bragð, n. a taste of water.

vatns-burðr, m. carrying water, Bs. i.

vatns-dauði, a, m. water-death, death by drowning in fresh water.

vatna-djúp, n. a water-deep, abyss, Skálda 209.

vatns-dropi, a, m. a drop of water, Stj. 154.

vatns-drykkr, m. a drink of water, Stj. 150, 581, Edda 24.

vatns-dæld, f. a watery hollow.

vatns-endi, a, m. the end of a lake, Fms. ix. 406.

vatns-fall, n. a stream, river; lítið vatnsfall, a small river, Eg. 134, v.l.: of rain, vindr ok vatnsfall, Art. 85.

vatns-farvegr, m. a ‘water’s fairway,’ the bed of a river, Grág. ii. 291.

vatns-fata, u, f. a water-pail, Fb. i. 258, O.H.L. ch. 96.

vatna-flaumr, m. [Norse vand-flom], a water-flood, swell of water, D.N. vi. 148.

vatns-flóð, n. water-flood.

vatna-gangr, m. a flood, Stj. 59, Grág. i. 219, Landn. 251: a fall of rain, = vatnfall, veðrátta ok v., Grett. 24 new Ed.

vatns-heldr, adj. water-tight.

vatns-hestr, m. = nykr, q.v., Landn. 93, v.l.; but

vatna-hestr, m. a good horse to cross rivers.

vatna-hlaup, n. floods, a rushing forth of waters, Landn. 250.

vatns-horn, n. a water-horn, a vessel for holy water in church, Pm. 6: the end or angle of a lake, and as a local name, Ld., Landn.

vatns-hríð, f. a storm, Ann. 1336 C.

vatns-íss, m. ice on a lake, Stj. 510, Fms. viii. 398, ix. 367.

vatns-kanna, u, f. a water-can, Vm. 86.

vatns-karl, m. a water-can shaped like a man; vatnskarl til vígðs vatns, Vm. 21; vatnskarl ok munnlaug, Fb. i. 359, D.N. iv. 457.

vatns-ker, n. a water-jug, Stj.

vatns-kerald, n. = vatnsker, Fms. i. 127, Vm. 21, Jb. 409,

vatns-ketill, m. a water-kettle, Vm. 21, 114, B.K. 83.

vatns-kottr, m. a water-insect, in foul pools.

vatns-lauss, adj. waterless, without water, Barl. 196.

vatns-leysi, n. lack of water.

vatns-litr, m. water-colour, Rb. 336.

vatns-megin, n. fulness of water.

vatns-mikill, adj. swelling with water, of a river.

vatns-minni, n. the inlet of a lake, Fms. ix. 394.

vatns-munnlaug, f. a water hand-basin, Pm. 60.

vatns-ósa, adj. soaked with water.

vatns-óss, m. the mouth of a lake connected with the sea, Landn. 207.

vatns-rás, f. a trench, water-course, Bs. i. 148, Stj. 593.

vatns-sár, m. a font, Vm. 110, N.G.L. i. 327.

vatns-skál, f. a water-jug, D.N.

vatns-skírn, f. baptism in water, Barl. 116, 144 (vatnz-skírn).

vatns-skortr, m. lack of water, Barl. 196.

vatns-sótt, f water-sickness, dropsy, medic., Post.

vatns-steinn, m. a font of stone, Vm. 110.

vatns-strönd, f. the bank of a lake, Fms. viii. 32, MS. 623. 33, Vkv. (prose, vaz-strouds).

vatns-stökkull, m. a watering-pot, a vessel or brush for sprinkling water, Bs. i. 464.

vatns-tjörn, f. a ‘water-tarn,’ pool, Sks. 682.

vatna-tunna, u, f. a water-tub.

vatns-uppspretta, u, f. a jet of water, Stj. 646.

vatns-veita, u, f. a drain, trench, aqueduct, Grág. ii. 289.

vatns-veiting, f. a draining.

vatns-vetr, m. a winter of floods, Ann. 1191 C.

vatns-vígsla, u, f. consecration of water, Bs. i. 97.

vatns-vík, f. a creek in a lake, Fms. viii. 67.

vatna-vöxtr, m. ‘water-growth,’ a flood, Bs. i. 138, Grett. 133 A, D.N. ii. 35, passim.

vatna-þytr, m. the thud, sound of falling waters, Skálda.

vatns-æðr, f. a vein of water, Stj. 29, 205.

C. Real compds, with the root word vatn- prefixed:

vatn-bátr, m. a lake-boat, Jb. 410 B.

vatn-beri, a, m. = vatnsberi, Rb. (1812) 65, 66.

vatn-dauðr, adj. drowned in fresh water, Grág. i. 223.

vatn-dragari, a, m. a drawer of water, Stj. 358.

vatn-dragi, a, m. id., Fas. iii. 21 (in a verse).

vatn-dýr, n. water-animals, Al. 167.

vatn-fall, n. a waterfall, stream; vatnföll deilir: a torrent, stream, í bráða-þeyjum var þar vatnfall mikit, a great torrent, Eg. 766; lítið v., 134; var v. þat fullt af fiskum, Fms. i. 253; svá mikit v. sem áin Níð er, v. 182; deilir norðr vatnföllum til héraða, Ísl. ii. 345; er vatnföll deila til sjóvar, Eg. 131, Grág. i. 440; með öllum vatnföllum, Nj. 265: of rain, fyrir vatnfalli ok regni, Gullþ. 8; vatnfall fylgði hér svá mikit ór lopti, torrents of rain, Gísl. 105, Fms. x. 250.

vatn-fátt, n. adj. short of water, Landn. 34, Fms. ix. 45.

vatn-fiskr, m. a fresh-water fish, Fs. 165.

vatn-gangr, m. a swelling of water, Vápn. 24.

vatn-horn, n. a water-horn, as church inventory, Vm. 110.

vatn-kakki, a, m. = trapiza, q.v.; gékk hann til vatnkakka ok þó sér, Korm. 24.

vatn-karl, m. a jug, Stj. 153, D.I. i. 597, Dipl. v. 18; vatnkarlar fjórir, könnur sextán, iii. 4, Rb. (of the zodiacal Aquarius).

vatn-kálfr, m. dropsy; þá sótt er heitir idropicus, þat köllu vér vatnkálf, Hom. 25, 150; hann er góðr við vatnkálfi, Hb. 544. 39.

vatn-ker, vatn-kerald, vatn-ketill, n. a water-jug …, Grág. ii. 397, Stj. 311, Nj. 134, Ísl. ii. 410, Fms. xi. 34, Ám. 29, Vm. 35.

vatn-lauss, adj. = vatnslauss, Al. 172, Stj. 194.

vatn-legill, m. a water-jug, Stj. 128.

vatn-leysi, n. lack of water, Al. 173.

vatn-ormr, m. a water-serpent, Al. 168; Hercules sigraði v. (the Hydra), MS. 732. 17: a pr. name, Mork.

vatn-rás, f. = vatnsrás, Stj. 58, 642. Ísl. ii. 92.

vatn-skjóla, u, f. a water-skeel, pail, D.I. i. 225.

vatn-staðr, m. a water-place, 655 xxviii. 2.

vatn-torf, n. soaked turf, Ísl. ii. 412.

vatn-trumba, u, f. a water-pipe, Hom. 131.

vatn-veita, u, f. = vatnsveita, a drain, water-trench, Grág. ii. 289, Stj. 498.

vatn-viðri, n. = vátviðri, Bs. i. 245.

vatn-vígsla, u, f. the consecrating streams and wells, of bishop Gudmund, Bs. i.

vatn-ærinn, adj. plentiful as water, abundant; vatnærin hef ek vitni, Sighvat.

vatna, að, to water; er allri hennar hjörð var vatnað, Stj. 171; vatna hestum sínum, Sturl. iii. 24.

2. metaph. phrases; vatna músum, to ‘water mice,’ weep, have tears in the eyes (see auga); vatna lömbum, to ‘water lambs,’ to lie down and drink from a running stream; láta vatna undir e-t, to lift (a heavy thing) just from the ground so that water can flow underneath.

3. the naut. phrase, svá suðr með landi, at sær var í miðjum hlíðum en stundum vatnaði land (acc.), Ó.H. 149; þeir sigldu þrjá daga til þess er landit var vatnað, Fb. i. 431; eyin er nær vötnuð, Fms. vi. 379; þá drægi svá skjótt undan at náliga vatnaði seglin, Fb. ii. 15.

4. eccl. = vatnfasta; heitr hón at vatna æfinliga fyrir dag Guðmundar biskups, ok gefa málsverð, Bs. i. 619; v. fyrir báðar Þorlaks-messur, Sturl. ii. 252, H.E. ii. 188; fyrr en lærir at leggja af blót ok Laugar-nætr at vatna, Skíða R. 202.

vatnan, f. a watering, = vatnfasta; vötnunar nótt, H.E. ii. 188.

vatn-fasta, að, to fast on water, K.Á. 78.

vatn-fasta, u, f. a ‘water-fast,’ H.E. i. 521, K.Þ.K.; vatnföstu-dagr, vatnföstu-nátt, K.Á. 78, 190.

vatn-þrunginn,† adj. dropsical, Thom. 500.

vatta, að, [vega], to lift; er þú vattar streng, Lv. 100; hence the mod. járn-hatta, qs. járn-vatta, to lift (a heavy thing) above one’s head, holding it with straight arms, eg járn-hattaði hann.

vattar-, see vöttr, a gauntlet.

vatz-, the common spelling of vellums for vatns-, see vatn B.

VAX, n. [A.S. weax; Engl. wax; Germ. wachs; Dan. vox]:

—wax; bráðna sem vax við eld, Rb. 356; steypa heitu vaxi í andlit sér, Fms. vii. 30; líkneski ór vaxi á innsigli, Eluc. 18; tvær merkr vax (gen.) fyrir eyri, Grág. i. 213, 504, Fms. vi. 153; vilju vér þakka öllum þeim mönnum er hingat hafa flutt lérept, lín, vax eðr katla, viii. 250.

compds:

vax-blys, n. a wax-torch, Bs. i. 804.

vax-kerti, m. a wax-candle, Fms. v. 339; vaxkerta-ljós, Bs. i. 38.

vax-ljós, n. a wax-light, taper, Fb. ii. 390, K.Þ.K. 52.

vax-spjald, n. a wax-tablet, for writing, Lat. cera, Bs. i. 848; fá mér nú vaxspjöld mín, give me my wax-tablets! (of Sturla the historian), Sturl. iii. 307; lét Þorgils rita á vaxspjaldi ok sendi konungi, 131.

vax-tollr, m. a tithe in wax, payable to a church; af þrem bæjum hálfan v., Vm. 35: = the mod. ljóstollr.

vax-verð, n. the price of wax, D.N. iv. 77.

VAXA, pres. vex, pl. vöxum; pret. óx, pl. óxu, mod. uxu; subj. eyxi or yxi, which is the mod. form; imperat. vax; part. vaxinn: with the v, vóx, vóxu, vyxi: with suff. neg. vax-at-tu, wax thou not, Edda (in a verse): [Ulf. wahsian, wobs, = αὐξάνειν; A.S. weaxan; Hel. and O.H.G. wahsan; Engl. wax; Germ. wachsen; Dutch wassen; Dan. voxe; Swed. wäxa; cp. Gr. αὐξάνειν; Lat. augere; and Icel. auka, q.v.]

B. To wax, grow, of grass, plants, trees, wool, as also of men, animals; munu ósánir akrar vaxa, Vsp. 61; vegr vex hrísi ok há grasi, Hm. 120, Gm. 17; stóð um vaxinn mistil-teinn, Vsp. 36; þar sem þessi tré uxu, Al. 173; hann heyrir þat er gras vex á jörðu eða ull á sauðum, Edda 17; þar eru eyru sæmst er óxu, see eyra; þá nam at vaxa álmr ítrborinn, Hkv. 1. 9; vex viðar-teinungr einn fyrir austan Valhöll, Edda 37; í syni mínum var-at ílls þegns efni vaxit, Stor. 11; hann nam at vaxa ok vel dafna, … upp óx þar jarl á fletjum, Rm. 8, 19, 32; lékum leik margan ok í lundi óxum, Am. 68; þá nam ek vaxa ok vel hafask, Hm. 142; þá er hann óx upp, Eg. 702; óx (vóx Ed.) Óláfr þar upp, Fms. i. 96; hann var þá vaxinn mjök, 466; syni fulltíða … dóttur ef hón er vaxin, Gþl. 432; enn vaxni maðr, Grág. (Kb.) ch. 91; hvernig óxu ættir saman þaðan, Edda 4.

II. to wax, increase; óx svá mjök ríki Sverris konungs, Fms. viii. 105; honum vóx alldr, iv. 32; hann óx dag frá degi í góðum verkum, 686 B. 4; vóx hann ok þróaðisk, Fms. x. 230; at Guðs réttr ætti jafnan at vaxa en hvergi þverra, 271; óxu auðæfi þín, Hom. 151; vex minni manns, Rb. 352; Eiríks úvinsæld vóx því meirr, Fms. i. 22; þá tók enn at vaxa kláðinn, ii. 188; veðrit óx svá at hríð mikla görði, Nj. 267; vindrinn tók at vaxa, Fms. x. 136; vaxattu nú Vimr, of the river, Edda (in a verse); sol vex, Sks. 57; á vaxanda vári, 12 new Ed.; dagar vóxu, Lil. 10; þá vox orð af orði, Fms. vii. 269; hvars hatr vex, Hm.; þeir sá at vit hans óx ok eljun, Fms. ix. 244, v.l.; vaxanda vági, a waxing wave, Hm.; vaxandi tungl, a waxing moon.

2. of fame, report; þótti Þórgeirr mjök hafa vaxit ok framit sik, Nj. 254; þykkjumk ek ekki af því vaxa þótt ek bíða heima þræla Haralds, Ld. 4; þótti hann mikit hafa vaxit af þessu verki, 150; Sigurðr konungr þótti vaxa mikit af þessi veizlu, Fms. iv. 83; lízt mér sem vant muni svá málinu at fylgja at öruggt sé at vit vaxim af, Glúm. 346; hvar viti ér þann konung er meirr hafi vaxit á einum morni, O.H.L.; mun þar vaxa sæmd þín við, Nj. 47; sem minnkaðisk vár sæmd heldr enn yxi, Fms. x. 7; vex hverr af gengi, a saying, Sighvat.

3. in the phrase, e-m vex e-t í augu; … at minnr vaxi fyrir augum at ráða stórt, Fms. vi. 399; minnr myndi Þjóstólfi í augu vaxa, at drepa Atla, Nj. 58; at slíkir láti sér eigi allt í augu vaxa, Fms. xi. 96; lát þér þat ekki í augu vaxa, Nj. 13.

III. part. vaxinn, grown, of land; hólmi reyri vaxinn, Fms. i. 71; dalr viði vaxinn, viii. 110; land skógi vaxit, Fb. i. 431; í þann tíð vas Ísland viði vaxit miðli fjalls ok fjöru, Íb. 4; þar skal engi dómr vera er engi er vaxit, Grág. (Kb.) ii. 86.

2. grown, shapen; fígura vaxin sem spjót, Ann. 560; Noregr er vaxinn með þrem oddum, Fms. x. 272; hagl svá vaxit sem frauka rigndi, Al. 169; gull-ker vaxin á þá mynd sem, Stj. 437; svá vaxinn hringr sem, Mar.; at svá vöxnu máli, Fms. vii. 141, xi. 37 (mála-vöxtr), Anecd. 70; svá er við vaxit, matters stand so, Fms. vi. 234; nú veit ek ef svá væri útanlands við vaxit, at …, x. 244, Nj. 186; eigi er svá við vaxit, that is not the case, Fms. vi. 234, Nj. 180, v.l.; svá er til vaxit, id., Hom. (St.); maðr vel vaxinn, well-grown, handsome, Fms. vii. 102; harð-vaxinn, fagr-vaxinn, þykk-vaxinn, há-vaxinn, ítr-vaxinn.

-vaxta, see in gjaf-vaxta.

vaxtar-, gen., see vöxtr, growth.

vaxt-samr, adj. fruitful, Al. 41.

VAZTIR, f. pl., i.e. vatztir, not vastir, for vazta rhymes with baztan, Edda; in sing. vözt, Edda (Gl.) i. 574: [from vatr = vatn]:

—a fishing-bank, = mið; á þær vaztir (thus Cod. Reg., vastir Worm.) er hann var vanr at sitja, Edda i. 168; sitja á vöztum ok hafa vað fyrir borði, N.G.L. i. 65; finna hval á vöztum, 60; þenna dag var Ingjaldr róinn á vastir (late vellum), Gísl. 48; vazta (gen. pl.) undirkúla, Edda i. 350 (cp. the verse);

hrein-vaztir, poët. the reindeer’s abode, mountain, Skálda (in a verse).

VÁ (vó, vo), f. n., gen. vár, 655 i. 2; [A.S. wâ; Engl. woe]:

—woe, calamity, danger; þat er lítil vá, ’tis no great harm, Hkv. a. 3, Hkr. i. 114 (in a verse); þú vaktir vá mikla, thou workest mickle woe, Am. 77; vá víkinga, the woe of vikings, Fms. xi. (in a verse); in prose only used in phrases or sayings, ok sofi yðr þó eigi öll vá héraðs-mönnum, Eb. 160: e-m bregðr vá fyrir grön, a woe passes by one’s beard, to suffer a shock or a sudden fright; brá þeim vá fyrir grön er þeir sá Birkibeina, Fms. viii. 350, v.l.; þá er oðrum vá fyrir dyrum er óðrum er inn komin, woe is it at one’s own door when it had entered the neighbour’s house, = Lat. tua res agitur…, Grett. 113 A; allit., vá ok vesöld, woe and misery, Stj. 40. Barl. 36, 61, 125; getnir til vár ok vesaldar, 655 i. 2;, see vár-kunn, vár-kynna.

II. in some of the compds (see below), vá- may be a contraction of var- or van-, as in vá-ljúgr, vá-sjaldan, vá-lítill, vá-skeyttr.

vá, f. = vrá, a cabin, nook, Hm. 25, Skv. 3. 29, Eb. 73 new Ed.

vá, ð, to blame; with gen., ókynnis þess vár (pres.) þik engi maðr, at þú gangir snemma at sofa, Hm. (a ἅπ. λεγ., unless Ls. 52 be a parallel passage).

vá-beiða, u, f., found in but two instances, and possibly only a corruption of vádáði, [cp. A.S. weâ-dæð], an evil-boding monster; görit svá vel, skerit vábeiðu þessa (v.l. troll þetta), Eb. 116 new Ed., where it is spelt with y, but wrongly, as is seen from the parallel passage in a vellum of Eg. (in a verse), where the word also occurs.

vá-brestr, m. a ‘woe-crash,’ a sudden crash or sound in the earth or in the air, thought to bode strange and evil tidings, Fbr. 147; cp. Glúm, ch. 21, Ann. 1238.

vá-böl, n. an affliction; í sóttum eðr öðrum vábölum, 655 xi. 1; af ymsum vábölum sem verða kann, dýrbiti eðr öðru, Ó.T. 26.

VÁÐ, vóð, voð, f.; [A.S. wæd; remains in Engl. widow’s weeds]:

—a piece of stuff, cloth, as it leaves the loom; sat þar kona sveigði rokk, breiddi faðm bjó til váðar, Rm. 16; segl hvítt sem snjór af Háleyskum váðum, Fagrsk. ch. 102; ef segl er eigi fengit, skal gjalda sex aura … en ef einnar váðar missir (i.e. one breadth of the sail is missing, if it be short by one váð), þá er maðr sekr sex aurum, N.G.L. i. 199; cp. hafnar-váð, a common cloth; álna hafnar-váðar, Vm. 103; þetta á kirkja í lausa gózi, kýr sex ok sex hundruð í hafnar-váðum, Pm. 57; þrjá-tigi hundruð vöru ok hafnar-váða, Dipl. ii. 6, iii. 8; gefa úmaganum tólf álnir hafnar váðar á hverjum misserum til klæða sér, Vm. 117, D.N. ii. 225, iii. 451, Munk. 66; also called hafnar vaðmál, D.N. i. 134, Grág.; vöru-váð and sölu-váð, a common cloth in trade, see vara, sala.

II. metaph. a fishing-net is called váð; veiða, draga váð at hváru landi, Grág. ii. 349 (Jb. 305); as also in mod. usage; this may be the ‘wad’ in the Scottish ballad cited s.v. aflausn; in the Icel. reference, Fbr. 154, ‘vað’ may be = váð: in poets also of the sail, greiða náir glygg váð … hríð féll í bug váða … váð blés, Lex. Poët.; cp. váð-hæfr.

III. a ‘weed,’ cloth, cut and sewn; váðir mínar gaf ek tveimr trémönnum, Hm. 48; kven-váðir, a woman’s weeds, Þkv.; matar ok váða er manni þörf, Hm. 3: allit., vápn eða váðir, Grág. ii. 8; vápnum ok váðum skolu vinir gleðjask, Hm. 40: poët., Högna váð, Héðins váð, váðir Váfaðar, the weed of H., etc., i.e. armour, the coat of mail, Lex. Poët.; her-váðir, id.; heiðingja váðir, ‘wolf’s weed,’ i.e. wolf’s hair, Akv. 8; hvíta-váðir, see hvítr.

B. Compds:

váð-áss, m. a pole to hang clothes on, Hrafn. 20.

váð-beðr, m. a case of cloth; skinnbeðir, hægindi váðbeðr, Dipl. iii. 4.

váð-feldr, part. soft, of raiment.

váða-gangr, m. the casting a net, D.N. iii. 1108.

váð-hæfr, adj. fit for sail;

váðhæft-veðr, a favourable wind; hvessti svá at varla var váðhæft á konungs skipi, Fms. ix. 387.

váð-ker, n. a tub in which clothes are stamped or trodden, Fas. ii. 34.

váð-mál, see vaðmál.

váð-meiðr, m. = váðáss, Glúm. 390, Rd. 296.

váðar-varp, n. the casting a net, D.N. v. 971.

váð-verk, n. cloth-making, Eb. 258.

váð-virkja, t, to wind up, end, finish, metaph. from the loom, Krók. 63.

VÁÐI, a, m. (vóði, voði), [prop. derivative from vá; Dan. vaade]:

—a danger, peril, of extreme sudden danger; stýra til váða, Ó.H. 136, Fms. vii. 145; mér þykkir við váða búit, ef vér verðum rangsáttir, Ó.H. 92; heldr við váða, 168, Fms. ii. 116; þat var við váða sjálvan, vii. 64.

2. a dangerous object; vápn eðr annarr váði, Grág. ii. 117, Sks. 299; orms váði, poët. ‘snake-bale,’ i.e. the winter, Edda (Ht.); vitnis váði, the Wolf’s foe, i.e. Odin, (in a verse); lindar váði, ‘lime-scathe,’ i.e. fire, Fm. 43.

compds:

váða-blót, n. a pernicious sacrifice, 645. 75.

váða-eldr, m. an accidental fire, Gþl. 377, Jb. 255.

váða-hark, n. a terrible noise, Bárð. 175,

váða-kuldi, a, m. perilous cold, of mortification from cold, Bs. i. 444.

váða-laust, adj. n. without danger, H.E. i. 242.

váða-ligr, adj. scatheful, perilous, Stj. 77, 212.

váða-samligr, adj. perilous, pernicious, Fms. ii. 240.

váð-veifliga = váveifliga, Bjarn. 48.

váða-verk, n. a law term, an accidental deed, of an unintentional harm inflicted, Ölk. 36; engi skolu váðaverk vera, Grág. ii. 64; a chapter on váðaverk, N.G.L. ii. 59.

váð-vænligr, adj. perilous, Fms. x. 274, Sks. 47.

váð-vænn, adj. fraught with peril, Fms. ix. 263, v.l.; var váðvænt at upp mundi reka, Bs. i. 320; strauma váð-væna, dangerous currents, Orkn. 406.

VÁFA, váfi, váfði; ófir = váfir, Pd. 3; (later vófa, mod. vofa):

—to swing, vibrate to and fro; belgr váfir, Hm. 135; ef ek sé á tré uppi váfa virgil-ná, 158; ván mín váfir, my hope wavers, Fms. vii. 115 (in a verse); sá váfði milli himins ok jarðar, Post.: still used in the phrase, e-t vofir yfir, is imminent, of danger; cp. þó man ek yðr þat er yfir ófir, þegjum nú, segja, then I will tell thee what is impending, though now I am silent, Pd. 3.

váfa, u, f. a ghost, spectre, shade, Grett. 112 A; very freq. in mod. usage, but sounded vofa, Ísl. Þjóðs.

vá-fallr, adj. making a dangerous fall, tottering. Eg. (in a verse).

vá-folald, n. and vá-foli, a, m. a vicious horse, Nj. 168.

váfuðr, m. the waverer, one of the names of Odin, Gm., Edda; örváfaðr, Lex. Poët.

váfur, f. pl. a wavering, tottering gait, Eg. (in a verse); elli-váfur, see elli.

VÁG, f. pl. (vóg, vog), [Germ. wage], scales, a balance; einar vágir skulu ganga uni land allt, Jb. 376; pundara né aðrar vágir, Gþl. 526; hann biðr Gilla taka vágina, Ld. 30; skipta með vágum, Fms. vi. 183; réttri vág, Al. 46; vág ok mæling, Stj. 23.

2. a weight; vág mína af gulli, Flóv. 33; skálir jafna tvær vágir, 732. 18.

vága, að, spelt vóga or voga; [Germ. wagen; Dan. vove]:

—to dare, venture; þann þótti mikit voga, Bs. i. 868 (Laur. S.); þó skal nú nokkut til voga, Grett. 157 new Ed.; þó skal nú þar til voga, 143 A; menn hafa opt vogat við slíkan liðsmun, 72; at þú vogir at berjast við þá, Fas. i. 450 (paper MS.); the word is freq. in mod. usage, but hardly older than the 15th century.

vágan or vogan, f. hazard, risk.

vá-gestr, m. a ‘woe-stranger,’ terrible stranger, appearing all of a sudden like a wolf among sheep, Grett. 133 A, Fms. vii. 110, v.l.

vág-gríss (sounded voggrís), m. a small pimple.

vá-glati, a, m. destruction, harm; hvat sem e-m verðr at váglata (= váða), Grág. i. 431.

vág-meri, f. a ‘wave-mare,’ a kind of flounder.

VÁGR, m. [Ulf. wegs = σεισμός, pl. wegos = κύματα; A.S. wæg; Engl. wave; Dan. vove; Germ. wogen; the root word is vega, to stir]:

—a wave, sea; but in this sense obsolete except in poetry; vind ek kyrri vági á, Hm. 155, Alm. 25; vágr vindlauss, a windless wave, Ýt.; þau á vági vindr of lék, Gkv. 1. 6; róa á vág, Hým. 17; vágs róði, Stor.; vágs hyrr, ‘wave-flame’ i.e. gold, Bragi: in prose the allit. vindr eða vágr, N.G.L. i. 34.

compds:

vág-garðr, m. a dyke, D.I. i. 512.

vág-marr, m. a wave-steed, ship, poët., Skv. 2. 16.

vág-þeystr, part. wave-sprayed.

vág-þrýstr, part. ‘wave-pinched,’ of the planks of a ship, Lex. Poët.

B. [This may be a different word, connected with varra, vörr, = a lip]:

—a creek, bay, Hbl. i, 12; þeir lendu í váginn, Landn. 97; lögðu í inn ytra váginn, Fms. ix. 21; þeir liggja á vági þeim er Hjörunga-vágr heitir, xi. 122; í skerin ganga vágar, Fas. ii. 533; very freq. in Icel.

II. also in pr. names, Vágr, Vágar, a fishing-place in northern Norway, whence Vága-floti, Fms. iv. 277: Vága-stefna, a fair at Vágar. Fms. iv. 277.

compds:

vágs-botn, m. the bottom or bight of a bay, Fms. vii. 184, viii. 126.

Vágs-brú, f. Bay-bridge, a local name, Fms. ix.

vágr, m. [no doubt different from the preceding word, prob. qs. vargr, absorbing var into vá: O.H.G. warag; mod. H. G. ware, wærch, Schmeller; Dan. voer]:

—matter, from a sore; vella vági ok hryfi, Stj. 344; freyddi ór upp blóð ok vágr, Ísl. ii. 218; vágs litr, 677. 22.

compds:

vág-fall, n. the running of matter, from a sore, Nj. 244, Bs. i. 319.

vág-nagli, a, m. the core in a boil.

vág-rek, n. [the vág- may be but a popular attempt at etymology or a misapprehension of an older form vrek or vrak, cp. ‘quae cognominantur lingua Danica wrech,’ Thork. Dipl. i. 3; ‘wrek quoque quod specialiter nobis in toto regno retinuimus,’ 97; vágrek and reki (q.v.) would then be two forms of the same word, only that in the Icel. law the former word is used in a more special sense]:

—in law phrase, a ‘wave-wreck,’ flotsom; þat heitir v. er kemr á land, manns-lík eða vara, eða fé, eða skipviðr, Grág. ii. 387; heita láta þeir v. er minnr er fjarat frá skutstafni, Ld. 76; skip braut … í Danmörk, Danir tóku upp fé allt ok kölluðu vágrek, Fms. i. 153; of hvalreka ok vágrek, Grág. ii. 212, 359, 389, Post. (Unger) 155.

vág-skorinn, part. seamed with bays, of a coast, Eg. 117, Hkr. i. 5.

vákr, adj. [A.S. wâc; early Dan. vaak; cp. veykr], weak = veykr; íss mjök vakr, Fb. i. 235, Hb., MSS.

vákr, m. [Ivar Aasen vaak], a weakling, Edda i. 532.

vála, að, mod. vola, to wail, Barl. 20; veinandi ok válandi, Hom. 144.

VÁLAÐ, n., mod. volæði, [prob. contr. = A.S. wædl = ambitus, and hence begging, poverty]:

—woe, misery, destitution; taka barn af válaði, Ísl. ii. 326; þann svein hafði Eyvindr tekit af válaði, Hrafn. 25, Bs. i. 299; látum eigi hug várn styggjask við válað þeirra, Greg. 46; ok væri honum úkunnara válaðr hans, 24; ganga á válað, to go begging, Mag. 150; kennda ek þat váloðum, at þeir fagnaði válaði sínu, Post. 209.

válaðr, part. wretched; einn v. maðr hét Lazarus, Greg. 22, 46; þá komsk við inn válaði, Fms. vi. 234, viii. 251; slíkt er válaðs vera, Hm.

válan, f. a wailing.

vá-laust, n. adj. undoubted, certain, Geisli, Sighvat.

válgna, að, i.e. volgna, to become warm, Fas. i. 84, passim in mod. usage.

VÁLGR, adj., or better valgr, sounded volgr; [this word, so freq. in mod. usage, is not found in old writers (Fas. i. 84 is a paper MS.); they always use fjálgr (q.v.), identical in sense, but unknown in mod. Icel.; the mod. form, glóð-volgr, ember-hot, exactly answers to glóð-fjálgr’ of the Ýt.; in-fjálgr, Hkv., must be a false reading for ú-fjálgr = ofjelg, a word frequent in the mod. Norwegian dialects, meaning ‘un-warm,’ i.e. cold, chilly, dismal, see Ivar Aasen; in A.S. wealg occurs in a single instance, viz. in Gregory’s Pastorale of King Alfred, edited by Mr. Sweet]:

—warm, luke-warm; en með því þú ert volgr, og hvorki kaldr né heitr, mun ek út-skirpa þér af mínum munni, Rev. iii. 16; it is in rendering this very passage that king Alfred (l.c.) uses wealgh, so there can be no doubt as to the identity of the A.S. and Icel. word: passim in mod. usage, volg mjólk, volgt blóð, glóð-volgr, spen-volgr; spenvolg mjólk, milk warm from the cow.

vá-ligr, adj. woful, awful, terrible; kona váliga, Am. 52; snák váligrar brákar, Fms. vi. 362: wicked, in the phrase, spyrja er bezt til váligra þegna, wicked men are best to hear of, not to see, i.e. the farther off the better, Njarð. 370.

II. = [Dan. vælig = mighty], mighty; váligt virki, Fms. vii. (in a verse); válig mærðar-efni, mighty, grand subjects for one’s song. Ad.

vá-lítið, n. adj. harmless, doing small harm, Ls. 33, Sturl. i. 21 (in a verse).

2. very little, quite small, opp. to ‘langt,’ Og.

vá-ljúgr, m. = vánljúgr, a disappointment; nú er er mér orðinn v. at þeim átrúnaði, Fms. ii. 151: of a person, ‘hope-belying,’ disappointing hope. Ad.

válk, volk, n. a ‘walking’ tossing to and fro, esp. on sea; hitta í storma eðr válk, Jb. 390; at eigi létti váru válki fyrr enn þat er útbyrðis, Fas. ii. 516; hann þolði í þessu válki hungr ok kulda, Fms. viii. 18; vás ok válk, Stj. 514: metaph. worry, válk ok vandræði, Al. 105: válka ok vandræða, N.G.L. i. 445, MS. 4. 13; háskum ok válkum, Sks. 634:

sjó-válk, sea-tossing;

hand-válk, crumpling between the hands.

VÁLKA (volka), að, [A.S. wealcan; Engl. walk; Germ. walken]:

—prop. to roll or stamp, but usually metaph.; Guð bölvi þér, at þú válkar mik svá lengi, MS. 4. 18; eigi hæfir gömlum karli at válka svá væna mey, Fas. iii. 62.

2. metaph., válka sik, to hesitate, Str. 37; v. e-n í ástar bandinu, 55; hví þú válkar slíkt fyrir þér, hvert ráð þú skalt taka, Fas. iii. 48; válkaðu þeir mjök lengi ráðin fyrir sér, Ó.H. 169; válkaði hann þat í hugnum ok vissi eigi hvat hann skyldi upp taka, 195.

II. reflex. to roll oneself, to wallow; þeir höfðu válkask í roðru ok blóði, they had been wallowing in gore and blood, Gísl. 67; veitask ok válkask í leirinu, Stj. 72; válkask í sauri, Hom. (St.): metaph., engi vandi, er herra hans þurfti í at válkask, Str. 24; þat er þú hefir lengi í válkask, 32.

III. part., fljótt er þat er skjótt er, ‘válkat’ þat er ‘seint,’ Edda (Ht.) 126.

vá-lyndi, f. shiftiness, fickleness.

vá-lyndr, adj. shifty; válynd veðr, Vsp., cp. Sól. 3.

válæði or volæði, n. misery, = válaðr, q.v.

váma, u, f. [cp. Dan. væmme = to loath, væmmilig = loathful], a qualm, ailment; þá hóf af mér allar vámur, Sturl. ii. 54.

vámr, m., vómr rhymes with dómi, Ísl. ii. 50 (in a verse): a loathsome person, a word of abuse, Edda i. 532; vöndr hrökk, vámr lá bundinn, Fms. vii. 356 (in a verse).

VÁN (vón, von), f., old nom. v́n with umlaut, Skálda (Thorodd); old dat. vánu, with compar., see below; ónu, Ls. 36; tungan er málinu vn en at tönnunum er bitsins v́n, Thorodd: vón, spónum make a rhyme, Gísl.; ón, Am. 67, Hom. 60: dat. ónu, Ls. 36: [Ulf. wêns = ἐλπίς; A.S. wên, cp. Engl. ween; Germ. wahn; the Dan. haab, Swed. hopp are mod. and borrowed from the Germ.]:

—a hope, expectation; er mikil ván, at …, Fms. xi. 13; mér er ván, at …, I expect, apprehend, that …, Eg. 353; sem hann hafði áðr sagt á ván um, given to understand, Fms. xi. 87; eiga ván til e-s, 623. 17; allar þjóðir munu hafa ón mikla (a high hope) til namns hans, Hom. 60; slíks var ván, Nj. 5; engi ván er til þess, Eg. 157: sem ván var at, as was to be expected. Glúm. 337; vita sér engis ótta vánir, to apprehend no danger, Fms. xi. 46, Orkn. 414, Eg. 74; konungs var þangat ván, the king was expected, Fms. x. 323; þar var ván féfangs mikils, Eg. 265; ván er borin, past hope, Ld. 258; ván er þrotin, Eg. 719; ván rekin, id., Ld. 216; e-t stendr til vánar, bids fair, Eg. 173; e-t er at vánum, it is what could be expected, Nj. 255; but, eptir vonum, as good as could be expected, very good indeed; eiga e-t í vánum, to have a thing expected; eiga barn í vánum, Grág.

2. spec. usages; ef hann görir aðrar vánir yfir land annars manns, Gþl. 449; þá er allar vánir vóru rannsakaðar, all places where it could be expected to be found, Fms. v. 216; cp. leita af sér vonina, to seek until one is satisfied it cannot be found.

3. dat. vánu, with compar.; vánu bráðara, sooner than expected, i.e. quickly, at once, Fms. ix. 408, xi. 112; vánu skjótara, x. 408; ónu verr, worse than might be expected, quite bad, bad indeed, Ls. 36; yrkja kann ek vánu verr, Mkv.; vánu betr, well indeed; vita e-t vánu nær, to know quite, Sks. 183 B.

II. eccl. hope, N.T., Pass., Vídal. passim.

III. in a few instances, esp. in a few compds (vánar-völr, see below), ván seems to denote despair, cp. also the name of the myth. river Ván, despair, agony: Ván and Víl were the rivers produced by the slaver from the mouth of the fettered wolf Fenrir, who is hence called Vánar-gandr, the monster of the water W., Edda.

compds:

vánar-lauss, adj. hopeless, Fas. iii. 73.

vánar-maðr, m. a man who has a hope of being saved, Bs. i. 113, Mar.: an alms-man, beggar, = úmagi (q.v.), N.G.L. i. 211; ef maðr færir þá konu af landi er vánar maðr manns er, 212.

vánar-völr, m. a beggar’s staff; bera vánarvöl, Hm. 77; ganga með vánarvöl, to walk with a beggar’s staff, be brought to beggary, N.G.L. ii. 71: mod. also, fara á vonarvöl.

vána (vona), að, to hope; vána fulltings, Fms. vi. 165; ek vána at góð verði þessi ferð, 123; hann kvaðsk vána, at hón næði lífi at halda, Fas. i. 430.

ván-biðill, m. a wooer waiting for an answer; in the phrase, ek vil eigi vera vánbiðill þessa ráðs, I will not long stand hat in hand, Eb. 130, Ld. 192, Ísl. ii. 159.

VÁNDR, mod. vondr, adj., without compar. or superl.; [Dan.-Swed. ond]:

—bad; of a thing, vánd klæði, Fs. 150, Fms. i. 70; vánda leppa, ii. 161; ór húsi litlu ok vándu, Hkr. ii. 380; psaltari vándr, Vm. 13; v. íss, rotten ice, Fms. vii. 273; vánt vatn, bad water, Karl. 62; vánt veðr, bad weather, Fb. iii. 240.

2. in a moral sense, wicked, bad; vándr maðr, Fms. vii. 117, Bs. i. 163; v. hefi ek verit, en aldri hefi ek þjófr verit, Nj. 74; íllum ok vándum, Blas. 46; vánd verk, N.G.L. ii. passim.

vándska or vánzka, mod. vonzka, u, f. wickedness, Rétt. 18, D.N. iv. 66: in mod. usage, esp. of fury, ire, anger, hann réði sér ekki fyrir vonzku;

vonzku-veðr, a furious, bad gale.

vánd-skapr, m. wickedness, Stj. 363, 588, Fms. i. 207; v. ok íllmennska, Mar.

vánds-ligr, adj. (vánds-liga, adv.; ílla ok vándsliga, Stj. 47), bad, wicked, Stj. 24.

ván-foli, a, m. = váfoli (q.v.), Nj. 168.

ván-góðr, adj. of good hope.

ván-leysi, n. hopelessness, Fms. ii. 48.

ván-ligr, adj. likely, to be expected, Fms. vi. 301, Hkr. iii. 60 (v.l.), Odd. 8.

ván-lygi, f. [cp. váljúgr], frustration of hope, disappointment; varða vánlygi er vér reyndum, it was not an exaggeration, i.e. it proved but too true, Am. 91; cp. ok gafsk ván at lygi, Fms. x. 389.

VÁPN (vópn, vopn), n., old plur. v́pn or vópn; [Ulf. wêpna = ὄπλα; A.S. wæpen; Scot. wappen (in wappenshaw); Engl. weapon; O.H.G. wafan; Germ. waffen; Dan. vaaben; Swed. vapen]:

—a weapon; þau eru vópn til þess talið, öx ok sverð, spjót, ok sviður ok bryntroll, K.Þ.K. 170; skotvagn er ok gott vápn, … tálgrafir eru góð vápn, Sks. 421, 425; vápnum ok herklæðum, Eg. 48; bera vápn, to bear weapons, Js. 6; leggja niðr vápn útanþings, N.G.L. i. 63; mun ek þér eigi vápnum verjask, Fms. ii. 257; ef hirð-drengr slær mann á vápn, missi hönd sina, N.G.L. ii. (Hirðskrá); um vápna ábyrgð, Grág. ii. 95; þau vápn vóru þá tíð, Eg. 189; it bezta vápn, 286; sverð allra vápna bezt, 746; sverð, it bitrasta vápn, Fms. ii. 255; vápn … hornbogi eðr lásbogi, Sks. 408; taka vápn sín af veggjum, Eg. 560; þeir fundu hesta sína ok vápn, Nj. 21, Sturl. ii. 69; sverð ok spjót ok braut þau af skapti … en vápnin (i.e. the steel part of the weapon) vafði hann í yfirhöfn sinni, Eg. 218.

compds:

vápna-afli, a, m. stores of arms, Sturl. ii. 203, Nj. 122.

vápna-bit, n. a ‘weapon-bite,’ a wound, Fas. ii. 471.

vápna-brak, n. a din of arms, Ó.H. 69, Fms. i. 136.

vápna-burðr, m. a bearing weapons; lagðr v. á alþingi á Íslandi, Ann. 1154: þá var svá lítill v., at ein var stálhúfa á alþingi, Landn. 230 (App.); tekinn af v. í kaupstöðum í Noregi, Ann. 1152; í þenna tíma vóru sverð útið hér á landi til vápna-burðar, Fbr. 13: a fray, shower of weapons in battle, Hkr. i. 237; bar fyrir útan þat skip vápnaburð heiðingja, their missiles fell outside the ship, they missed it, Fms. vii. 232, Orkn. 360.

vápna-búnaðr, m. an equipment of arms, armour, Nj. 104, Ld. 52, Gþl. 100.

vápna-dómr, m. a weapon-ordeal, poët.

vápna-fall, n. a law term, a failing or absence from a ‘weapon-show’ or muster (vápnaþing), Gþl. 107.

vápna-ganga, u, f. a meeting at a vápna-þing, Rétt. 112.

vápna-gangr, m. a clash of weapons, also a shower of missiles, Fms. xi. 117.

vápna-glamr (Fas. i. 461) and vápna-gnýr, m. a clash of weapons, Fas. i. 506.

vápna-kista, u, f. an arms-chest, Sturl. ii. 107 C.

vápna-laust, n. adj. weaponless, unarmed. Mar.

vápna-samkváma = vápnaþing, Sks. 384.

vápna-skipti, n. an exchange of weapons, Gísl. 5: a passage of arms, exchange of blows, Nj. 201 (where plur.), 261.

vápna-staðr, m. a ‘weapon-spot,’ bare place (where one may be wounded); sjá beran v. á e-m, Nj. 9: weapon-marks, wounds, er þeir hafa sén sár ok vápnastaði, N.G.L. i. 306.

vápna-stefna, u, f. = vápnaþing, Fms. vii. 48.

vápna-tak, q.v.

vápna-tollr, m. a kind of toll, N.G.L. iii. 80.

vápna-viðskipti = vápnaskipti, Fas. i. 107, Js. 24.

vápna-viti, n. a fine for not appearing at a vápnaþing, Gþl. 109.

vápnaþing, n. [Scot. wappenshaw, Old Mortality], a ‘weapon show,’ muster, a meeting where all the franklins had to appear and produce for inspection the arms which every man was lawfully bound to have, Gþl. 106; um morguninn átti konungr v., ok kannaði lið sitt, Fms. ix. 478; hafi hann atgeirinn til Valhallar ok beri þar fram á vápna-þingi, Nj. 119.

B. Proper compds:

vápn-bautinn, part. weapon-smitten, Lex. Poët.

vápn-berr, adj. exposed to weapons, Lex. Poët.

vápn-bitinn, part. ‘weapon-bitten,’ dead by the sword, Hkr. i. 14, Ld. 190, Grett. 159 new Ed.

vápn-bærr = vápnhæfr, Þiðr. 78, v.l.

vápn-dauðr, adj. ‘weapon-dead,’ Skv. 1. 34, Stj. 500, Grág. i. 223.

vápn-djarfr, adj. gallant, Hkr. ii. 366, Fms. vii. 254, Stj. 289.

vápn-dögg, f. ‘weapon-dew,’ blood, Lex. Poët.

vápn-fimi, f. skill in arms, Ísl. ii. 117, Al. 4, 8, Þórð. 38 new Ed.

vápn-fimr, adj. dexterous in arms, N.G.L. ii. 421, Finnb. 328.

vápn-færr, adj. skilled in arms, Nj. 221, Bs. i. 525: of a weapon, Fms. v. 337.

vápn-föt, n. pl. armour, Fas. i. 239.

vápn-grjót, n. ‘weapon-stones,’ as slings, catapults, Sks. 398 B.

vápn-göfigr, adj. glorious in arms, epithet of Odin, Gm.

vápn-hanzki, a, m. a war-glove, Ann. 1394.

vápn-hestr, m. a war-horse, Karl., Str.

vápn-hríð, f. ‘weapon-storm,’ Lex. Poët.

vápn-hæfr, adj. fit, manageable as a weapon, Sd. 146, Fas. i. 240.

vápn-lauðr, n. ‘weapon-foam,’ blood, Lex. Poët.

vápn-lauss, adj. weaponless, unarmed, Eg. 110, Fms. vii. 55.

vápn-rakkr, adj. bold, N.G.L. ii. 421.

vápn-rokkr, m. a buff-coat, Þiðr. 9.

vápn-slægr = vápnfimr, Karl. 107.

vápn-steinn, m. = vápngrjót, Hkr. iii. 293, Sks. 380.

vápn-sækja, sótti, to attack, Art. 21, 26.

vápn-söngr, m. the ‘weapon-song,’ clash of arms, Gkv., Akv.

vápn-treyja, u, f. a war-jacket, a buff-coat, N.G.L. ii. 427.

vápn-undaðr, part. weapon-wounded. Lex. Poët.

vápn-vana, adj. = vápnlauss, Karl. 349.

vápn-þrima, u, f. the weapon-clash, battle, Lex. Poët.

vápna (vopna), að, to furnish with arms, Al. 66; vápnit yðr, Fms. ix. 217; vápna sik, to arm oneself, Fas. i. 41, Bær. 11.

II. reflex. to take one’s arms, Nj. 231, Fms. viii. 85, passim.

2. vápnaðr, armed, Eg. 77, 564, Nj. 69, Al. passim.

vápna-tak, n. [A.S. wæpen-getæc; Engl. wapentake], a weapon-grasping, a law phrase; in their assemblies the ancients used to express their consent by waving or brandishing their weapons, ‘si placuit [sententia] frameas concutiunt, honoratissimum assensus genus est armis laudare,’ Tacit. Germ. ch. 11; ‘more Dacorum tela mutuae voluntatis pacto una concusserunt,’ Dudo De Moribus et Actis Normannorum, iii. 96; ‘collisione armorum et contactu,’ Andreas Suneson (Lex Scan.); var Sverri gefit konungs-nafn á þessu átta-fylkna-þingi ok dæmt með vápna-taki. Fms. viii. 41; æptu allir upp með vápna-taki, at þeir skyldi allir vera útlægir, Hkr. iii. 325, v.l.

2. metaph. a vote or decree, resolution passed at a public assembly; veita göra vápnatak, eiga v. at e-u; skulu þingmenn honum jörð dæma ok veita honum v. til þess, at hann knegi verja jörð sína með lögum ok dómi, N.G.L. i. 89; þá eigu býjar-menn at leggja dóm á ok veita v. at, Grág. ii. 409 (referring to Norway); beiddi þess alla er á vóru þinginu, liðsmenn, bændr ok bæjarmenn, at þeir skyldi göra v. at því, at dæma með lögum …, Fms. vii. 293; áttu þeir handfesti ok v. at þessu heiti er konungr mælti fyrir, viii. 55; var þá gört lögtekit, ok átt v. at, at Sveinn konungr skyldi kjósa þann af sonum sínum sem hann vildi til konungs eptir sik í Danmörk, xi. 213; njóti sá vátta sinna ok æsti bændr vápnataks, N.G.L. i. 250; þá eigu þingmenn honum með vápnataki jörð at skeyta, 96; ef maðr rýfr þann dóm er dæmdr er á alþingi, ok v. er at átt innan Lögréttu ok útan, Js. 7, N.G.L. ii. 190; ok vér saman settum ok samþyktum ok lýst vár þá í Túnsbergi fyrir almúganum ok v. á tekit (resolved) at fyrir lög skyldi dæma …, iii. 206.

II. in the Icel. parliament (alþingi) the word assumed a peculiar sense, for in the Grág. ‘vápnatak’ means the breaking up of the session, when the men resumed their weapons, which had been laid aside during the session (see vápnaburðr, vápn A); þat skal vera fjórtán nóttum eptir vápnatak, en þat heitir v. er alþýða ríðr af alþingi, Hrafn. 19, referring to the middle of the 10th century, where however it may be an anachronism; but in the Grágás and in Icel. of the 12th and 13th centuries it was a standing term, see Grág. passim; eptir vápnatak, i. 80; fjórtán nóttum eptir vápnatak, 123, 194, ii. 178.

III. in that part of England which formed the ancient Denelagu, ‘wæpentak’ or ‘wapentagia’ came to mean a subdivision, answering to ‘hundred’ in the Saxon shires. Although altered in sense, this word was no doubt imported from the Danish, for in Leges Edvardi Confessoris, ch. 30, the words ‘sub lege Anglorum’ and ‘lingua Anglica’ are simply an error of a scribe for Danorum, Danica, for ‘taka’ is not A.S., but Norse, see Konrad Maurer, Germania xiv. 317 sqq.

vápni, a, m. a nickname, Landn.; whence local names, Vápnafjörðr, Vápnfirðingar, m. pl. the men from W., id.; Vápnfirðinga Saga, Fms. ii. 239. Vápnlingar or Væpnlingar, m. pl. descendants of Vápni, Landn. 254.

VÁR, n., mod. vor; [Lat. vēr; Dan.-Swed. vaar, vår: in mod. Danish this old word has been displaced by for-aar Germ. früh-jahr; although vaar is still used in special and poetical phrases]:

—the spring; vetr, sumar, vár ok haust, Edda; hit næsta vár, … um várit, Fms. vi. 90; allt til várs, Nj. 11; í vár, last spring, Eg. 235; í vári, Eb. (in a verse), passim in old and mod. usage.

B. Compds:

vár-bók, f. a mass-book for the spring, Ám. 5.

vár-dagar, m. pl. spring days, Boll. 354, Fms. iii. 91.

vár-ferli, a, m. a spring-traveller, Boldt 136.

vár-fóðr, n. spring-feed, for cattle, N.G.L. i. 38.

vár-fæddr, part. born in the spring, D.N.

vár-gróði, a, m. a spring-crop.

vár-hluti, a, m. the part of a mass-book for the spring, Vm. 80, 122.

vár-lag, n. the price (in cattle) when paid in the spring, opp. to haustlag.

vár-langr, adj. spring-long: in várlangan dag, Landn. 264 (v.l.), Ísl. ii. 381.

vár-leiðangr, m. the spring-levy, D.N. ii. 390.

vár-ligr, adj. belonging to the spring, vernal, Al. 95.

vár-orka, u, f. = várönn, Gþl. 410.

vár-skógr, m. a wood in spring, B.K. 55; see varrskógr.

vár-tíð, f. spring-tide, the spring, Eluc. 30.

vár-tími, a, m. spring-time, Stj. 14, 228.

vár-tíund, f. a tithe payable in the spring, K.Þ.K. 144.

vár-veðrátta, u, f. spring-weather.

vár-vinna, u, f. spring-work, N.G.L. ii.

vár-víking, f. a freebooting expedition in the spring, Orkn. 462.

vár-yrkja, t, to do the spring-work in a household, Grág. ii. 332.

vár-þing, n. a spring-parliament, one of the quarter assizes held in Icel., see Íb. ch. 5, Grág. (Kb.), Þ.Þ. ch. 56–59; várþing, alþingi, leið, Grág. i. 4, 103, Ld. 50, Dropl. 5, 8, 13, Nj. 251, passim.

vár-önn, f. spring-work, Grág. ii. 261.

vára, að, (óra, Orkn. in a verse), to become spring: impers., þá er váraði, Fms. i. 22, Nj. 11; en er várar, Ld. 176; er vára tók, Eg. 156; váraði svá seint at jörð var lítt ígróðra at fardögum, Bs. i. 172; þér berit aptr er órar orð þau, Orkn. l.c., and passim.

2. reflex., Nj. 9.

VÁRAR, f., only in pl. [A.S. wær; O.H.G. wâre = foedus; cp. the adjectives, A.S. wær, O.H.G. wâr, Germ. wahr, Lat. verus]:

—a pledge, troth, plight; the word is obsolete, and only occurs in the following references,—Helgi ok Sváfa veittusk várar, ok unnusk furðumikit, Helgi and Swáfa plighted their faith to one another, and loved each other much, Sæm.: einka-mál er veita sín á milli konur ok karlar, því heita þau mál várar, Edda 19; leggit Mjölni í meyjar-kné, vígit okkr saman várar-hendi, join us with a wedding-hand, Þkv.; þat ræð ek þér at þú trúir aldri várum vargdropa, Sdm.; hann lagði sitt mál í kné honum ok seldi várar, Fms. ix. 432 (in a verse).

2. the sing. only occurs in Vár, the name of one of the goddesses, Edda (cp. væringi); no doubt from várar.

vára-vargr, m. a truce-breaker, Sdm.

vár-kunn, f. the ‘vár’ is probably gen. sing. fem. from vá (woe), governed by the following ‘kynna;’ vár-kunna, qs. kunna vár, to feel woe, feel compassion for, cp. the verb vá, Hm. 74: what is to be excused, er þat mikil várkunn, frændi, at þik fýsi at kanna annarra manna siðu, Fms. ii. 24; þó heldr þik várkunn til at leita á, Nj. 21; er ok v. aá at slíkir hlutir liggi í miklu rúmi þeim er nökkurir eru kappsmenn, Ó.H. 33; nú er þat várkunn at hann vili ekki við oss jafnask, Orkn. 332.

2. compassion, pity; satt réttlæti hefir várkunn í sér (rendering of Lat. compassio) en logit réttlæti reiði, Greg. 33: eigi líkar Guði várkunnin ein saman, 19; várkunnar hugr, a compassionate mind, 25.

compds:

várkunnar-lauss, adj. unmerciful: inexcusable, hitt er várkunnarlaust, at þú bregðir oss brigzlum, Nj. 227.

várkunn-leysi, n. mercilessness, Al. 95.

várkunnar-verk, n. an excusable deed, Fms. vi. 111.

vár-kunna, kunni, to excuse, Fms. ii. 296, v.l.

várkunnigr, adj. merciful, forbearing, Stj. 2, 172, Karl. 489; forsjáll, vitr ok v., 655 xx. 3; vera v. e-m, compassionate, Stj. 217.

várkunn-látr, adj. = várkunnigr; vera sér v. um e-t, to excuse oneself, Fas. ii. 344: compassionate, Hom. 95, 130, (St.) 4.

várkunn-liga, adv.; varðveita v., Fas. iii. 131, v.l.

várkunn-ligr, adj. excusable, Fms. x. 343.

várkunn-læti, n. forbearance, Hom. 6, 95.

várkunn-samr (várkunn-semi, f.), adj. forbearing.

vár-kynna, ð, mod. vorkenna, qs. kunna vár, see várkunn above:

—to excuse; v. e-m, Greg. 72; vil ek yðr v. at þér þykkisk alls til lengi hafa heiman verit, Fms. ii. 296; munu vér eigi várkynna öðrum þó at hér skatyrðisk, Ísl. ii. 384.

2. to pity; várkynndi hann fátækt (dat.) hans, 655 iii. 4; várkynna synðgum, Greg. 45; líkna ok várkynna, 623. 23; þér várkynndut oss eigi, pitied us not, Fas. ii. 76.

vár-kynnd, f. = várkunn, compassion, mercy; fyrir útan alla v., Sks. 537 B; várkynndar góðvili, Fms. ii. 296, O.H.L. 82; með v., B.K. 107.

VÁRR, vár, várt, mod. vor, a possess. pron. This word has undergone several changes, starting from an original form uns, Goth. unsar, which was contracted into ús, cp. órir, p. 469; next the s changed into r (as in vera, heyra, eyra, járn), thus it became ûrr or ór-r, cp. A.S. ûre, Engl. our; lastly, the initial vowel was turned into the cognate consonant v, prob. from being confounded with the personal pronoun vér. The old poets seem only to know the vowel form, as is always seen in alliteration, Vþm. 4, 7, Hým. 33, Hkv. Hjörv. 23; and so in rhymes, stórr, órar, Kormak. Thorodd cites this form, órar eru ú-rækðir órar; and the earliest vellums use it throughout. About a.d. 1200 várr begins to appear, an innovation prob. imported from abroad; thus in Clem. S. (Arna-Magn. 645), p. 147, ‘ór,’ ‘órum,’ six times (ll. 1, 4, 9, 12, 13, 28), but ‘várra,’ ‘vár,’ twice (ll. 6, 25); in a few poems of the 12th century, preserved in late vellums, the spelling is ‘vórr,’ whereas the alliteration and rhyme demand ó, e.g. Líkn. 24, Harms. 53, 54, 58; in Ls. 52 ‘vömmin vár’ is an exception and otherwise corrupt, for ‘vár’ could not have existed at the time when that poem was composed. In this way the modern várr arose, being quite peculiar to the Scandinavian: [Dan. vor, Swed. vår; whereas Goth. unsar, Germ. unser, answer to the obsolete Icel. ossir; and A.S. ûre, Engl. our, answer to early Icel. órr]:

—our.

B. Usages.—our; várt höfuð, Fms. x. 7; várs herra, Stj.; várrar, id.; með vórum afla, Hkr. ii. 92; várra glæpa, Stj.

2. neut. as subst.; [cp. Engl. ours]; láta slíka sitja yfir váru, Ísl. ii. 224.

3. with another pron.; várr skal hverr eina konu eiga, N.G.L. i. 20; várr skal engi blandask við búfé, each of us, 18; skipi hvert várt stýrði, Am. 96; einn várn, one of us, Fms. vi. 165; hverjum várum, each of us Ó.H. 61; kvað hvern várn skyldu falla þveran of annan, Fms. vi. 313 (in a verse); sjám hverr várr (who of us) fái fyrst búnar snekkjur. Fas. i. 350 (in a verse); engum várum, none of us, Glúm. 332; fundir várir Hákonar, our meetings, i.e. of H. and myself, Fms. vii. 256.

VÁS, n. wetness, toil, fatigue, from storm, sea, frost, bad weather, or the like; þola vás ok erviði, Fms. i. 222; fékk hann mikit vás ok erviði, viii. 18; þverr kraptrinn mikit í vásinu ok hernaðinum, Orkn. 464; Eiríkr kveðsk minna mega við vási (uosi Cod.) öllu, enn var, Fb. i. 538; í þeirri ferð fengu þeir mikit vás af íllviðri, frosti ok snjávum, Fms. ix. 233; höfu vér nú móðir verit af hungri ok kulda ok miklu vási, Post. 645. 100; þér erut menn móðir af vási, Eg. 204.

compds:

vás-búð (mod. vosbúð), f. toil, fatigue from vás; fleiri v. hafði hann en vér höfum, Fms. ix. 369; var þar hörð vásbúð, þvíat öll hlaðan draup, 234; hafa haft marga v., id.; geta vásbúð, Eb. (in a verse).

vás-ferð and vás-för, f. a wet journey, Fms. vii. (in a verse), Fagrsk.

vás-klæði, n. rain-clothes, Fms. i. 149, Grett. 98 A, Mar.

vás-kufl, m. a rain-cloak, Nj. 32, Ld. 268.

vás-kyrtill, n. a rain-cloak, D.N. iv. 468.

vás-samr, adj. wet and toilsome; austr v. eða erviðr, Grett. 95 A; vássamt embætti, Stj. 368.

vás-tabarðr, m. a rain-tabard, D.N.

vás-verk, n. wet work, Eb. 256.

vá-sjaldan, adv. very seldom, rare indeed, Sks. 318 B.

vá-skapaðr, m. a ‘woe-shaper,’ woe-maker, the terrible, Hým.

vá-skeyttr, part., qs. var-skeyttr, van-skeyttr, a law phrase, unconveyable, untransferable: hence fickle, shifty, váskeytt er annars vinátta, a saying, Gþl. 61; þar er eigi váskeyttr vili sá er ymsu vindr fram, 677. 8.

vá-stigr, m. a woful path, Hðm. 18.

váta-drífa, u, f. a fall of sleet, Hkr. iii. 425.

váta-reykr, m. a wet reek, Krók. 58 C.

vát-eygr, adj. wet-eyed.

vát-færr, adj. wet to pass, of a road, Grett. 161.

vátka, u, f. wetness, moisture, Rb. 442.

vát-lendi, n. a wet soil, Stj. 59, 201.

vátna or votna, að, to become wet; cp. vökna.

VÁTR, vát, vátt, mod. votr; [A.S. wæt; Engl. wet; Dan. vaad]:

—wet; þeir vóru vátir mjök, Eg. 203; hann var ekki vátr stórs of ökla upp, Bs. i. 349; þeir vóru allir vátir, Eb. 276; allr al-v., Fær. 184; regn hafði verit, ok höfðu menn orðit vátir, Nj. 15; hendinni vátri, Ó.H. 224; með váta brá, … vátar kiðr, wet cheeks from weeping, Lex. Poët.; sumar vátt, a wet summer, Rb. 572; vátt veðr, Fb. ii. 308; þar var allt vótt, 367; (vátt, Ó.H. l.c.); hví er vátt? Fs. 38; hafa innan-vátt, ‘in-wet,’ shipping of seas, a naut. term, Háv. 42 new Ed., Fær. 256.

vát-samr, adj. wet.

vátta, að, mod. votta, to witness, affirm; with dat., hón váttaði því, at hón ætlaði honum alla sína eigu, Fms. i. 248; hann váttaði því, at hann væri framarr at sér enn aðrir menn, Mar.; Haraldr lét fram vitni þau er hann váttaði fyrir, at Játvarðr konungr gaf honum konungdóm ok ríki sitt, Fms. vi. 396; sem enn váttar í dag, Gþl. 46; svá sem váttar víða í sögum, Hkr. iii. 99; svá miklar tuptir sem nú vátta próvendu-hús hans, D.N. iii. 90.

vátt-bera, bar, to testify, N.G.L. i. 306.

vátt-bærr, adj. admissible as a witness, Grág. i. 332, Jb. 296.

vátt-dagr, m. witness-day = Thursday, Magn. 540.

vátt-lauss, adj. unwitnessed; váttlaus kaup, Grág. ii. 406; selja fé á leigu váttlaust, i. 398.

vátt-nefna, u, f. a law phrase, a calling witnesses, Nj. 14, Grág. ii. 48, Eg. 732, Hrafn. 18.

vátt-næmdr, part. attested by witnesses, Fms. ii. 237.

vátt-orð, n. evidence, testimony; þeirra þriggja váttorða er í dóminn áttu at koma, Nj. 36; hann flutti fram vitni sín ok v., Fms. vii. 142; reifa váttorð, Nj. 243; kveðja váttorða allra, er sök eigu at fylgja, Grág. i. 34;

váttorða-kvöð, summons to give evidence, ii. 124.

VÁTTR, m., mod. vottr, pl. vættir, D.N. i. 7; [cp. vitni; the etymology of this word is not altogether established, but it is highly probable that it, like vitni (q.v.). is derived from vita and is related to Goth. weit-wodei = μαρτύριον; if so, á would stand for Goth. ei, and the ‘-orð’ in váttorð would not be qs. ‘word,’ but would answer to the Goth. ‘wodei,’ with an inserted r]:

—a witness; hafa vátta við, Nj. 3; lét hann ganga fram vitni sín ok vátta, Fms. vii. 141; njóta vátta sinna, N.G.L. i. 55, passim:

eccl., Guðs-váttr, God’s witness, a martyr, saint, Blas. 43; Krists váttr, 49; píslar-váttr (q.v.), id.

compds:

vátta-nefna, u, f. = váttnefna, Eb. 226.

vátta-saga, u, f. a declaration, Gþl. 255, Eb. 166.

vátt-vísi, f. a declaration, Fms. ii. 270.

vát-viðri, n. wet weather, Bs. i, Fbr. 147, Fas. ii. 378. vátviðra-samr, adj., Sturl. ii. 89 C.

vá-veifi, n. ‘woe-waving’ fearful suddenness, as in the waving of a hand, always used of a visitation or calamity; at eigi dæi þeir með svá miklu v., Stj. 330; ek mun vega þá með skjótu v., 329.

vá-veifis, adv. all of a sudden; næsta váveifis skein þar ljós fagrt, Mart. 102.

váveifliga, adv. (mod. voveifliga), suddenly; bersk þat at váveifliga, at þeir vöknuðu við þat at skálinn logaði yfir þeim, Fms. x. 290; tíðindi koma v. til eyrna e-m, Bs. i. 139; flugu hjá þeim fuglar margir váveifliga, Fms. i. 273; koma v. at e-m, kom konungr at honum v., x. 315, Ó.H. 98, Edda (pref.): freq. in mod. usage, but with the notion of evil, danger.

váveifligr, adj. sudden; at sízt brygði við váfeifliga hluti, Fms. vi. 250; v. vatna-vöxtr, Stj. 87; v. sótt, sudden illness, Hom. (St.); verðr það opt þá varir minnst, | voveiflig hætta búin finnst, Pass. 5. 2.

VÉ, n. [a form vés would answer to Ulf. weihs or wehs, n. = κώμη, ἀγρός; Hel. uuih = templum; the identity of this word with the Lat. vicus and Gr. οικος is indubitable, the abbreviation being analogous to fé and pecu; whereas Goth. weihs = holy is prop. a different root word, see vígja; for the double sense of Lat. aedes and templum does not depend on the etymology, but is analogous to what has taken place in the word hof, q.v.]

A. A mansion, house, Lat. aedes, this is the original sense, then a sanctuary, temple, cp. hof; til vés heilags, to the holy mansion, Hdl. 1; alda vé, the home of men, i.e. the earth, Hm. 107; Út-vé, Út-garðr, the outer-mansion, of the outskirt of the earth, where the giants live, Þd.; ginnunga vé, the mansion of the gods, the heavens, Haustl. 15; byggja vé goða, to dwell in the homes of the gods, Vþm. 51; hapta vé, the places of gods = holy places, Vellekla; vé mána, the moon’s mansion, i.e. the heavens, Edda i. 330 (in a verse); valda véum, to rule house, dwell, reside, Gm. 13; svá mikils virðu goðin vé sín ok griða-staði, at eigi vildu þau saurga þá með blóði úlfsins, Edda 20; öll Vandils-vé, the land of V., Hkv. 2. 33: allit., vé ok vangr, frá mínum véum ok vöngum skolu þér æ jafnan köld ráð koma (see vangr), Ls. 51.

II. a temple; öll vé banda, all the temples of the gods, and hapta vé, id., Vellekla; granda véum, to violate the temples, Hkr. i. (in a verse); vés valdr, the lord of the vé, i.e. lord of the county, or = temple-lord (?), an epithet applied to the Earl Sigurd, Kormak.

2. the law phrase, vega víg í véum, to slay a man in a sanctuary (a temple, an assembly, or the like); hann vá víg í véum ok varð útlægr, Landn. 80; Özurr vá víg í véum á Upplöndum, þá er hann váf í brúðför með Sigurði hrisa, fyrir þat varð hann landflótti til Íslands, 304; Erpr lútandi vá víg í véum ok var ætlaðr til dráps, Skáldatal 252; vargr í véum (see vargr), Fms. xi. 40; Eyvindr hafði vegit í véum ok var hann vargr orðinn, Eg. 259: also in the obscure passage, Grág., Þ.Þ. ch. 24, ‘um vés úti,’ perh. ‘um vés útan,’ = outside the court, absent from court, of a judge prevented through sickness from being in his place in court, Grág. (Kb.) i. 76, l. 3.

B. Vé, in local names, Vé-björg = Vi-borg in Denmark, Fms.; Vis-torf, Thork. Dipl.: Véar, f. pl. (like Torgar, Nesjar), Munch’s Norg. Beskriv.: Vé-ey, an island in Romsdal in Norway, Edda ii. 492; Óðins-vé = Odense in Funen in Denmark, Fms. xi. (never in Icel. local names): freq. in mod. Dan. and Swed. local names, Vi-um, Vi-bæí, Vi-lund, Vis-by.

II. in names of persons, either from vé = aedes or from vé = Goth. weihs = holy, thus, e.g. Vé-laug may be = Heim-laug, which name also occurs: Vé-geirr (hann var kallaðr Végeirr því at hann var blótmaðr mikill), Landn. 149: Vé-gestr, Vé-dís, Vé-mundr (all these names in the same family), Landn.; as also, Vé-garðr, Vé-kell, Vé-brandr, Vé-freyðr, Vé-laug, Vé-leifr, Vé-ný, id.: or as in Véþ-ormr, Véþ-orn; cp. Widu-ric, Widu-kind, Wodu-rid, and other similar old Teut. pr. names.

vé, n. pl., different from the preceding word; [the Lat. vexillum is a dimin. derivative from root of veho; the root word is vigan = to carry high, Lat. veho]:

—a standard, remains only in poetry; gyld vé, golden standards, Fms. i. 175 (in a verse); veðr-blásin vé, vii. 345 (in a verse); fram óðu vé, vi. 409 (in a verse); þar er vé vaða, Darr. 6; gullsett vé gnæfa, vé geysa, glymja, skjálfa, blása, ríða, all poët. phrases of the standard carried high in battle, see Lex. Poët.; reisa vé, to hoist the vé, Fms. viii. (in a verse); hildar vé, the ‘war-standard,’ i.e. a shield, Haustl. 1, (for shields were used as such, see remarks s.v. skjöldr.)

Vé qs. véi, a, m. [Goth. weiha = ἱερεύς, John xviii. 13], prop. a priest = goði (q.v.), remains as a pr. name, Véi, brother of Odin, Yngl. S.; acc. Véa, Ls.

vé, interj. [Goth. vai; Germ. wehe; Lat. vae; cp. vá], woe, misery; eymd eðr vé, Stj. 39.

véar, m. pl., is in Lex. Poët. entered among the names of gods, but scarcely rightly so, for the Hým. 39 is corrupt; ‘véar skulu’ probably is ‘Véorr skyli’ … drekka eitt öldr, may W. (i.e. Thor) enjoy a banquet with Egir! so also in the verse of Kristni S. ch. 8, véa is gen. pl. from vé = aedes; perh. tanna vé = aedes dentium = the mouth (?).

vé-brandr, m. [from vé = vexillum (?)], a standard, oriflamme (?), a ἅπ. λεγ. rendering of Lat. excutiens Bellona ‘faces,’ Al. 41.

vé-braut, n. a doubtful ἅπ. λεγ., the home-stead or the premises of a house, the place cleared to build a house on = ruð (q.v.), Hornklofi (Hkr. i. in a verse).

vé-bönd, n. pl., prop. ‘mansion-bonds,’ i.e. the boundaries or precincts of a dwelling, but used only in a special sense, viz. the ropes fastened to stakes by which a parliamentary assembly or court was surrounded; þar er dómrinn var settr var völlr sléttr ok settar niðr hesli-stengr í völlinn í hring, en lögð um útan snæri umhverfis, vóru þat köllut vébönd (cp. Engl. bar), Eg. 340; þeir skáru í sundr véböndin en brutu niðr stengr, 350; Snorri lögmaðr lét skera vébönd í Lögréttu á Alþingi í sundr, Ann. 1329; lögmaðr skal láta göra vébönd í Gula á þingstað réttum, svá víð at þeir hafi rúm fyrir innan er í Lögréttu skolu vera, Gþl. 13; var þat minn fullr dómr með allri Lögréttunnar samþykt, ‘wtan we banda ok innan,’ D.N. ii. 662 (a.d. 1421); aff al lagrettith innan vebondith ok uthen, i. 1030 (a.d. 1511); allra lögréttu-manna innan vébanda ok útan, ii. 285 (a.d. 1347).

VEÐ, n., dat. pl. veðjum; [Ulf. wadi = ἀρραβών; A.S. wed; Old Engl. (Chaucer) wedde; Scot. wad-set = a mortgage; Germ. wette; Lat. vas vad-is, vadi-monium]:

—a pledge, surety; vörzlu-mann þann er veðjum sé jamgóðr, N.G.L. i. 347; leggja veð fyrir grip, ii. 161; þat veð sem þeir eru á sáttir, Grág. ii. 234; Sighvatr handsalaði honum Sauðafell í veð, Bs. i. 507; hann bauð þar at veði alla eigu sína, Fms. ix. 47, viii. 303; í hönd skal leigu gjalda, eða setja veð hálfu betra, Vm. 16; selja e-m veð, Js. 125, N.G.L. ii. 162; þeir buðu at leggja sik í veð, Nj. 163; leggi einn-hverr hönd sína í munn mér at veði, Edda 20; hann lét eptir fé mikit at veði, Fb. iii. 400; eiga veð í grip, N.G.L. i. 51, Þiðr. 68; hafa e-t í veði, or vera í veði, to have at stake; hafa nú í veði fé þitt ok fjör, Fms. iv. 321; eigi vil ek hafa sæmd mína í veði móts við íllgirni hans, Grett. 95 A; líf mitt er í veði, Fas. i. 30.

veð-bróðir, m. = eiðbróðir, a plighted brother, confederate, Karl. 435, 453.

veð-fals, n., veð-flærð, f., and veð-fox, n. a fraud in a veð; nú selr maðr tveim mönnum eitt veð, þá á sá veð er fyrri tók, en hinum er veðfals, Js. 125 (Gþl. 511, l.c., veðfox).

veð-fé, n. a bet, wager; dæmðu þeir at dvergrinn ætti veðféit, Edda 70; eigi munt þú hljóta veðféit, Fms. vii. 203; á ek nú veðféit … ef mér bærisk veðféit, Ó.H. 75.

veð-festa, u, f. a pledge, D.N. ii. 206.

veð-hlaup, n. [Dan. væddelöb], running a race, (mod.)

veðja, að, [Ulf. ga-wadion = ἁρμόζειν; A.S. weddian; Scot. wad; Germ. wetten; Dan. vædde]:

—to lay a wager, bet; with dat., veðja um e-t, or absol., veðja höfði um getspeki, Vþm. 19; veðjar Loki höfði sínu við þann dverg, Edda 69; ek vil veðja um við þik, at ek mun finna …, Ó.H. 75, Fms. vi. 369; skal víst veðja hér um, Fas. i. 318; viltú veðja við oss, at …, 317; ef menn veðja, hafi at alls engu, Gþl. 522; veðit eigi optarr við úkunna menn, Fas. i. 319; þeir reiddusk ok veðjuðu, Korm. 142.

II. a Norse law term, [Swed. vädja], to appeal; þá skolu þingmenn skjóta dómi þeirra veðjuðum á fylkis-þing, N.G.L. i. 88; verða þar aðrir veðjaðir (= for-veðjaðir?) ok af sínu máli, id.

veðjaðr = veðjan, an appeal; in veðjaðar-dómr, N.G.L. i. 239.

veðjan, f. (acc. with the art. veðjunna, Edda 70), a wagering, betting; eptir þessa veðjan ok kappmæli, Fms. ii. 276, Hkr. iii. 281, Fas. i. 318, ii. 546 (veðjun);

veðjanar-fé, a wager = veðfé, Fas. i. 319.

2. an appeal; bjóða veðjan, N.G.L. i. 220; veðjanar dómr, a court of appeal, id.

veð-leggja, lagði, to lay a wager, N.G.L. i. 347.

veð-máli, a, m. a pledge, mortgage; skal sá þeirra hafa veðmála sinn, er hann hefir at lögum at farit, Grág. i. 126; um lands-virðingar ok um veðmála, id.; dæma konu sitt fé, ef hón átti, eða veðmála ef vóru, ok hverjum sína aura fulla, 84; þá er at lögum farit, ef sýnt er váttum veðmáli, 126.

veð-mæla, t, to pledge, mortgage, Grág. i. 126; fé veðmælt at lögum, 413; sá er fé sitt lét veðmæla, 127; þó at hann hafi meira veðmælt, id.

VEÐR, n. [A.S. and Old Engl. weder; Engl. weather; Germ. wetter; Dan. væder, sounded vǣr-et]:

—the weather; kalt, vindlítið veðr, gott veðr, kyrt veðr, Fbr. 256; spurði hvat veðrs væri, id.; í hverju veðri, K.Þ.K.; veðr ræðr akri, Hm., Fms. ix. 353: the air, ná upp ór veðrum, out of the upper air, Edda (pref.); eldr, veðr, jörð, 625. 178,

2. a wind; stormr veðrs, Fms. i. 101; bera klæði í veðr, Eb. 264: wind, a gale, hvasst veðr, a gale, Eg. 196; tók at lægja veðrit, Nj. 124; veðrit óx, 267; reka fyrir veðri ok straumi, Grág. ii. 384; sær eða vötn eða veðr, 275; stór veðr, great gales, Eg. 160; at veðr tvau verði senn í lopti, Fas. ii. 515, passim.

3. naut. phrases; stýra á veðr e-m, Fms. ii. 305; beita undir veðr, Fb. i. 540; reru í kring um Bagla ok á veðr þeim, Fms. viii. 335; á veðr eldinum, 283; sigla á veðr e-m, to get to windward of one, to take the wind out of his sail, Band. 39 new Ed.; veifa ræði veðrs annars til, Hým. 25; láta í veðri vaka, to ‘see which way the wind blows’(?), metaph. to make believe, pretend, see vaka.

4. phrases; hafa veðr af e-u, to get the wind of one, scent him, metaphor from hunting; bersi hafði veðr af manninum, the bear had wind of him, Grett. 101 A; ek hafða veðrit af þeim sem kallaði, Fas. i. 14; komask við veðri, to be scented, rumoured abroad, Fms. vii. 165, Ísl. ii. 482, Rd. 252; Hjalti lét koma veðr á þau (threw out hints to them) um ræður þær er haun hafði upp-hafit, Ó.H. 59; staðar-menn mæltu mjök á veðr um, hinted broadly, Orkn. 342.

B. Compds:

veðra-bati, a, m. a bettering of the weather, Rd. 248.

veðra-bálkr, m., Eg. 202.

veðra-brigði, n. a change of weather.

veðr-belgr, m. a weather-bag, Fas. ii. 412.

veðr-blaka, u, f. a weather-fan, Sks. 234.

veðr-borð, n. the ‘wind-board,’ weather-side.

veðr-dagr, m., in the phrase, einn góðan veðrdag, one fine day, once on a time, Ld. 40, Nj. 122, Fs. 144, Gullþ. 64.

veðr-eygr, part. = veðrglöggr (?), Vkv.

veðr-fall, n. the set of the wind, direction, = veðrstaða, Band. 40 new Ed., Thom. 314; at því sem vér höfum veðrföll haft, Nj. 124.

veðr-fastr, adj. weather-bound, Grág. i. 454, Eg. 482.

veðr-fölnir, n. a mythical name, of a hawk, Edda.

veðr-glöggr, adj. ‘weather-gleg,’ sharp in predicting weather.

veðr-gnýr, m. a gust of wind, Sturl. ii. 107 C.

veðr-góðr, adj. with a mild climate; land veðrgott, Sks. 200.

veðr-harðr, adj. hard, of weather; haust veðrhart, Eb. 54.

veðr-himin, m. the atmosphere, 677. 16.

veðra-hjálmr, m. ‘weather-helmet’ = the sky, Edda.

veðra-höll, f. ‘weather-hall’ i.e. the heavens, Edda.

veðr-kænn, adj. = veðrglöggr, Sks. 222.

veðr-lítill, adj. calm, light, of wind, Fbr. 25, Orkn. 332.

veðr-sjúkr, adj. ‘weaiher-sick,’ anxious, Fbr. 24.

veðr-spár, adj. ‘weather-spaeing,’ weather-wise, Landn. 231.

veðr-staða, u, f. the ‘standing,’ direction of the wind, Bs. i. 388, Fms. ii. 110.

veðr-sæll, adj. blessed with good weather, Fbr. 23.

veðr-tekinn, part. weather-beaten.

veðr-vandr, adj. nice as to weather, Bjarn. 54.

veðr-viti, a, m. a vane, Ó.H. 170, Fms. x. 78, ix. 301, Orkn. 332, Edda (in a verse).

VEÐR, m., gen. veðrar, but veðrs, Stj. 133; [A.S. weder; Engl. wether; Germ. widder; Dan.-Swed. væder, väder]:

—a wether; the word is obsolete in Icel. except in poetry (cp. hrútr), Edda (Gl.); þeir glöddusk sem veðrar, Stj. 177; ins hornótta veðrs, 133; veðr, N.G.L. i. 212; veðra-fjörðr, or corrupt, Viðris-fjörðr, in a pun = Hrúta-fjörðr, Grett. (in a verse).

2. a battering-ram. Sks. 411.

II. as a nickname, Landn.

compds:

veðrar-horn, n. a wether’s horn; hvat mælir hyrningr sjá, er staf hefir í hendi ok uppi á sem veðrarhorn sé bjúgt, of a bishop’s crozier, Ó.H. 108; fiski-stöng ok veðrar (horn) upp af, a fishing-rod with a wether’s horn (or crooked like a wether’s horn) at the top, Gísl. 21.

veðrar-lamb, n. a wether-lamb, Stj. 279.

veðrátta, u, f. the weather, conditions of weather, temperature, Fs. 52, Sks. 322, Nj. 267, K.Á. 176, Fms. ii. 29, Orkn. 394; köld v., Bs. i. 171; veðráttu-far, Rb. 100.

veðr-hyrndr, part. wether-horned.

veðr-leikr, m. = veðrátta, Fbr. 33.

veð-setja, setti, [Scot. wadset], to pawn, mortgage, Fas. i. 317, Stj. 601; veðsetja jarðir sínar, Fms. xi. 293, Eg. 77; v. sik í þetta mál, to pledge oneself to this case, Fms. iv. 77; v. sik ok fé sitt, to hazard, stake, Ld. 42, Fms. vii. 34; eigi vil ek v. virðing mína við íllgirni þína, Eb. 160.

VEFA, pres. vef; pret. vaf, vaft, vaf, pl. ófum, ófut, ófu (vófu, Fas. ii. in a verse); subj. œfi, mod. væfi; imperat. vef; part. ofinn: with suff. vaf-k, Fms. xi: [A.S. wefan; Engl. weave; Germ. weben; Dan. væve; Gr. ὑφαίνω]:

—to weave; var ek at ok vafk, ok var lítit á ofit, Fms. xi. 49; ek vil senda þik inn á bæi með vept er hafa skal í vef þann er þar er ofinn, Fbr. 31 new Ed.; vófu Valskar brúðir, Fas. ii. (in a verse); gengr hildr vefa, Darr. 3; vef þann er þar er ofinn, Fbr. 58; ef vefr stendr uppi, þá á sonr þat sem ofit er, en dóttir þat sem ú-ofit er, Js. 78; ofinn orma-hryggjum, Edda 43; teygðu ok ófu, they stretched and wove, of the wind playing on the waves, Edda (in a verse), passim.

2. to brocade; átta aurum gulls var ofit í motrinn, Ld. 200; bækr ofnar völundum, Hðm. 6.

vé-fang, n. [from vé-, a prefixed negative particle answering to Goth. waia- = ill, in waia-mêrjan, to ‘ill-praise’ = βλασφημειν, and waja-merei = blasphemy; this waia- is not to be confounded with the interjection wai = vei, but is related to vá- = woe, evil, cp. Goth. wai-dedja = an evil-doer; vé-fang therefore stands for vá-fang, prop. meaning ‘misfetching,’ miscarriage, but is only used in a specific sense as a law term]:

—division or disagreement in court. In the old Icel. courts of law the whole court was composed of thirty-six members, the quorum being six; and in case of disagreement the court was held to be divided if the minority could muster at least six votes; in this case, each side delivered a separate judgment, which was called véfang and véfengja, whereby the suit was stopped or quashed, the one judgment neutralising the other; in the earliest Saga times if a case thus broke down, it could only be taken up again by an appeal to wager of battle (hólmganga), but after the introduction of the fifth court (the court of appeal), it was brought before that court. The véfang is described in an especial chapter of Þ.Þ. (Kb.), … um véföng, … skolut þeir færi til véfangs ganga en sex, … ok skolu þeir sitja allir saman er saman eru at véfangi, … bera til véfangs, … ok kveða á þat með hvárum hann mun vera at véfangi, … mæla véfangs-málum … síðan skolu þeir vinna véfangs-eið er saman eru at vefangi … ok kveða á hvat hann berr til véfangs ok kveða á af því hann berr þat til véfangs, … þeir skolu gjalda samkvæði sitt á er at véfangi vóru með honum, … þat berum vér til véfangs ok þann dóm dæmum vér, at …, Grág. l.c.; þær sakir skulu koma í fimtar-dóm, ljúgkviðir …, enda véföng þau er hér verða, Kb. i. 78; hér skolu ok í koma véfangs-mál öll þau er menn véfengja í fjórðungs-dómi, ok skal þeim stefna til fimtar-dóms, Nj. 150. A véfang in passing laws in the Lögrétta is mentioned, ef þeir eru jam-margir Lögréttu-menn hvárir-tveggju er sitt kalla lög hvárir vera … ok skolu hvárir-tveggju vinna véfangs-eið at sínu máli, Kb. i. 214; cp. Konrad Maurer in his Beiträge.

vefari, a, m. a weaver.

vé-fengja, d, to deliver a véfang, q.v.; ef þær sakir eru nökkurar er þeir verða eigi ásáttir á dóm sinn, ok skolu þeir þá véfengja, … segi ek þat Guði, at ek mun þat v. er ek hygg lög vera, … nema þar (viz. in the quarter-court) verði enn véfengit (a remnant of a strong inflexion), þá skal lúkask í fimtar-dómi, Grág. ii. 324; þeir eigu at væfengja er þrír eru hvárir-tveggju, ok fara svá at véfangi sem at fjórðungs-dómi, 274; véfengja mál, þeir munu ætla at v. brennu-málit ok láta eigi dæma mega, Nj. 240, cp. 150.

2. in mod. usage to impugn, doubt a statement; viltú v. það sem eg segi? eg vil ekki v. það; or also, eg véfengi þig ekki, I impugn not thy veracity.

vef-gefn, f. the fairy of the loom, poët. a woman. Lex. Poët.

vefgin, n. a false reading for veigaðr (q.v.), N.G.L. i. 211.

VEFJA, pres. vef; pret. vafði; subj. vefði; part. vafíðr, vafðr, and vafinn; [Ulf. bi-waibjan = περιβάλλειν, περικυκλουν]:

—to wrap, fold; vefja dúki at höfði e-m, Nj. 200; vafðr, Bs. i. 367; þá var vafiðr fótrinn, Ísl. ii. 247; of vafit spjörrum í skúa niðr, and the legs bound with ribbons down to the shoes, Ld. 136; barnið var vafit í dúki, Fms. i. 112; barn vaft í reifum, Hom. 36; og vafði hann í reifum, … þér munuð finna barnið reifum vafið, Luke ii. 7, 12; vefja saman, Barl. 37; vápnin vafði hann í yfirhöfn sinni, Eg.; hann tók váðmál ok vafði at sér, Dropl. 20; margir tötrar saman vafðir, in a bundle, Fær. 187; tók geitskinn ok vafði um höfuð sér, Nj. 20.

II. to wind, i.e. to entangle, embroil; þú lætr Egil vefja öll mál fyrir þer, Eg. 349; vefjum svá lið þeirra í flokki várum, Fms. vii. 131; vafðr af þungum glæpum, Mar.; vafiðr í villu Aríus, Ann. 492; hafa vafit sik miklu vandræði, embroiled himself, Sturl. i. 65 C; brátt ætla ek at þú fáir vafit fyrir mér, Fms. ii. 156; vefja mál, to embroil a case, Nj. 150.

III. reflex. to be wrapped; at eigi vefðisk hár um höfuð honum, Landn. 146; vefjask um fætr e-m, Fs. 33; e-m vefsk tunga um tönn, see tunga.

2. to saunter, straggle; þau (the horses) höfðu vafizk í einu lækjar-fari, Korm. 182; margr er vafizk hafði í flokkinum, Fms. ix. 36, v.l.; þeir fóru á Harrastaði ok vöfðusk þar, and sauntered there, Sturl. ii. 120 C.

3. to be entangled; vefjask í áhyggjum, 625. 80; ek tek þat til er hánum skyldi svá mjök vefjask, Fms. vii. 277; þrályndi er hann hafði lengi í vafzk, Barl. 125; hann hafði langa stund vafzk í þessum vesaldar-veg, 197.

vefnaðr, m. a woven stuff; dýrum vefnaði, Fms. ii. 69: freq. in mod. usage, glit-vefnaðr, q.v.

vef-nisting, f. a woven texture, poët. the sails, Hkv. 1. 26.

vefr, m. gen. vefjar; pl. vefir, gen. vefja; acc. pl. vefi, Rb. 358: [A.S., Engl., and Germ. web; Dan. væv]:

—a web in the loom; ef vefr stendr uppi, N.G.L. i. 211, Js. 78; þar vóru konur ok höfðu færðan upp vef … rifu þær ofan vefinn ok í sundr, Nj. 277, 279, Fbr. 58; ek þóttumk uppi eiga vef, en þat var lín-vefr, hann var grár at lit, mér þótti kljáðr vera vefrinn … féll af einn kléinn af miðjum vefnum, Fms. xi. 49; en er vefr hennar féll, þá var vaðmálit fjórum álnum lengra en hón átti ván á, Bs. i. 367; einarðr vefr, Stj. 416: phrases, hafa uppi vef, slá vef, verpa vef (Darr.), kljá vef. The chief passages referring to the ancient weaving, are the Nj. l.c. with the poem Darraðar-ljóð, and the Jómsv. S. (Fms. xi. 49): the old upright loom is sketched in Olavii Reise-bog, and in Worsaae, No. 558; in Icel. it was (about a.d. 1780) displaced by the horizontal hand-loom (since called in Icel. the ‘Danish loom’), which is now in use; the appendages to an old loom were the vefjar-hræll, vefjar-hleinar, vefjar-ló, vefjar-skeið, vefjar-rifr, vefjar-vinda, see Björn.

2. any textile stuff; dýrir vefir, Al. 85: esp. of brocade, altaris-klæði annat með sæi annat með ‘vef,’ Vm. 116; fjarg-vefr, guð-vefr, sigr-vefr, qq. v.

compds:

vefjar-hökull, vefjar-kápa, vefjar-möttull, vefjar-skikkja, vefjar-upphlutr, m. a costly woven cope, mantle …, Vm. 68, 126, Nj. 24, Ld. 244, 328, Js. 78.

vefjar-stofa, u, f. a weaving-room, Nj. 209.

vef-sköpt, n. pl. the foot-piece in a loom, Björn.

vef-staðr, m. a ‘weaving-stead,’ a loom, Vm. 177, freq. in mod. usage; also vef-stóll, m.

vef-stofa, u, f. a weaving-room, D.N. vi. 84.

veftr, m. a woof; ek sendi hann inn í hús með veft, Fbr. 63; vept, 31 new Ed.

VEGA, pres. veg; pret. vá, vátt, vá (later vó); subj. vægi; part. veginn; with neg. suff. vegr-a, Hm. 10. In N.G.L. it is often spelt with i, viga, vigr, viginn: [Goth. wigan is supposed from ga-wigan = σαλεύειν, Luke vi. 38; O.H.G. wegan; Germ. wägen; cp. Lat. vehere; Goth. and A.S. wagjan, and Engl. wag and weigh, in the phrase ‘to weigh anchor,’ are derivatives]:

—prop. to move, carry, lift, as by a lever; hann vegr heyit upp á herðar sér, Fb. i. 523; vágu þeir upp með (forkinum) bálit, Fms. vi. 405; hann vegr hann upp (á atgeirinum), Nj. 84; þeir höfðu til vegr (i.e. vögur) ok vágu skútuna fram af berginu, Fms. viii. 430; þerra hey sín en eigi á brott at vega eðr færa, Grág. (Kb.) ii. 107; öngullinn vá í góminn, Edda 36; en er lokit var at sjóða vá Narfi upp mörbjúga, Korm. 34: vega á bál, to lift on the bale fire, Vtkv.; vágum ór skógi þanns vildum syknan, Am. 97; var ek þrimr verum vegin at húsi, Gh. 10; vegnest verra vegra hann velli at, Hm. 10.

II. to weigh; vega þeir haglkomin … ok vágu þeir í skálum, Fms. xi. 143; vá Halli sér þá þrjár merkr, vi. 372; þat er vegit sem reitt er, Sd. 155; eyrir veginn, Grág.; sex merkr vegnar, Orkn.; þrjá penninga silfrs vegna, Hkr. i. 185; mörk vegin brends silfrs, and so passim; virðr ok veginn, Grág. ii. 369; hann lét vega allan borðbúnað sinn, Fms. x. 147: metaph., skal yðr engi vera traustari vin, þótt þér vegið þat lítið, though ye find it light, ix. 297, passim.

III. neut. to weigh, be of weight; sjám hvat vegi sjóðr sá, Ld. 30; hvert haglkorn vá eyri, Fms. i. 175; vega hálfa mörk, ii. 80; er sagt at eyri vægi hvert haglkorn, xi. 142; þótt þat vegi meirr enn hálfa vætt, Grág. (Kb.) i. 24, Bs. i. 874: metaph., skal ek allan hug á leggja ef þat vegr nökkut, Ó.H. 53; nema yðr þykki minna vega mín reiði, Fms. vii. 141; mér vegr þat lítið, Mag. 11.

IV. reflex., í öllu sem vegask má með stórum vágum ok smám, K.Á. 204, freq.

2. to yield in weight; það vegst vel, or það hefir vegist so and so, it has been of such and such weight.

B. [The Goth. has here a separate strong verb, but in the Icel. both verbs have been amalgamated into one; Ulf. weigan, waih, wigun, = μαχειν; A.S. wigan; cp. víg]. to fence, fight with a weapon; tók sverðit ok atgeirinn ok vegr með báðum höndum, Nj. 96; hana vá svá skjótt með sverði, at þrjú þóttu á lopti at sjá, 29; eiga þeir at vega upp yfir höfuð sér, Fms. x. 360; vega með vápnum, to report to arms, Nj. 139; vega at e-m, to fight against; Þjálfi vá at Mökkur-kálfa ok féll hann, Edda 58.

2. to attack with a weapon, Nj. 63, Grág. ii. 156; hann vaknaði fyrst er menn vágn at honum, Fms. vii. 333; ungr skal at ungum vega, Ísl. ii. 309; vega at flugdreka, Nj. 183.

II. to fight; vega sigr, to gain the day, Fms. viii. 133, Bret. 66; með vápnum má sigr vega, Al. 83; hamingju at vega sigr a sínum úvinum. Fms. i. 218; ást Guðs vá sigr á (overcame) líkams píslum ok hræzlu, Greg. 21; vega til landa, to win land weapon in hand, Korm.; slíkt sem vér höfum til vegit, gained, Fms. viii. 92.

2. with dat. to forfeit, = fyrir vega, vega landi ok lausum eyri, Hkr. ii. 384; ef hann félli á hólmi þá hefði hann vegit allri eigu sinni, Eg. 495.

III. to smite, slay, slaughter; ef maðr vegr mann, ok varðar þat skóggang, Grág. (Kb.) i. 145; vega á veittar trygðir, Ísl. ii. 491; vega víg, ek hefi vegit víg eitt, Nj. 128, passim; vega í enn sama knérunn, 85; víg þá er þat er vegit, Grág. ii. 89; vegin sök. = víg sök, 20, 41; vega mann or menn, passim; í Hólmgarði var svá mikil friðhelgi, at drepa skyldi hvern er mann údæmdan vá, Fms. i. 80; Kolskeggr vá drúgum menn, … vegr Gunnarr drjúgum menn, Nj. 96, 108; Þorsteinn vá hann þar, Eg. 713; ek vá hann, Nj. 28; þú sitr hjá, en nú er veginn Egill húsbóndi þinn, 97; ef hann er með vápum veginn, 146; hræðisk eigi þá sem líkamann vega, Blas. 48 (Mark x. 28); þú skalt ekki mann vega, the Sixth Commandment.

IV. reflex., ok þat sverð er sjálft vegizk, a sword that fences of itself, Skm. 8, 9; þat [sverðit] vásk sjálft, Edda; vásk meirr á hlut Grikkja. the battle went against the Greeks, they lost the more men, Bret. 74; þá verðr um rætt at mjök hefði á vegizk þeirra lið Sunnan-manna, Ísl. ii. 389 (á-víga); at þegar hafi vegizk á þinn her, Stj. 531.

2. recipr., vegask or vegask at, to fight, slay one another; nú vegask menn at, N.G.L. i. 64; ef þrælar manna vegask, Grág. (Kb.) i. 191; þá vágusk skógar-menn sjálfir, Landn. 323 (App.); miklu eru þrælar atgörða-meiri enn fyrr hafa verit, þeir flugusk þá á, en nú vilja þeir vegask, Nj. 56; nú eru konur þær sjau, er maðr má vegask um sektalaust við konung, N.G.L. i. 169.

vegandi, part. a slayer; vegandi Hrungnis, Edda 53; ef vegandi beiðir sér griða, Grág. ii. 20; kjósa e-n til veganda at vígi, Nj. 100; hlaupa til dyra svá at vegandinn megi eigi út komask … er eigi verðr við vegandann vart, Gísl. 30; veganda björg, Grág. ii. 80.

veg-bjartr, adj. ‘way-bright,’ clear enough for one to find the way, Lex. Poët.

veg-búinn, part. ‘way-boune,’ ready for a journey, D.N. iv. 363.

veg-farandi, a, m. part. a wayfarer; v. menn, H.E. i. 483, Ann. 1345, Matth. xxvii. 7.

veg-ferill, a, m. a wayfarer, traveller, Gþl. 415.

II. a track, road, Gþl. 448.

veg-girni, f. ambition, vanity, Hom. 17, 26, Al. 145.

veggjaðr, part. walled, Stj. 640, Str. 78.

2. a metrical term, veggjat, ‘wedged’ into the verse, of an intercalated word, Edda (Ht.)

veg-gjarn, m. vain-glorious.

VEGGR, m., gen. veggjar, pl. veggir, [Ulf. waddjus = τειχος; A.S. wæcg; Engl. wedge; Dan. væg]:

—a wall; hlaða vegg, Jb. 212; liggja úti á vegginum, Nj. 115, very freq. in mod. usage; nálægr veggr hitnar þá er inn næsti brennr, Bs. i. 744 (rendering of Lat. ‘tune tua res agitur, paries quum proximus ardet’); lágr veggr, Sturl. iii. 70: torf-veggr, veggja-hlözla, wall-building, Rd. 267; innan veggjar, within walls, indoors (cp. innanstokks), D.I. i. 179; var lágr veggr undir sólina, Sturl. iii. 70 (sól A. 2).

2. a wedge; tann-veggr, bein-veggr (qq. v.), a wedge of bone, walrus-tusk.

compds:

vegg-berg, n. a ‘wedge-rock,’ boulder, Vsp.

vegg-hamarr, m. a wedge-hammer, beetle, mallet, a nickname, Njarð.

veggja-hvalr = vögnhvalr (?), Dipl. iii. 4.

vegg-lagr, m. wall-layer, a nickname, Fbr.

veggja-lús, f. [Dan. væggelus], a bog, N.G.L. ii. 427.

vegg-sleginn, part. wedge-formed; öx v., Hkr. iii. 16.

vegg-þili, n. ‘wall-deals,’ wainscoting, Eb. 268, Edda 45, Hom. 95.

veg-hringr, m. a circumference, Sks. 630.

veg-látr, adj. stately, high-minded. Fms. vi. 431, vii. 102, 321.

veg-liga, adv. nobly, magnificently; v. búinn, Fær. 102: bu sik v., Fms. i. 145; halda e-n v., 81.

veg-ligr, adj. grand, magnificent, Fms. i. 261; veglig hibýli, Ld. 196; maðr bjartr ok v., Fms. i. 254; vegligt sæti, vi. 439.

veg-ljóss, adj. ‘way-bright,’ clear enough for one to find the way.

veg-lyndi, n. generosity, Ld. 10, Landn. 110.

veg-lyndr, adj. generous, high-minded, Ó.H.L.

veg-mannliga, adv. magnificently, Karl. 529.

veg-mennska, u, f. noble manners, generosity, Fb. i. 265.

veg-mikill, adj. famous, Lex. Poët.

veg-mildr, adj. glorious, Rekst.

vegna, see vegr B.

vegna, að, to proceed; vel hefir þat vegnat, Nj. 38; at þeim hefði ílla vegnat, done badly, had bad luck, Fs. 33; eigi er sýnt hve vegnar svá búit, Rd. 220; hversu honum hafi vegnat ok Hrafni, how it went on between him and R., Fs. 113; vera má at þér vegni eigi annat betr, another thing will be no better for thee, Ísl. ii. 246: eigi má kona svá vegna (to treat) bónda sínum, sem bóndi konu sinni, H.E. i. 247.

veg-nest, n. provisions for a journey. Lat. viaticum, Hm. 11.

VEGR, m., gen. vegar; but vegs, Eg. 295, Bret. 262; vegsins, Hbl. 56; dat. vegi and veg; with the article veginum, Eg. 544; but veg, Fms. i. 9: pl. vegir and vegar, Eg. 544; acc. vega and vegu, the former is the better form, for the root is ‘vig,’ not ‘vigu;’ vega is also used in old adverbial phrases, as alla vega, marga vega: [Ulf. wigs = ὁδός; A.S., O.H.G. and Germ. weg; Engl. way; Dan. vej; Swed. väg; Lat. via; the root word is vega, q.v.]:

—a way, road; vegir er renna til bæja, Gþl. 413; vegir allir, Eg. 543; þröngastir vegir, Fms. ix. 366, passim.

2. metaph. phrases; fara vel til vegar, to be well on ones way, go on, Fms. ix. 283; ganga til vegar, to be in the way towards, to come to an issue, vii. 136, Boll. 355; komask til vegar, Háv. 51; einum verðr e-ð að vegi, to find one’s way out; koma e-u til vegar, to put one in the way, Ld. 320; göra veg á við e-n, to travel with one, come to an understanding; göra endiligan veg á máli, to bring it to an issue, Bs. i. 905; var þat endiligr vegr hér á, Dipl. ii. 11; venda sínum vegi, to wend one’s way, Fms. xi. 425; verða á veg e-s, i. 9; ríða í veg með e-m, on the way, iii. 110; um langan veg, a long way off, Eg. 410, Hom. 7, Edda 30; um farinn veg, á förnum vegi, see fara (A. VI. 2).

II. special, partly adverbial, phrases; víða vega, far and wide, 655 ix. C. 1; miðja vega, midway, Gísl. 5; annan veg, another way, Grág. (Kb.) i. 153; á hvárn tveggja veg, both ways; á hægra veg. on the right hand, Fms. x. 16; á vinstra veg. Mar.; tvá vega, both ways, Fms. x. 14; á alla vega, to all sides, Grág. (Kb.) i. 148; á alla vega frá, 119; flýði sins vegar hvár, Fms. vii. 250, Ver. 11; sinn veg hverr, Landn. 36; flýja víðs vegar, to fly scattered about, Eg. 530, Fms. vi. 87; á verra veg, to the worse, i. 270; á alla vega, in every way, manner, respect. Ld. 222, Fms. xi. 76; á marga vega, Skálda ii. 148; á þrá vega, Hom. 157; fjóra vega, on four sides, D.N. iv. 506.

2. engi veg, in no way, Blas. 43; hverngi veg, howsoever Grág. (Kb.) i. 75; annan veg, otherwise, Fms. vii. 263; einn veg, one way, in the same way, Grág. i. 490; er eigi einn veg farit úgæfu okkarri, Nj. 183; engan veg, in nowise, Fas. ii. 150: gen., eins vegar, on one side, Art.; annars vegar, Fms. viii. 228; hins vegar, on the farther side; síns vegar hverr, one on each side, Pr. 71, Fbr. 67 new Ed.; til vinstra vegsins, Hbl. 56; skógrinn var til hægra vegs, Eg. 295.

III. a region, county; in local names, Austr-vegir, Suðr-vegir, Nór-egr.

IV. peculiar forms are megin (acc. sing.) and megum (dat. pl., see p. 421, col. 2), dropping the initial v and prefixing the m from a preceding dative, the true forms being -egum, -eginn, as in báðum-egum, öllum-eginn, sínum-eginn, hinum-egum, þeim-egin, tveim-egum, whence báðu-megin … tveim-megin; the v remains in tveim vegum, Gþl. 418; nörðrum veginn, B.K. 32, 97; nörðra veginn, 97; tveim veginn, Sks. 414 B.

2. suffixed to pronouns, einn, hinn, hvern, þann, sinn, in the forms -ig, -og, -ug; einn-ig, also; hinn-ig or hinn-og, the other way; hvern-ig, hvern-og, how; þann-ig, þann-og, thither; sinns-egin, sinn-og, (see these words, as also hinn B, p. 264; sinn B, p. 529; so also in Nór-egr, q.v.)

B. vegna, a gen. pl. (?); þær heiðar er vatnsföll deilir af tveggja vegna, on both sides, Grág. i. 440; stukku menn frá tveggja vegna, Eg. 289; senda fjögurra vegna, Fms. i. 209.

II. á vegna e-s, on one’s behalf; this is only found in later vellums, and is said to be derived from the Germ. von wegen (Grimm’s Gramm. iii. 266); which etymology is strongly supported by the fact, that af vegna or á vegna (= Germ. von wegen) is the oldest form; af hins fátæka vegna, Stj. 151; af staðarins vegna, Vm. 55; kom á stefnu fyrir oss Sira Einarr ráðsmaðr af vegna Hóla-kirkju, Dipl. ii. 18; á vegna (= af vegna) Árna, Vm. 131.

2. then, dropping the particle, simply vegna; vegna e-s, on one’s account or behalf, on the part of; jarls vegna, Fms. x. 113, v.l.; staðarins vegna, Dipl. iii. 9, v. 9; minna vegna, on my behalf, Fms. iii. 154 (a late vellum); várra vegna, H.E. i. 436; sem Halldórr hafði áðr fram leitt sinna vegna, Dipl. ii. 5; Loðinn gaf upp sinna vegna, Fms. x. 99.

3. lastly, in mod. usage it has become a regular prep. with gen., having displaced the old fyrir … sakir; but in this sense it is hardly found in vellums; but in inaccurate paper transcripts it is often substituted for the ‘sakir’ of the vellum; cp. Vd. old Ed. 100 and Fs. ch. 24 fine; alls vegna, Þórð. 63 old Ed.; but fyrir alls sakir, new Ed. 13, l.c.

C. Compds:

vega-bót, f. way-mending, Gþl. 409.

vegar-fall, n. a failure of a way, Gþl. 416; cp. messufall.

vegar-ganga, u, f. a going from the way, wandering, Barl. 119.

vega-lauss, adj. out of the way, lost in the woods.

vega-leysi, n. ‘waylessness,’ want of roads, Barl. 104.

vega-mót, n. pl. a joining of roads, Stj. 71: the saying, víða liggja vegamót, there are many cross ways (meetings) in the world.

vega-rán, n. a highway-robbery, Gþl. 409.

vega-skil, n., Dan. vej-skjel, D.N. i. 616.

vegs-ummerki, n., see verk.

VEGR, m., gen. vegs, glory, honour; er yðr þat vegr mikill, Eg. 410; þótti þeim miklu minni vegr at þessum, 67; leita e-m vegs, Nj. 78; með miklum veg, ok þó eigi allir með jöfnum veg, Fms. x. 170; skína með mikilli birti ok veg, i. 77; rekinn frá öllum veg, es fyrr vas prýddr öllum veg, Eluc. 13; þeim sé vegr ok veldi, lof ok dýrð, 623. 57: so in the phrase, hafa veg ok vanda af e-u, to have both the honour and the responsibility of a thing.

compds:

vegs-boð, n. an honorary offer, Greg. 28.

vegs-kona, u, f. a great, noble lady; Auðr var v. mikil, Landn. 117.

vegs-lauss, adj. inglorious.

vegs-munir, m. pl. honours, credit, fame, Fær. 212.

vegr-eygr, adj., better veðr-eygr, Vkv.

veg-sama, að, to honour, glorify, Fms. i. 97, x. 363, Magn. 504, very freq. in mod. eccl. usage, N.T., Vídal.

veg-samliga, adv. honourably, gloriously; taka v. við e-m, Eg. 28; verða við e-u vel ok v., Fms. xi. 114; setja e-n v., Hkr. iii. 9.

veg-samligr, adj. glorious; v. veizla, Fms. xi. 104, Eg. 44; v. viðtökur, Fas. ii. 507; vegsamlig skilning, 656 C. 33.

veg-semd, f. honour, glory, Eg. 20, Hkr. iii. 79; stýra ríki sínu með v. ok sóma, Fms. xi. 18; v. heimsins, 655 iii. 4, N.T., Pass., Vídal.

veg-skarð, n. a blemish in one’s honour, Nj. 118.

veg-tjón, n. a discredit, 655 xxxi. 3.

veg-tylla, u, f. a bit of honour. Band. 33 new Ed., Karl. 549.

veg-víss, adj. [cp. Germ. wegweiser], ‘way-wise’, acquainted with the road, Fms. viii. 52: in mod. usage, good at finding one’s way.

veg-þurðr, m. = vegskarð, Sks. 775 B.

VEI, interj., veis when followed by sé, cp. Engl. yea and yes; [Ulf. wai = οὐαί; Germ. wehe; Dan. væ; Lat. vae; Gr. οὐαί]:

—woe, with dat. woe is me! vei oss vesölum, Stj.; vei þér vesöl önd, 655 xix. 1; veis sé mér! … veis sé mér veslum, MS. 4. 10; vei verði váru vanmegni, Fms. ii. 186; vei verði hánum, x. 330.

veiða, d, to catch, hunt; veiða fimm orra, Ó.H. 79; veiða íkorna, 85; veiða rauðdýri, Orkn. 448; veiða sel ok fiska, Hkr. ii. 245; veiða fugla ok fiska, Grág. ii. 345; at han hefði veitt í einu höggi otr ok lax, Edda 72; veiða laxa, Nj. 69; veiða dýr á mörkinni, Fas. iii. 4.

2. metaph., þótti þeim nú mundi lítið fyrir at veiða Gunnar, Nj. 113; ok fáit ér hann eigi veiddan, 102; ok mun þá þar mega veiða í er stundir líða, they will be caught by that, 207; látum þá eigi veiða oss inni, Fms. ix. 217; veiða þenna níðing í snöru, i. 206; veiða e-n í orðum, N.T.; veiða e-t upp ór e-m, to fish it out of one.

II. reflex., hversu veiðisk, how goes it with the catch? þeim veiddist vel, they got a good catch, freq. in mod. usage.

veiðinn, adj. expert in fishing or catching, Sturl. i. 8.

VEIÐR, f. (mod. veiði), dat. and acc. veiði, pl. veiðar; a gen. veiði, veiði sinnar, Sks. 126 A, Str. 24, but esp. in compds, see below: [A.S. wâde; O.H.G. waida; Germ. weide = a pasture]:

—a catch, hunting, fishing, Ó.H. 79, 85; öll veiðr fugla ok fiska, K.Þ.K. 172; at sú veiðr hafi þar jafnan síðan til legit, Fms. i. 272; fara á veiðar, to go a hunting. Fas. ii. 263, Str. 28; veiðrin (the fish) hvarf þegar, Fms. i. 253 C, Ó.H. 78; fyrir útan netlög á hverr maðr veiði sína, en þat er veiðr er menn færa á skipi til lands, en flutning ella, Grág. ii. 360: metaph., vel væri at þá veiði bæri eigi undan, Nj. 69; þeir menn er veiðr mundi í vera, Eg. 121; í honum er þó veiðrin meiri, Nj. 155, 264.

B. Compds:

veiði-bjalla, u, f. a ‘fish-bell,’ a popular name in southern Icel. for the sea-gull, for by its cries it marks the shoals of fish for the fishermen.

veiði-bráðr, adj. eager, too eager, and so losing the game; heldr v., Fms. viii. 176; hann bað menn sína vera eigi veiðibráða, ix. 491.

veiði-brella, u, f. a trap, hunting device.

veiði-búð, f. a hunting shed, Gþl. 454.

veiði-dýr, n. deer, game, Stj. 560.

veiðar-efni, n. a chance of a good catch, Grett. 99 A.

veiði-fang, n. a catch, Ld. 38, Hkr. ii. 246.

veiði-fangi, a, m. = veiðifang; allr veiðifangi, Fas. ii. 144.

veiði-far, n. hunting or fishing, Sturl. ii. 195.

veiði-ferð and veiði-för, f. a fishing or hunting expedition, Gísl. 73, 160, Þorf. Karl. 372.

veiði-færi = veiðarfæri, Post. (Unger) 19.

veiðar-færi, n. pl. id., Band. (MS.), Orkn. 262, Fbr. 143, Fms. iv. 89.

veiði-gögn, n. pl. fishing gear, Gþl. 421, Ám. 91.

veiði-hjörtr, m. a hart or stag for hunting, Stj.

veiði-hundr, m. a hound, Fas. iii. 4, Barl. 137, N.G.L. i.

veiði-kona, u, f. a huntress, Barl.

veiði-konungr, m. hunting king, a nickname of king Gudröd the Hunter, Yngl. S.

veiði-maðr, m. a sportsman (of a hunter, fowler, fisher), Eg. 14, Fms. x. 88, Ó.H. 85, MS. 623. 36, Þorf. Karl. 408, Sks. 127.

veiði-matr, m. meat from game or fishing, Hým. 16, Karl. 482.

veiði-mörk, f. a hunting forest, Str. 28, 48.

veiði-skapr, m. a catch in hunting or fishing, Grett. 106 A; róa at veiðiskap, fishing, Nj. 25: game, Stj. 167; munum vér eigi þurfa veiðiskap at kaupa, to buy fish, Sturl. i. 12.

veiði-spell, n. a spoiling the catch; göra v., Gþl. 428.

veiði-staða, u, f. = veiðistöð, Landn. 280, Karl. 378, and in mod. usage.

veiði-staðr, m. a fishing-place, Gþl. 362.

veiði-stigr, m. id., Gþl. 448.

veiði-strönd, f. = veiðistöð, Art. 35.

veiði-stöð, f. a fishing-place, Grág. ii. 347, Eg. 135, Landn. 50, 290; í þá veiðistöð kem ek aldregi á gamals-aldri, Ld. 4.

veiðar-tæki, n. = veiðarfæri, Stj. 71.

veiði-vatn, n. a fishing lake, N.G.L. i. 41.

veiði-ván, f. the expectation of a catch, Gþl. 456.

veiði-vélar, f. pl. hunting-gear, traps, or the like, Gþl. 419, 456, Barl. 137, Post. (Unger) 19.

veif, f., pl. veifar, anything flapping or waving; sels veifar, a seal’s fins, N.G.L. i. 340.

VEIFA, ð, (mod. að), part. veifat, Fms. vii. 154 (in a verse); [A.S. wâfjan; Engl. wave]:

—to wave, vibrate; veifði hann slæðunum, Nj. 190; veifa svipu yfir höfuð sér, Lv. 30; veifa höfðinu, Þiðr. 235; Ormr veifði honum um sik sem hreyti-speldi, Fb. i. 532; í því veifði hann sverðinu at Grími, Dropl. 36; veifði hann ræði, he pulled the oar, Hým. 25; veifa vængjum, to wave with the wings, Fas. ii. 137 (in a verse); veifa e-m sem barni, Fms. vii. 32; þeim var veift sólar-sinnis, Þorf. Karl. 422; veifði hann Mjöllni fram, Hým. 36; veifa héðni um höfuð e-m, of an enchantress, Eb. 92, cp. Ísl. ii. 76; hón veifði kofra sínum, Vígl. 63 new Ed. In the fishing-places in the south of Icel. (Skaptafells sýsla) a man stands on the shore waving a flag to tell the fishermen if it is safe to land or not; this is called ‘veifa,’ or ‘veifa frá,’ to wave off, i.e. to signal them not to try (Mr. Jón Guðmundsson).

2. metaph., til þess kenndu vér þér þetta vers; at þú veifðir því þá er þér líkaði, Mar.

II. reflex., veifask um lausum hala, to ‘wag a loose tail’, be free to do as one pleases, Sturl. iii. 30 (see hali 2).

veifan, f. waving; in the compd veifanar-orð, n. a ‘wafting word,’ rumour, Hallfred.

veifi-skati, a, m. a spendthrift; but only in the phrase, engi v., no spender, rather close-handed, Ld. 26, Ölk. 34.

VEIG, f., pl. veigar, [A.S. wæge; Hel. wêgi], a kind of strong beverage, drink; öl heitir með mönnum … kalla veig Vanir, Alm. 35; dýrar veigar, Hdl. 49, Hkv. 2. 44; skírar veigar, Vtkv. 7; fagrar veigar, Fas. i. 494 (in a verse); kná-at sú veig vanask, Gm. 25; Fjölnis veig, the drink of F., i.e. poetry, Kormak; Dvalins veig, id.;

bjór-veig, a draught of beer, Hým. 8.

2. metaph. pith, strength, gist; in the popular phrase, það er engin veig í honum (mod. veigr); spyrr Oddr hvar hann vísi honum til þess víkings er nokkur veig sé í, Fas. ii. 522; fór þat lið aptr er honum þótti minni veig í, Fms. iv. 350, v.l. (fylgð, Ó.H. 159, l.c.)

II. in pr. names of women, Gull-veig (Vsp.), Þór-veig, Sól-veig, Álm-veig (Hdl.), Mjað-veig (Maurer’s Volks.)

veigaðr, adj. brocaded (?); veigað handklæði, Vm. 15; dúkr v., 70, 123, Ám. 6, 71; typt klæði ok væiguð, N.G.L. i. 282 (vefgin, 211).

veiki, f. illness.

veikindi, n. pl. sickness, illness.

veikjask, t, to grow ill.

veiklast,† að, to grow weak or faint.

veik-leikr (spelt veyk-leikr, Fms. ii. 48), m. weakness, infirmity, Magn. 504, Barl. 196, freq. in mod. usage.

veik-ligr, adj. weakly; mér lízk siðr þeirra veykligr, Ld. 170 (so also Fms. ii. 30, l.c.; but veikligr, Fb. i. 312, l.c.)

VEIKR, adj., also veykr, see also vákr; the ei is the usual and the mod. form: [A.S. wâc; Engl. weak; Dan. væg; cp. Germ. schwach]:

—weak; hornbogi veykr, Sks. 408 B; veikr stólpi, Bs. i. 724; veykr sproti, Stj. 641; lítil-magni ok veikr, Barl. 100; engi er svá veikr at aflit skorti, ef …, 119; of-veikr, of-veikr allvallds bogi! Fms. ii. 331 (of-veykr, Fb. l.c.)

2. weakly, sick; þótt hón verði veyk, Mar.; veyka sál, id.: freq. in mod. usage, sótt-veikr, fár-veikr, dauð-veikr.

veilindi, n. a disease, ailment; hvatki veilindi sem maðr hefir, Grág. i. 45, ii. 45; synda-veilindi, Hom. (St.)

VEILL, adj. ailing, diseased; veill á fótum, gouty, Fms. vii. 229; höndina ina veilu, an ailing hand, Bs. i. 462; líkþráir ok veilir, Hom. 87.

2. metaph., í lyndi veill, guileful, Þryml. 22; inn veili Parcival, Art. 32.

II. Veili, a nickname, Bs. i. 14.

veimil-týta, u, f. [cp. Dan. vimmel-skaft = the handle of an auger], prop. a ‘wimble-stick,’ i.e. a crooked stick; but only used,

2. metaph. a crooked, weakly, thin thing or person; hann er mesta veimiltýta.

vein, n. a wailing.

VEINA, að, [Germ. weinen], to wail, Greg. 51, Fms. v. 122; þeir veinöðu ok mæltu, vei oss vesölum ! Stj,; veinaði sér sú sál, Hom. 155, Karl. 293; veina sik ílla, D.N. iv. 90.

II. [perh. a different word, qs. vreina; see reini; Engl. whinny], to whinny, neigh, of a mare; þú bræktir sem geit blæsma ok veinar sem metr, Fb. ii. 364.

veinan, f. a wailing, Ísl. ii. 133; veinun ok gaulun, Fms. v. 90; væl ok veinan, Orkn. 78; æ, þat er veinon kallað, Skálda 171.

veipa, u, f. [Ulf. waips and wipja = στέφανος], a kind of wimple or woman’s hood, Edda ii. 494.

veis, interj., qs. vei sé, see vei.

VEISA, u, f. a pool, pond of stagnant water, cesspool; þá reið hann í eina hverja veisu, Fb, i. 354; stóðu Birkibeinar í veisu nökkurri, Fms. ix. 517, v.l.; fyrir ofan veisuna, viii. 191; var veisa ein yfir at fara, Grett. 161 A;

veisu-galti, a cesspool-bog, a nickname, Þórð., freq. in mod. Icel.

II. the name of a farm, Lv. 80; Veisan is the name of a farm at Lister in Norway, Fritzner s.v. Veisu-menn, m. pl. the men from Veisa, Lv. 82.

veit, f., pl. veitr, qs. vreit, a trench, = veita, D.N. iv. 198.

2. a narrow lane in a town, N.G.L. ii. 243, Munk. 83.

VEITA, t, [Dan. yde], to grant, give; veita far, to give a man a passage, Grág. ii. 268; veita e-m lið, to give one help, assist (lið-veizla), Fms. xi. 27, 121; veita hjálp, aðstoð, huggun, to give help, comfort; veita grið, trygðir, várar, etc., passim; veita manni fyrir Guðs sakir, to give alms, Gþl. 274; konungr veitti honum skatta alla, condoned, remitted, Fms. i. 120: absol. to help, assist, þeir veittu Giziri hvíta at hverju máli, Nj. 86; veita frændum þínum ok mágum, 226; hann veitti þeim Ingólfi (in a battle), Landn. 32.

2. veita veizlu, to give a feast, Nj. 6, Fb. ii. 177, 301; veita brúðkaup e-s, to hold a wedding; veitti hann brúðkaup þeirra um vetrinn þar at Helga-felli, Eb. 142, Fms. x. 47; veita útferð e-s, to hold an ‘arvel,’ funeral feast. Fas. i. 387; konungr veitti Jól í Björgyn, Fms.; veita Jól sín, Fb. iii. 274: also absol. to give a feast or entertainment, konungr veitti sveitungum sínum, Fms. ix. 340; veita stórmannliga, Eg. 62; konungr skyldi veita í þeim tveim tréhöllum … lét konungr þar veita í, Fms. x. 13.

3. to give a grant, grant a fief; Sveinn veitti Eireki Raum-ríki, Fms. iii. 15.

4. to grant a request, allow, permit; þat munu vér nú veita þér, Ld. 218; veita e-m eina bæn, Fms. i. 12; eigi mun ek þat veita ykkr, Eg. 95; konungr kvaðsk veita mundu, 86; veitti hann þeim at vígja Jón, Fms. vii. 240.

5. of a performance; veita e-m þjónustu, Eg. 112; veita e-m nábjargir (q.v.), Nj. 154; veita tíðir, to perform the service, 195; veita sér afskipti, to take part in, Grág. ii. 241; veita e-u áhald, to lay hold on, Fms. x. 393; veita umbúð, to manage, Nj. 115; veita formála (= mæla fyrir), Eg. 389; veita órskurð, to give a decision, 281; veita tilkall, to claim, Grett. 88; veita þögn, to be silent, Fms. x. 401; veita e-m atför, heimferð, to make an expedition against one, i. 54, Eg. 73; veita atsókn, to attack, Nj. 124; veita áverka, to inflict a wound, 98; veita áþján, to tyrannise, Eg. 47; veita e-m vegskarð, Nj. 118.

II. spec. usages; e-t veitir so and so, a thing turns, proves (hard, easy); veitti þat flestum þungt, it proved hard, difficult, Eg 754; keisaranum veitti þungt, the emperor had the luck against him, Fms. i. 121; e-t veitir ervitt, Nj. 171; ok hefir oss ervitt veitt, it has been hard work indeed, 117; ervitt hafa draumar veitt, dreams have been hard, Ld. 270; þeir börðusk, veitti Geirmundi betr, G. carried the day, Landn. 125: the phrase, honum veitir ekki af, he has nothing to spare.

2. to happen; þat verðr ok veitir optliga, it often happens and comes to pass, Stj. 38; veitir þat jafnan, at þeir fá …, Js. 53; nú kann veita þat stundum, at bændr fá eigi vinnu-menn, Jb. 373; því veitir þat allopt, at þeir fá fyrst mann-skaðann, Gþl. 169; ef honum veitir þat optarr, N.G.L. i. 11.

III. recipr. to give, grant to one another; þeir veittusk at öllum málum, backed one another, Lv. 36; vit Egill munum nú veitask at, Eg. 425.

IV. pass., a Latinism, to be given, 623. 20, H.E. i. 514; yðr skal fyrr veitast öll þjónusta, Fms. vi. 48, 94, xi. 309.

VEITA, t, qs. vreita, probably different from the preceding word, [see the following]:

—to make a trench, make an aqueduct, lead water, with acc. and dat.; hann veitti sjáinn í gögnum háva hálsa, Al. 93; veita vatn, göra stíflur, grafa engi sitt, veita svá vatn á engit, Grág. ii. 281; grafa mikit díkit ok veita vatni í á eptir, Fb. ii. 124; veita vötnum, Grág. (Kb.) ii. 97; but a few lines below, ok skal eigi þá (acc.) veita, ef menn veita merki-vötn; so also, Grímr veitti honum (the brook) á eng sína ok gróf land Ljóts, Landn. 145; hann veitti vatnið (þau vötn veitti hann, v.l.) með fjölkyngi austr fyrir Sólheima … síðan veitti hvárr þeirra vötnin frá sér, 250, 251, freq. in mod. usage, but then always with dat.

II. reflex., in the following passages the word may be vita …, q.v.; einn stjörnu-veg, hverr upp ríss af sjó Frisiæ, ok veittist (trends) meðal Teuthoniam ok Galliam, Karl. 129; ok hefir hann (acc.) undan veitt, turned him to flight (?), Bret. 66; veitir vatn til sjóvar, rivers trend towards the sea, Grág.

veita, u, f., qs. vreita, dropping the r, [akin to reitr, rít, q.v., the root word; A.S. wrîtan = to trench; this is borne out by the mod. Norwegian forms as stated by Ivar Aasen, veit in Sogn, but vreite in Thelemarken; reite near Mandal]:

—a trench, ditch; of vatn-veitur, of water-trenches, aqueducts, Grág. (Kb.) ii. 97; eigi skal hann annarra lönd meiða í veitunni, … of veitu-garða, trench-ditches, Grág. ii. 281; eigi á maðr at göra veitur í landi sínu svá at hann spilli landi eða engi manns þess er fyrir neðan býr, 282.

veitall, adj. giving freely, open-handed; veitall af penningum, Fas. i. 443; ó-veitull af e-u, Bs. i. 415.

veitandi, part. a giver, Edda i. 456.

2. a helper; veitendr, Fms. vi. 34; veitendr at máli þínu, Háv. 44.

veitari, a, m. a giver, donor, H.E. i. 499, Stj. 23.

veiti-engi (qs. vreiti-engi), n. a trenched meadow, Háv. 35 new Ed.

veiting, f. a grant, gift, Bs. i. (Laur. S.)

2. in mod. usage an appointment to a living, brauða-veiting, etc.

veiting (qs. vreiting), f. a trenching, leading of water; vatns-veitingar.

veiz† = viz, see víðr; veiz eptir skyldu, quite in order, Thom. 393.

veizla, u, f. [veita], a grant, gift, allowance; veizla eilífrar sælu, … hafa e-t at veizlu Guðs, Hom. (St.); veizla ölmusu-görða, Hom.; gefa stórar gjafir ok veizlur, Stj. 64.

2. help, assistance, backing, Hom. 140; varðar honum ekki sú veizla, Grág. ii. 13; kynlig v. ok at íllu mun verða, Lv. 7; til heilla sátta ok hollrar veizlu, Grág. ii. 21; öll miskunn ok v., 623. 21; ek sé mik nái fátt mega göra þat er veizlu munr sé í, Fas. ii. 437 (lið-veizla).

3. an entertainment; veita göngu-mönnum engar veizlur nema til skúa aða fata, Grág. i. 454: a treat, feast, banquet, Ó.h. 112; góð veizla, Nj. 6; virðulig veizla, Ld. 186; skörulig veizla, Eg. 44: of a wedding feast, 30 (mod., brúðkaups-veizla), very freq. in mod. usage.

II. as a law term, the reception or entertainment to be given to the Norse king, or to the king’s ‘landed-men,’ or his stewards, for in olden times the king used to go on a regular circuit through his kingdom, taking each county in turn; his retinue, the places of entertainment, and the time of his staying at each place, being regulated by law; this was called ‘veizla’ or fara at veizlum, taka veizlu; as also, búa veizlu móti konungi; hann lét bjóða upp veizlur þar sem konungs-bú vóru, Ó.H. 35; Óláfr konungr fór útan um Hringa-ríki at veizlum, en er veizlur endusk eigi fyrir fjölmennis sakar, þá lét hann þar bændr til leggja at auka veizlurnar, 61, cp. 59, 111, 173; taka veizlur, Fagrsk. ch. 11, see also Har. S. harðr. ch. 110 (Fms. vi), ch. 23, 92, Eg. ch. 11, 18, Hem. þ., Ólafs S. Kyrra ch. 4 (Fms. vi. 442), and passim in the Fms.

2. a royal grant, revenue; fékk konungr honum veizlur miklar, Eg. 27; hann hafði af konungi veizlur allar, þvílíkar sem Brynjólfr hafði haft, 31; Hrærekr ok Guðlaugr höfðu veizlur stórar um Sogn ok um Hörða-land, Fms. i. 6; en með því at hann hafði eigi miklar veizlur þá varð honum féfátt, viii. 272; þér munut ráða veizlum yðrum, xi. 237; hann hafði áðr alla (sýslu á Hálogalandi) suma at veizlu suma at léni, partly as a grant, partly as a fief, Ó.H. 123; en veizlur konungs hafði hann miklu minni enn fyrr, 111; húskarlar konungs er hafa fé af konungi í veizlur, sumir tólf aura, sumir tvær merkr, Sks. 261; tólf marka veizlur, Fms. vi. 266.

B. Compds:

veizlu-búnaðr, m. preparation for a feast, Fms. vi. 146.

veizlu-dagr, m. a banquet-day, Bs. i. 791, Sturl. ii. 58, Stj. 199.

veizlu-fall, n. the failure of a feast, Fms. vi. 95.

veizlu-fé, n. a fee, money paid in lieu of veizla (II), Fagrsk. ch. 11.

veizlu-gjald, n. = veizlufé, Fms. x. 184; hann (the king) tók veizlugjöld norðan ór Dölum ok víða um Heiðmörk, Ó.H. 63.

veizlu-gjöf, f. a grant, D.N. ii. 25.

veizlu-görð, f. a feast-giving, Fs. 13.

veizlu-höll, f. a banqueting hall, Fms. x. 154.

veizlu-jörð, f. land held as a grant, N.G.L. i. 47; ef maðr selr v. sína þá verðr hann þjófr at, 85.

veizlu-kirkja, u, f. a church, the patron or rector of which had to entertain the bishop at his visitations, D.N. iii. 39.

veizlu-maðr, m., in Norway, an endowed man, holding grants from the king, Gþl. 108; lendir menn ok veizlumenn allir, N.G.L. ii, Hirðskrá ch. 36: but in Icel. it means a pauper living upon charity, hér á at vera v. kvengildr, Pm. 121, Ám. 14.

veizlu-skali, a, m. = veizluhöll, Hkr. i. 90.

veizlu-skylda, u, f. the duty of entertaining (see veizla II), D.N. iii. 10.

veizlu-spjöll, n. pl. the spoiling of a feast; göra v., Fas. i. 445 (of a peace disturber).

veizlu-stofa, u, f. = veizluhöll, Fms. vi. 440, vii. 317.

veizlu-sveinn, m. a charity boy (= mod. niðr-seta), Nj. 15.

veizlu-taka, u, f. the receiving a veizla (II), Fagrsk. ch. 32.

veizlu-upphald, n. a maintenance, H.E. i. 258.

VEKJA, vek, poët. vakði, later vakti; subj. vekði (vekti); part. vakiðr, Post. 236, l. 8, vaktr, vakinn: with neg. suff. vekk-at ek, I wake (you) not, Bm. 1: [Goth. wakjan; A.S. weccean; Engl. waken; Germ. wecken; Dan. vække]:

—to waken, rouse from sleep; hón gat varla vakit þá, Fms. i. 9; vöktu konurnar hann, ix. 24; var hann vakinn, Ld. 214; þorði engi at vekja hann, Ó.H. 72, 122; konungi þótti heldr snemt at v. herinn, … þá vaknaði liðit, 207; þá vakði Finnr konung, 210; hann bannar þat hverjum manni, at hann se vaktr, Fms. iv. 274; Jesús Kristr vekr þik, rís þú upp, 623. 14.

2. vekja upp, þeir vöktu þá upp konung, Eg. 282; hann vakði upp alla heima-menn sína, Nj. 35: metaph., hann vakti upp tvá boða mikla, Fms. x. 324 (of a wizard): to raise a ghost, vekja troll upp, N.G.L. i. 19 (see troll); v. upp draug, Ísl. Þjóðs. (uppvakningr).

II. metaph. to stir, rouse; gör þú eigi þat, son minn, at þú vekir þá er þeir hafa áðr frá horfit, Nj. 115; ek vakða opt reiði þina, 623. 27; ilmr þinn vakði fýsn mína, 28; þá tók ek at vekja kláða á fæti honum, Fms. x. 331.

2. to cause, begin; vekja víg, N.G.L. ii. 54; sigr-vænlig heill, er konungr hefir svá röskliga vakit víg fyrstr manna, Al. 37; hverr mun þá víg vekja nema þú ok þínir menn, Stj. 597; hann samnaði her miklum ok vakði styrjöld, 623. 25; eigi vil ek vekja láta ór mínum flokki orða-lag né áhlaup, Sturl. i. 157 C.

3. to start a question, hint at a thing, of a request; Egill vakði þat mál (started it) við Þórólf, Eg. 194; hann vekr þetta mál við konung, Fms. vi. 54; ok vökðu bónorðit, Nj. 17; v. til um e-t, Hárekr vekr til mjök opt við konunginn um stafnbúann, Fbr. 119; Sigtryggr konungr vakði þá til um eyrendi sitt við Sigurð jarl, Nj. 271; vekja þeir þá til við Gizur um bónorðit, id.; þá vakði Njáll til um bónorðit, 40; hann vakti til ok spurði, Fms. vii. 106; vekr Hákon jarl (til) við Eirík konung, at hann fái honum …, x. 220.

B. [Perhaps a different word, akin to vekka, vekvi, q.v.; cp. also vök = a hole in the ice; the pres. vækkir, N.G.L. i. 352, favours this derivation]:

—to make to flow; vekja sér blóð, to make one’s blood flow, open a vein, let blood; þeir vöktu sér blóð í lófum, Fas. ii. 445; Eystein setti dreyrrauðan svá at honum mátti nær einum fingri dreyra vekja, Fms. vii. 145; nú vekja þeir sér blóð ok láta renna saman dreyra sinn, Gísl. 11; (vökva þeir sér blóð, 93, l.c.); en ef blóð vekkir með öfund í kirkju-garði, þá skal sá láta vigja kirkjugarð með sínu fé er blóð vakti, N.G.L. i. 387, 388; ef menn berjask í kirkjugarði … sá er blóð vekkir (vækkir), … sá skal víging kaupa er blóð vakti, 352.

vekka, u, f. = vökvi, a fluid, moisture, Hom. 68; kviðr tekr við vekku sem sær við vötnum, Eluc. 61.

veklingr, m. a weakling, in a dubious passage, vinr Veðorms veklinga tøs, a friend of W., the helper of the weak, Ad.

vekra, ð, [vakr], to freshen up, rouse; þetta er nú vekrir hug margra góðra manna, O.H.L. 86; vekra sporið, to quicken the pace.

vekrð, f. an ambling pace, from vakr, q.v., of a horse.

vekt, f. [for. word, as shewn by the kt; vætt, q.v., is the genuine Norse form; Germ. ge-wicht; Dan. vægt], weight, N.G.L. ii. 482.

vekta, t, to weigh against; svo mikit sem vektir e-u, D.N. v. 342.

vekvi = vökvi, q.v.

VEL, adv. (compar. betr, superl. bezt, see betr, p. 61), in some, esp. Norse, vellums spelt val, Stj.; val stilltr, Bs. i. 90; lifa val, 91; jamval, 92; lærðr val, 94, etc.; val búin, Fms. ii. 187: [Ulf. waila = καλως; A.S. wel, etc.]:

—well; eygðr vel, Nj. 39; hærðr vel, id.; stilltr vel, 30; vel stilltr, vel auðigr, hár vel litt, vel vígr, 38; hringr góðr ok vel görr, 225; vel smíðaðr, Orkn. 310; vel í vexti, well-grown, well-shapen, Eg. 305; hár mikit ok fór vel, Nj.; vel at sér, fine, Korm. 142 (see ‘at,’ C. IV. 5, p. 27, col. 2); vel borinn, well-born, of good family, Fms. xi. 80; harðla vel, well indeed, Finnb. 270; vera vel til e-s, to be kind to, Nj. 73; verða vel ásáttir, Grág. (Kb.) i. 83; þakka e-t vel, to give good thanks, thank very much, Ísl. ii. 231; heilsaði hann honum vel, to greet well, Eg. 408; þótt hans væri eigi vel leitað, Fms. v. 252; líka vel, to like well, Eg. 7; hversu vel mér sýnisk þeirra athæfi, how well I like it, Fms. x. 296; mér gefr vel at skilja, I understand quite well, i. 141; taka vel við e-m, to receive well, xi. 11; gör svá vel, ‘do so well,’ please to do; görðu svá vel, at þú halt sætt þessa, Nj. 111; görit nú svá vel, þiggit mitt heilræði, Fms. vii. 157; görit svá vel, látið oss eigi …, Al. 106, 120; þá er vel, ef …, it is well done, if …, N.G.L. i. 18.

II. intensive; vel flestir, the most part, Bs. i. 685; vita vel mart, very many things, Hom. 53: with a notion of overdone, vel mikill, Eg.; vel full-mikill, rather great, Hým. 16; hundrað manna eða vel svá, a hundred, or full that, Eg. 319; í mánaði eru vikur vel svá fjórar, Rb. 6; vel tuttugu menn, twenty and upwards, Ld. 320; vel tvau hundruð skipa, vel þrjú hundruð, Fms. vii. 151, ix. 313; vel tuttugu vættir, Dipl. v. 18.

2. rather; handöx vel mikil, rather big, Eg. 769; hafr einn vel góðr, Hkr. i. 192; vel vegnar fimm merkr, largely measured, Fms. vii. 146.

III. as interjection, já, já, vel, vel! Bs. i. 421; vel ek! well I! Vkv. 27.

VÉL and véli, n. [Gr. οὐρά; Lat. ad-ūl-ari, Bugge], the tail of a bird; kom sverðit á vélit, Fas. i. 488, freq. in mod. usage.

VÉL and væl, f., both forms are used in vellums, but are difficult to distinguish, e and ę (e, æ) being often written alike; él vélum rhyme in a verse of Hallfred:

—an artifice, craft, device; við vélar, with artifice, contrivance, Hým. 21; með list eðr vél, Sks. 82; með list ok væl, Edda i. 110; hann hafði vælar til allra hluta, 104; görva vélar til e-s, Hým. 6; hann vissi sér engrar vælar ván, Fms. ii. 202, v.l.; gefa svá sigr sem Óðinn gaf með vjælum (sic) en engu valdi, 154: hverja væl sem Þórir görir honum, i. 189; þeir skyldu freista nokkvorra væla, Edda i. 220.

2. an engine, machine; göra vél, Vkv. 20; væl til at taka fiska með, an engine to catch fish, i.e. a net, Edda i. 182; þeirri vél er menn kalla veðr. the engine that is called a battering-ram, Sks. 89 new Ed.; til þessar vélar, 88; víg-vél.

II. a wile, device, trick; draga vél at e-m, Skv. 1. 33, Nj. 17; beita e-n vélum, 40; allar þær vęlar, Og. 18; Kristr görir eigi vél, ok eigi verðr hann véltr er á hann trúir, Blas. 46; hefir hann á hverjum manni vélar lengi haft, Lv. 44; ef maðr feldr sér til vélar við konu eða ferr í kvenklæði, ok varðar þat fjörbaugs-garð, Grág. i. 338.

2. plur. frauds, tricks; fullr lygi ok væla, 656 C. 14; skaltú neita Djöfli ok öllum hans verkum ok vælum, Fms. i. 300; Djöfulsins vælum, Post. (Uuger) 92.

compds:

véla-boð, n. a fraudulent offer, cheating, N.G.L. i. 95.

véla-kaup, n. a fraudulent bargain, job, Gþl. 254.

véla-lauss, adj. guileless, Nj. 24.

véla-sókn, f. a fraudulent prosecution, Gþl. 489.

véla-verk, n. a bad trick, N.G.L. i. 94.

véla and væla, t, to defraud, trick; íllt er vin véla, Am. 90; véla hann í nökkvi, Grág. ii. 22; ok vill hann svá véla hinn, … ok á sá sök er hann vildi véla, i. 362; nú eru vit vælt, Eg. 605; ef goð yður mætti eigi vélt verða, Blas. 46; eigi verðr hann véltr, id.; segir þik vældan af villu þeirri, es þú göfgar Christum, Clem. 147; konur véltar með brögðum ok legorðum, Sks. 77 new Ed.; væla frá honum sverðit, to get the sword from him (by cheating), Fms. v. 111.

II. væla um e-t, to deal, manage (cp. tæla); sá hlutr er um at væla, Lv. 15; víg Þorkels ok um hvat væla var, Gísl. 57; er þat grunr at þér eigit þar um konungborinn mann at væla sem Norðbrikt er, Fms. vi. 144; dýr grimm eða torveldlig um at véla, Sks. 20 new Ed.; hefða ek einn saman vélt um mitt ráð, 507 B; eða þurfir þú um þín vanda-mál at væla, Bær. 81; ok vældu þar um margir, 14; skal sá bóndi sem þar býr á næstum eignum væla um lík, K.Á. 66; fékk hón ráð til at véla um hann, Bær. 14; þótt ek véla um mína kosti, Eg. 66, Fms. viii. 339 (v.l.), 440; at hvárir vældi um sína kosti, 339; væla heima um sína kosti, Sks. 266.

III. recipr., skyldi þeir vælask um báðir samt, have to deal with one another, Sturl. ii. 143.

2. part., vælandi goðanna (of Loki), Edda i. 268.

vélan or vælan, f. a wailing, Fb. ii. 408.

vel-borinn, part. well-born, noble, Am. 21, H.E. ii. 74.

vel-burðigr, adj. = velborinn, Mar.

VELDI, n. [= vald, q.v.; Dan. vælde], power; veldi er þat en eigi fé, K.Þ.K. 142; með miklu veldi, Fms. x. 11; hafa veldi yfir e-u, Blas. 48; veldi ríkis míns, 623. 59; gefit mér at móti veldi svá mikit, 656 C. 12; veldi stafs, value, Skákla.

2. an empire; tekið alla konunga af nafni ok veldi, Eg. 268; Grikkja konungs veldi, A.A. 286; biskups-veldi, í annars konungs veldi, Grág. i. 180;

Dana-veldi = Denmark;

Noregs-veldi = Norway;

Skota-veldi = Scotland, Orkn. (in a verse);

Svía-veldi = Sweden.

compds:

veldis-engill, m. an archangel, Hom. 133, Greg. 35.

veldis-hringr, m. the ring or halo round the head of a saint, Mar., Fms. v. 340.

veldis-sproti, a, m. a sceptre.

veldis-stóll = veldissæti.

veldis-sæti, n. a throne, Stj.

veldis-vöndr, m. a sceptre, Stj. 395.

vel-farandi, part., drekka velfaranda, to drink a farewell cup, Fms. iii. 191.

vel-ferð, f. well-doing, Fb. i. 434: v. til lífs ok sálu, Bs. i. 790.

vel-ferðugr, adj. well-behaving, righteous, Stj. 141, Bs. i. 264.

vél-fimi, f. = vélfinni, Fas. iii. 90.

vél-finni, f. an artifice, Stj. 177, 178, Fms. xi. 74 (Ed. vélfimni).

vel-för, f., in velfarar-minni = velfarandi, Eg. 213.

velfara-öl, n. a parting banquet, D.N. iii. 954.

velgja, u, f. lukewarmness.

2. medic. nausea; það er, velgja í mér.

velgja, ð, [válgr], to warm; velgja mjolk, to warm milk; ætla ek at hann (the porridge) sé full-velgdr, Fas. iii. 389; v. upp, to warm up.

vel-görð, f. a well-doing, benefit.

vel-görningr, m. = velgörð, Nj. 123, Fær. 63, Stj. 151.

véli, n. = vél, a bird’s tail, see vél.

véli-fjöðr, f. a tail-feather, Fms. viii. 10.

vélindi, n., mod. vælindi, the gullet, Skálda 169, and in mod. usage.

vélendis-gangr, m. belching, a disease, Sturl. i. 20.

vélindi, n. pl. [vél], tricks, Fas. iii. 391.

vélinn, adj. wily, 656 B. 2:

vælinn, adj. id., Anecd. 88.

VELJA, pres. vel; pret. valði, valdi; subj. velði; part. valiðr, valdr, valinn; [Ulf. waljan = αἱρειν; O.H.G. weljan; Germ. wählen; Dan. vælge; Swed. välja; Old Engl. wale; cp. val-]:

—to choose, elect, pick out; at ér velit þat er yðr gegnir, 623. 30; ok er gott um at velja, Nj. 3; velja um tvá kosti, Gísl. 16; konungr valði mjök menn með sér í hirð at afli ok hreysti, Fms. i. 43; þeir feðgar völðu mjök menn at afli til fylgðar við sik, Eg. 84; þeir bræðr völðu sér lið, 119; þeir höfðu valið lið, picked troops, Nj. 24; valiðs meistara, Post. (Unger) 108; velja við til, Grág. ii. 356; ef eigi er rjóðrum högginn skógrinn ok er valiðr, 294; valiðr til e-s, Fs. 71; rita tal allra valdra manna, Hom. 36.

2. to pick out, Lat. promere; kuml konunga ór kerum valði, Gh. 7; hverr vildi mér hnossir v., Gkv. 2. 20; valði Sigríðr vinum sínum gjafar, S. made gifts to her friends, Ó.H. 124; velr hón honum mörg hæðilig orð, Ld. 48; v. mönnum neisulig orð, Ísl. ii. 384; v. e-m hörð orð, Fb. ii. 376.

II. reflex., þeir sjau völðusk til, ok gengu, came forward, picked themselves out, Fms. viii. 117; völdusk margir göfgir menn til þessar ferðar, Orkn. 322.

2. pass. to be chosen, H.E. i. 478.

veljungr or vælungr, m. a nickname, Sturl. iii. 187.

VELKJA, t, [válka], to toss about; þeir velktu Tuma lengi, görði honum þá kalt mjök, Sturl. ii. 66 C.

2. as a naut. term, to be sea-tossed; Þorgeir ok hans félaga velkir í hafi lengi, Fb. ii. 108: impers., velkti þá lengi í hafi, Eg. 159; velkti þá úti allt sumarit, Landn. 226.

II. metaph. to waver, hesitate; hann sér at eigi mun duga at velkja ráðit, Bs. i. 623; ertú mjök hugsjúkr um ráða-ætlan þína er þú velkir þat fyrir þér, Ó.H. 196; hann velti (i.e. velkti) lengi í huga sér hvernig hún yrði best til reidd, Jón Þorl. (the mod. phrase being, velta e-u fyrir sér = to revolve in one’s mind, waver; but this ‘velta’ is merely a corruption of the older ‘velkja’).

III. reflex. to be tossed; ok er þeir velkðusk þar lengi svá haldnir, Fms. x. 29; teksk af byrr allr ok velkjask þau úti lengi, Fs. 142.

vél-klókr, adj. wily, Stj. 223.

vel-kominn, part. welcome, esp. in greeting, Nj. 140; vera v., Fms. vii. 154; at hann skyldi Guði v. ok svá honum, ix. 373; konungr bað hann v., i. 16.

vell, n. [vella], gold, prop. molten, i.e. native, gold, or = Germ. ‘ge-diegenes gold,’ (perh. the word comes from the superstition as to serpents brooding and hatching gold, cp. fóru þeir til bælis drekans, ok sá þeir þar mikit gull, ok ‘heitt sem nýrunnit í afli,’ Íngv. 24.) The word is only used in poets, and in the compds, vell-auðigr, vell-ríkr, q.v.: poët. compds, vell-bjóðr, vell-broti, vell-meiðir, vell-rýrir, vell-stærir, vell-vönuðr, all epithets of a princely man.

VELLA, pres. vell; pret. vall; pl. ullu; subj. ylli; part. ollinn; [A.S. weallan; Engl. to well]:

—to well over, boil, be at boiling heat; vellanda bik, Fms. vii. 232; rigndi blóði vellanda, Nj. 272; vellanda vatn, Bs. i. 40, Sks. 424; vellanda viðsmjör, 623. 12; vax heitt ok vellanda blý, molten lead, Hom. 100; vellanda gulli, molten gold, 625. 38; tók stálit at vella, Karl. 18; vellr nú ór járni allt þat er deigt er, Þiðr. 79; vellanda katli, Hm. 84; hafit vellr ok geisar, Rb. 444; keldur er æ ok æ vella ákafliga, Sks. 146; sé nú hve sá hverr velli, Gkv. 3. 9; hver vellanda, 6; það vellr og sýðr, of a boiling kettle; brunnr vellr af hita, Al. 51; vellandi reiði, Art.

II. metaph. to well up, swarm, esp. of vermin, maggots, or the like; vella möðkum, to swarm with worms; hann vall möðkum, Fms. xi. 280; þat vellr möðkum allt, Hom. (St.); Herodes vall möðkum í hel, Ver. 40; ullu út ór (swarmed out) ormar ok eyðlur, Hkr. i. 103 (Fms. x. 380); vella vági, to run with matter, Greg. 75, Stj. 617 (of Naaman).

III. to cry, scream, of a curlew; spói vall í túni; also of the horse-cuckoo.

vella, d, causal to the preceding, to make to well up or boil; vella mat, Fbr. 51 new Ed.; vella lauk ok grös, Fb. ii. 365; ok vellt þat saman, Ó.H. 223; velld tjara, Sks. 90 new Ed.; hann velldi þau sverð sjau vetr í afli, Karl. 40; velldr í viðsmjörvi, 623. 13.

vella, u, f. boiling beat, ebullition, MS. 732. 1, Fbr. 97, Nj. 247; af vellu sólar-hita, Rb. 478; ok er hann var í vellu þessi, 655 v. 2.

vellu-ketill, m. a boiler, 656 C. 40.

vellan-fasti, a, m., poët. a fire, cooking fire, boiling heat, Edda (Gl.)

vellan-katla, u, f. the name of a boiling well near the lake Thing-walla, Kristni S. ch. 11 (now prob. sunk beneath the level of the lake).

vell-auðigr, adj. rich in gold, prop. ‘swelling rich;’ maðr v., Eg. 251, Nj. 72, Sturl. i. 160 A, Orkn. 176: mod. very wealthy, hann er v., he is immensely rich.

vél-lauss, adj. guileless; at véllausu, without fraud, Grág. i. 73;

véllaust, id., 20, 137, Hom. 104.

vell-ekla, u, f. lack of gold, the name of a poem, Eg. 694, Hkr. i.

vellingr, m. pottage, Stj. 160, 165.

vellir, m. a seether, boiler; in

eld-vellir = smoke, Hornklofi;

lög-vellir = a cauldron, Hým.;

reyk-vellir, ‘reek-weller’ = fire, Lex. Poët.

vell-ríkr, adj. = vellauðigr.

vel-lyndr, adj. well-minded, O.H.L. ch. 30.

vel-megan, f. well-doing, wealth; freq. in mod. usage.

vel-menning, f. the being well brought up; cp. manna, Fb. iii. 367.

vél-prettr, m. a trick, wile, Barl. 156.

vél-ráðr, adj. wily, Hkr. ii. 230 (væl-ráðr, Fms. iv. 310, l.c.)

vél-ræði, n. (vælræði, Fms. i. 189: veilræði, Sks. 544 B; veilræðum, Fms. i. 57):

—a device, contrivance, trick; til allra vélráða, Fms. ii. 91; vélráðum, Eg. 49, v.l.; fremja þetta vélræði, Hkr. iii. 324; setja vélræði fyrir e-n, Fms. vii. 154.

vél-samr, adj. wily, Róm. 273.

vel-setning, f. well-doing, a good position, Fms. x. 178.

vel-skapr, m. well-being, Fms. viii. 281, v.l.

vél-sparr, adj. ‘wile-sparing,’ guileless, Haustl.

vél-spá, adj. f. (thus, rather than vel-spá = well-spaeing), ‘guile-spaeing,’ Vsp. 25, where it is an epithet of a Sibyl (völva), referring to the ambiguous, deceptive character of her words, as of the witches in Macbeth.

vél-stuttr, adj. short-tailed, of a bird, Fas. i. 488.

VELTA, velt, pret. valt, pl. ultu; subj. ylti; part. oltinn, or vultu, voltinn; [Ulf. valtjan; cp. A.S. walwjan = κυλίνδειν; Lat. volvere, volutare; Engl. wallow]:

—to roll, roll over; ultu þeir ofan fyrir brekkuna, Landn. 179; þat (the wheel) kann opt velta undan, Fms. i. 104; veltanda vatn, Akv.; þóttú yltir aptr fyrir bylgjunni, Hom.; ek hefi látið velta slíka sem þú ert, Eg. 338; sneri höllinni sem mylna ylti, Karl. 472; þó gékk hann heldr en valt, Sturl. iii. 158; tunnan valt og úr henni allt, ofan í djúpa keldu, in a ditty; dagarnir sex at vísu vultu, Lil.; er þú ert oltinn í svá mikla heimsku, Post. 645. 68, 83; í hverja synd ok vesöld þú ert voltinn, Stj. 36; þó at hann velti í mikla vesöld, Al. 95.

2. metaph. to turn out; mun velta til vandans, Lv. 45; ok valt til vanda, at bændr flýðu, it went as usual, that they fled, Fms. viii. 408; veltr þangat sem vera vill um flesta hluti, Ísl. ii. 201; ef svá veltr til, at …, Mar.; skipan er voltin eigi sem hann hugði, Fms. xi. 436; vultu allir dómar til stríðrar refsingar, Sks. 581.

velta, t, a causal to the preceding; in Runic inscriptions it is spelt ‘elta’ or ‘ailta,’ Rafn 188, 194 (see rati); [Ulf. valtjan = κυλίνδειν; A.S. wæltan; Germ. wälzen; Dan. vælte; see valtr]:

—to roll, set rolling, a stone or the like, with dat.; velta búkum frá fótum jarli, Fb. i. 495; velta grjóti, Gs. 12; velta torfi, Grág. ii. 266; v. steini, N.G.L. ii. 122; steininum hafði velt verið af gröfinni, Luke xxiv. 2; þeir veltu honum, Eb. 115 new Ed.: impers., því næst velti (því), then she capsized, Fms. ix. 320.

II. reflex. to turn oneself, rotate; sól veltisk um átta ættir, Sks.; hann veltisk inn yfir þresköldinn, Fb. ii. 382; hestrinn veltisk um tólf sinnum, the horse rolled itself over, Hrafn. 6; sumir hestar höfðu velzt, Grett. 29 new Ed.

2. the phrase, veltask ór konungdómi, jarldómi, to roll oneself from kingdom to earldom, to descend from a higher to a lower estate, e.g. from king to earl, or from earl to thane, Fms. i. 195, Eg. 7; Hallaðr, sá veltisk ór jarldómi í Orkneyjum, Landn. 260; veltisk hann þá ór jarldómi ok tók hölds rétt, Hkr. i. 104; the phrase is borrowed from the symbolic act, for which see Har. S. Hárf. ch. 8.

velta, u, f. the state of being valtr.

2. in the phrase, hafa mikið í veltunni, to have much in circulation, rolling, of money.

velti-, in compds,

velti-flaug, f. rotation;

velti-reið, f. of a ship, Lex. Poët.:

in prose, velti-ár, n. of an extra good year.

veltiligr, adj. rolling, voluble, Lil.

velting, f. rotation, Stj. 15.

veltir, m. (Lat. volutor), one who makes to revolve. Lex. Poët.

vel-vild, f. kindness, good-will (also vel-vili, a, m.), Ísl. ii. 441, passim in mod. usage.

vend, n. [A.S. wen], name of the letter v, see introduction to this letter; ok er v þá vend kallað í Norrænu máli, Skálda (Edda ii. 400; ‘und,’ 365).

VENDA, d, pret. venduðu, Edda i. 20 (pref.); [Ulf. ga-wandian = στρέφειν; A.S. wentan; Engl. wend; Germ. wenden; Dan. vende]:

—to wend, turn, with dat.; vendi Sigurðr aptr herinum, Fms. viii. 152; venda sínum vegi, to wend one’s way, xi. 425; venda til hans allri hollustu, Mar.; venda góðvilja til e-s, Dipl. i. 2; venda ást ok vináttu, Sks. 741: with acc., venda bak móti e-m, Bret. 54; venda sína vináttu til e-s, Fms. ix. 51, v.l.; venda e-t til sín, Sks. 443 B.

2. to turn, change; Guð vendi því ok sneri til góðs, Stj. 239; um snúa ok venda, N.G.L. i. 349.

II. absol., venda aptr, to return, Hkr. i. 76; vendu þeir þá norðr aptr, Fms. vii. 301; jarl vendir nú aptr til Sjólanda með þetta fé, xi. 83; vendi hann aptr sömu leið, 359; vildi Agamemnon þá aptr venda með sínu liði til Gríklands, Bret. 84: fóru þaðan um nótt, vendu þá á þat fell er kallat er Vatnsfell, Fms. viii. 36; venda til hefnda við e-n, Ld. 244.

III. reflex., vendask um, Mar., MS. 671. 22.

vendi-liga, adv. [vandr], carefully; spyrja v. at e-u, Fms. i. 68; segja vendiliga frá tíðindum, tell minutely, Eg. 124; sjá v., Ld. 54: quite, entirely, svá var v. upp gengit allt lausa-fé hans, Hkr. i. 186; stefndi til sín öllum bygðar-mönnum ok þeim öllum vendiligast (principally those who) er first bygðu, Ó.H. 59.

vendiligr, adj. careful, H.E. i. 410.

Vendill (also Vandill), m. a pr. name, Rafn 178, Edda (Gl.), Lex. Poët.

2. Vandil, a local name, the northern part of Jutland in Denmark; á Vendli, Ýt. (whence prob. came the famous Vandals who conquered and sacked Rome, and who have left their name in Andal-usia in Spain); Vandils jörmungrund, the great land of Vandil = Jutland (?), on a Runic stone:

Vendil-skagi, the Skaw or Skagerack, Knytl. S.

compds:

Vandils-byggi, m. a man from the county Vendill.

Vendil-kráka, u, f. a nickname, Yngl. S.

vendr, adj. = venzlaðr, N.G.L. i. 30.

2. vendr, part. wont, accustomed; v. á afrek, Skíða R. 19; ofstopa vendr, Landn. (in a verse).

vend-ræði, n. = vandræði, Bs. i. 341.

vend-værr, adj. difficult to appease, Mork. 72.

vengi, n. = vangr, [like Dan. vænge and vang], the ground; ok vatt (á) vengi, and threw it on the ground, Gkv. 1. 13.

2. the sea; vengis blakkr, hjörtr, the steed, the hart of the sea = a ship. Lex. Poët.

VENJA, pres. ven; pret. vanði, later vandi; subj. venði; part. vandr, vaninn: [Dan. vænne; see vani]:

—to accustom; venja e-n e-u or við e-t; venja hann við íþróttir ok hæversku, Fms. i. 78; gestrisni vanði hann sik, he practised hospitality, 655 v. B. 2; vandi Dofri hann við íþróttir, ættvísi ok vígfimi, taught him, trained him in, Bárð. 164.

2. in phrases, kostgæfði hann af þeim at venja öll úkynni, to unteach them all bad manners, Bs. i. 687; hann venr kvámur sínar til Ormhildar, Nj. 107; venja leiðir sínar til e-s staðar, to haunt a place, Fb. i. 303; síðan venr hann fé sitt í akra hennar, Fms. vii. 357: to train, tame, bjarndýri vel vanið, vi. 298, Fagrsk. ch. 21: to educate, engi börn vóru svá vel vanin, sem þeirra börn, Bs. i. 129; barn var ek ok ílla vanit, Karl. 197.

II. reflex. to be wont, accustomed to do a thing; vanðisk fjósa-kona ein at þerra fætr sína á þúfu þeirri, er …, Landn. 51, v.l.; síðan vanðisk Einarr optliga at ganga til tals vid Egil, Eg. 686; á hverri ártíð hans venjask menn at göra þá minning hans, Blas. 51; vöndusk margir at fara til hans, Hkr. iii. 249.

2. with dat.; vanðisk hann því þegar á unga aldri at ræna ok at drepa menn, Ó.H. 212; at þat venisk vápnfimi, to be trained in arms, Al. 4; nú mun ek verða at venjask hestinum um hríð, Fms. ix. 56: venjask af e-u, sem hugr várr vensk meirr af himneskum sætleik, Greg. 28; Daríus hafði af vanizk styrjöld ok úfriði, Al. 17.

venja, u, f. = vani, a custom, habit, MS. 4. 7, 10; gjörn er hönd á venju, a saying (see hönd); at venju, as usual, Ver. 24; varga venja, Hom. 38.

compds:

venju-bragð, n. a habit, Bs. i. 781.

venju-liga, adv. usually, Str. 68.

venju-ligr, adj. usual, Mar., Bs. i. 822;

venju-ligra, more usual, Fs. 52.

venzl, n. pl. [vandi], relationship (ties of blood or affinity); fyrir venzla sakir, Nj. 79; er hann þó í venzlum við oss bundinn, Boll. 354; fyrir frændsemis sökum ok margra annarra venzla, Orkn. 452; at ek sé þar í meirum venzlum enn aðrir menn, Lv. 78; at hann mundi allítils virða við Sverri venzl né vígslur, Fms. viii. 266; ek vil biðja hennar mér til eigin-konu, ok staðfesta svá við yðr venzl með vináttu, Fas. iii. 59; þeim mönnum er minni venzl mundi á, Ó.T. 7.

compds:

venzla-lauss, adj. bound by no ties, a stranger; úskyldar konur ok venzla-lausar, Stj. 179, Fb. ii. 415; síðan venzlalausir menn eru í mót, Orkn. 104, = vandalauss.

venzla-maðr, m. a person bound by ties, a kinsman, relation; vinir ok venzlamenn, Bs. i. 21; yðr venzlamönnum Þóris, Gullþ. 20; Kolbeini ok hans venzlamönnum, Sturl. ii. 1, Bs. i. 489, 494.

venzlaðr, part. related.

véorr, véoðr, contr. veiðr (Haustl.), only used as a name of Thor, Hým., Vsp., Edda (Gl.), meaning either the holy, a priest (= Goth. weiha), or from vé, n., referring to Thor ‘as the defender of hearth and home’.

veptr, f. [vefa], the woof, Fbr. 31, 33 new Ed.

VER, n. a case; undir úlfalda verjum, Stj. 181; beðr með þýðeskt ver, D.N. iv. 218; verit var af pelli, Karl. 495;

kodda-ver, a pillow-case;

sængr-ver, a bed-case.

VER, n. [akin to vörr; A.S. wær; cp. Engl. weir, usually sounded ware about Oxford still]:

—the sea, only used in poets; vestr fór ek of ver, of a journey to England, Höfuðl. 1; fyrir vestan ver (prose, fyrir vestan haf), beyond the ‘western weir,’ i.e. in the British Isles, Hkv. 2. 7; fyrir handan ver, Gkv. 2. 7; fyrir austan ver, east of the sea, i.e. in Norway, Edda (Ht.); um ver, across the sea, Fms. vii. 329 (in a verse): in poët. compds,

ver-bál, ver-glóð, ‘sea-fire,’ i.e. gold;

ver-fákr, a sea-steed, i.e. a ship.

II. a fishing-place, station, for fishing, taking eggs, catching seals, herrings: farmers in Icel. at certain seasons of the year (spring, winter, and autumn) send some of their labourers to out-lying fishing-places (called göra mann út and út-görð); here people meet for fishing from all parts of the island; these fishing-places are called ‘ver;’ maðr hét Glúmr, hann var til vers, he was in a fishing-place, Korm. 142; þar sem menn rjúfa skipan í veri, Jb. 440; they are called ver-menn, m. pl. fishermen; and ver-tíð, f. the fishing season; vor-vertíð, haust-vertíð, vetrar-vertíð, see Icel. Almanack: the phrases, fara í verið, vera í veri; so also the compds, egg-ver, síld-ver, sel-ver, álpta-ver, fisk-ver, the taking eggs, catching herrings, seals, swans, fish, as also of the places where these things are caught; út-ver, an outlying ver: in local names, Álpta-ver, in southern Icel.

vér, pers. pron., [Goth. weis; A.S. we; O.H.G. wir; Dan. vi]:

—we, passim; see also the forms vær and mér.

ver, m. a husband; see verr.

VERA, older form vesa, the verb substantive; pres. em, ert, er, pl. erum, eruð, eru: pret. var, vart (mod. varst), var, pl. váru or vóru; a obsolete óru occurs, Sæm. (once), Orkn. 426. l. 11, Nj. 81, Thom. 28, 90, 102, 116, 150, 196, Ísl. ii. 482: pres. subj. sé, sér (Vþm. 4, 7), sé; the older form is sjá, en ek sjá, Clem. 138. l. 14; at ek sjá, … ok sé mér eigi reiðr, 145, Fms. viii. 299, x. 384, xi. 124, Eg. 127; for the forms sják, sjákk, see below: the mod. forms are sé, sért, sér (eg sé, þú sért; sert and ert make a rhyme in Pass. 34. 5): imperat. ver, vertú; see Gramm. p. xxiii: there also occurs a subj. pres. verir, veri, Sdm. 22, Ls. 54; þatz án veri, Am. 36; skósmiðr þú verir, Hm. 126, but rarely.

A. Changes and forms.—Vera is an anomalous verb, which has undergone several changes:

I. by changing s to r; of the older form there occur, the infin. vesa, pres. es, pret. vas, vast (vastu), vas; pres. subj. vesi; imperat. ves, MS. 623. 25. l. 14, 645. 61. l. 33, 677. 40. l. 38; vestu, 623. 25, Post. (Unger) 129. l. 27, 229. l. 12; vesum, Hom. (Arna-Magn. 237) p. 214. l. 8; pres. indic. 2nd pers. est, Glúm. 372; 3rd pers. es: but no traces remain of the older form in pret. plur. indic. and subj. (váru væri, never vásu væsi). Rhymes in poets and the spelling of the oldest extant poems shew that the s form alone existed in Icel. down to about the end of the 12th century, the time of Snorri Sturluson, when the modern forms crept in probably from Norway, for there the change seems to have taken place a century or so earlier; the old Norse vellums (written in Norway or by Norsemen) are distinguished from the Icel. by their constant use of the r: the phrase ‘at upp vesandi sólu’, in N.G.L. i. 4, being the only instance of the s form in all the Norse vellums. The earliest instances extant of a rhyme to the r form are, the Ht. of Rögnvald, earl of the Orkneys; he was a native of Norway, born about a.d. 1100, and the poem was composed about a.d. 1145; another instance is ‘vara, fara’ in Fms. vii. 185, in a poem about a.d. 1140, written by an Icelander who had lived in Norway the greater part of his life, the rhyme is therefore a Norwegianism. The first instance in an Icel. poem is in the Ht. of Snorri, a.d. 1222. Instances from poets, Hallfred, Sighvat, Arnórr, and coeval poets; vesa, vísi; sás með Sygna ræsi; þági vas sem þessum; vask til Róms í háska; vastu, kosta; vas fyrir Mikkjals-messu; nú es um verk þau er vísi; bráskat þat dægr háski: from a.d. 1100–1150, Geisli, Pd., etc., svás, ræsir; esat, risnu; vasa, tysvar; vestu. freistni; vest u, traustla: on the other hand, in the poem of earl Rögvald, vera, skera; gera, vera; var, skar (twice): from later Icel. poems it is sufficient to note, erðu, fyrðum; ertú, hjarta; verðú, forðast, Leiðarv. etc. This may sometimes serve as a test, e.g. var ek nær viðr-eign þeirra, Grett., and skap-kers saman vera, Gísl., are impossible in the mouth of poets of the early Saga time; the verses of both these Sagas are a later composition.

2. as to the spelling of the MSS.,—the oldest (the Arna-Magn. 677, the Eluc. 674, the Íb. etc.) use the s throughout: vellums of the next period, about a.d. 1200 (e.g. Arna-Magn. 623 and 645), use the later form sparingly, even the second hand in the Reykholts máldagi gives ‘es,’ not ‘er.’ Again, in the vellums of the middle of the 13th century, such as the Cod. Reg. of the Sæm., the Grág., and the Mork., the mod. spelling has entirely got the better of the old, and an ‘es’ only creeps in, as if unawares, from an older copy. Of the poetical literature, the Pd. alone has been preserved in a copy old enough to retain the s; all the rest have the modernised spelling, even in the rhymed syllables quoted above; such too is the case with the Cod. Reg. of the Sæm. Edda; but had that vellum been but fifty or sixty years older, the forms vesa, es, vas, etc. would now be the established spelling in Editions of these poems.

3. on Danish and Swedish Runic stones, the 3rd pers. pret. sing. is a word of frequent occurrence; the best Danish monuments have vas, e.g. ias vas farinn vestr, Thorsen 93 and 101 (on a stone of the reign of Sweyn, died a.d. 1014). In Sweden the great majority present the later form: the so-called Ingvar stones are chronologically certain, being of the middle of the 11th century (Ingvar died a.d. 1039); there we read, ‘vas’ (twice), ‘varinn’ (once), ‘var’ (thrice, being twice spelt with ᛦ, once with ᚱ): this shews that about this time in Sweden the later or more modern form had begun to be used, but that the old was still remembered.

II. suffixed personal pronoun or suffixed negation; em’k (tautologically ek em’k = I-am-I), emk, Ad. 1, Vþm. 8, Fms. xi. 91; ek emk, Mork. 89. l. 13, 104. l. 23, Clem. 136. l. 20, 138. l. 13; vask, I was, 133. l. 25, Mork. 89. l. 16; vark, Post. 225, v.l. 15; ek vark, Ls. 35; vestu, be thou, Clem. 129. l. 27; es þú, art thou, l. 30, 130. l. 11; sjá’k (may I be), ek sják, Mork. 134; at sják, 189. l. 29; ek sják, Hbl. 9, Hkv. 1. 20; at ek gjarn sják, Stor.; with double kk, þó at ek sjákk, Mork. 89.

2. a medial form, erumk, erumz, or apocopated erum, Stor. 1, Ad. 16, Hkv. 1. 25, Korm. ch. 5. 2, Ls. 35, Bragi (see senna); leið erum-k fjöll, Edda (in a verse); várumk, were to me, Am. 78.

3. suff. neg. eru-mk-a, it is not to me, Stor. 17, Eg. (in a verse); emkat-ek, am I not I, i.e. I am not, Hbl. 34, Skm. 18, Ó.H. 192 (in a verse): er-at, es-at, or er-a, es-a, is not, passim; eru-ð, are not, Skv. 1. 42; ert-attu, thou art not, Vtkv.; vart-attu, thou wast not, Gs., Eg. (in a verse); veri-a, be not, Mork. 37. l. 8.

4. sá’s = sá es, that is, Hallfred (Fs. 95); svá’s = svá es, so is, Fms. vii. (in a verse).

III. the plur. eru when suffixed to words ending in r drops the initial e, and is suffixed; this spelling, which agrees with mod. Icel. pronunciation, was afterwards disused;

þeir-ro, they are, Gm. 34;

margir-ro, many are, Hkv. 2. 11;

Æsir-ro, the Ases are, Vsp. 49;

skildir-ro, shields are, 44;

torogætir-ro, rare are, Korm. (in a verse);

hverjar-ro, which are, Vþm. 48;

langir-ro, long are, Gg.;

tveir-ro, þrír-ro, fjórir-ro, two, three, four are, Edda 108;

báðir-ro, both are, Mork. 169;

hér-ro, here are, 234;

þér-ro, ye are, MS. 686 B. 1;

hryggvir-ro, id.;

hver-ro, who are, Mork. 96;

úvar-ro, wroth are, Gm. 53;

værrom, vérrom, we are, Edda i. 526, Fms. x. 421;

hverrtu [cp. North. E. wh’art’ou, lad] (hverrtú karl, who art thou, carle?), Frissb. 256. l. 8;

ir-rot, ye are, Ó.H. 151.

IV. the pres. 1st pers. em [Engl. am] has changed into er (eg er, þú ert, hann er), making the 1st and 3rd pers. uniform; this new form appears in vellums about the end of the 13th century, but the word being usually abbreviated (ē = em, eͬ = er), it is often hard to distinguish. In the Icel. N.T. and in hymns the old ‘em’ still remains in solemn language, em eg, Matth. xxvii. 24; eigi em eg, John xviii. 17; eg em hann, 5, 8, xi. 25, xv. 1, 5, Matth. xiv. 27; em eg eigi postuli, em eg eigi frjáls, 1 Cor. ix. 1; em eg orðinn, 20, 22, and passim.

B. Usage.—To be:

I. to be, exist; þær sakir skal fyrst dæma, ef þær eru, if such there are, Grág. (Kb.) i. 73; eigi vóru hans jafningjar, Eg. 1; Rachel grét sonu sína, … þvi at þeir eru eigi, Hom. 49; þeir menn vóru, er þess gátu, there were men who, Nj. 90.

2. to be, happen; þat var, at hón for brott, Nj. 51; él eitt mun vera, 198; þess sem vera vill, that which is to be, 186; ok er (is) Vagn þá fimtán vetra gamall, er þetta er, when this came to pass, Fms. xi. 97; at þessi orrosta hafi verit á öðrum degi viku, iii. 11; í þann tið var úfriðr Kristnum mönnum, Ver. 43; hvat er henni, what is the matter with her? Fms. ii. 290; hvat er þér, Atli? er þér hryggt í hug, Gkv. 3.

3. to last; meðan þingit væri, Nj. 12; hirðit eigi at óttask píslir þeirra—þvíat stund eina eru, 623. 32; meðan líf hans var, Bret. 100; þykkir eigi vera mega svá búit, Fms. xi. 62: to remain, leave alone, láttu það vera, let that be, Flóv.

4. to be, dwell, stay, sojourn; vask til Róms, I was at Rome, Sighvat; hann bað hana vera í búð sinni, Nj. 12; Gunnarr var á Höskuld-stöðum um nótt, passed a night there, 34, N.G.L. i. 347: so the phrase, biðja að lofa sér að vera, to ask for night-quarters, of a stranger or traveller; lofa honum að vera, to take a stranger in; honum var boðit at vera, Vápn. 23; hefi ek hér verit síðan, Nj. 45; Hallkell var þar með Otkatli, 73; þeir vildu eigi vesa hér við heiðna menn, Íb. 4; vera samvistum við e-n, Grág. ii. 80; vera við e-t, to be present at, Hom. 129: vera at, to be present; vark at þar, Glúm.: vera brottu, to be away, absent, Nj. 113; meðan ek em í brautu, 52: sagðisk eigi vita hvar þau væri, were to be found, Dipl. ii. 20; hvar ertu? slá ein var um þvert skipit, Nj. 44; hygg ek at þar hafi verit Bolli, Ld. 274; er þér hér nú minja-griprinn, Nj. 203: as with the notion of ‘towards’ a place, an irregular construction, vartú á land upp, Fas. ii. 174; meðan þeir vóru til Danmerkr, Fms. x. 104; Ribbungar höfðu ekki verit út í landit, ix. 359; verit eigi til orrostu, vii. 263, v.l.; vera á fund hans, Eg. 26.

5. with prepp.;

vera at, to be busy at (see ‘at’ A. II, p. 26, col. 2):

vera fyrir, to lead (see fyrir):

vera til, to exist (see til IV); eiga fjölskyldi, vandræði, um at vera, to be in straits (see um C. VII); e-m er mikit, lítið, ekki um e-t (see um C. I. 3); vera við (see við B. VIII).

II. with a predicate:

1. with a noun, to be so and so; vera bróðir, systir, faðir, sonr, dóttir … e-s, vera konungr, jarl, biskup …, passim; hvers son ertú?—Ek emk Kattarson, Mork. 104; ek skal þer Mörðr vera, Nj. 15: followed by a gen. ellípt., er þat ekki karla, that is not men’s (affair), 75; er þat ekki margra, ‘that is not for many,’ few are equal to that (cp. Lat. ‘non cuivis homini,’ etc.), 48.

2. with adjectives, to be so and so, of a state or condition; vera kunnigr, Fms. x. 370; vera glaðr, sæll, hryggr, dauðr, lifandi, … ungr, gamall, to be glad …, young, old, passim; þó at ek sjákk ótignari, Mork. 89; nema ek dauðr sják, Hbl. 9; þótt ek sják einn, Mork. 134; vera kominn, to be come: so too with adverbs, vera vel, ílla … til e-s, er við e-n, to be, behave well, ill … to one, passim; or also, þat er ílla, it is sad, Nj. 70, 71; ílla er þá, fyrr væri ílla, 75, 260; drengr góðr, þar sem vel skyldi vera, when it was to be, i.e. when she wished, 147; vera spakliga í heraði, to behave gently, Sturl. iii. 143; at þú frændr þína vammalaust verir, to behave blamelessly, Sdm. 22; orð kvað hann þats án veri, words which he had better not have said, Am. 36.

3. impers., e-t er skylt, it is incumbent, Grág.; e-m er varmt, heitt, kalt, one is warm, cold, Nj. 95; er auðit, q.v.

4. with participles, in a passive sense; vera kallaðr, vera sagðr, tekinn, elskaðr, etc., to be called, said, taken, loved.

5. with infin.; hlymr var at heyra, was to hear, i.e. to be heard, Am.; þar var at sjá, there was to be seen, passim.

6. ellipt., dropping a noun or the like, denoting futurity, necessity, a thing at hand, about to happen, or to be done; ok er hér at þiggja, Hrafn, þann greiða sem þú vill, and it is now for thee, Rafn, to partake of what food thou wilt, Ísl. ii. 262; nú er þeim út at ganga öllum, er leyft er, now it is for them to go out, Nj. 200; nú er at verja sik, 83; er nú eigi Kára at varask, now there is no need to beware of K., 259; nú er at segja frá, now is to be told, 75, 259; er nú ekki fyrr frá at segja en þeir koma …, 21; er ekki um hans ferðir at tala fyrr en …, 215.

III. irregular usages:

1. ellipse of the infin. vera; ek skal þér Hrútr, I will [be] Hrútr to thee, Nj. 15; Gunnarr segir sér þat alvöru, G. says it [is to be] his earnestness, 49; vil ek þá lauss máls þessa, 76; bað hann alla metta at miðri nótt, he begged all eating [to be over] at midnight, Fms. ix. 353; þá þótti hverjum gott þar sem sat, Nj. 50; at skamt skyli okkar í meðal, 114; mun þín skömm lengi uppi, mun hans vörn uppi meðan landit er bygt, 116, 117: or also ‘var,’ ‘er’ may be understood, hann hafði hjálm á höfði, og gyrðr sverði, 70; sá ek glöggt hvat títt var,—barn at aldri, en vegit slíka hetju, a bairn in age, and to have slain such a champion! Glúm. 382: the dropping of the infin. vera is esp. freq. after the reflex. forms kveðsk, segjask, látask, þykkjask, virðask, sýnask when followed by a part. pret. or by an adjective, as also after the verbs munu, skulu,—thus, hann sagðisk kominn, he said he was come; hann lezt búinn, he made as if he was ready; hann þóttisk staddr, he thought that he was …; skal þat á þínu umdæmi, Fms. xi. 89; þess eins er mér þykkir betr, … til hvers þykkjast þessir menn færir, Hrafn. 17; mun þat harðla lítið, 21; at fátt muni manna á fótum, 20; þú virðisk okkr vaskr maðr, 23; þessi hestr sýnisk mér eigi betri en aðrir, id.

2. an irregularity, occurring now and then, is the use of the sing. ‘er’ for plur. eru; mannföll þessi er sögð, Gullþ. 71; nú er fram komin sóknar-gögn, Nj. 242.

IV. recipr., erusk, vórusk; viðr-gefendr ok endr-gefendr erosk lengst vinir, Hm. 40; þeir er í nánd erusk, those who are neighbours, 655 xxi. 3; þótt þau sésk eigi hjóna, though they be not man and wife, K.Þ.K. 158; ok városk góðir vinir, were good friends, Fms. xi. 39, 89; ok várusk þeir fóstbræðr, 55.

V. as to the poët. medial form, erumk, várumk (see ek C), the following instances are from the poems of Egil: grimmt várumk hlið, the breach was cruel to me, Stor.; erumk-a leitt, it is not to me, Eg. (in a verse); erumka þokkt þjóða sinni, see sinni II; mærðar-efni erumk auð-skæf, Ad.; mjök erum(k) tregt tungu at hræra, it is hard for me to move the tongue, Stor. 1; (hence one might correct the end verse of that poem into nú ‘erumk’ torvelt, for the modernised nú ‘er mér’ torvelt); blautr erumk bergi-fótar borr, Eg. (at the end); to which add, þat erumk sennt, it is told us, Bragi; lyst várumk þess, I had a longing to, Am. 74; ván erumk, ‘a hope is to me,’ I hope, Fagrsk. 122; the phrase, títt erumk, ’tis ready to me, Eb. (in a verse).

VI. part., allir menn verandi ok eptir komandi, Dipl. i. 3; æ-verandi, everlasting, Hom. 107; hjá-verandi, being present, Vm. 47; nær-verandis, present; engi nær-verandis maðr, öllum lýð nær-verandis, Th. 77; klerkar ok nær-verandi leikmenn, Mar.; at upp-vesandi sólu, at sunrise, N.G.L. i. 4; verandi eigi úminnigr, being not unmindful, Fms. v. 230.

vera, u, f.

1. = væra, a shelter; at þeir hefði né eina veru (comfort) af eldinum, Eb. 100 new Ed. (v.l. 9): a mansion, í míns föðurs húsi eru margar verur, John xiv. 2: in the allit. phrases, eigi vist né veru, Fb. iii. 457; hvárki vist né veru, Grett. 142 new Ed.; vist né væri, Fb. iii. 52; ef hann á sér í vá veru, Hm. 25.

2. [vera = to be], a dwelling; seg mér í hverjum staðum þín vera er, Barl. 79; skaut í hug honum vesöld sinnar veru, 196.

veraldar-, see veröld.

verald-ligr, adj. worldly, secular, Fms. vii. 88, Anecd. 38, K.Á. 50, 220. Edda (pref.), Gþl. (pref. viii), N.T., Vídal., passim in eccl. usage.

veran, f. being, essence, an eccl. word; ein veran of eitt líf, Stj. 19; af Guðligri veran, 31.

ver-bergi, n. an abode of men = herbergi (q.v.), Stor. (a ἅπ. λεγ.)

ver-bróðir, m. a husband’s brother, brother-in-law, D.N. v. 388.

ver-búðir,† f. pl. sheds or booths in which fishermen live, Eggert Itin.

VERÐ, n. [Ulf. wairþs = τιμή; A.S. weorð; Engl. worth; Germ. werth; Dan.-Swed. værd, värd]:

—worth, price; taka hey ok mat ok leggja verð í staðinn, Nj. 73, Ísl. ii. 140; þrenn verð, Ld. 30, Hkr. iii. 408; bjóða tvenn verð, Ld. 146; gjalda verðit í gulli, Fms. vi. 248; selja við verði, v. 221, Fs. 151; halda til verðs, to put out for sale, Ó.H. 139; marka verð á e-u, to fix the price, Grág.; leggja verð á bókina, to tax, Bs. i. 248 (cp. leggja lag á varning, Ísl. ii. 126).

verða, u, f. the ‘ward,’ the bulwarks of a ship which ward off the waves; hrími stokkin verða hrökk, Arnór, (also called varta.)

VERÐA, pres. verð, verðr, verð; pret. varð, vart (mod. varðst), varð; pl. urðu; subj. yrði: imperat. verð; part. orðinn; pl. orðnir, spelt phonetically ornir, Niðrst. 6: in later vellums occur freq. the forms vurðu, vyrði, vorðinn, see Introd.; but the old poets use it for alliteration as if it began with a vowel: with neg. suff. verðr-at, Fm. 6; varð-at, Vþm. 38; urðu-a it, Gh. 3; urðu-t. Lex. Poët.: [Ulf. wairþan = γίγνεσθαι, ἔσεσθαι; A.S. weorðan; Old Engl. worth, as in the phrase ‘woe worth the day!’ Germ. werden; Dan. vorde; Swed. varda.]

A. To become, happen, come to pass; sá atburðr varð, at …, Ó.H. 196; varð hitt at lyktum, at …, 191; ef svá verðr, at …, Al. 20; ef svá verðr (if it so happen), at ek deyja, Eg. 34; fundr þeirra varð á Rogalandi, 32; mörg dæmi hafa orðit í forneskju, Ó.H. 73; varð þar hin snarpasta orrosta. Eg. 297; at því sem nú er orðit, Blas. 46; þá varð (arose) hlátr mikill, id.; varð óp mikit, Nj.; þat varð um síðir, and so they did at last, 240; er þetta allvel orðit, well done, well happened, 187; þau tíðendi eru hér vorðin, Fms. iv. 309 (orðin, Ó.H. 139, l.c.); þat varð ekki, but it came not to pass, Nj.

2. adding dat. to happen, to befall one; þat varð mér, it befell me, Ísl. ii. (in a verse); varð þeim af in mesta deila, Nj. 189; Eyjólfi varð orðfall, speechlessness befell E., he faltered, 225; þat varð Skarphéðni at stökk í sundr skóþvengr hans, 145; urðu þeim þegar in sömu undr, 21.

3. to blunder, make a slip; þat varð þinni konu, at hón átti mög við mér, Ls. 40; sjaldan verðr viti vörum, Hm. 6; þat verðr mörgum manni at um myrkvan staf villisk, Eg. (in a verse); skalat honum þat verða optarr enn um sinn … ef eigi verðr þeim optarr enn um sinn, Grág. (Kb.) i. 55; e-m verðr Þorf e-s, to come in need of, Hm. 149; ef þeim verðr nökkut er honum hefir fylgt, if anything should befall them, Hom. 65; annat man þér verða (another fate, death, will be thine), enn þú sprongir, Sturl. iii. 225; cp. verða úti, to perish in a storm from cold, Fms. vii. 122; sumir urðu úti, Bs. i. 71; verða til, to perish.

4. to happen to be, to occur, or the like; í læk þann er þar verðr, in the brook that happens to be there, Eg. 163; holt þat er þar verðr, 746; varð þá enn brátt á er þvers varð fyrir þeim, þá kölluðu þeir þverá, 132; varð fyrir þeim fjörðr, they came on a fiord, 130; verða á leið e-s, to be in one’s path, happen to one, Ó.H. 181; taka þat sem á leið hans verðr, Grág. ii. 346; verða á fætr, to fall on one’s, feet, Fb. iii. 301; verða ek á fitjum, Vkv. 27; þeim þótti honum seint heim verða, Fbr. 8 new Ed.: verða brottu, to leave, absent oneself; þeir sá þann sinn kost líkastan at verða á brottu, Fms. vii. 204; verð í brottu í stað, begone, Fs. 64: verða úti, id., Nj. 16.

II. followed by a noun, adjective, participle, adverb, as predicate; þá verðr þat þinn bani, Nj. 94; hann varð tveggja manna bani, he became the bane of, i.e. slew, two men, 97; hann mun verða engi jafnaðar-maðr, Ld. 24; ef hann vyrði konungr, Fms. i. 20; verða biskup, prestr …, Bs. i. passim; ok verðr eigi gjöf, ef …, it becomes not a gift, if …, Grág. (Kb.) i. 130; verða þær málalyktir, at …, the end was that …, Nj. 88: verða alls hálft annat hundrat, the whole amount becomes, Rb. 88; honum varð vísa á munni, Fms. xi. 144; varð henni þá ljóð á munni, Fb. i. 525; þat varð henni á munni er hón sá þetta, Sd. 139: hví henni yrði þat at munni, Fms. xi. 149; þá er í meðal verðr, when there is an interval, leisure, Skálda (Thorodd): cp. the mod. phrase, þegar í milli veiðr fyrir honum, of the empty hour; varð Skarpheðinn þar í millum ok gaflhlaðsins, S. was jammed in between, Nj. 203; prob. ellipt. = verða fastr.

2. with adjectives, to become so and so:

α. verða glaðr, feginn, hryggr, to become glad, fain, sad, Fms. i. 21, viii. 19, passim; verða langlífr, to be long-lived, Bs. i. 640; verða gamall, to become old, Nj. 85; verða sjúkr, veykr, to become sick; verða sjónlauss, blindr, to become blind, Eg. 759; verða ungr í annat sinn, Fms. i. 20; verða varr, to become aware (see varr); verða víss, Nj. 268; verða sekr, to become outlawed; verða vátr, to become wet, 15; verða missáttr við e-n, Landn. 150 (and so in endless instances): in the phrase, verða dauðr, to die; dauðr varð inn Húnski, Am. 98; áðr Haraldr inn Hárfagri yrði dauðr, Íb. 6; síðan Njáll var(ð) dauðr, Nj. 238, and a few more instances, very freq. on Runic stones, but now obsolete.

β. with participles; verða búinn, to be ready, Fms. vii. 121; verða þeir ekki fundnir, they could not be found, Gísl. 56; verða staddr við e-t, to be present, Eg. 744; in mod. usage with a notion of futurity, e.g. eg verð búinn á morgun, I shall be ready to-morrow; eg verð farinn um það. I shall be gone then: with neut, part., járn er nýtekit verðr ór afli, just taken out of the furnace, Sks. 209 B; varð ekki eptir honum gengit, he was not pursued, Nj. 270; þeim varð litið til hafs, they happened to look, 125; honum varð litið upp til hlíðarinnar, 112; blóð varð eigi stöðvat, the blood could not be stopped, Fms. i. 46, Nj. 210.

γ. phrases, e-m verðr bilt, to be amazed, Edda 29, Korm. 40, Nj. 169; verða felmt, 105; verða íllt við, hverft við, id.; Kolbeini varð ekki fyrir, K. lost his head, was paralysed, as if stunned, Sturl. iii. 285.

3. with adverbs or adverbial phrases; ef þat bíðr at verða vet, Hm.; ma þetta verða vel þótt hitt yrði ílla, Nj.; verða verr enn til er stýrt, Róm. 321; hann varð vel við skaða sinn, bore it well, like a man, Eg. 76, Nj. 75; faðir hans varð ílla við þetta (disliked it), ok kvað hann taka stein um megn sér, Fær. 58; jarl varð ílla við þetta, was much vexed by it, Fms. ix. 341; varð hann údrengiliga við sitt líflát, Ld. 234; hvernig varð hann við þá er þér rudduð skipið, Ó.H. 116; hversu Gunnarr varð við, how G. bore it, Nj. 82; verra verðr mér við, enn ek ætla at gott muni af leiða, 109; mér hefir orðit vel við þik í vetr, I have been pleased with thee this winter, Fms. vii. 112; eigi vildi ek svá við verða blóðlátið, fiskbleikr sem þú ert—Ek ætla, segir hinn, at þá myndir verr við verða ok ódrengiligar, 269; þar varð ílla með þeim, things went ill with them, they became enemies, Nj. 39: to behave, varð engum jafnvel til mín sem þessum, Fms. vii. 158; hann lætr sér verða á alla vega sem bezt til Áka, xi. 76; hann lét henni hafa orðit stórmannliga, Hkr. iii. 372.

III. with prepp.,

—verða af; hvat er orðit af e-u, what is come of it? where is it? of a thing lost; segðu mér þat, hvat varð af húnum mínum, Vkv. 30; hvat af motrinum er orðit, Ld. 208; nú hverfr Óspakr á brott svá at eigi vitu menn hvat af honum verðr, Band. 5; varð ekki af atlögu búanda, Ó.H. 184; ekki mun af sættum verða, Fb. i. 126: to come to pass, varð ekki af eptir-för, it came to naught; varð því ekki af ferðinni, Ísl. ii. 247; Símon kvað þá ekki mundu af því verða, S. said that could not be, Fms. vii. 250; ok verðr þetta af, at hann tekr við sveinunum, the end was that at last he took the boys, Fær. 36; eigi mun þér þann veg af verða, Karl. 197:

—verða at e-u, to come to; hvat þér mun verða at bana, what will be the cause of thy death, Nj. 85; verða at flugu, Fas. i. 353 (see ‘at’ C. I. α); verða at undri, skömm, honum varð ekki at því kaupi, the bargain came to naught for him, Al. 7; cp. the mod. honum varð ekki að því, it failed for him:

—e-m verðr á (cp. á-virðing), to make a blunder, mistake; kölluðu þat mjök hafa vorðit á fyrir föður sínum, at hann tók hann til sín, Fs. 35; þótti þér ekki á verða fyrir honum er hann náði eigi fénu, Nj. 33; Þorkell settisk þá niðr, ok hafði hvárki orðit á fyrir honum áðr né síðan, 185; aldri varð á um höfðingskap hans, 33:

—verða eptir, to be left, Rb. 126, Stj. 124, 595; honum varð þar eptir geit ok hafr, Hrafn. 1:

—verða fyrir e-u, to be hit, be the object of; fyrir víginu hefir orðit Svartr, S. is the person killed, Nj. 53; verða fyrir öfund, görningum, to be the victim of, Lex. Poët.: e-m verðr lítið fyrir e-u, it costs one small effort (see fyrir):

—verða til e-s, to come forth to do a thing, volunteer, or the like; en sá er nefndr Hermóðr er til þeirrar farar varð, Edda 37; til þess hefir engi orðit fyrr en þú, at skora mér á hólm, Ísl. ii. 225; en engi varð til þess, no one volunteered, Nj. 86; einn maðr varð til at spyrja, 82; þá verðr til ok svarar máli konungs sá maðr, er …, Odd. 12; hverr sem til verðr um síðir at koma þeim á réttan veg, Fb. i. 273: fengu þeir ekki samit, því at þeim varð mart til, many things happened, i.e. so as to bring discord, Sturl. ii. 17 C; mundi okkr Einari eigi annat smátt til orðit, Hrafn. 9; eigi varð verri maðr til, there was no worse man, Stj. 482:

—verða við, to respond to; bið ek þik at þú verðir við mér þó at engi sé verðleiki til, Barl. 59; at hann beiddi Snorra ásjá, en ef hann yrði eigi við bað hann Gretti fara vestr, Grett. 112 new Ed.; verða við bæn e-s, to grant one’s request, passim.

IV. with infin., denoting necessity, one must, needs, one is forced, obliged to do; þat verðr hverr at vinna er ætlað er, Nj. 10; varð ek þá at selja Hrafni sjálfdæmi, Ísl. ii. 245; eða yrði þeir út at hafa þann ómaga, Grág. (Kb.) ii. 21; þat munu þér þá reyna verða, you must try, Fbr. 23 new Ed.; þar er bera verðr til grjót, where stones have to be carried, Grág. (Kb.) ii. 90; lágu hestarnir í kafi svá at draga varð upp, Eg. 546; en vita verð ek (I must know) hvar til þetta heyrir, Fms. ii. 146; munu þér því verða annars-staðar á leita, Nj. 223; at hann man verða sækja á ókunn lönd, Fms. viii. 19; ok verðr af því líða yfir þat, it must be passed by, Post.; maðr verðr eptir mann lifa, a saying, Fas. ii. 552; verð ek nú flýja, Ó.H. 188; urðu þeir at taka við Kristni, 105; vér höfum orðit til at hætta lífi ok sálu, hefir margr saklauss orðit at láta, sumir féit ok sumir fjörit, 31, 32; vér munum verða lifa við öðrum veiði-mat, Hým. 16; verða at skiljask við e-n, Skv. 1. 24: the same verb twice, þá varð ek verða hapta, then came I to become a prisoner, Gkv. 1. 9; eg verð að verða eptir, I must stay behind.

B. Peculiar isolated phrases, in some of which ‘verða’ is probably a different word, viz. = varða (q.v.), having been confounded with verða; thus, verða, verðr (= varða, varðar), to be liable, are frequent occurrences as a law phrase in the Grág.; svá fremi verðr beitin, ii. 226; þeim manni verðr fjörbaugs-garðr, er …, 212.

2. the phrase, eigi verðr (= varðar) einn eiðr alla, see eiðr; also ymsar verðr sá er margar ferr, in many warfares there will be some defeats, Eg. 182.

3. to forfeit, lose, prop. of paying a fine or penalty; heit ek á þann félaga er mik lætr eigi slíkt verða, Vápn. 11; æti þik ormar, yrða ek þik, kykvan, that snakes ate thee alive, and that I lost thee, Am. 22; fullhuginu sá er varð dróttinn, the brave man bereft of his master, Sighvat (Ó.H. 236); ek hefi orðinn þann guðföður, er …, I have lost a godfather who …, Hallfred (Js. 210); hér skaltú lífit verða, here shall thou forfeit life, i.e. die, Sturl. iii. (in a verse).

4. the law phrase, verða síns, to suffer a loss; leiglendingr bæti honum allt þat er hann verðr síns fyrir lands-drottni (i.e. verðr missa), whatever he has to lose, whatever damage, Gþl. 362; þræll skal ekki verða síns um, N.G.L. i. 85; allt þat er hann verðr síns í, þá skal hinn bæta honum, Jb. 207 A; hann kvað þá ekki skyldu síns í verða (varða Ed.) um þetta mál, they should lose nothing, Rd. 253: vildi hann (viz. Herode) eigi verða heit sitt (= fyrir verða?), he would not forfeit, break his vow, Hom. 106.

C. Reflex.; at þær ræður skyldi eigi með tjónum verðask, to be lost, forgotten, Sks. 561 B.

2. recipr.; bræðr munu berjask ok at bönum verðask, Vsp. (Hb.); þá er bræðr tveir at bönum urðusk, Ýt. 11.

3. part.; eptir orðna þrimu geira, Ód.; hluti orðna ok úorðna, past and future, MS. 623. 13; kvenna fegrst ok bezt at sér orðin, Nj. 268; þeir vóru svó vorðnir sik (so shapen, Germ. beschaffen), at þeir höfðu …, Stj. 7; þeir eru svá vorðnir sik, at þeir hafa eitt auga í miðju enninu, 68.

Verðandi, f. the ‘Being,’ the Weird, the name of one of the Norns, Vsp.

verð-aurar, m. pl. a medium of payment; gjalda fénað verðaurum, N.G.L. ii. 127, D.N. i. 89; selja ok kaupa verðaurum, Sks. 468; leysa óðal með verðaurum, Gþl. 290; þeim þræli skal hann frelsi gefa er hann hefir fulla verðaura fyrir fundit, Grág. i. 358; taka verðaura af e-m, 272.

verð-gangr, m., proncd. and spelt ver-gangr, [verðr], a going begging one’s food; stefna e-m um vergang, Ld. 350; sá maðr er á verðgangi er alinn, Grág. i. 178, 225.

verð-geta, u, f. an entertainment, fare, Fbr. 37, Glúm. 354.

verð-gjöf, f. a giving a meal, K.Þ.K. 88.

verð-hald, n. = varðhald, Karl. 378.

verðing, f. a taxing; leggja sæmd sína í verðing við e-t (= veð), Lv. 7, v.l.

verð-kaup, n., but verk-kaup (q.v.) better, a reward, Sd. 170; hafa at verðkaupi, Ísl. ii. 199, v.l.

verð-keyptr, part. purchased, Fms. i. 281.

verð-lag, n. a price, tax; leggja verðlag á e-t.

verð-laun, n. pl. a reward, H.E. i. 484.

verð-launa, að, to reward, Am. 30.

verð-lauss, adj. valueless, Ám. 28, N.G.L. i. 89, Stj. 155.

verð-leikr (verð-leiki), m. merit, desert, Hom. 37, Stj. 157; eptir sínum verðleika, Gþl. 40: esp. in plur., með verðleikum, Barl. 18; eptir verðleikum, after one’s deserts, Fms. xi. 124; hafa verðleika til e-s, to deserve, v. 55 (verðleik, Ó.H. 205, l.c.); at Bárðr hefði verðleika til þess er hann var drepinn, Eg. 226; er af sínum verðleikum þágu af Guði, Barl. 64; með bæn ok verðleikum ins helga Nonni, 89; fyrir verðleika þeirra sinna dýrðlinga. Fms. i. 232; verðleikum betr, Gullþ. 48; eptir engum verðleikum, Anal. 236.

verð-ligr, adj. valuable, Barl. 121, Bs. i. 99.

verð-lykning, f. a discharge, payment of the price, Jb. 222, Gþl. 290.

VERÐR, m., gen. verðar; older form virðr, Grág. ii. 92, Hm. 31: [cp. Ulf. wairdus = ξένος; Germ. wirth; the word remains in Dan. nadver, Swed. natt-värd, = the Lord’s Supper]:

—a meal, prop. a portion of food, Hým. 16; fá árliga verðar, Hm. 32; sá er um verði (during a meal) glissir, 30; enn vari gestr er til verðar kemr, 4, 7; hrósa árligum verðinum, Hbl. 4; hverr bóandi er skyldr at gefa þriggja nátta verð hjóna sinna, K.Þ.K.; gefa einn karlmanns-verð fátækum manni, Dipl. ii. 14; þann inn helga verð, the holy meal, 625. 196; ef deildr er verðrinn, Bjarn. 27; ef hann er vís-vitandi at verði eðr at virði við hann, Grág. ii. 92; en at virði vrekask, Hm. 31; nátt-verðr, dag-verðr (dögurðr), máls-verðr, búðar-vörðr (qs. búðar-verðr); úlfs verðr, hrafns verðr, wolf’s, raven’s meal, i.e. prey, Lex. Poët.; sleipnis verðr, ‘horse’s meal,’ i.e. hay, Ýt.; verð-gjafi hrafns, or verð-bjóðr, the raven’s meal-giver, i.e. a warrior, Lex. Poët.

VERÐR, adj. [Ulf. wairþs = ἱκανός; A.S. weorð; Engl. worth; Germ. werth; Dan. værd]:

—worth, with gen., Grág. i. 362; meira þykki mér verð vinátta þín, Nj. 74; hitt þykki mér meira vert, er hann tók Dyflinnar-ferð á sik, Fms. vi. 98; smá-sveini, sem yðr mun þvkkja lítils verðr hjá yðr, vii. 158; mikils verðr, much worth, Ld. 18; svá þótti honum mikils um vert, he took it so much to heart, Orkn. 286; mikils verðr, lítils verðr, einskis verðr, etc., passim;

ú-verðr, unworthy.

2. worthy; þá þykkja þeir Guði ljúfir ok verðir. loved of God, and worthy, Hom. 159: deserving, þú værir þess verðust kvenna, Skv. 3. 32; ek em ekki at þér gjafa verðr, Bjarn. 55; launa þér sem þú ert verðr, Eg. 239; minni verða launin en vert væri, Nj. 10; sem vert er, Fms. i. 85; þess væri vert, at …, it would be right, Nj. 73; verðr til e-s, worthy of, Stj. 496.

-VERÐR, adj. [Ulf. -wairþs, only in compds; A.S. -weard; Engl. -wards; Germ. -wartz, -wartig; Lat. vertere, versus]:

—-wards, only in compds; austan-verðr, eastwards; norðan-verðr, sunnan-verðr, vestan-verðr, framan-verðr, innan-verðr, útan-verðr, ofan-verðr, önd-verðr, qq. v., etc.

verð-skapr, m. esteem, Bs. i. 879.

verð-skulda, að, (or older form verð-skylda, H.E. i. 498), to deserve, Fms. xi. 445, passim in mod., esp. eccl. usage.

verð-skuldan (verð-skyldan, Stj. 83), f. merit, Fms. xi. 445 (v.l.), Pass. 24. 10, Vídal.

verðugr, adj. worthy, with gen., K.Á. 49.

2. deserved; sem verðugt var, Bs. i, Fms. ix. 435, passim; mostly used in later writings, never in old poems, ‘verðr’ being the old word. In Hdl. 2 read ‘verðungu’ for ‘verðugr.’

verðu-liga, adv. deservedly, Stj. 43, 213, Barl. 115.

verðu-ligr, adj. deserved, Barl. 148.

verðung, f. [from verð = pretium], a king’s body-guard, ‘king’s men,’ a body in the king’s pay, = hirð, q.v.; the word is only used in poets, Edda (Gl.), Hkv. 1. 9, Helr, 11, Skv. 3. 41, Hallfred, Sighvat, passim, see Lex. Poët.

Ver-dælir, m. pl. the men from the Norse county Vera-dalr, Fms.

ver-faðir, m. a husband’s father, father-in-law, D.N. v. 446.

ver-fang, n. the taking a husband, marrying. Helr. 13, Róm. 195.

ver-fákr, m. a sea-steed, i.e. a ship, Lex. Poët.: in prose ironic., but misapplied in Fbr. 156; the word is only poët.

verga, að, [A.S. wæreg], to soil; ek hafða hreinan serk, en hennar var vergaðr, Trist. 11; hleypti þrællinn hjá Þórarni, svá klæði hans verguðusk (vörguðust Ed. less correct), Lv. 112.

ver-gangr† = verðgangr, Boll. 350.

ver-gjörn, f. adj. libidinous, of a woman, Ls. 17, 26, Fms. xi. 21.

vergr, adj. soiled, dirty; teðja vel garða, vinna it vergasta, to do thdirtiest work, Akm. 59.

verja, u, f. [verja = to wear], an outer garment, an outer frock; í síðri verju, Fbr. 156; annat verja en annat hit, Sd. 157; úlfalda verjur (but see vera), Stj. 181.

VERJA, pres. ver, pl. verjum; pret. varði; subj. verði; part. variðr, varðr, varinn: [Ulf. warian = κωλύειν; A.S. werjan; Chaucer werye, were; Germ. wehren; Dan. værge]:

—to defend; verja sik … hvárt þú verr þik lengr eðr skemr, … verja sik vel ok fræknliga, Nj. 116; verja sik eðr gefask upp, 124; verja sik eðr Helga, 136; verja hendr sínar, 47, 84 (hönd III. 2); verja land fyrir e-m, Fms. i. 23; at jarl verði landit fyrir víkingum, 192.

2. in law; verja mál, to defend, opp. to sækja; var málit hvárki sótt né varit þaðan af, Nj. 37; ek skal svá mál þetta verja sem ek veit réttast …, 239; vera variðr, varðr sök, enda er hann varðr sökinni, Grág. i. 56; ok er hann variðr sökinni, ii. 36: the law phrase, verja e-t lyriti, to set a veto on, forbid, Grág. passim (see lyritr): also ‘verja’ absol., ‘lyriti’ being understood, Grág. (Kb.) ii. 81, Nj. 87, 240.

3. verja e-t, or verja e-m e-t, to guard a place, hold it against a comer; Egill varði dyrrnar, held the door, Eg. 239; af vörn drengiligri er Ormrinn var variðr, Fms. x. 364; verja þeim bæinn, viii. 72; þeir ætluðu at verja konungi land, i. 306; at vísu ætla ek at verja þér ríki mitt, ix. 424; úvinir þeirra ætluðu at verja þeim vígi þingvöllinn, ii. 234; ok beiddi at þeir verði honum eigi vígi land sitt, vii. 180; fylkja þar liði mínu ok verja þeim vígit, Nj. 228; eða ætlar þú at verja mér skarðit, Ölk. 37; at hann skyldi eigi verja Rögnvaldi jarli þann hlut ríkis er hann átti, Orkn. 394.

II. reflex. to defend oneself; þeir vörðusk með drengskap, Fms. i. 104; hann varðisk vel, Nj. 122; svá varðisk hann vel, … varðisk hann þá með annarri hendi, 64; tók hann þá einn þeirra ok varðisk með, Fms. vi. 110; mun ek þér eigi vápnum verjask, ii. 257; hann varð upp at standa ok verjask þeim, xi. 279; mætti hann finn-gálkni ok varðisk því lengi, defended himself against it, braved, fought it a long time, Nj. 183; eitt lopt þat er þeim þótti sem lengst mundi verjask mega, Fms. xi. 117; þá versk hann sökinni, Grág. (Kb.) i. 43.

B. Though similar in inflexion this word is etymologically distinct from the preceding, having had a radical s, which has since been changed into r; this is seen from the Goth.: [Ulf. wasjan = ἀμφι-εννύναι; A.S. werjan; Engl. wear (clothes); akin are Lat. vestis, Gr. Ϝεσθής; perh. also the Icel. váð, cp. Hel. wadi = Lat. vestis and wadjan = vestire, a contracting of vast- or vasd- into vâd- instead of assimilating into dd: in vesl, a cloak, the s has been preserved]:

—to clothe, wrap, enclose; verja e-n armi, to embrace, fold in one’s arms, Hm. 164, Hkv. Hjörv. 42; verja e-n faðmi ljósum, … varði hvítan háls Völundar, Vkv. 2; hann varði mey varmri blæju, Og. 7; ok léttliga líni verðit, Gkv. 3. 2 (both the latter phrases refer to a wedding); vexa vel blæju at verja þitt líki, to shroud thy body, Am. 101.

2. to mount, of metalwork; skutla silfri varða, Rm. 29; af gulli vörðu altari, a gold-adorned altar, Geisli; sverð varið gulli, Hkv. Hjörv. 8.

3. part. fagr-variðr, fair-dressed, Vkv. 37; brúðr baug-varið, a ring-wearing bride, Hkv. 2. 33; grætr þú, gull-varið, thou gold wearer, clad in gold, 43; málmr hring-variðr, gold-enamelled metal, Skv. 3. 64; dreki járni varðr, iron-mounted; jarn-varðr yllir, Darr.; örkin var gulli varið útan, Ver. 22.

4. verja sverði, to wield the sword, Hðm. 8.

II. metaph. to invest money, lay out; varði Ingólfr fé þeirra til Íslands-ferðar, Landn. 32; selr jarðir sínar ok verr fénu til útan-ferðar, Ld. 158; hann hafði varit þar til fé miklu, Eg. 79; verja varningi, Barl. 68; verja aurum sínum í gimsteina, 623. 19; hann verr sumt í gripi, O.H.L. ch. 56; verja fé sínu í lausa-eyri, Eg. 139; hann er sjálfs síns líf ok líkam (lífi ok líkama) varði, Magn. 468; fimtán hundruð varið í Norrænan eyri, Lv. 25; þeir vörðu varningi sínum í trausti Arinbjarnar, Eg. 465; fengu þeir fullendi fjár, allir þeir er nakkvat höfðu at verja, Fas. ii. 513; var enn tírætt hundrað úvart, not used up, D.N. ii. 154; þeir menn er vart hafa til Grænlands, who have invested money in coasting Greenland, Grág. (Kb.) ii. 197; nú leggja menn félag sitt ok verja ór einum sjóð, Jb. 406; vænti ek at ek hafa því vel varit, that I have made a good bargain, Ld. 284; veit ek at því mun öllu bezt varit er ek hefi gört til þakka yðvarra, Eg. 63; þykkir honum því ílla varit, er …, Fms. xi. 58.

2. to exert oneself; en með því at hann varði sér mjök til, þá spruttu honum fætr á jakanum, but as he strained himself much, his feet slipped on the ice, Eb. 238.

III. reflex., hann tók mikit kaup … honum varðisk þat svú, at hann hafði mat ok klæði, ok ekki um þat fram, Sturl. i. 146 C; hversu versk fénu, how does the money increase? Fms. vi. 238.

2. part. varit; áttú svá til varit of menn, at …, than art so provided with men, that …, Nj. 55; þú átt til þess varit, that is thy nature, Ölk. 35 C; örorðr muntú, áttú ok lítt til þess varit, Fms. iv. 257; son Melkorku var sköruligr, enda átti hann til þess varit, Ld. 82; fullvel ætta ek til þess varit, Mkv., see fara A. VI. 2. β: the participles of the two verbs fara and verja having here been confused with one another.

verjandi, part. a defender, in law, Grág. passim.

VERK, n. [Ulf. ga-waurki = πραγματεία, κέρδος, and waurstu = ἔργον; A.S. weorc; Engl. work; cp. orka and yrkja, for-urtir, for-átta, qq. v.; Gr. ἔργον, qs. Ϝέργον, is from the same root]:

—work, business; vera á verki, to be at work, Eg. 744; verks í gjarn, Fb. i. 521, passim.

2. a piece of work; var þat meira verk en hón hugði, Bs. i. 611; verk hefi ek hugat þér, Nj. 12; skipta verkum með húskörlum, Ld. 98; hálfs mánaðar verk, Dipl. v. 5; þriggja vikna verk, iv. 9; verk húskarla, Nj. 107, Eluc. 7: of literary work, composition (= verki), Skálda (pref.)

3. a deed, work, esp. in pl.; eptir verk þessi, Nj. 85; slík verk hafa verst verit unnin, 184; bann-settum verkum, K.Á. 226; verk þykkja þín verri miklu, Hým.

Compds:

I. gen. sing.:

verka-efni, n. pl. = verkefni, Fbr. 19, v.l.

verka-fall, n. a failure in doing one’s work, Gþl. 398.

verka-kaup, n. wages, = verkkaup, Grág. i. 148, Fms. i. 215, viii. 200.

verka-kona, u, f. a workwoman, servant, Sd. 182, Fms. vii. 233.

verka-laun, n. pl. a reward, Sd. 179.

verka-lýðr, m. pl. workpeople, Hkr. i. 141.

verka-maðr, m. a workman, labourer, Gþl. 512.

verka-nauð, n. a heavy task, Stj. 247.

verka-tjón, n. a loss in work, Gþl. 514.

II. sing.:

verks-færi, n. implements, = verkfæri, Ísl. ii. 329.

verks-háttr, m. work-management, plan, Eb. 150.

verks-of-merki, verks-um-merki, n. pl. (mod. sounded vegs-um-merki), traces of work, esp. in a bad sense, of marks of a devastation, slaughter, or the like; in the phrase, sjá v.; spelt vegs-um-merki, Fb. i. 209, ii. 159, Nj. 28, Fms. iv. 303, Sturl. i. 43 (Cod. C. vegs-of-merki); but verks-of-merki, Nj. 28 (Cod. B = Kalfalækjar-bók), which is no doubt the true form.

verks-vit, n. cleverness in work; hann hefir gott verksvit; hafa ekki verksvit.

B. Real compds:

verk-dagr, m. a work-day, Rb. (1812) 48, Fb. ii. 334 (in a verse).

verk-efni, n. pl. work to be done, a task, Bjarn. 43.

verk-fákr = verkhestr, Fbr.

verk-færi, n. an implement, tool, esp. of household or farming implements, Vm. 72, Rd. 274; laust hann örninn með verkfærinu er hann hafði í hendi, Bs. i. 350, passim in mod. usage; búsgögn ok verkfæri, Jb. 166.

verk-færr, adj. able to work, Eb. 256, Bs. i. 336.

verk-hestr, m. a cart-horse (mod. púls-hestr), Vm. 18, Landn. 84.

verk-hús, n., in verkhús-bryti, a steward, foreman of work, N.G.L. i. 162.

verk-kaup, n. wages, Fms. ii. 42, Ísl. ii. 199, Greg. 4, Stj. 177; the mod. but less correct form mostly verðkaup, e.g. Luke vi. 35; yðar verðkaup er mikit á himni, 23.

verk-kona, u, f. a workwoman, maid-servant, Bjarn. 29.

verk-laginn, part. skilled, expert in work.

verk-lagni, f. skill in work.

verk-laun, n. pl. wages, N.G.L. i. 73.

verk-leiga, u, f. wages, Jb.

verk-ligr, adj. (verk-liga, adv.), working, Sks. 627, v.l.

verk-lund, f. a mind for work; in lítill verklundar-maðr, Grett. 129 A.

verk-maðr, m. a workman, labourer, servant (= vinnumaðr), Fms. ii. 230, vii. 217, Ísl. ii. 329, Landn. 162, Nj. 55, Hkr. ii. 356, Edda 48; hón var verkmaðr mikill, a good worker, Lv. 74; verkmanna dyrr, the servants’ door, Fs. 72.

verk-nauð, f. = verkanauð, Stj.

verk-reki, a, m. one who does another’s work, Thom. 450.

verk-smíð, f. craft, work, in timber or metals, Ísl. ii. 321 (verksmíð mikinn is undoubtedly an error for mikla); engi var hann verksmíðar-maðr, no craftsman, Band. 3 new Ed.

verk-stjóri, a, m. a ‘work-steerer,’ overseer, Nj. 52, Stj. 255, Fb. ii. 206.

verk-stjórn, f. supervision, overseeing, of a work, Bs. i. 711, Eg. 93.

verk-viðr, m. ‘work-timber,’ Gþl. 346.

verk-þjófr, m. a ‘work-thief,’ a trifle that makes one lose much time.

verk-þræll, m. a ‘work-thrall,’ slave, Hkr. i. 25, Fbr. 83 new Ed.

verk-önn, f. business, Hom. (St.)

verka, að, to work, esp. as a law term; verka til e-s, to work towards, deserve, Hom. 89, 117; þess manns er áðr hefir til úhelgi sér verkat, to make oneself by one’s deeds, Grág. ii. 10, Orkn. 216; til þessa hefir þú þér verkat, Bs. i. 452.

2. verka fisk, to dress fish, i.e. split it up, dry and prepare it, a fisherman’s term, and hence to cleanse a thing. II. reflex., verkask til e-s, H.E. i. 238.

verk-bitinn, part. ‘wark-bitten,’ dead from sickness, Ýt.

verki, a, m. a work, esp. composition, verse-making; fornskálda verka, Edda i. 612; smá hana með úfögrum verka, with a libel, Fms. ii. 248; enda varðar þeim er nemr þann verka, Grág. ii. 148; greypan verka, Fas. ii. (in a verse); Þorkell bað hann hætta verkanum, Fb. i. 500.

verkja and virkja, t, to feel ‘wark,’ i.e. pain: impers., eigi er sá heill er í augun verkir, a saying, Fbr. 75; virkir (sic) mik í höfuðit, Stj. 614; er hón víndrukkin eða virkir hana í höfuð, Karl. 56; sárit virkti hann mjök, Str. 5.

verk-lauss, adj. painless, Fms. ii. 188, viii. 444, Hkr. i. 35, Bs. 1. 462.

verknaðr, m. a work, business, Eg. 714; taka upp verknað, to take to some work, Ld. 34; ek hefi haft um-önnun ok verknað hér, Lv. 74; Halla í verknaði (a woman’s handiwork) ok bókfræði, Bs. i. 138; ú-verknaðr, q.v.

verk-óði, adj. mad with pain, Gísl. 133; var hón síðan verkóða nótt alla, Bs. i. 340; en er hann vaknaði þá var hann verkóði, 329.

VERKR, m., gen. verkjar, pl. verkir, [A.S. wærc; North. E. wark, in head-wark, belly-wark, etc.; Dan. værk]:

—a ‘wark,’ pain; ala börn við sárleik ok verki, Ver. 5; una sér hvergi fyrir verkjum, Bjarn. (in a verse); var verkrinn at ákafari í augunum, … eptir þat tók ór verk allan ór augum hans, Bs. i. 336; hafði fár-verki, 339; vaknaði við þat at hón hafði æði-verk í augum … tók þá verk ór augum henni, 340; lýstr í sárit verkjum, Fms. viii. 339; ok kemr verkr á hendr henni, if she is taken ill, N.G.L. i. 358; augna-verkr, fóta-verkr, hand-verkr, iðra-verkr, sjó-verkr, bein-verkr, höfuð-verkr, bak-verkr, lenda-verkr, hlustar-verkr, fár-verkr, æði-verkr, of-verkr, etc.

ver-laus, f. adj.

I. [verr, m.], without a husband, Mar. 1061, Skv. 3.

II. [ver, n.], without a case; dúnbeðr verlauss, D.N. iv. 457.

ver-liðar, m. pl. men; vinr verliða. friend of men, i.e. Thor, Hým.

VERMA, d, [varmr], to warm, heat; sólina til at birta ok verma veröldina, Fb. i. 438; sól skal lýsa allan heim ok verma, Sks. 10 new Ed.; sól vermir döggina, Fms. v. 344; vermði hón vatn til at fægja sár, Ó.H. 222; liggja nær honum ok verma hann, Sks. 758. 1 Kings i. 4; Egill fór til elds at verma sik, Eg. 759, 762; konungr kom til eldanna ok vermðu menn sik þar um hríð, Fms. ix. 353.

ver-maðr, m. (see ver, the sea), Bs. ii. 325;

vermanna-stöð, a fishing-place, Landn. 55, v.l.

Vermar, m. pl. the men from Verma-land in Sweden, Fms.:

Vermskr, adj. from the (Swedish) county

Vermaland, Eg 582:

Verma, u, f. the name of a Norse river, Fb. i. 23.

vermi, a, m. warmth; án verma eðr yl, Sks. 210 E; leita sér verma Nj. 267; hafa verma af eldinum, Eb. 100 new Ed., v.l. 9; hann skyldi eigi kala eptir þann verma er hann hafði fengit af reiðinni, Art. 15; at hann mætti fá verma af hennar heitu hörundi, Stj. 548;

vermis-steinn, a ‘warming stone,’ kept to warm milk and the like, see Lv. ch. 21 (cp. höfðu hvárki á því kveldi ljós né steina, Eb. ch. 54).

vermi-kveisa, u, f. a colic.

vermir, m. = vermi; það er skamm-góðr vermir, that is but a brief warmth, i.e. that will not last long, said of a temporary contrivance.

vermsl, n. [vesl, Ivar Aasen], a spring that never freezes; at hón hafi lagizk af vermslum nökkurum at drekka, Fms. vi. 350: hence the mod. Icel. kalda-vesla, qs. kalda-vermsl, ‘cold-warm,’ of wells that do not freeze all the winter, although icy-cold.

verna, að, to protect, defend, Stj. 3, 178.

vernd, f. [cp. verja, vörn; Swed. värnd], defence, protection, keeping, Fms. vi. 146, 260; til varðveizlu ok verndar, ii. 141; vernd ok hlíf, 184; ef einn maðr röskr er til verndar, Grett. 133 A: an excuse, veita e-u vernd, to excuse, Fms. v. 55; standa þar til verndar í móti, to make excuses, D.N. i. 157: as a law phrase = vörn, Band. 22 new Ed., Flóv. 22.

2. = verndan; eiga vernd á e-u, to have a title, right to, Fms. v. 55.

compds:

verndar-bréf, n. a safe conduct, H.E. i. 386, Dipl. ii. 15.

verndar-lauss, adj. defenceless, H.E. i. 237.

verndar-maðr, m. a protector, Bs. i. 699, Barl. 144, H.E. i. 500.

verndar-stofa, u, f. a licensed ale-house, Hkr. iii. 180.

vernda, að, [cp. Dan. værne om noget], to protect, Fms. vi. 70, Stj. 68, H.E. i. 509, passim in mod. usage.

verndan, f. an excuse, subterfuge, Stat. 245.

verndari, a, m. a protector, defender, Mar., Magn. 504.

VERPA, pres. verp; pret. varp, pl. urpu; subj. yrpi; part. orpinn; vurpu, vyrpi, vorpinn: a medial form verpumk, Vþm. 7: [Ulf. wairpan = βάλλειν; A.S. weorpan; Engl. warp; O.H.G. werfan; Germ. werfen]:

—to throw, with dat.; hvígi er hann skýtr eða verpr, Grág. (Kb.) i. 144; varp af sér klæðum, Fms. vi. 226, vii. 167; hann varp af sér skildinum, Nj. 95; hann verpr sér í söðulinn, 83; hestrinn féll ok varp honum af baki, threw him off, Fms. x. 408; þeir urpu sér jafnan meðal viðanna, Nj. 126; Gísli varp honum á lopt annarri hendi, Fms. vii. 32; mun þér orpit í þann eldinn, 37: absol., ef maðr höggr til manns eða verpr, Grág. (Kb.) i. 144: verpa mæðiliga öndinni (and-varp), to draw a deep sigh, Nj. 272; verpa braut, to throw away, Rb. 126, Mar., Th. 78; verpa til, to add to, Rb. 124; verpa e-u af sér, to throw off, 623. 36.

2. impers. to be thrown; nú verpr tré eða hval á gras upp, Grág. ii. 354; þar varp út údaun miklum, a great stench oozed out, Ísl. ii. 46.

3. phrases; verpa orðum á e-n, to address, Fas. ii. 514; þessi varp orðum á konung, Fms. x. 35; at margir verpi þar góðum orðum á mik, Nj. 179: verpa á e-t, to guess at, calculate (á-varp); var vorpit á þat, at lið Þórðar mundi vera á áttunda hundraði, Sturl. iii. 41, 42, 211; verpa menn svá á, at látizk hafi níu menn, Bs. i; þeir urpu á tvær merkr, Sturl. i. 26, iii. 203.

4. to lay eggs; verpa eggjum, Stj. 77; foglinn varp nær eingi, Bs. i. 350; vali alla þá er í bergum verpa, Gþl. 429; freq. in mod. usage of all kinds of birds.

II. to fence, guard; hinn skal verpa um garði, Gþl. 453; ok urpu Danir Norðmenn inni, shut them in, Fb. iii. 359: to cast up a cairn or the like, verpa haug eptir fornum sið, Gísl. 31; þeir urpu haug eptir Gunnar, Nj. 118; ok vurpu yfir harla mikinn haug af grjóti, Stj. 366; ok var haugr orpinn eptir hann, Fms. xi. 17; síðan lét hann verpa aptr (shut) hauginn, x. 186: verpa vef, to warp a weft; sá er orpinn vefr ýta þörmum, Darr. 2: cp. also hlaðvarpi = the fence round a house: sandi orpinn, wrapped in sand, Sól. 49; allt var sandi vorpit, Bs. i. 308; tré í flæðar-máli sandi orpin, Grág. (Kb.) ii. 124.

2. bent, [cp. Engl. warped, of wood-work]; aldri orpinn, ‘warped with eld,’ i.e. bent with age, Fas. i. 143, Fms. xi. 21, Stj. 374: vera e-m undir orpinn, subject, prop. = Lat. obrutus, Sks. 547 B, Stj. 376: vera eigi upp orpinn fyrir e-m, quite overwhelmed, Fas. iii. 226, Eg. 578, Ld. 144.

III. reflex., urpusk flestir vel við orðsending Dana-konungs, to turn a favourable ear to, yield to the call, Fms. vii. 309; cp. bak-verpask við e-n.

2. middle voice; hvat er þat manna er verpumk orði á, who is it that casts words on me? i.e. speaks to me, Vm. 7.

verpa, t, to edge; verpa skó, to edge or border a shoe (skó-varp).

2. reflex. to warp, shrink, from heat; þilið verpist af hita, and the like.

verpill, m. [Germ. würfel], a die, Grág. ii. 198; verpils tala, a cubic number, Alg. 368; verpils vöxtr, a cubic form, 358;

verpla-kast, a cast of dice, Grág. ii. 158.

2. a barrel, cask; drykkr í verplum, Eg. 196, Fms. vi. 263, ix. 355, x. 233, xi. 34.

VERR, m. [Ulf. wair = ἀνήρ; A.S., Hel., and O.H.G. wer = a man; Lat. vir; the derivation from verja suggested in Edda 107 is fanciful]:

—a man:

1. sing. a husband; Sifjar verr = Thor, Hým. 3, 15, Þkv. 24, Grett. (in a verse); þótt varðir fái sér vers, Ls. 33; þar sitr Sigyn um sínum ver (dat.), Vsp. 39; vildi hón ver sínum vinna ofr-hefndir, Am. 72; hvern myndir þú kjósa þér at ver? Kormak; sof hjá ver þínum, id.; vön vers, Skv. 3. 9; leiða annarrar ver, 40; ganga með veri, to marry, Gkv. 2. 27; vörðr né verr, [nor] ward nor husband, 3. 3; verr spákonu, the husband of a wise woman, Kormak; lirla veri sínum, to sing lullaby for her husband, Fms. vi. 251 (in a verse); vör ok gröm at veri, jealousy for her husband, Ls. 54; frum-ver, one’s wedded husband, Skv. 3. 59: in prose used in law phrases or sayings, svá er mörg við ver sinn vær at varla sér hón af honum nær, Skálda (Thórodd); til er hón kemr í vers hvílu, Grág. ii. 183; verr hennar, 89.

2. in plur. verar, men; þar er vágu verar, Ls. 46; firðar ok fírar ok verar heita landvarnar-menn, Edda 107; sleit vargr vera, Vsp.; vápn-dauða vera, Gm. 8, Sdm. 33; þú ert æ vísastr vera, Vþm. 55; vera týr, the lord of men, i.e. Odin, Gm. 3; verr peim vera enginn, none of men can ward them off, Gsp.; megut þeim varða verar, id.

3. in compds; ver-bróðir, ver-faðir, ver-fang, ver-gjarn, ver-lauss, ver-liðar, ver-öld, ver-sæll, ver-úlfr, ver-þjóð, qq. v., of which only veröld is a prose word, all the rest being poetical and obsolete.

4. plur. verjar; skip-verjar, shipmen; suffixed to pr. names of people, mostly of counties or small tribes, Man-verjar, the Manx-men, Fms. vii. (in a verse); Hvin-verjar, Odda-verjar, Gaul-verjar, Dal-verjar, Skarð-verjar, Sturl., Landn.; Vík-verjar, the men of the county Wík in Norway: Róm-verjar, the Romans: in mod. usage, Spán-verjar, the Spanish; Þjóð-verjar, the Germans: this was a freq. usage in old Teut. names, in Lat. rendered by -varii; it remains in the Engl. Cant-er-bury (A.S. Cant-wara) = the burgh of the men of Kent.

II. in the inflex. -eri or -ari, see Gramm. p. xxxii, col. i.

III. in pr. names, Ver-mundr, Rand-verr.

VERR, compar. worse, and verst, superl. worst, answering to ílla; [Ulf. wairs; A.S. wyrs: Engl. worse; Scot. waur; Swed. värr]: líka verst við e-n, Landn. 287; þykki mér þat verst, Eb. 170; hann var einna verst til Gunnars, Nj. 38; þeir hafa verr (behave worse) er trygðum slitu, Mkv.; verr en ílla, worse than bad, i.e. exceedingly bad, Sturl. iii. 31; vánu verr, worse than expected, see ván.

verr-feðrungr, m. a person worse than his father, Lv. 78; Leifr strengði þess heit, at vera eigi v., Fs. 121.

verri, compar., and superl. verstr; [Ulf. wairiza = χείρων]:

—worse, worst; ok heiti drengr at verri, N.G.L. i. 231, Nj. 68; ekki at verra dreng, Ld. 42; hafa verra af e-u, to have the worse of it; sjaldan vægir inn verri, Stj. 544; at versta kosti, at the worst, at least, N.G.L. i. 101; ef sá er inn bazti, þá er íllr inn versti, if this be the best, then the worst is bad indeed, a saying, Sighvat., and passim: cp. íllr.

vers, n. [Lat. versus], a verse; ástráð Catonis, þat er hann réð syni sínum í versum, Skálda (Thorodd) 164; klausur eða vers, 174: of Latin composition, les fyrir oss þat er þú hefir diktað—Hann las þar af vers er hann hafði gört til Frú Abbadísar á Stað—Legg af héðan af versagörð, sagði erki-biskup, ok studera heldr í kirkjunnar lögum, Bs. i. 799, 800; kenna sönglist ok versgörð, 239; höfuð-staf þésins rit ek hvergi nema í vers-upphafi, Skálda 168. In mod. usage ‘vers’ is said of the ‘verses’ of hymns, but else ‘vísa’ or ‘erindi’ (eyrendi),

Máriu-vers = Ave Maria, Bs. i. 352.

compds:

versa-bók, f. a book in verse, poems; þar er Cato með glósa, item níu versabækr aðrar, Vm. 61; versabók þá er heitir Ovidius, Bs. i. 238.

versa-graðall, m. a gradual, in a church, Dipl. v. 18.

versa-görð, f. verse-making, Latin composition, Skálda; versagörð ok bóka-list, Bs. i. 127.

versa, að, to put into verse (Latin), opp. to dikta, of prose composition; framr í klerkdómi at dikta ok versa, Bs. i. 794; Galterus sá er versat hefir sögu þessa, Al. 30 (of the Alexandreis); bæði diktaði hann vel ok versaði, Bs. i. 239.

-verskr, adj. [verr, m., 2], in Róm-verskr, Vík-verskr, Hvin-verskr, qq. v.

versna (sounded and often spelt vesna), að, to ‘worsen,’ get worse; batna né versna, Grág. i. 206; at henni þykki versna at kyssa þik, Ísl. ii. 369, xi. 139; nú versnar mjök frásögnin, Ld. 274; þá er versnaði með þeim, Rd. 307; er vesnar af annarra orðum, Hom. 53; versnaði hlutr Ulfars, Eb. 154.

ver-sæl, adj. f. happy in one’s husband, Skv. 3. 54.

ver-tíð, f. (see ver = sea), a fishing-season, A.A. 278; vor-vertíð, haust-vertíð, vetrar-vertíð, see Icel. Almanack, 1872, 12th May, 29th Sept., 3rd Feb. (respect.); um vorið viku fyrir vertíðar lok, Bs. ii. 256.

ver-vist, f. the right of sending a man into a fishing-place; kirkjan á ok vervist á Sleitu-nausti, Vm. 157.

verzla, að, [verð], to trade, freq. in mod. usage.

verzlan, f. trade, passim in mod. usage, but hardly used in old writers.

ver-þjóð, f. mankind, men, Ls. 24, Darr. 1.

veröld, f., gen. veraldar, dat. veröld and veröldu; [from verr = a man, and öld, q.v.; A.S. weorold; Engl. world; Hel. werold; Germ. welt; Swed. wärld; Dan. verden qs. verlden, with the suffixed article]:

—the world, esp. in eccl. sense; til enda veraldar, Rb. 134; víða um veröldina, Fms. xi. 97; í veröldinni, Edda (pref.), K.Á. 132, Sks. 447 B; um veraldir veralda, rendering of per secula seculorum, Sks. 617 B, Niðrst. 8; of allar aldir veralda, sá er ríkir í veröld veralda, Hom. 112, 125; um eptir-komandi veraldir, for ages to come, Stj.: very freq. in mod. eccl. language, as in the Bible, Pass., Vídal.; veraldar auðæfi, ágirni, glys, girnd, worldly riches, desires, Greg. 30, Hom. 14, Fms. v. 217; veraldar válað, veraldar virðing, Greg. 27, Fms. v. 219; veraldar friðr, a world-peace, universal peace, Fagrsk. ch. 128; veraldar glys, góðs, lán, lifnaðr, spekt, starf, sæla, tign, worldly toys, treasures, grants, life, wisdom, business, bliss, glory, Hom. 27, 108, Bs. i. 862, Clem. 23, Sks. 615, MS. 625. 165, Fær. 145, Stj. passim; veraldar ljós, the light of this world, Stj.; veraldar lög, the civil law, H.E. i. 506; veraldar bygð, the world = ἡ οἰκουμένη, Stj. 464, 643, Rb. 394; veraldar kvikendi, Stj.; veraldar fólk, Magn. 466; veraldar höfðingi, the great ones of the world, K.Á. 46; veraldar maðr, a man of this world, a secular person, layman, Bs. i. 862, H.E., Stj., passim; veraldar-prestr and veraldar klerkr, a secular clerk, a parson, Bs. i. 840, H.E. i. 502, Karl. 275; veraldar ráð, secular authority, 868; veraldar metnaðr, -ríki, worldly rank and power, Greg. 77, Ver. 40, Anecd. 38, Fms. v. 343; veraldar sigr, x. 395; veraldar ríkr, mighty, Mar.; veraldar sjór, the ‘world-sea,’ the ocean, Stj. 1; veraldar vist, the existence of the world, MS. 1812. 48; veraldar-vitringr, a philosopher (= heimspekingr, q.v.); Phytagoras veraldar vitringr, Stj. 98, 271.

vés, n. toil, turmoil, bustle.

VESA, vas, vesi, vestu, vask; see vera, to be.

vésa, að, [vás], to bustle.

vesalingr, m. = veslingr, Hom. 31, Háv. 53, MS. 656 C. 24; hefn þú nú, Dróttinn, eigi má vesalingr minn, Bs. i. 533.

VESALL, adj., fem. vesul or vesöl, neut. vesalt. The forms vary, being contracted or uncontracted, veslir, etc., as well as vesalir, etc., whence lastly, vesælir, etc.:

α. contr. veslir, veslar, veslum, Al. 57, Th. 6; vesla (acc. pl.), Hom. 109; veslu (gen. fem.), Post. (Unger) 108; veslir, Ó.H. 151, Sks. 681; vesla (gen.), Fms. viii. 242 (vesæla, v.l. of a later vellum); selum ok veslum.

β. uncontr. vesala = vesla, Fms. ii. 46; vesala, Post. (Unger) 18 (vesæla, v.l.); vesalir, Al. 96, l. 18; this regular declension is still in full use in Icel. speech, only not contracted, e.g. vesall, vesalingr, vesalir (not veslir); vesæla, Fas. i. 49 (paper MS.): so also in the compar. either vesalli, Greg. 37, Sd. 188; vesalla, 656 C. 34; vesalstr, Kormak, Bjarn. (in a verse); but veslari, Barl. 23 (vesalli, v.l.) Ves is the root, -all the inflexive syllable; the form vesæll is a later form, from a false etymology, as if from vé- privative, and sæll, happy. The origin of vesall is dubious, the radical s is against a derivation from the compar. verri, Goth. wairiza; and the short vowel is against deriving it from vás, vés, q.v. The true etymology, we believe, is that vesall stands for ‘usall,’ being derived from the prep. ur, or-, in its ancient form us; Goth. us-; Icel. ur-, ör-; this etymology is confirmed by form and sense alike; the old phrases, alls vesall (omnium expers), vesall eigu (proprii expers), were originally alliterative phrases; in Hm. 22, 69, vesall is made to alliterate with a vowel (vesall maðr ok ílla skapi … erat maðr alls vesall þótt hann sé ílla heill); usall is actually found written in Nj. (Lat.) 264, v.l.; the change of us into ves may be illustrated by the case of várr (q.v.); it is the opposite to that vocalisation of v which so frequently takes place. As to sense, vesall originally meant bereft, destitute of, = Lat. expers; and is followed by a genitive: [the Dan. form is usel, less right ussel.]

B. Usages:

I. with gen. bereft of; mæl þú alls vesall, Nj. 124, v.l.; ok em ek vesall eigu, bereft of my own, Háv. 42 new Ed.; mæl þú alls usall, Nj. (Lat.) 264, v.l. (but allz vesall the other vellums): wretched in respect to, vesall þóttisk þóttisk hann sinnar úgæfu, Hom. 121; vesall vígs, Am. 58; vesall ertú halds, Dropl. 30; vesöl eru vér konungs, Fms. vi. 322.

II. poor, destitute, wretched; þú vesall, Ls. 40, 42; mér vesalli, Stj. 523; bað hana aldri þrífask svá vesul sem hón var, Nj. 194; vesöl vættr, Hom. 150; veslir menn, poor wretches, Ó.H., l.c.; veslir menn ok vitlausir, Barl. 25; aumhjartaðr við alla vesla menn, Hom. 109; þat er veslum til vilnaðar, Al. 57; sú önd er enn vesalli, Greg. 37; þykki mér því betr sem þú görir hana vesalli, Sd. 188; sú önd er vesöl, … enn vesalli (still more wretched), er …, Greg. 37; vei verði mér veslum, Th. 6; sælum ok veslum, Ó.H. 126, Mork. 216; vesælum, Fms. vii. 220, l.c.; sá veit ekki sér vesalla, 656 C. 34, and passim, see A above.

III. as a nickname; inn vesæli (= vesli), Fms. vi. 16, 17.

vesal-látr, adj. shabby, Fas. iii. 122.

vesal-liga, adv. miserably; láta v., Lv. 58; deyja v., Clem. 39.

vesal-ligr, adj. wretched-looking, Finnb. 280, Háv. 40 new Ed.; lítill vexti ok vesalligr, Fb. i. 540; sakir vesalligra synda, Stj. 51.

vesal-mannligr, adj. wretched, of a person, Háv. 53; vesalmannligt verk, Grett. 91 A.

vesal-menni, n. a miserable person, Boll. 352, Fas. ii. 247, Grett.

vesal-mennska, u, f. penury, shabbiness, Grett. 155 A.

vesask, að, to murmur; göra einn vesaðan, to make unhappy, Fas. i. 502; Austmenn vesuðusk ílla (the Easterlings were wretched and uncomfortable) er þeirra þyrfti at bíða ef byrr kæmi á, Þorst. hv. 40.

veski or vezki, n. [Dan. vædske, qs. vað-skinn (?)], a bag, knapsack; klyfjar á ok ostar í veskjum, Lv. 58; freq. in mod. usage, of a pouch;

bréfa-veski, a letter-bag.

vé-sköp, n. pl. holy ordinances, Vsp. 64.

VESL, n. [from verja = Goth. wasjan; cp. Lat. vestis], a kind of cloak; vesl blátt yfir sér, Fms. vii. 20 (vetzl Cod. A); vesl gott eðr slagning, Fms. i. 78; hann hafði vesl yfir sér tvískipt, svart ok hvítt, Rd. 309 (Glúm. 361); vesl hafði einn yfir sér ok slæður, Fs. 51.