R

rabba (rabb, n.), að, to babble, talk nonsense, Karl. 231.

RAÐA, að, [röð], to place in order, with dat.; raða e-u niðr, whence niðr-raðan. order.

raddaðr, part. having a voice of web and such tone, Bs. i. 154.

raddar-, from rödd (q.v.), the voice.

radd-lið, n. a band of singers, musical band. Fas. ii. 506.

radd-maðr, m. a man with a fine voice, Sturl. ii. 230, Bs. i. 127.

radd-sveif, f. the ‘voice-tiller’ = the tongue, Haustl.

raf-band, n. a rosary or necklace of amber beads, D.N. i. 743, iii. 417.

RAFR, m., pl. rafir and rafar, amber; in raf-kastandi, rastar raf, sea amber, of which necklaces were made, Lex. Poët., cp. Tacit. Germ. ch. 45.

II. metaph. the amber-like fat and fins of a flounder hung up to dry and eaten as a dainty; rikling ok rafi, Sturl. i. 164, v.l.; einn gildr rafr, D.N. v. 616; sex rafi, i. 183; rafa, riklinga, N.G.L. iii. 119: in mod. usage it is called

rafa-belti, n. the belt or round of the fins, Dipl. iii. 4.

rafa-kollr, m. a nickname, Sturl.

rag, n. a roving about.

raga, að, [Dan. rave], to stagger about.

raggaðr, part. provided with röggvar, q.v. raggaðar-klæði, n. = röggvarklæði, Fas. i. 346.

Ragi, a, m. a pr. name, Landn. Raga-bróðir, m. a nickname, id.

ragl, n. a reeling; ókyrrt hjól. ragl, ról, Hallgr.

ragla, að, to stagger about. Run. Gramm.; dýr ragla, Hallgr.

rag-menni, n. a craven person. Fas. ii. 49 (in a verse).

rag-mennska, u, f. craven fear, cowardliness, Karl.

rag-mæli, n. an ignominious calumny, the accusing one of being ‘ragr;’ ok bera þar upp ragmæli (rógmæli Ed. erroneously) um Þorstein, með því móti at Þorsteinn væri kona níundu hverja nótt, ok ætti þá viðskipti við karlmenn, Þorst. Síðu H. 175, Sd. 142, Eb. 60.

ragn, n. a cursing, swearing.

ragna, að, [regin], to imprecate, use exorcism; hygg ek at þú hafir ragnat at mér svá rammar vættir at ek varð at falla fyrir, Fms. ii 150; nema þeim ragni íllska eðr úvizka, unless they be cursed (afflicted?) with illness or insanity, N.G.L. i. 3.

2. in mod. usage, to swear; blóta og ragna, to curse and swear.

ragna-rök, see regin and rök.

RAGR, adj. [rög, ragt (q.v.), by way of metathesis from argr]:

—craven, cowardly; bíð þú ef þú ert eigi ragr, Nj. 205; hinnig værir þú undir brún at líta sem þú mundir eigi ragr, 55; en ek vissa þá eigi at ek munda eiga stafnbúinn bæði rauðan ok ragan, Fms. ii. 308; vesöl eru vér konungs er bæði er haltr ok ragr, vi. 322; ragr sem geit, Kari. 398; rennr þú nú, Úlfr enn ragi, … Kallaðir þú þá eigi Úlf enn raga, er ek lagða til at hjálpa þér, er Svíar börðu yðr áðr sem hunda, ÓH. 167; ragr riddari, Str. 59; Hagbarðr inn ragi, Hbl. 27.

2. = argr, q.v.; e.g. to say that a man is a woman (blauðr) is the gravest abuse in the language: Þorvaldr svarar, ek þolda eigi er þeir kölluðu okkr raga, Biskup mælti, þat var lítil þolraun, þóat þeir lygi þat at þú ættir börn, þú hefir fært orð þeirra á verra veg, þvíat vel mætta ek bera börn þin ef þú ættir nokkur, Bs. i. 44; þegi þú, rög vættr, Ls. 61 (of Loki, of whom it is also said, átta nætr vartú fyrir jörð neðan, kýr mólkandi ok kona, ok hefir þú þar börn borit, ok hugða ek þat args aðal, 23); verða ek kona hin ragasta, ef …, Karl. 405;

rass-ragr: any one who used this word to a person might be killed on the spot with impunity, otherwise the penalty for it was full outlawry; þau eru orð þrjú er skóggang varða öll, ef maðr kallar mann ragan eðr stroðinn eðr sorðinn, … enda á maðr vígt í gegn þeim orðum þremr, Grág. ii. 147.

rag-skapr, m. dastardliness, MS. 4. 16, Karl. 80, 318; íllsku ok ergi, hórdóm ok ragskap, Barl. 138.

rag-speki, f. cowardice. Mag. 65.

rak, n. the rakings of hay in a field: en kona tók rökin, Grett. 109 new Ed., freq. in mod. usage, but only in plur.

II. the wick in a lamp, †Mar. 673.

RAKA, að, [Engl. to rake], to rake or sweep away; hann rakaði á burt með hendi sinni Lv. 50.

2. to rake hay; hann sló, en kona hans rakaði ljá eptir honum, ok bar reifa-barn á baki, Bs. i. 666; raka upp hey, Eb. 260; tók hón eigi at raka upp, þótt þat væri mælt, id.; þeir rökuðu upp töðuna, Háv. 47; raka ljá, Fb. i. 522: raka saman fé, to rake money together, Ísl. ii. 14, Glúm. 364.

II. [Swed. raka], to shave; lét hann göra sér kerbað ok fór í, ok lét raka sik, Fms. x. 147; hón rakar af Samson sjau hans lokka, Stj. 418; raka skegg, Karl. 95; rakat jaðar-skegg, Sks. 66 new Ed.; ok rakaði um höfuðit á Hálfdani, Fas. iii. 535.

rak-hlaup, n. a running straight; með rakhlaupinu, Fms. viii. 410.

raki, a, m. dampness, wet; rakinn á trénu, Best. 60: passim in mod. usage, raki í húsi, damp in a house; raki í jörðu.

RAKKI, a, m. a dog, Sturl. iii. 116; rakki, skikkju-rakki, a lap-dog, Orkn. 114; lá rakkinn á húsum uppi, Nj. 114; rakkar þar geyja, verðr glaumr hunda …, Am. 24; hér eru rakkar tveir, er ek vil gefa þér, þeir vóru harðla litlir ok fagrir, viðjar vóru á þeim af gulli, ok spennt gull-hring um háls hvárum þeirra, Fas. iii. 45, Stj. 71; sumir menn segja at hann sendi rakkann til Finns þess, er heitið hafði at lækna hann Fb. i. 394; konungr tók þá fætr rakkans ok lagði at stýrinu, 405.

rakka-víg, n. a dog fight, Bs. ii. 148; smá-rakki, Stj. 99.

II. [Shetl. rakie], naut. the ring by which the sail-yard moves round the mast, Edda (Gl.) passim in mod. usage: poët. a ship is called rakka hjörtr, the ring-hart, Hkv.

rakk-látr, adj. bold, upright, Am. 61.

rakk-liga, adv. boldly, valiantly, Hallfred.

rakk-læti, n. boldness, Hom. (St.)

RAKKR, adj. [Dan. rank = slender, of stature], prop. straight, slender; sé ek at þú heldr nokkut rakkara halanum en fyrir stundu, Ölk 36; rökk brúðr, slender, Orkn. (in a verse); rökk drós, Bs. ii. (in a verse).

2. metaph. upright, courageous, bold; but hardly used except in poetry, vera rakkr at húsum (better rækinn, v.l.), Sks. 92 new Ed.; rakkr þengill, Sighvat: freq. in poët. compds, fólk-rakkr, dáð-rakkr, Lex. Poët: and used in prose in hug-rakkr, bold, hence is derived rekkr, q.v.

rak-leið, f. (but used adverb.), straightway; r. norðr til Björgynjar, Fms. viii. 331.

rak-leiðis, adv. straight.

rak-leitt, n. adj. straight, Fms. ix. 285, 473, 484.

rak-lendi, n. damp land.

rak-lendr, adj. damp, wet, of land.

RAKNA, að, to be unwound, unwind itself; en þráðrinn raknaði af hörhnoða, Fms. vi. 296; rakna upp, to get loose, of a seam or the like: þá lætr Loðinn rakna hendr af Sigríði, L. loosened the grasp, let S slip through his hands, Fbr. 138; láta hendr rakna niðr fyrir sik, to let the hands sink, hold them still, Sks. 92 new Ed.

2. to be paid back, restored; láta ránit r., to slip it, yield it up, Bs. i. 15, Sturl. ii. 210 C; enda verða at r. (must be discharged) leigurnar allar fyrst, Grág. i. 188, 189; þá skal allt r. féit þat er með var fundit, 276; ok raknar þá mundrinn, in that case the ‘mund’ is to be paid, 318; þá raknar undan þeim er áðr höfðu, 190; at gripir jarls raknaði, that they should be restored to him, Fms. xi. 87.

3. láta trú eðr vinfengi r. eðr réna, to slacken or lessen, Hom. (St.); láta eigi sannindi rakna, H.E. i. 245; seint tók gleðin at rakna, Skíða R.

II. rakna við, to come to one’s senses, come to oneself, of one in a swoon and the like; Þorsteinn raknaði skjótt við, Fb. i. 417; jarl féll þá í úvit … jarl raknaði við, 212; en aðrir menn fluttu Jón til lands kominn at bana, sátu þeir yfir honum þar til er hann raknaði við, Fms. vii. 166, Orkn. 238, Fas. ii. 87; rakna úr roti, to recover from a stunning blow: of grief, Fs. 153: of a person astray, þar til er Guðmundr raknar við, at þeir mundu eigi fara rétt, Bs. i. 472: hence the mod. corruption, ranka við sér, of a person who has lost his way and comes to himself again.

raknan, f. discharge, outlay, N.G.L. ii, 429, v.l.

Rakni, a, m. the name of a sea-king, his way, path, poët. = the sea, Edda; Rakna stóð, the steed of R., a ship, Ad. 13.

RAKR, adj., rök, rakt, damp, wet, freq. in mod. usage, vera rakr í fætrnar; of the earth, það er rakt; rakar engjar, with regard to mowing, see rekja.

II. straight; fasta sjau daga í röku, seven days continuously, 623. 27.

rak-skorinn, part. clean-shaven, Gísl. (in a verse).

rak-spölr, m., proncd. rek-spölr, the straight way; fara réttan rakspöl, to go straight on.

rakstr, m. a raking: raktrar-kona, u, f., freq.

2. shaving; rakstr-maðr, m. a barber, Stj. 418.

II. [reka, a different word], driving, N.G.L. i. 410; better rekstr, q.v.

ram-aukinn, part. powerful, with the notion of charmed power, of a great wizard; r. ok fjölkunnigr, Landn. 249; hann var mjök r., 107, Hdl. 34.

ramba, að, to rock, sway to and fro; ramba stól (dat.), to rock a chair: of the body, to strut, hvað dugir þó ríkr rambi, reigi sig og standi á þambi, Hallgr.

rambaldi, a, m. the axis on which a bell moves, Run. Gramm., Bjarni 77.

ram-bygðr, part. strong-built, Krók. 53, Post. 35.

ram-byggiliga, adv. strongly, of building, Fas. i. 88.

ram-byggligr, adj. = rambygðr: = reimt, hunted, Bs. i. 467.

ram-efldr, part. powerfully strong.

ram-görr, adj. strong-built. Fas. ii. 250, Fms. iii. 124, 310, Mart. 127.

ram-hugaðr, adj. strong of mind, Bkv. 2. 25.

ram-leikr, m. strength; in the phrase, göra e-ð af eigin ramleik.

ram-liga, adv. strongly; göra r. samband várt, Ó.H. 61; binda r., Nj. 136, Hkr. i. 26, Fms. i. 10; stað r., locked strongly, 104; ganga at r., in wrestling, Fas. iii. 253; öxar r. skeptar, Gþl. 104; hestr vel skúaðr ok r., Sks. 402; dysjuðu þeir Þórólf þar r., Eb. 172; setja r. skorður við, Fms. vii. 280; munu vér þurfa at göra r. samband várt, Ó.H. 61.

ram-ligr, adj. strong; hús ramlig, Nj. 196; í ramligri lokrekkju, Ld. 268; r. skíðgarðr, Fb. i. 545; ramligt samband, Fms. iv. 148.

RAMR, adj., röm, ramt; rammr is a less correct form, as shewn by the passage, ramr er sterkr en rámr enn hási, Skálda (Thorodd) 163: and by the rhymes, gramr, rami Hallfred; sömum, römum, Ht. 38; but we also have gamma, ramma, Vellekla; römm, skömmu, Cod. Fris. 255: mod. usage distinguishes between ramr, strong, and rammr, bitter, whence remma, bitterness: [North. E. ram]:

—strong, stark, mighty, of bodily strength, ramr at afli, Nj. 219, Eb. 182, Ld. 26, Eg. 52, 596, Fs. 3, 54; kvaðat mann raman, Hým. 28: the phrase, setja ramar skorður við e-u, af nokkurum römmum ribbalda, Stj. 65, and passim: the allit. phrase, við raman er reip at draga, to pull a rope with the strong, to struggle against what is fated, Nj. 10, Fs. 75, Fms. ii. 107:

—strong, mighty, with the notion of fatal or charmed power; ramt tré, Hm. 137; þau blót verða römust er lifandi menn eru blótaðir, Fms. ii. 77; atkvæði ramra hluta, Fs. 23: römm ummæli, Grett. 177 new Ed.; röm ragna rök, Vsp. 40; röm róg, Sdm. 37; ramt mein, Edda (in a verse); sá er goðin ætti ramari, Fms v. 319; ramar fylgjur, Fs. 50; rammar vættir, Fms. ii. 150; raman ok röskvan Ríg, Rm. 1; svá ríkt eðr ramt, Edda 27; gala ramt (adverb.), Og 6; fátt er ramara en forneskjan, a saying, Grett. 144:

—vehement, röm ást, strong love, Korm.; ramr harmr, Fms. iv. (in a verse); röm víg. fiery slaughter, vi. (in a verse):

—as a nickname, hann var mikill maðr ok sterkr ok kallaðr Þórarinn rammi, Korm. 140; Finnbogi rammi, Landn.

II. bitter, biting, opp. to sweet; ramr reykr, Merl. 1. 12: vatn þat er þrysvar ramt, … en gott ávalt þess á milli, Rb. 354; römm reyksvæla, Hkr. Cod. Fris. 255 (in a verse); ramt gras, Eluc. 141; rammar súrur, Hom. 119; ramr drykkr, Hom. (St.)

III. in poët. compds,

ram-dýr, of ships;

ram-blik, the strong beam = gold;

ram-glygg, a strong gale;

ram-þing, a meeting = battle, Lex. Poët.

ram-riðinn, part. hard-ridden, an epithet of the sea crossed by the sea-steeds, Ad. 13.

ram-skakkr, adj. quite wrong, absurd.

ram-sleginn, part. hard-beaten, mounted, of swords, Lex. Poët.

ram-staðr, adj. stubborn as if rooted to the spot, of a horse, Bs. ii. 335. v.l.

ram-syndr, adj. a strong swimmer, Lex. Poët.

ram-viltr, part. quite bewildered.

randar-, see rönd; from rönd, a shield, whence also are formed the poët. compds,

rand-álfr, rand-berendr, rand-ullr, rand-viðr, = a warrior;

rand-él, rand-fár, rand-óp, = battle;

rand-áll, rand-gálkn, rand-hængr, rand-laukr, rand-linnr, rand-ormr, = a sword;

rand-garðr, rand-hvel, rand-láð, rand-völlr, = a shield.

2. pr. names of men, Rand-verr; of women, Rand-eiðr, Fms.; Rand-gríð, one of the Valkyriur, Gm.

rand-verk, n.; in Darr. for randverks blá read Randves-bana = Odin (?), see the tale in Edda 76, 77; the poet seems to take Bikki to have been Odin in disguise.

ranga-, see röng, a ship’s rib.

rangali, a, m. a passage, a narrow crooked lane, alley.

rang-barmr, m. = rangbyrði, Edda (Ht.)

rang-beinn, n. wry-legged, the name of a giant, Edda (Gl.)

rang-byrði, n. [röng], the gunwale (?); Án skaut einum fork undir rangbyrðit á skútunni, Fas. ii. 355.

rang-dæma, d, to judge unjustly, Anecd. 108, Bs. ii. 60, Barl. 44.

rang-dæmi, n. a wrong doom, unjust sentence, Al. 4, Anecd. 118, Sks. 110.

rang-eygr, adj. squint-eyed, Fms. ii. 154; ert þú þar fyrir rangeygðr þóat ek sé góðgjarn, Matth. xx. 15.

rang-fenginn, part. wrongly got, got by iniquity, Fms. xi. 446, Gþl. 121.

rang-flytja, flutti, to state wrongly, misstate, Anecd. 106. rang-fluttr, part. carried wrongly, Grág. ii. 382.

rang-færa, ð, = rangflytja, Jb. 171:

—to misconstrue.

rang-hverfa, u, f. the wrong side of a cloth, opp. to rétthverfa, Dan. vrangen, vrang-siden.

rang-hverfr, adj. turning inside out.

rang-hvolfa, ð; in the phrase, r. augum, to roll the eyes wildly.

rangindi, also spelt rangyndi, n. pl. unrighteousness, Nj. 142, Eg. 350, Fms. vi. 27, ix. 330, x. 402, N.G.L. i. 125, Al. 34, Bær. 16, Fs. 36, passim.

rang-kveðja, kvaddi, to summon wrongly, Grág. i. 51, Nj. 237.

rangla, að, (rangl, n.), = ragla (q.v.), to stroll idly about.

ranglát-ligr, adj. unjust, Sks. 15.

rang-látr, adj. unrighteous, unjust, Nj. 223, Eg. 336, Fms. x. 420, Hom. 5, N.T., Pass., Vídal.:

—as a nickname, Landn. 198.

rang-leikr, m. injustice, Hom. 33.

rang-liga, adv. wrongly, Fms. ix. 509, Band. 9, Bs. i. 392, ii. 71, N.G.L. ii. 150.

rang-ligr, adj. wrong, unjust, Anecd. 12, Fms. i. 22, Stj. 406.

rang-lýsa, t, to announce wrongly, Grág. ii. 25.

rang-læti, n. unrighteousness, Anecd 16, Band. 12, Bs. i. 135, Fs. 35, Eb. 56 new Ed., Th. 27, Bs. ii. 60, Stj. 546; ranglætis dómr, flekkr, an unrighteous doom, a sentence, a blot, work of iniquity. Anecd. 22, Stj. 142.

compds:

ranglætis-maðr, m. an unrighteous man, Fs. 8.

rang-lætis-verk, n. a work of unrighteousness, Stj. 239, Mar., Vídal., passim.

rang-muðr, m. wrong-mouth, a nickname, Orkn.

rang-mæli, n. a false expression.

rang-nefndr, part. wrongly nominated, Jb. 51.

RANGR, röng, rangt, adj., compar. rangari, superl. rangastr; older form vrangr, which remains in Bragi: [mod. Swed. vrång; Dan. vrang; and in southern Norway also sounded vrang, Ivar Aasen; as also Goth. wraiqs: Engl. wrong. The Engl. wrong seems to be a Dan. word, as it does not appear in the A.S., although it has the parent word wringan, Engl. wring]:

—awry, not straight, opp. to réttr; skór er skapaðr ílla eðr skapt er rangt, Hm. 127; ofra vröngum ægi, he would not paddle in the wrong water, i.e. pull backwards, Bragi; er hann fóttreðr flein sinn rangan. Fas. ii. 122 (in a verse); fótr var rangr, the foot was wrung, sprained, D.N. iv. 90:

as also in the compds rang-eygr, rang-hverfa (q.v.), and rang-hvolfa:—this sense, however, although common in mod. Dan. and Swed., was never used in Icel., even by the oldest writers, and the word is only used

II. metaph. wrong, unjust, unrighteous; telja þat rangt er rétt er, en þat rétt er rangt er, Anal.; rangr dómr, Barl. 44, N.G.L. ii. 63; rangr eiðr, 174; röng fýst, Fb. ii. 391; ef menn hafa stikur rangar eðr kvarða ranga, Grág. i. 498; alnar rangar, id., rangar vættir, 499; röng kaup, Hom. 21; búar rangir í kvöð, Grág. ii. 40:

—neut., með röngu, wrongly, Eg. 282; aðrir rétt en aðrir rangt, Grág. i. 80; stefna rangt, Nj. 35; hafa rangara mæla, Grág. i. 393.

rang-sáttr, adj. disagreeing, Fms. viii. 30, Orkn. 40, Fas. i. 443.

rang-settr, part. misplaced, Anecd. 20.

rang-sleitni (rang-sleitinn, adj.), f. injustice.

rang-snara, að, to turn wrong, Stj. 244.

rang-snúa, rang-sneri, = rangsnara, Stj. 343: to misstate, Bs. ii. 64.

rang-sýni, n. a wrong view, Al. 101.

rang-sælis, adv. [sól], withershins, against the sun, Grett. 167, Fær. 169, Fb. i. 553, Fas. iii. 337 (see andsælis).

rang-særi, n. perjury, Hom. (St.)

rang-turna, að, to turn the wrong way, upset, Bs. ii. 71, Mar.

rang-virða, ð, to reckon wrongly, Grág. ii. 200.

rang-virðing, f. wrong reckoning, Fbr. 142.

Rang-æskr, adj. and Rangæingar, m. pl. the men from the county Rangár-vellir in Icel.: Rang-á, f. the Rang-water, i.e. the ‘wrong, crooked water’ (?), prob. thus called from the angle or bend near Oddi, for in old times the Thwerá was but a small tributary river until the Markarfljót broke into its bed; cp. Dan. Wrange-bek, Dipl. Arnam. i. 22.

RANI, a, m. a hog’s snout, Fb. ii. 27; brendan rana af svíni, Fms. vi. 365 (in a verse); tún-svín þat er hringr eða knappr eða við sé í rana, Grág. ii. 232; of a snake, ein naðra gróf inn sínum rana, Fas. i. 220.

2. of the snout-shaped battle-order, (cp. svínfylking, hamalt); Eríkr konungr fylku svá liði sínu, at rani var á framan á fylkingunni, ok lukt allt útan með skjaldborg, Fms. xi. 304; þó at raninn verði harðsóttr á fylking hans, Fb. ii. 43; Hringr hafði svínfylkt liði sínu … rani var í brjósti, Fas. i. 380, cp. ‘acies per cuneos componitur,’ Tacit. Germ. ch. 6, and ‘Germani ex consuetudine sua phalange facta,’ Caesar B.G. i. ch. 52.

3. a hog-shaped hill or elevation.

ranka, að, see rakna; ranka við e-u, to remember dimly.

Ranka, u, f. contr. for Ragneiðr, see Gramm. p. xxxiv.

RANN, n., pl. rönn, Ó.H. 23 (in a verse), Hkr. iii. 43, 74 (in a verse); gen. pl. ranna, Gm. 24: [Ulf. razna = οἰκία; A.S. ræsn; this ancient word is obsolete in prose, but remains in the Engl. law term ransack, prop. ‘house-search’]:

—a house; ossum rönnum í, Skm. 14; at háfu Heljar ranni, Vtkv. 3; rymr varð í ranni, Fas. i. 492 (in a verse); styrr varð í ranni, Hðm. 24; sköptum er rann rept, Gm. 9; í væru ranni, 13; ranna þeirra er ek rept vita, 24; í ranni Randvés, Bragi: in prose, in the saying, opt er þat í karls húsi, er ekki er í konungs ranni, Fas. iii. 155:

—poët., sólar rann, éla rann, the sun-hall, tempest-hall = the sky; aldar rann, man’s abode = the earth; óðar rann, the mind’s house = the breast; Sörla rann, Reifnis rann = a shield, Lex. Poët.; and in compds,

ský-rann, glygg-rann, há-rann, hregg-rann, þey-rann, the sky-hall = heavenly vault;

hval-rann, a whale’s home = the sea;

fjör-rann, life’s house = the breast;

dverg-rann, a dwarf’s house = the rocks;

leg-rann, the bed’s room = the house;

mjoð-rann, mead’s hall = a drinking-hall;

auð-rann, a treasury;

böl-rann, bale’s abode = death,

etc., Lex. Poët. The word is still used by Icel. poets, but is masc. rannr, though it is still neut. in poems of the 16th century, heilagt rann, … rannið friða, Bs. ii. 309 (a poem of 1540); it is freq. even in mod. hymns, í heimsins rann, Hallgr.; sælu-ranns, Pass. 25. 10.

II. in a pr. name, Rann-veig, Landn., and perh. Rann-verr, also spelt Rand-verr.

rann-sak, n. a ransacking, N.G.L i. 83, 255; slíkt ransak sem þeim hæfir framast at prófa, Gþl. 33; sem hefir bréf konungs várs fyrir sér til lanðs vistar eða rannsaks, 139

rann-saka, að, [Swed. ransaka; Dan. ransage; Engl. ransack; a word which must be of Dan. origin, for it does not occur in A.S.; moreover, the A.S. form of the first part of the compd is ræsn, and the assimilation of zn or sn into nn is peculiar to the Scandin. language]:

—to ransack, prop. to ‘search a house;’ ef hann vill fleiri bólstaði r. en einn, þeir lagsmenn skolu ganga at garði þar er þeir vilja r., Grág. ii. 193; ef þeir bera f. la inn á hendr mönnmn er r. skolu, 195, Stj. 181, Rd. 285; Birkibeinar höfðu eigi rannsakat bæinn, Fms. viii. 191; en þá er allar vánir vóru rannsakaðar fannsk sveinninn eigi. v. 216; hann rannsakaði með sundi djúpit, x. 370; ok var rannsakat liðit (mustered) ok hafði hann eigi meirr en tvau hundruð, ix. 367; síðan rannsakaði hann rúmit er hón hafði hvílt í, Eg. 566; skulu vér rannsaka alla eyna, Eg. 218; r. Guðs boðorð, 677. 6; r ritningar, Al. 6.

II. reflex., menn skoln láta rannsakask áðr gangi inn, at eigi beri þeir fóla á hendr mönnum, enda svá þeir er út ganga, Grág. ii. 195.

rann-sakan, f. ransacking, Stj. 181, Ld. 44—a searching, enquiry.

rann-sókn, f. as a law term, ransacking a house for stolen things or the like, for a description of which see N.G.L. i. 83, 84, 255, in Grág. ii. 188–195 called rannsókna-þáttr, as also Rd. ch. 2, 18, Njarð. 376: metaph. a search, enquiry, passim in mod. usage.

RAPTR, m. [Engl. rafter], a rafter, Eb. 224, Gullþ. 17; þeir víggyrðn kirkju-garðinn með röptum, Sturl. i. 185; krók-rannsókn, birki-rannsókn

2. rafters, the roof, ceiling; hann stakk Gríðar-veli upp í raptana, Edda 61, Am. 62, Hom. 95; hann lá úti á herskipum, svá at hann kom eigi undir sótkan rapt, Orkn. 478, cp. Yngl. S. ch. 34; inn-raptar, q.v.:

—a local name, Rapta-hlíð, Sturl.

compds:

rapta-bulungr, m. a pile of rafters, Sturl. ii. 47, Þórð. 19.

rapt-skógr, m. wood for rafters, Vm. 108.

rapt-viðr, m. wood for rafters, Am. 30; raptviðar-högg, D.I. i. 522.

ras, n. [Scot. rash], a rush: allit., fylgir sjaldan ráð rasi, a saying. Fms. xi. 377; ras ok ráðleysi, Thom. 249; rasi þínu ok ákafa, Fas. iii. 91; ok er ofmikit ras á fyrir þér, Band. 10.

RASA, að, to rush headlong; slíks er mér ván, sagði Höskuldr, þú fórt rasandi mjök, Nj. 155; en rasa eigi eptir reiði sinni, Fb. ii. 303; hefir þetta fólk farit æst ok rasanda, Fms. xi. 275: the saying, rasa fyrir ráð fram, Ld. 242; hætt er rasanda ráði, a saw, Pass. 48. 12; rasandi reiði, Mar.; rasa fram, to rush forwards, Al 23.

II. to stumble; hestr rasaði undir honum, Landn. 146; hestr Guðmundar rasaði Fms. iii. 184; ef blindr leiðir blindan þá rasa þeir báðir, 655 xx. 3: þá rasar Sturla ok feilr, Bs. i. 527; Þorbjörn karl gékk fyrir ok fór mjök rasandi (staggering, Ed. hrasandi), Hrafn. 15.

rasan, f. a rushing, Al. 146; see hrasan.

ras-gjöf, f., in the saying, ragr maðr tekr aptr rasgjöf sinn, a miserly fellow takes back his rash gifts.

rask, n. fish-offal.

RASKA, að, to rock, displace, dislodge, with dat.; ek raskaði honum eigi, 655 viii. 2; verði engi svá djarfr at raski því leiði sem hann liggr, Stj. 650; lét hann mikla refsing eiga fyrir at koma er konunga-eign var raskat, Fms. vii. 129; ef Guðs rétti var raskat, iv. 111; eigi trevstusk menn at raska kosti þeirra, people dared not disturb them, Ld. 146; eigi raskar þat kirkju-vígslunni, K.Á. 28; raski engi föstu-tíð dróttins-dags haldi, Hom. (St.); meðan steinunum er úraskat í altarinu, N.G.L. i. 133; rangliga raskat, Bs. i. 392.

rass, m. = ars (q.v.) by metathesis, Lat. anus; örin flýgr beint í rassinn á konunginum, Fms. xi. 64, Lv. 61; höggit ór rófurnar við rass upp, Fas. i. 80.

compds:

rass-gat, n. fissura ani.

rass-görn, f. the great gut, Nj. 185.

rass-hverfingr, m. of a horse of which the anus protrudes, N.G.L. i. 75.

rassa-klof, n. fissura ani, N.G.L. i. 81.

rass-ragr, adj. Sodomitic, a word of infamy, Sturl. ii. 59.

rass-særi, n. soreness from riding.

rastar-, see röst.

RATA, að, originally vrata, [Ulf. wraton = πορεύεσθαι], to travel, fare, journey: in the old allit. phrase, rata víða (prop. allit. vrata víða), to fare widely; sá einn veit, er víða ratar | ok hefir fjöld um farit, Hm. 17; vits er þörf þeim er víða ratar, 5; Vingþórr ek heiti, ek hefi víða ratað, Am. 6: with acc. to find the way, ok ratar hann harðla stóra fjallvegu, Fas. ii. 258: to hit, find, þat varð stundum, at menn viltusk á mörkum, at menn rötuðu þá til þeirra heimkynna, iii. 4: allvel hefir þetta til borit, Þorgils, er ek hefi þik hér ratað, Ld. 176; þat skip hafði ratað í hafinu várkulda ok aðrar raunir, Bs. ii. 439.

2. in mod. usage absol. to find the way; eg rata ekki, I do not know the way.

3. metaph. to fall into, of misfortune; ek hefi ratað í vandræði mikit, Nj. 98; er þú skalt ratað hafa í svá mikla úhamingju, Ó.H. 115; rata í mikla heimsku, Andr. 71; rata í ólukku, Fb. ii. 74; rata í stór áfelli, Al. 83; þessir stórhlutir, er vér höfum í ratað (hratað Ed.), Fms. i. 295:

—reflex. in the phrase, opt ratask kjöptugum satt á munn, even a gabbler may by chance speak a true word.

II. to reel, collapse; gífr rata, Vsp. 52; ratar görliga (collapses) ráð Sigurðar, Skv. 1. 36, (rare.)

ratan, f. a falling into, K.Á. 104.

rati, a, m., qs. vrati, but the v is dropped even in old Runic inscriptions:

—prop. the traveller; it remains in the name of the squirrel, Rata-töskr = Tusk the traveller, the climber Tusk, see the tale in Edda; as also in the name of the gimlet by which Odin ‘made his way’ into the mountain where the mead of wisdom was hidden, Edda, Hm. 106.

II. a demoniac, raver, madman, who wanders about as if hunted: in the Runic phrase, varþi at rata haugs upp briotr, may the breaker of his cairn become a rati, Rafn 181; at rita (= rata) sá varþi es stain þannsi elti eþa ept annan dragi, 188; sa varþi at rita es ailti stein þannsi eþa heþan dragi, 194, cp. the Engl. ‘blest be the man that spares these stones, and curs’d be he that moves these bones,’ on Shakespeare’s tombstone; rati remains in the popular Icel. = a heedless, forgetful, senseless fellow, þú ert mesti rati! and

ratalegr, adj. clownish, silly;

rata-skapr, m. rashness, heedlessness.

rat-ljóss, adj. so bright that one can find one’s way.

rauða, u, f. the red part or yolk of an egg.

rauða-galinn, part. ‘red-mad,’ quite mad, Clar.

rauða-haf, n. the ‘red sea,’ of the ocean surrounding the earth, Grág. ii. 166; hafit rauða er liggr um lönd öll: stórskp rauða hafs, Grett. (in a verse): the Red Sea, mod.

rauða-rán, n. a ‘red robbery,’ a law term, a kind of aggravated robbery liable to skóggang, defined in Grág. ii. 191; graves adhuc immanesque rapinas ro boran cognoininare solemus, Saxo Grammat. i. 353.

rauða-sótt, f., medic. flow of blood, Gþl. 498.

rauða-víkingr, m. a ‘red viking,’ great pirate, Þorst. Stang. (begin.), Fms. xi. 121.

rauð-álfr, m. a ‘red elf,’ a person dressed in gaudy colours; sjáið it rauðálfinn, sveinar, Nj. 70.

rauð-bekri, a, m. a nickname, Landn.

rauð-brestlingr, m., botan. carex saxatilis, Hjalt.

rauð-brystingr, m. the redbreast, a bird.

rauð-dýri, n. the red deer, K.Þ.K. 130, Orkn. 448, Karl. 390, Art. 18, Barl. 81, 137.

rauð-feldr, m. red cloak, a nickname, Landn.

RAUÐI, a, m. red iron-ore, haematite, from which the Norse settlers wrought iron (whence rauða-blástr, m. = the forging of haematite); hann bjó í Dalsminni (in western Icel.), hann blés fyrstr manna rauða á Íslandi. ok var hann af því kallaðr Rauða-Björn, Landn. (Melab.) 71; Skallagrímr var járnsmiðr mikill ok hafði rauða-blástr mikinn á vetrinn, Eg. 141, cp. the description in Sks. 162, 163; for remains of furnaces found in Icel. see Eggert Itin. ch. 575. 719, 720: for the phrase rauða undr, the red wonder Sks. l.c.:

—ore, hann (Saturnus) fann ok rauða þann í jörðu er hann blés gull af, Edda (pref.) 148.

rauðka,† u, f. a red mare, (mod.)

rauð-kápa, u, f. a red cape or cope. rauðkápu-maðr, m. the man in the red cope, Fms. vi. 131.

rauð-kembingr, m. a fabulous whale or sea monster, K.Þ.K. 138, Sks. 129, Eggert Itin. 545, Ísl. Þjóðs. i. 631.

rauð-kinni, rauð-kinnr, m. ‘red cheek,’ a kind of savage bear, Fas. ii. 413, iii. 77.

rauð-magi, a, m. the red maw, the lump-fish.

rauð-málmr, m. the red ore = gold, Bm.

RAUÐR, adj., rauð, rautt, compar. rauðari, rauðastr, [common to all Teut. languages, although it appears not in Ulf. himself, but in the Skeirings]:

—red; rautt klæði, Nj. 35; rauðr hestr, Fs. 67: rautt skegg, Fb. iii. 246; blátt eða rautt, Grág. ii. 13; rauðr sem blóð, Ísl. ii. 220; rautt gull, Þiðr. 187; rautt berg, a red quarry, Bs. i. 830:

—phrases, rautt brennr fyrir, ‘red burns afar,’ i.e. there is some hope yet; taldi enn nokkut rautt mundu fyrir brenna, Fms. viii. 34, Fs. 68; snýta rauðu, to spout blood, Fb. i. 412, Karl. 149; falda rauðu, to wear a red hood, to die a bloody death, Landn. (in a verse):

—neut., et rauða, the yolk of an egg, Pr. 472:

—metaph. bloody. fierce, arch, rauðr víkingr = rauða-víkingr, Fms. xi. 121; see rauðahaf, rauðarán, rauðkinni:

—various shades of red,

fagr-rauðr fair-red, Vsp.:

dreyr-rauðr, crimson;

dumb-rauðr, chestnut-red:

dökk-rauðr, dark-red;

mó-rauðr, coffee-coloured.

2. in local names, Rauða-mýrr, Rauð-á, Rauði-gnúpr, Rauða-fell, Rauði-melr, Rauði-lækr, Rauði-sandr, Rauða-skriða, Rauða-vatn, Landn., from the reddish colour of bogs and moorlands, which was supposed to be a sign that there was iron in the soil; whence Rauðæ-ingar, Rauð-melingar, Rauð-lækingar, Rauð-sendir, the men from R., Landn., Sturl.: in pr. names, Rauðr, Rauð-úlfr, Landn.

B. Compds:

rauð-bleikr, adj. reddish, of hair, beard, Stj. 460, Eb. 30.

rauð-brúnaðr, part. red-brown, dark-red, reddish, Fms. vii. 207, Sturl. i. 128.

rauð-brúnn, adj. red-brown, Ld. 284, Sturl. i. 128.

rauð-búinn, part. dressed in red. Lex. Poët.

rauð-dropóttr, adj. red-spotted, Konr.

rauð-eygðr, adj. red-eyed, Fas. iii. 594, Mag. 63.

rauð-flekkóttr, adj. flecked with red, Vápn. 21.

rauð-freknóttr, adj. red-freckled. Þiðr. 181.

rauð-gulr, adj. yellow-red, orange. Sturl. ii. 114.

rauð-hárr, rauð-hærðr, adj. red-haired, Sturl. ii. 111, Vígl. 23, Grett. 22 new Ed.

rauð-klæddr, part. red-clad, Fb. i. 254.

rauð-leitr, adj. ruddy, of the face, Ld. 276, Sturl. ii. 212.

rauð-lita, að, to dye red, Karl. 505,

rauð-litaðr, part. red-coloured, dyed red, Fms. viii. 447, Stj. 161, Ó.T. 44.

rauð-litr, adj. reddish, Fms. v. 342.

rauð-mengjaðr, part. mingled with red, D.N.

rauð-síðóttr, adj. with red sides, of a cow, D.N.

rauð-skeggjaðr, adj. red-bearded, Fær. 12; þat er mitt ráð at þú trúir aldri lágum manni ok rauðskeggjuðum, Fms. xi. 428, Fs. 142.

rauð-skjöldóttr, adj. red-chequered, of cattle.

rauðum-skjaldi, a, m. red-shield, a nickname, Thorsen.

Rauð-skeggr, m. Red-beard, Barbarossa, a nickname, Sturl., Landn.

rauð-skegla, u, f. a kind of sea-gull.

Rauð-súð, f. the name of a vessel, Fms. viii.

RAUF, f., pl. raufar, [raufa I, rjúfa], a rift, hole; þat er heilund, er rauf er á hausi til heila, Grág. ii. 11; rauf var á belgnum, Ld. 156; þeir lustu á rauf á hellunni, Edda 40; Flosi hugði at handklæðinu ok var þat raufar einar, Nj. 176; rauf á selgeiranum, Fms. vii. 202; þeir brutu þar á raufar, Eg. 125; bora sex raufar á, N.G.L. i. 172, Ó.H. 108; raufar himins, the sluices of heaven, 655 ix. B, (himin-raufar, Gen. vii. 11); bak-rauf, got-rauf, q.v.

compds:

raufar-steinn, m. a stone with a hole drilled through it, Gísl. 46.

raufar-trefjur, f. pl. cloth riddled with holes, Sturl. ii. 191.

rauf, f. [A.S. reâf; O.H.G. rauf,] spoils; see valrauf.

raufa, að, to break up, open, rip up; raufa til bagga, Fms. vi. 379; raufa alla vagna þá er Serkir hafa átt, Al. 112; Þorgeirr hleypr upp á húsit ok rýfr, ok þar sem húsit raufask, Fbr.: the phrase, raufa seyð, to break up the fire; raufa þeir seyðinn ok var ekki soðit, Edda 45; þann seyði raufar þú þar, at betr væri at eigi ryki, Ld. 208.

2. to pierce; raufa brjóst e-m. to cut the breast open, Hkv. 1. 40; skjöldr hans var raufaðr viða, his shield was riddled, Al. 147; grjóti barðr eða skeytum raufaðr, Stj. 300; þú skalt þá eigi með örum raufa né sverði slá, 660.

raufa, að, [A.S. reâfian; Engl. be-reave; Germ. rauben], to rob, spoil, different from the preceding; Vindr lögðusk á valinn ok raufuðu, ok flettu menn bæði vápnum ok klæðum, Fms. xi. 380.

raufari, a, m. a robber, Fms. vi. 162, vii. 27, viii. 216, Al. 62, reyfari.

rauf-lauss, adj. without holes; rauflaust gler. Mar.

raufóttr, adj. riddled with holes. Nj. 193, Fms. xi. 157.

raul,† n. a doleful humming, (mod.)

raula, að, to hum a song in a low doleful voice; raula bögu, raula fyrir munni sér; griðkur róa og raula, Hallgr. Snót 310 (1865).

Raumar, m. pl. the name of a people in Norway:

Rauma-ríki, n. a county in Norway:

Raums-dalr, m. the present Romsdalen:

Raum-dælir, m. pl. the men from R.:

Raum-elfr, f. the river R. in Norway, Fms.:

Raumskr, adj. from Romsdalen, Fms. ii. 252.

raumr, m. a giant, Titan, Edda (Gl.)

2. a big, huge, clownish person, Fas. ii. 384, 546, Skíða R. 51.

raumska, að, mod. rumska, to say hem! in awakening, Fas. iii. 11.

RAUN, f. [akin to rún, q.v.], a trial, experiment, experience; sem opt höfðu raunir á orðit, Bjarn. 66; sem nú verða margar raunir á, Ó.H. 30; sem raunir bar á, skipt hefi ek nú skaplyndi til þín, ok mun ek göra á því nokkura raun, Fms. vii. 113; var þá sem opt eru raunir, Ó.H. 184; prófuðum vér fyrir sjálfra vár raun, ok margra dugandis manna.; framsögn, Dipl. i. 3; biskup svarar því, at önnur raun mundi á verða en at …, Orkn. 280; sem opt bar raun á, Bs. i. 129; raunin er úlýgnust, a saying, 656 A.I. 25; látum þá hafa ena sömu raun sem fyrr (ærnar raunir, v.l.), Fms. viii. 134; raun bar vitni, Ísl. ii. 335; þú munt at raun um komask, 197, Bs. i. 83:

—trial, danger, vóru þeir jafnan þar sem mest var raun, Nj. 136; röskr maðr í öllum raunum, Fms. vi. 119 því traustari sem raunin er meiri ok lengri, viii. 134; koma í nokkura raun, Fs. 120; þegar í raunirnar rekr, when it presses hard:

—trial, grief mundir þú mik þess eigi biðja, ef þú vissir hve mikla raun ek hefi af þessu, if thou knewest how much pain it gives me, Ld. 232; ærin er þó raun konunnar, Fs. 76; en nú hafi þér af ena mestu raun, Nj. 139; mér er mesta raun að því, it pains me much;

skap-raun, an affliction;

geð-raun, the mind’s trial;

hug-raun, id.:

in plur.,

raunir, trials, woes, misfortunes; mann-raunir:

—a trial, ordeal, þá gengr hann til þessar raunar Fms. xi. 38:

—investigation, konungr sagði, at hann vildi at vísu, at málit færi til raunar, vii. 136; þá skal hann stefna honum til skila ok raunar, Grág. i. 179, 226;

raunar-stefna, a summons, citation, inquest, ii. 226; hann stefndi honum raunar stefnu um þat hvárt hann hefði réttar heimildir á Staðarhóls-landi ok Hvítadal, Sturl. ii. 235.

II. gen. raunar, as adverb, really, indeed; raunar mjök, much indeed, Ld. 66; ok vóru þó margir raunar mjök þrekaðir, Fms. xi. 143; hafði hann vitað raunar at þar var tó undir, Rd. 310; ek heiti raunar Víglundr, my real name is V., Vígl. 29; en þat var raunar, at þeir höldrinn höfðu sæzt á laun, i.e. that was at the bottom of it, Orkn. 298; hón skildi þó raunar, Fs. 76.

compds:

raunar-laust, n. adj. without proof or trial; þeir kölluðusk eigi mundu trúnað á leggja raunarlaust. Germ. ohne weiter, Ld. 58; at raunalausu, unprovoked.

raunar-maðr, m. a nickname, Sturl. ii. 153.

rauna-maðr, m. a much-tried, afflicted person.

rauna-stafr, m. evidence, proof; prófa e-t skýrum raunastöfum, Mar., Magn. 482.

rauna-stefna, u, f. a citation; see above.

raun-digr, adj. thick indeed, Fms. v. 238.

raun-drjúgr, adj. solid, O.H.L. 22.

raun-góðr, adj. good withal, trusty, Bs. i. 122.

raun-íllr, adj. bad withal, Bjarn. 62.

raun-lítt, n. adj. very little indeed, poorly indeed, Eb. 130, Fms. x. 172, Gísl. 65.

raun-mjök, adv. much indeed.

raun-tregr, adj. very unwilling, Al. 17.

raun-vel, adv. well indeed, Fms. iii. 114.

raun-æfr, adj., qs. raunhæfr (?), quite able, Fms. xi. 78.

raun-öruggr, adj. quite firm, Fms. i. 305.

raunaligr, adj. (rauna-liga, adv.), sad, distressing.

raund, f. = raun, raundum, or at raundum, adv. really, Barl. 23, 123; raundur, mod. reyndar, really. 62.

raun-dagi, a, m. an experiment, N.G.L. i. 210.

RAUP, n. boasting, Grett. 131; karla raup, an old man’s boasting (‘when I was young’); whence the phrase, vera kominn á raups-aldrinn, to have reached the boasting time of old age.

raupa, að, to vaunt, boast, Bs. ii. 502.

raupari, a, m. a braggadocio, Hallgr., freq. in mod. usage.

raup-samr, adj. given to boasting.

raus, n. big, loud talk, Karl. 439, v.l.

RAUSA, að, [Shetl, ruz, to boast], to talk loud and fast; þvíat jafnan rausum vér þat, er vér erum einar, er lítill sannleikr fylgir, Gísl. 99; nú munda ek eigi jafnmart hafa rausat, ef ek hefða vitað, Fb. i. 472, Karl. 397, Stj. 620.

rausan, f. glib talk, boasting, Harms. 10.

RAUSN, f. magnificence, liberality, high life; hafði Þorólfr þar eigi minna fjölmenni ok eigi minni rausn, Eg. 67; konungr hafði mikla rausn um Jólin, Fms. ix. 347; Höskuldi þótti þat ávant um rausn sína, at honum þótti þær sinn húsaðr verr en hann vildi, Ld 26; þat er sagt at hann væri svá á þingi eitt sumar, at fjórtán synir hans væri með honum, því er þessa getið, at þat þótti vera rausn mikil ok afli, 68; hvergi þykkir nú minni rausn né risna í búinu en áðr. Band. 3; rausn Klængs biskups, Bs. i. 86; of-rausn, q.v.; rausn ok ríki, Jd.

compds:

rausnar-bú, n. a great estate, Landn. 95, Eg. 478, Eb. 42.

rausnar-kona, u, f., rausnar-maðr, m. a magnificent lady, person, Vígl. 15.

rausnar-liga, adv. (rausnar-ligr, adj.), magnificently, Fas. i. 446.

rausnar-maðr, m. a magnificent man, Gullþ. 4, 13, Eb. 12, Fms. i. 247, Ó.H. 112.

rausnar-réð, n. a great living; hann var góðr bóndi ok hafði rausnarráð, Þorf. Karl. 364.

rausnar-samliga, adv. (rausnar-ligr, adj.), grandly, managnificently, Eg. 471, 645, Fms. ii. 300.

rausnar-samr, adj. id., Hkr. i. 83 (in a verse).

rausn and raust, f., prob. a different word, [cp. A.S. ræsn, to which a Norse term rásn would answer better]:

—the fore-castle in a ship; aptr frá stafninum ok til austr-rúms var kallat á rausn, þat var skipat berserkjum, Hkr. i. 82; til rausnar, 83 (the verse); þessir vóru á rausn í söxum, Fms. ii. 252, where distinction is made between stafn, rausn, fyrir-rúm, krappa-rúm.

2. of a house, the ‘raising,’ roof, ceiling (?); í stofunni, þeirri er næst stendr steinhúsinu, viðr raustið, D.N. i. 525; else obsolete.

RAUST, f. [Dan. röst], the voice; með fagrligum raustum, Stj. 466; hvárt sem fyrri fylgir raustinni, Mar.; til skírrar raustar, Pr. 475; hann kvað vísu þessa með mikilli raust, Nj. 195; ok beinir svá raustina, Fb. ii. 26; kveða við raust, to ‘sing with the voice,’ i.e. loudly. Eg. 554;, hann kvað dans þenna við raust, Sturl. iii. 317; fögr raust með söng-hljóðum, Fb. ii. 26; fagrar raustir syngjandi manna, Fms. ii. 200; söngraust, id.; grát-raust, q.v.

2. a voice, vote, N.G.L. ii. 468.

rausta, að, to raise the roof of a house: rausta, sperra, trœða, þekja, D.N. i. 477.

raustaðr, part. voiced so and so, in lág-raustaðr.

RAUTA, að, to roar, Barl. 53, Karl. 140 (of a lion), Swed. ryta.

rautan, f. roaring, Stj. 71, Barl. 56, 151, 197.

RÁ, f., gen. rár, with the article rárinnar, Fbr. 133; dat, and acc. rá, with the article rána, ránni, N.G.L. ii. 282; pl. rár, rá, rám: [Dan. raa; Swed. rå; Shetl, rae]:

—a sail-yard, Skálda 162. N.G.L. i. 100; en ef rá brestr í aktaumum eða fyrir útan eða innan, ii. 283; rár langar, Hkv. 1. 48; við miðja rá, Orkn. 356 (in a verse); drekar báru blá segl við rá, Ó.H. 161 (in a verse); brotnaði ráin, Korm. 178; gengr í sundr segl-rá, Fbr. 132; siglu-tréit ok rána, Fms. xi. 143; látið nú koma féit í seglit ok hefla upp um rána, vi. 381; seglit var heflat upp við rána, Nj. 135; festa seglit við rána, Fbr. 133: allit., skip með rá ok reiða, Finnb. 278; meðr rá ok öllu reiði. D.N. iii. 160; rár-endi, rár-hlutr, id.

2. metaph. a pole on which fish are hung for drying: poët., rá-fákr, m. a ‘sail-yard nag,’ i.e. a ship, Lex. Poët.

RÁ, f. (nom. r́, Skálda Thorodd), originally vrá, [Dan. vraa; Swed. vrå]:

—a corner, nook; rá (r́) er hyrning húss, Skálda 162; leyniligar róar (rár, v.l.) helvítis fylsna, Sks. 536; verja forskálann ok húsin, stóð þar fremstr við rána Jón toddi, Sturl. ii. 249; kleif í rá hverja. Am. 58.

2. a cabin on board ship. Edda (Gl.); as also in the saying, skammar eru skips rár, short, small are the ship’s cabins, giving small accommodation, Hm. 73, (skipsins eru skammar rár, Mkv.); cp. rá-skinn, a ‘cabin-skin,’ hammock.

RÁ, f. a roe: veiða rauðdýri ok rá, Barl. 137, Bev. 11.

RÁ, n. [Swed. rå], a landmark; hence perh. the poët., rás seil, rás fagrsili, the thong of the mark, i.e. a snake, Merl. 2. 1, 12: rás viðr, perh. landmark palings (?), Hm. 152; see also rámerki; the word is obsolete in Icel., but is freq. in early Swed. in the allit, phrase rå och rör.

rá-benda, d, to ‘bend a sail,’ make it fast to the yard, cp. Eg. 579. rá-bundinn, part. ‘yard-bound,’ an epithet of a ship, Korm. (in a verse).

Rábitar, m. pl. the Arabs, Symb. 31, Fms. xi. 415.

rábítr, m. [mid. H. G. rabbin]:

—a race-horse, racer; hest einn mikinn rábit, Karl. 19; or is it—an Arabian steed?—a nickname, Sturl. iii. 58.

rá-bukkr, m. a roebuck, Barl. 81.

RÁÐ, n. [Dan. raad; Old Engl. reed; Germ. rath], ‘rede’ counsel, advice; leggja ráð á, e-t, Nj. 4; hvat leggr Njáll til ráðs? 72; hvat þykki þér ráð? 23, Fas. ii. 510; stundum var hann á tali við þá menn er ráða hans þurftu, kunni hann til alls góð ráð at leggja, þvíat hann var forvitri, Eg. 4; göra ráð sitt, to form a plan, Nj. 5, 21; Njáll gékk í brott einn saman ok hugsaði ráðit, 98; ek skal leggja ráðin til, segir Valgarðr, 166; ekki er þat mitt ráð, Nj. 23; var þetta at ráði gört, resolved, Ld. 70; þar til er biskup görir annat ráð fyrir, Vm. 113; göra ráð fyrir e-u, to expect, Nj. 261; eiga ráð við e-n, to take counsel with one, 127; leita ráða, Edda 26.

2. plur. a settled plan, foresight; með ráðum ok kappi, Nj. 79, Eg. 257; köld ráð, Ld. 284; nú skulu vér fara at ráðum við þá, Eg. 582; annat hvárt með styrk eða ráðum, Ld. 178; vörn mun verða engi, ef vér förum ráðum at, Fms. ii. 11; ef þeir hefði meirum ráðum fram farit, vii. 318:

—a planning, bana-ráð, fjör-ráð, land-ráð, áljóts-ráð, q.v.; þat eru ráð, ef …, Grág. ii. 127; frændr Óttars kenndu ráðin Sigurði konungi, Fms. vii. 230.

3. wise, true councel, what is advisable; varð allt at ráði (turned to good ends) þat er hann ráð mönnum, Nj. 30; lizt mér nú hitt ráð, at …, 82; ok er eigi ráð at hafa færi, 94; oss mun ekki haustlaugt ráð at fara til Noregs, Eg. 263; mun eigi þat ná ráð at þér hverfit aptr, Boll. 348; ekki er ráð nema í tíma, sé tekit, a saying; Illugi kvað þat ekki ráð, Ísl. ii. 247; ok er nú ráð at gjalda féit (high time), Fms. vi. 248; þat er nú ráð, at leggja at landi ok ganga upp, 260; andi ráðs (wisdom) ok styrktar, 686 B. 13.

4. consent, will, agreement, wish: sú gjöf var gör með ráði konungs, Eg. 35; með mínu ráði, 737; án ráði e-s, Nj. 38, Fms. xi. 111, Grág. i. 334; at ráði frænda hennar, 164; hón skaut til ráða föður síns, 331; fjarri mun þat þínn ráði, Nj. 80; með ráði hinna vitrustu manna, 88, Ld. 232; hann nam land at ráði Skallagríms, Landn. 59, Grág. i. 232; við ráð frænda síns nokkors, 307; ef maðr kyssir konu á laun ok at ráði hennar, 337; eigi á at ljá … nema allra ráð fylgi, 437; fyrir ráð skaparfa síns, 202; at sínn ráði, willingly, of one’s own accord, ii. 91.

II. denoting action:

1. household affairs, management, business, usually in plur.; hann hafði selt í hendr öll ráð syni sínum, Eg. 22; er Þórólfr var eigi heima, hafði Þorgils þá þar ráð, 53; hón var at ráðum með syni sínum, höfðu þau rausnar-bú mikit, 478; Rútr fékk henni öll ráð í hendr fyrir innan stokk, Nj. 11; þeirrar einnar konu ætla ek at fé at sú ræni þik hvárki fé né ráðum, Ld. 14; engi ráð skalt þú taka af mér, ok fara hvergi fyrr en ek vil, Ísl. ii. 205, Bs. i. 819; telja hann af ráðunum fjárins ella, Grág. i. 202; en ef hón veit at bóndi hennar mundi eigi ljá vilja, þá á hón eigi ráð, then she has no right to do it, 382; bera e-n ráðum, (cp. taka ráðin af e-m, to overrule), Nj. 198; hón tók við fé ok ráðum eptir föður sinn, Fs. 126.

2. a state of life, condition; vilda ek bróðir, at þú bættir ráð þitt ok bæðir þér konu, Nj. 2; rausnar ráð, Þorf. Karl. 364; breyttu þau faðir hans ok móðir ráði sínu (they broke up the household) ok fóru útan, Bs. i. 152; ráða-breytni (q.v), change, Þorf. Karl. 370; er þér sá til at staðfesta ráð þitt ok kvangask, Grett. 5 new Ed.; heim skaltu fara, ok una vel við ráð þitt, Nj. 11; ok fór yðvart ráð þá betr fram, 198; áljótr mikill er um ráð konunnar, Ld. 30; þar sem þér hafit allt ráð várt í hendi, 174; kippa undan þeirri stóð er áðr hélt mest upp ráði hennar, Glúm. 341: sómasamligt ráð, Fs. 21; segja at þar liggi honum við náliga allt ráð ok líf, Fms. xi. 101; nema vér kynnim þeim allt várt ráð, 655 xi. 3; at þú þegir skjótt ok fle prir ekki um mitt ráð, Fas. ii. 507; Vali sagði gott frá hans ráði, Band. 4: þú hefir mikit at ráði, 12; hann sagði þá henni hvat títt var um ráð Elisabeth, 625. 85; Jóseph varðveitti ráð Máriu festar-konu sinnar hreinliga, Post.; kona hét Þórdís, et léttari skyldi verða, ok horfði ráð hennar heldr seinliga, ok til mikils háska, Bs. i. 195; gör svá vel ok unn frænda þínum góðs ráðs, a good match, Ld. 198.

3. marriage; láta þat standa fyrir ráðum, Nj. 23; lýkr svá með þeim at ráðin skyldi takask, ok skyldi boð vera at hálfs-mánaðar fresti at Mosfelli, 99; þau ráð tókusk ok fékk Þórðr Ísríðar, Fb. ii. 251; en ef þá takask ráðin eigi. Grág. (Kb.) ii. 32; engi latti ok tókusk ráðin. Fas. ii. 347; hón er kvenna friðust ok með miklu fé, þvi ráði mun ok þér í hendr koma, Fs. 21; ráð hefi ek hugat fyrir þér, þú skalt biðja Kolfinnu, 88; ráð þau skyldu takask at öðru sunni, Eg. 26; þar er Ásgerðr frændkona þin, þar vilda ek hafa fullting þitt at ek næða því ráði 331; hann á dóttur er Ólöf heitir, þar þætti mér vaxa þinn heiðr ef þú fengir þat ráð, Fas. ii. 433; þá vóru skil ð ráð þeirra Sigriðar Stórráðu, Fms. x. 219; þá, reiddisk drottning mjök … engi ráð vil ek við hann eiga, 285; þat it göfugliga ráð, 324; lézt Sigvaldi nú kominn til ráða við Ástríði, xi. 104; eigi skal faðir neyða dóttur sina til ráða, Grág. i. 307; gipta honum dóttur þina er hann þess ráðs maklegr, Glúm. 360: biskup rauf þau ráð öll sem hann vissi at úlögum ráðin vera, Bs. i. 107.

4. in a pers. sense, a counsellor, a council, Stj. 510; annat várt hit æðsta ráð, Fms. vi. 59; er konungr var á tali við ráð sitt, ix. 279: a senate, þat köllu vér ráð, er lögmaðr ok ráðsmenn sitja á málum manna ok skipa, N.G.L. ii. 244; konungrinn ok hans ráð, Bs. i. 719; konungs ráð, the king’s council, 758; Dixin ok öll hennar ráð, D. and all the queen’s councils, Fb. i. 92.

B. Compds:

ráðs-andi, a, m. the spirit, of wisdom, Rb 80.

ráða-bið, n., in the phrase, göra e-t á ráðabið, provisionally, Germ. vorläufig, Fms. vii. 112.

ráða-breytni, n. a change in one’s life or condition, Fms. ii. 25, Ld. 164, Fs. 21, 23, 171, Þorf. Karl. 370.

ráða-brot, n. pl. plans, a brooding over a thing, Sturl. i. 225.

ráða-far, n. marriage, N.G.L. i. 340.

ráða-fátt, n. adj. lacking counsel, at one’s wit’s end.

ráða-görð, n. a taking councel, plan, design; Brynjólfr lét ílla yfir þessi ráðagörð, Eg; 24, 765, Fms. vii. 258, Fs. 39, 55; þeir ræddu opt inn ráðagörð sína. Eg. 115; töluðu þau leyniliga r. sína, Nj. 5; hafa áhyggjur ok ráðagörðir, plannings, Fms. i. 84; hann hafði r. fyrir liðinu, Fb. i. 351.

ráðagerðar-maðr, m. a man of many devices, a man of good counsel, Fms. i. 127, vii. 326, Orkn. 346.

ráða-görstr, adj. superl. the shrewdest of men, Fms. ix. 282, v.l.

ráða-hagr, m. a state of life, condition, Ld. 158, Valla L. 206, Grág. i. 332, 379, Fms. v. 321, x. 282, Glúm. 335, Vm. 108: a marriage, wedded life, Fs. 87, Eb. 132, Ld. 18, Fms. ii. 9, Fas. i. 18, passim.

ráða-kensl, n. an imputation, charge, as a law term, N.G.L. i. 178.

ráða-kona, u, f. a stewardess, Nj. 138.

ráðs-kona, u, f. a stewardess, housekeeper, Bs. i. 247, 839, 848, passim.

ráða-kostr, m. state, condition, Ld. 6, Eg. 597, Glúm. 349: marriage, Fs. 21.

ráða-lauss, adj. ‘redeless,’ shiftless, helpless, having no resource. Nj. 346, Hom. 153.

ráða-leitan, f. ‘rede-seeking,’ contrivance.

ráða-maðr, m. = ráðsmaðr.

ráðs-maðr, m. a manager, counsellor, Fms. vii. 139, 194, 259, ix. 239, x. 27, xi. 252, Eg. 118, 202, 271, Orkn. 230. Hkr. i. 19, N.G.L. ii. 244, Stj. 496: a steward, Nj. 138, Sturl. ii. 145, Vm. 55, Dipl. i. 8: a town-counsellor, [cp. Dan. raadmand, Orkn. raddman], D.N.

ráðsmanns-dæmi, n. a stewardship. H.E. i. 561.

ráðs-mennska, u, f. a stewardship, N.T.

ráða-nautr, m. = ráðunautr, Eg. 98.

raða-neyti, n. = ráðuneyti, Hkr. ii. 171, Fas. iii. 596.

ráða-rúm, n. = ráðrúm, Hom. 85.

ráða-skortr, m. lack of shifts or expedients, Fas. ii. 446.

ráða-skot, n. resources; lítið r. er til e-s, Fms. iv. 140, xi. 263.

ráða-stofnan, f. plans, Ó.H. 33, Ld. 186, Fas. ii. 124.

ráða-ætlan, f. a project, design, Hkr. i. 252, Fms. iii. 48.

RÁÐA, pres. ræð, ræðr, ræð; pl. ráðum, ráðit, ráða; pret. réð, 2nd pers. rétt, réttu, rhymed with hætta, Fms. vi. (in a verse); mod. réðst, pl. réðu; subj. réði; imper. ráð, ráddú; part. ráðinn; a middle form ráðumk, Hom. 113; a weak pret. indic. réði occurs in the poem Jd. 35 (ótrauðr á haf réði), and in prose, Fms. i. 223, and is freq. in mod. usage (eg réði honum að bíða … hann réði því ekki): [a word common to all Teut. languages; A.S. ræðan; Old Engl. rede and read; Germ. rathen; Dan. raade; the Goth. has rêdan, but it is rarely used in Ulf.]

A. To advise, counsel, with dat. of the thing and acc. of the person; ráða e-m e-t, réðu vinir hans honum þat, at hann berðisk eigi við þik, Nj. 33; réðu honum þat allir at samna liði. Eg. 9; ráða e-m ráð, to give one counsel, Vþm. 1; ráðumk þér, Hm. 113 sqq.; þat ræð ek þér, Sdm. 22 sqq., Nj. 61; makligr ertú þeirra, segir Njáll, ok réð honum ráðin, 71; ráð er þér ráðit, Fm. 21; ráða e-m heilræði, Nj. 85.

2. to consult; ráða ráðum sínum, to hold a conference, Edda 26, Fms. vii. 259; vóru opt á tali ok ráða-stefnu ok réðu landráðum, i. 52.

3. to devise; þá menn er konu hafa numit eða þat hafa ráðit, Grág. i. 354, Gullþ. 14.

4. to fix, decide, determine, resolve, with acc.; ek hefi áðr ráðit brúðlaup mitt, Nj. 4; ráða samband, Gullþ. 14; ráða atför við Gunnar, Nj. 1, 7; réðu þeir þat þá með sér, 93; hefi ek ráðit honum kvánfang, 151; siðan réð Gunnarr utanferð sína með honum, 41, cp Sturl. ii. 168; ráða e-m ró, Ls. 55:

—ráða e-t af, to form a decision, Eg. 337; en af verðr at ráða nokkut ór hverju vandræði, Lv. 39:

—ráða e-t við sik, to make up one’s mind; hvárt hann vildi þar vera eða fara til Íslands, hann kvaðsk eigi þat hafa ráðit við sik, Nj. 123:

—ráða um e-t, to deliberate; hann gaf jarli orlof at ráða um þetta kjör við menn sína, Ó.H. 97:

—ráða e-t (or e-u) til staðar, to settle, fix definitely, Fms. ii. 78, Ld. 178:

—ráða ór, ráða ór e-u, to find an expedient, solve a difficulty, Nj. 177. Ld. 54, 180.

5. to hire, take into service; ráða skipverja, Fms. vi. 238; réð Hallgerðr sér hjón, Nj. 25; ek em kona Njáls, segir hón, ok ræð ek eigi síðr hjón en hann, 54; Njáll réð honum hjón öll, 151; bóndi sagði húsfreyju sinni at hann hafði Hrapp ráðit með sér, 131; hón hafði ráðit mann til at svíkja konung í drykk, Fms. ix. 5; vilda ek at vit færim í hernað ok réðim menn til með okkr, Nj. 41; ráða land undan e-m, Fb. ii. 171.

6. to plan, plot, contrive, or cause one’s death, put to death, betray, Germ. verra’ben; Regin þik réð, hann þik ráða mun, Fm. 22; þú rétt hann, Fas. i. 202; þær ætluðu at konungr mundi hafa rúðit hann, Fms. iv. 312; hann réð Plóg svarta föður-bana sinn, xi. 353; ef kona drepr bónda sinn eða ræðr hann fyrir íllsku sakir, Js. 27; ráða e-m bana, bana-ráð, Nj. 21, 52, Fb. i. 410, Skv. 1. 51:

—ráða e-n af, to put out of the way, put to death, Gullþ. 14, Fms. i. 204, Al. 128; sá ótti er nú af ráðinn ok endaðr, Fs. 9; ek hygg at Þóroddr ætli nú af at ráða hingat-kvámur þínar, Eb. 144; ráða e-n frá, to despatch, Ld. 294; ráða e-n af dögum, to put to death; ráða e-n frá ríki, Fms. iii. 18; ráða e-n ofan, to overthrow, Bárð. 164.

II. to rule, govern, with dat.; ráða Þrænda-lögum, Fms. i. 52; ráða landi, ráða ríki, 22, Nj. 41; Einarr jarl réð Orkneyjum, Fms. i. 197; Hákon konungr réð Noregi, x. 4; er réð fyrir Holtseta-landi, xi. 3; þann konung er ræðr Jórsala-landi … þann er Englandi ræðr, Edda 92; ráða landráðum, to have the government, govern, Fms. i. 52.

2. to rule, prevail, have one’s own will, as also to manage, lead, have authority, management, and similar usages; skal ráða afl með þeim, Nj. 150; sá reð er ríkr var, Sól.; hann réð sér ekki fyrir kæti, he was beside himself for joy; skal hón sjálf ráða hvárt hón vill hann eða eigi, Nj. 24; ek skal hér ráða, 52; Ólafr bað móður sína eina ráða, Ld. 70; sögðu þá ráða eiga er fleiri vóru, 74; ætlar þú at þú munir ráða. Fms. vii. 13; konungr svarar ok biðr hann ráða, xi. 29: Lögmaðr skal ráða, he shall have the casting vote, Gþl. 18: the phrase, ef ek má ráða, if I can have it as I like; þú ræðr því, as you like! þvíat þar ræðr eigi frændsemi, Grág. i. 172: to rule, sól skal ráða um sumar en dagr um vetr, Gþl.; landfall ræðr (rules, makes the boundary) fyrir sunnan, Pm. 88; ór ánni ræðr keldan … ok lækr út úr henni til sjáfar, Dipl. ii. 1; ráða landa-merkjum, Eg. 711; ráða boði ok banni, Gþl. 76; ráða búi ok kaupum, 269; ráða giptingum, 211; ráða sessa kostum, Gm. 14; ráða kaupum, fé, skipti, Gþl.; ráða fé til þarfa, to dispose of money to advantage, put it out at interest, Gþl.; sigri vér ráðumk, Orkn. (in a verse); hugr ræðr hálfum sigri, a saying; ráða sínum ferðum, Fms. i. 75; réð Örn leiðsögu, Ld. 74: hvárt ek má nokkuru um þat ráða, Fms. vii. 13; mörgum ræðr litlu hve, ’tis of small interest, Am. 33; ráða engu, Hdl. 49; ráða veðri. Rb. 388; veðr ræðr akri en vit syni, Hm.; hvar skal ek sitja—Móðir mín skal því ráða, Nj. 7; ek réð ráði hennar fyrr, i.e. gave her away, 23; hvárt hann kunni ráða fé sínu, Grág. i. 176; ráða orði, ii. 309; hvárt ræðr þú því er Steinarr son þinn sækir sökum Þorstein son minn, hast thou caused it, is it thy making? Eg. 727; þú því rétt er ek ríða skyldak, Fm. 26; ek því ræð, er þú ríða sér-at, Ls. 28; en réðu því Nornir, Orkn. (in a verse); ílla réð ek því, that was foolishly done, Fbr. (in a verse); ek hefi því ráðit, at …, Ísl. ii. 322; því þykki mér ráðit, well done, Sks. 100:

—various phrases, ráða e-u bót (bætr) or ráða bót (bætr) á e-u, to mend, better, Hom. 159, Ld. 206, Fms. vii. 162, Landn. 8, Eb. 114:

with prep.,

—ráða fyrir e-u (for-ráð), to rule, manage, govern, Fms. i. 288, Hkr. 1. 40; ráða fyrir lögum, Nj. 5, 150, Eg. 34, 239, 754, Ld. 76, 132, Fms. i. 11, Grág. i. 333:

—ráða um e-t, to dispose of, (um-ráð); nú megu vit ekki ráða um hennar gjaforð, Fms. iv. 194:

—ráða við e-ð, to be able to do, manage, Bárð. 163; eg ræð ekki við hann (þat), I cannot manage him;

við-ráðanlegr, manageable:

—ráða yfir e-u (yfir-ráð), to rule, govern, Fms. iv. 83.

3. to have, possess, enjoy; hvítum ræðr þú enn hjöltunum, … ráða deigum brandinum, Eb. 238; ráða fé ok fjörvi, to enjoy wealth and life, Fm. 26; ráða arfi, gulli, hringum, Skv. 2. 9, Hkv. Hjörv. 6, 11; ráða nafni, aldri, hjarta, lofi, dýrð, to enjoy a name, life …, Lex. Poët.; ráða eign ok auðsölum. Fsm. 8, 9; ráða rauðum manni, to be red, Fbr. (in a verse):

—part. ráðandi, with gen., ertu nokkurs ráðandi hér, hast thou any authority here? Nj. 54; þess verða ek ráðandi við mína menn, I will manage that. Fms. xi. 30; vera mikils ráðandi, of great influence, Fas. ii. 504: ráðandi postula, the ruler of the apostles, Edda 92, Lex. Poët.

III. to explain, read; ráða gátu, to read a riddle, Fas. i. 454; varð engi sú gáta upp borin er hann réði (subj.) eigi, 532; ráða e-t, Am. 22; ráða draum, to read a dream, Nj. 121, Ld. 126, Ísl ii. 194, 197, x. 270, xi. 3, Rb. 394; Pharao dreymdi drauma ok urðu eigi ráðendr til, Ver. 17; veiztú hve rísta skal, veiztú hve ráða skal, of magical characters, Hm. 145:

—ráða í e-t, to guess at, find out, Fms. xi. 16; ok væntir mik at eigi mundi í þat ráðit, Ísl. ii. 333; munu þeir ekki í ráða er myrkt er, 378, Fær. 255.

2. to read, prop. to explain, interpret; skal hann láta ráða skrá heima at kirkju, K.Þ.K. 46; ráða rúnar, Am. 12, Hom. (St.); þegar Domitianus hafði rit ráðit, 623. 12, Karl. 16: ráða upp, to read up; þessi sömu bréf lét erkibiskup upp ráða í Danmörku, Fms. viii. 293; á alþingi lét Páll biskup ráða upp jarteinir ens sæla Þórláks, Bs. i. 352; tók ok lét þar upp ráða, 623. 10; ráða skrá, K.Þ.K.

IV. to punish, chastise, with dat.; Guð ræðr oss till batnaðar sem sonum, Greg. 73; fóstri hans var harðr við hann ok réð honum mjök, Bs. i. 416; nú ef sveinn vill eigi nema ok leiðisk bók, þá skal hann færa til annarra verka, ok ráða honum til, svá at hvárki verði af örkuml né ílit, K.Þ.K. 56; honum var ráðit fyrir flestum höfuð-kirkjum, Sturl. ii. 147:

—with acc., konu sína skal engi maðr með höggum ráða at öldri né at áti, N.G.L. i. 29; nú ef maðr ræðr konu sína eigna lyklum eða lásum (beats her with keys or bars), þá er hann sekr, 356 (ráðning).

V. with the notion of action, to undertake; ráða stórt, to aim high, aspire, Lex. Poët.; kann vera at ek finna þann höfðingja at minnr vaxi fyrir augum at ráða stórt (to undertake great things), en þér konungr, Fms. vi. 399 (stór-ræði); ráða gott, to manage well, Ó.H. (in a verse).

2. with prepp.,

—ráða á e-t, to take to a thing; þeir réðu á íshöggit, Fms. vi. 336; ráða á e-n, to attack one; mun eigi þá á þik ráðit, Nj. 93, 253 (á-ræði):

—ráða at e-m, to attack, invade, passim:

—ráða af, to get off, clear; hann bað þá taka forka ok ráða at skipinu, and get the ship off, set her afloat, Ld. 56; aðilinn ræðr sik af baugbrotum, ef …, Grág. ii. 173; at hefir þú mik ráðit brekvísi, thou hast cured me of complaining, Ld. 134:

—þá réðu þeir goðorð sitt undir Rafn fyrir sakir vinsælda hans, they put their ‘godord’ in the charge of R., Bs. i. 642:

—ráða móti e-m, to go against in a fight, withstand; í móti Kára réð Mörðr Sigfússon, Nj. 253:

—ráða til e-s, to rush in upon; hann reiddi upp öxina ok réð til Þorvarðar, Sturl. ii. 37, (til-ræði, an assault): to take to a thing, try, í vár réðu vér til ok hljópum í brott, Eg. 235; ok er þeim þótti sér færi til at ráða leyndusk þeir á brott, when they saw an opportunity they stole away, 572; ok er nú til at ráða ef þér vilit, now is the time for action, Nj. 154; Skarphéðinn kom fótum undir sik, ok réð þegar til í annat sinn, 202:

—to start, make for, attempt, ráða til orrostu, to go to battle, Eg. 530; ráða til uppgöngu, 229; en þó ekki svá at til hans væri ráðanda (gerund.), Fms. vi. 352; réð hann þá til ok hjó sundr orminn, id.; þat var ekki annarra manna hlaup, enda réð ok engi til, Eg.; þeir ráða til ok hlaupa í munn drekanum, Fb. ii. 317; skal ráða til árinnar eðr eigi, shall we try to pass the river or not? Ld. 46; hann bauð út miklum her ok réð til skipa, Fms. i. 22; ráða til ferðar, to start on a journey, Landn.:

—ráða skipi til hlunns, to put the ship in a shed, Eg. 515, Nj. 10; ráða sik frá e-u, to disengage oneself from, Hom. 147, MS. 655 xxvi. 1; ráða um, hann tók um strenginn, ok réð um at fara upp í skipit, and was just about to go up into the ship, Fms. ix. 24.

3. periphrastically, with an infin. mostly without the particle ‘at;’ ráðumk ganga, we do go, Am. 77; ráðum yppa, spyrja segja, leyna, Lex. Poët.; hverr er segja ræðr, does tell, Hm. 125; hón réð vakna, she awoke, Am. 10; annan réð hón höggva, 48; ekki réttu leifa, 80; allt þats réð heita, 102; réð ek at ganga, Fas. ii. (in a verse); ef ek ræð á vág at vaða, Hbl. 47: with the particle ‘at,’ réð at stökkva, Eb. (in a verse): also reflex., réðsk at sofna, Rm. 5; but réð at sofna, went to sleep, 17: in prose, þau lög sem hann réði upp at segja, Íb. 12; ráðask geyja, Am. 24.

B. Reflex. ráðask, referring to the person himself; ráðask um við e-n, to consult; Gunnarr görði görðina ok réðsk við öngan mann um, Nj. 80; hvárigum þótti ráð ráðit nema við aðra réðisk um, 167; ef hann hefði nokkut við mik um ráðisk, Ld. 306; þá réðsk hann um við vini sína, Eg. 9.

2. to be resolved, fixed, settled; þá er kaupit réðsk, Nj. 17; eigi mun þat svá skjótt ráðask, Ísl. ii. 213; þetta mál er miklu meira en þat megi skjótt ráðask, Fms. vi. 18; af þeim tiðendum ræðsk þat, at …, ix. 433; eigi mun þetta ráðask þessu sinni, xi. 4; þá var ráðin sættin, Ld. 308; en ráðit kalla ek kaupit, Sd. 179; réðsk hann þá þar at hjóni, he hired himself out, entered service, Nj. 57.

3 (answering to and identical with A. V above), ráðask frá, to leave; þóat ek ráðumk frá, Fms. i. 225: ráðask í e-t, to undertake; ráðask í hernað, passim; hann réðsk í flokk með þeim, Nj. 94, Fb. ii. 172:

—ráðask til e-s, to venture on a thing; þá ráðsk (imper.) þú til ok far í hauginn, Fms. iv. 28:

—to move one’s abode, Hákon spurði Gunnar ef hann vildi ráðask til Hákonar jarls, Nj. 41; bið Una selja jörð sína ok ráðask hingat til mín, Orkn.; hann réðsk þangat bygðum, Þorf. Karl. 364; ráðask til ferðar (= Germ. sich begeben), Eg. 4; víkingar ok herkonungar er réðusk til liðs með Eiríki, Fms. i. 24; réðsk hann þá þangat um várit at fardögum ok móðir hans, Bs. i. 455: ráðask ór hernaði, to give up, leave off freebooting, Fg. 2:

—at þeim hafði óheppilega um ráðisk, they had formed an unhappy plan, Knytl. S. ch. 69 (Lex. Poët.); cp. miðráðit.

4. to turn out; ok réðsk til allgiptusamliga, Fms. x. 53; and in the mod. phrase, það réðsk vel, ended well; sjá hvernig það ræðst, see how it will turn out; of a dream, to prove true (see A. III), ok vilda ek at hvergi réðisk, Gísl. 24 (hvárngi réði, impers., 108, l.c.):

—réðsk mikit mannfall, there came to be a great slaughter, Odd, 28.

II. recipr., ráðask á, to attack one another; þeir spruttu upp með íllyrðum, ok svá kom at þeir ráðask á, Nj. 128.

III. part. ráðinn, resolved, determined, Ölk. 36, Bárð. 173; hann mælti fátt eðr ekki við frá, … ef hann var ráðinn til at drepa þá, Fms. vii. 319:

—likely, eigi er ráðit at oss fari svá, Nj. 89; þat er þó eigi ráðit hvárt svá berr til, Ld. 24; eigi er þat ráðit, at honum þætti allt sem hann talaði, Band. 12: compar., er engi ráðnari hlutr, more certain, Hom. (St.); at ráðnu, for certain, id.: valid, nýmæli ekki skal vera lengr ráðit en þrjú sumur, K.Þ.K. 56.

2. clever; ríkr ok ráðinn, Grett. 90; vitr maðr ok ráðinn, Fb. ii. 357; roskinn ok ráðinn.

3. betrayed, Germ. verrathen, Akv. 15, Fm. 37.

ráð-bani, a, m. a contriver of a person’s death, Grág. ii, 169, Fms. vi. 395.

ráðbana-maðr, m. = ráðbani, Orkn. 454.

ráð-bót, f. compensation, N.G.L. i. 66.

ráð-deild, f. foresight, husbandry.

ráðdeildar-maðr, m. a provident, good husbandman.

ráð-drjúgr, adj. a shifty man, Fas. i. 325.

ráð-fár, adj. shiftless, Fms. vi. 155, viii. 286, Grett. 127.

ráð-festa, t, to determine.

ráð-festa, u, f. determination, Bær. 4.

ráð-fréttask, tt, dep. to consult, Stj. 159, 294.

ráð-fýsi, f. instigation, exhortation, Þiðr. 41.

ráð-færa, d; r. sig við en, to consult.

ráðgask, að, dep.; r. við e-n, to consult, Bs. i. 815, Stj. 476.

ráð-gáta, u, f. a riddle, 1 Cor. xiii. 12.

ráð-girni, f. ambition, Fms. iv. 103, Sks. 357.

ráð-gjafl, a, m. a counsellor, esp. one of the council of a king or princely person, cp. king’s counsel, Sighvat, Fms. vi. 27, 439, vii. 106, ix. 459, Ó.H. 43, Eg. 646, Orkn. 442, Landn. 148.

ráð-gjarn, adj. ambitious, lordly, Fms. iv. 111, x. 220, Sturl. ii. 1.

ráð-hagr, m. = ráðahagr, Fb. i. 176.

ráð-herra, m. a counsellor, minister of state.

ráð-hollr, adj. giving faithful, good advice, Ísl. ii. 341:

óráðhollr, not open to advice, Nj. 68.

ráð-hús, n. [Germ. rath-haus], a town-hall. D.N.

ráði, a, m. a boar, Edda (Gl.), Skálda 205 (in a verse); †as a curse on a Runic stone, ráði tekr þár runsi rúnum þimsum, may the boar take them who confound these Runes! Rafn 165; cp. the phrases, verða at rata, see rati (for verða at ráða?), and verða at gjalti = to run mad, see göltr.

ráðinn, part. resolved; see ráða B. III.

ráð-krókr, m. a shift, contrivance, Fms. vi. 374, Sd. 155.

ráð-kænn, adj. shrewd, shifty, Valla L. 223.

ráð-lag, n. providence.

ráð-lagning, f. a giving advice, Valla L. 211.

ráð-lausliga, adv. foolishly, Nj. 104, Fb. i. 305.

ráð-lauss, adj. shiftless, having lost one’s head, Lv. 105, Fms. xi. 267, 273, Al. 101, Stj. 531.

ráð-legging, f. = ráðlagning, (mod.)

ráð-leggja, lagði; r. e-m e-t, to advise, Rd. 273, Gísl. 49, Bs. i. 815.

ráð-leitinn, adj. shifty, shrewd, Fms. vi. 374, Sturl. i. 136.

ráð-leitni, f. sagacity, Fms. v. 226.

ráð-leysi, n. shiftlessness, confusion, foolishness, Sturl. iii. 315, Stj. 78, Al. 101.

ráð-liga, adv. cleverly, Fms. x. 29.

ráð-ligr, adj. advisable, Nj. 40, Ld. 66, 172, Bjarn. 15, Fms. iii. 69, xi. 61, 92 (spelt rálligt).

ráð-lögur, f. pl. advice, counsels, Grett. 71.

ráð-maðr, m. = ráðamaðr, B.K. 125; hirðmenn dæmdu en tólf ráðmenn samþykktu, Ann. 1368.

ráðning, f. interpretation, Fas. ii. 172: rebuke, chastisement, Sturl. iii. 73, 206, Al. 7, 18, Stj. 126, 506, 583, Bs. i. 700, 762: shrift, Stj. 9, 12.

ráð-ríkr, adj. imperious: ráð-ríki, n. imperiousness.

ráð-rúm, n. respite for taking counsel, Lv. 61, Grág. ii. 84, K.Þ.K. 12, Grett. 136 new Ed.

ráð-samr, adj. = ráðríkr, Ó.H.L.

ráð-semd, f. counsel, consent, H.E. i. 456.

ráð-settr, part. settled, considerate.

ráð-slaga, að, (ráð-slag, n., Pass. 15. 1), to confer, hold counsel.

ráð-sneld (ráð-snilli), f. sagacity, Fms. vi. 429.

ráð-snjallr, adj. sagacious, wise in counsel, Fms. vi. 265, vii. 102.

ráð-snotr, adj. = ráðsnjallr, Hm., Sks. 328.

ráð-spakr, adj. = ráðsnjallr, Fms. i. 192, Stj. 360, v.l.

ráð-speki, f. wisdom, Fms. vi. 151, xi. 98, Mar.

ráð-spell, n. dishonour, of a married woman, Gþl. 203, 229.

ráð-spella, t, to violate, Bs. ii. 65.

ráð-stafa, að, with dat., to arrange, dispose of.

ráð-stafan (ráð-stöfun), f. arrangement.

ráð-stafl, a, m. arrangement, provision, esp. a home, shelter; þau fóru norðr um sveitir ok fengu hvergi ráðstafa, Landn. 178; hann kvaðsk séð hafa ráðstafa fyrir honum, he had provided for him, Lv. 98; þaðan fór hann inn á Nes, ok fékk þar engan ráðstafa, Eg. 592; vilda ek at þú tækir við honum ok móður hans ok fór þeim þar ráðstafa hjá þér, Fs. 36, Fbr. 12 new Ed.

ráðstafa-lauss, adj. homeless, unprovided for, Þorf. Karl. 392.

ráð-stefna, u, f. a consultation, Matth. xxviii. 12.

ráð-stofa, u, f. = ráðhús, D.N., (mod. Dan. raadstue.)

ráð-svinnr, adj. = ráðspakr, Orkn. 158: as a nickname, 8.

ráðugr, adj. sagacious, shrewd; ráðigr til allra véla, Fær. 13; ríkr ok ráðugr, Stj. 616: plur. ráðugir, Fms. vi. 155, Fs. 41: compar., miklu er hann ráðgari ok þrárri, Fms. vi. 382; ellri ok ráðgari, xi. 12.

ráðu-ligr, adj. = ráðligr, Fms. viii. 186: to be ruled, Sks. 491.

ráðu-nautr, m. a ‘counsel-mate,’ counsellor, Sks. 110 new Ed.

ráðu-neyti, n. a body of councilmen, counsellors, Fms. ii. 183, vi. 394, vii. 40, 185, x. 101, 420.

ráð-valdr, m. a ‘wielder of authority,’ ruler, Bs. i. 301:

—mod. a tyrant, despot.

ráð-vandr, adj. ‘heeding one’s ráð, honest, upright, Fms. v. 240, viii. 313, xi. 54, Magn. 464, Sks. 67 new Ed., O.H.L. 22.

ráð-vendi (mod. ráð-vendni, Fms. xi. 446), f. probity, honesty, Sks. 2, 80 new Ed., Al. 58, Rb. 368, Clem 33.

ráð-víss, adj. one who has one’s mind settled.

ráð-þægr, adj. open to advice, pliable, Fms. vi. 27, vii. 175, Orkn, 384;

úráðþægr, obstinate.

RÁF, n., the forms vary, ráf is the older form, whence are derived ráfr, with an inflexive r. as also ræfr, which is the mod. form; ráfit kirkjunnar, Bs. i. 804; ráfinu, Nj. 201 (but ræfrinu, v.l.); ráfit, Fms. viii. 428 (ráfrit, Fb. ii. 693, l.c.); ráfit, ráfrit, ræfrit, Fms. ix. 399 and v.l.; ráfit varma, x. 68 (in a verse); ræfrit, and v.l. ráfit, 30; ráfri and ráfi, Stj. 563; ræfri, Bs. i. 354; í ráfri stofunnar, Dipl. iii. 8; bæði at ráfi ok veggjum, H.E. i. 474; the common as also the sole mod. form is ræfr, Bs. i. 132; ræfrit, Nj. 115, Eg. 239: [Engl. roof; cp. Gr. ὄ-ροφ-ος]:

—a roof; vóru þar markaðar ágætar sögur á þilviðinum ok svá á ræfrinu, Ld. 114; loginn stóð inn um ræfrit, Eg. 239; hann lét penta allt ræfr ok svá bjórinn, Bs. i. 132, passim, see above:

—ráf = hróf (q.v.), Fms. viii. 247.

ráfa (ráf, n.), að, to rove, stray about, Safn i. 586; villu-ráfandi sauðr, a sheep astray.

RÁK, f. a streak, stripe, Rb. 524, freq. in mod. usage.

rá-merki, n. [rá, n.], a landmark, N.G.L. ii. 489, Ann. Nord. Oldk. 1845, p. 164, from a boundary-writ between Sweden and Norway.

RÁMR, adj. hoarse; ramr er sterkr en rámr enn hási, Skálda 163, Fms. i. 283, x. 279, passim in mod. usage.

RÁN, n. [Dan. raan; Shetl. rōn], as a law term, any unlawful seizure or holding of property; þá skal hann krefja út festar konu sinnar. ok stemna honum þing fyrir rán, N.G.L. i. 27; stefna honum þing fyrir rán ok í-setu, Jb. 159; stefna honum héraðs-þing fyrir grasrán ok þrásetu, 278; en ef hann heldr á fénu, þá er hinn kömr eptir, er á, ok náir hann eigi, þá er þat rán, ok varðar fjörbaugs-garð, Grág. i. 427; krefja hann fjár síns ok leggja honum rán við, Gþl. 497; mun hón reka okkr ór landi, en taka fé okkat allt með ráni, Nj. 5; þess fjár skal þrysvar kveðja, en ef hann vill þá eigi reiða, þá skal hann stefna honum til þings fyrir rán ok lögleysu, N.G.L. i. 21, Grág. Vígsl. ch. 116, distinguishing between hand-rán and rauða-rán:

—lífs-rán, and-rán, fjör-rán, = loss of life, poët., Lex. Poët.; lög-rán, loss of right, Eb. (in a verse):

—seized property, láta ránið rakna, Bs. ii. 15.

2. plur. robbery, plunder; refsing ráns, Sighvat; rán ok stuld, Ó.R. 5; rán ok hernað, Jb. 66; hernað ok rán, Fms. i. 118: rifsi ok ránum, 119; rán (pl.) ok manndráp, Ó.H. 78; verða fyrir ránum, Fms. i. 258; hann tók af rán öll þar í landi, Ó.H. 190.

compds:

ráns-fé, n. unlawful property, booty, Fms. iii. 345, Stj. 490.

ráns-fengr, m. = ránfengr, Eg. 593.

ráns-flokkr, m. a band of highwaymen, Hkr. ii. 395, Fms. viii. 265.

ráns-hönd, f. a robbing hand, Fms. v. 55.

ráns-maðr, m. a robber, Fms. iii. 143, vii. 16, 253, Barl. 44.

Rán, f., dat. Rán, Hkv. i. 30, Hkv. Hjörv. 18; Ráni, Gg. 6, is a corrupt passage; [this word cannot be related to the preceding]:

—the name of the giant-goddess the queen of the sea; she was wife of Egir, mother of the Nereids, called Ránar-dætr; all that perished in the sea came and abode with her; Rán átti net, þat er hón veiddi í menn alla þá er á sæ kómu, Edda 66, 69, Eb. 274, Fas. ii. 77, Eb. ch. 54, Friðþ. S. ch. 6; þat höfðu menn fyrir satt, at þá væri mönnum vel fagnat at Ránar, ef sjódauðir menn vitjaði erfis síns, Eb. l.c., Stor. 7; sitja at Ránar, Fms. vi. 376 (in a verse); ræsis rekka er þú mundir Rán gefa, Hkv. Hjörv. 18:

—the allit. phrase, Rán ok Regin, was a form of oath, Ölk. 36: in poët. circumlocutions, dýnu Rán = a woman, Hallfred; ósk-rán.

compds:

Ránar-dætr, f. pl. the nine daughters of Rán, the Oceanides of the Northern mythology, also of the waves, Edda 69, 101, Fbr. 23:

poët. the sea is called Ránar-land, Ránar-salr, Ránar-vegr, Rán-heimr, Lex. Poët.

rán-boðr, m. the bed of Rán, the bottom of the sea, Fas. ii. 77 (in a verse).

rán-baugr, m. a Norse law term, a fine payable to the king for unlawful seizure or holding of property; eyksk landnám at hálfu en ránbaug konungi, N.G.L. i. 44; ok konungi hálfa mörk í ránbaug, Jb. 321 (Js. 96).

rán-fé, n. = ránsfé, Fms. vii. 54.

rán-fengi, n. booty, plunder, Fms. ii. 196, Stj. 231, 236, 400.

rán-fengr, m = ránfengi, Edda 63.

rán-semi, f. (rán-samr, adj. rapacious), rapacity, Merl. 2. 87.

rán-siðr, m. rapine, Edda (Ht.)

rán-skapr, m. rapine, Safn i. 688.

rán-taka, tók, to seize on, rob, Bær. 3.

ráp, n. a roving, rambling.

rápa, að, to rove, ramble about.

RÁS, f. [perh. from renna; A.S. ræs; Engl. race], a race, running; hesta rás, Sighvat (Ó.H. 56); gullbitluð vart gör til rásar, Hkv. 1. 41; ef hestr bregðr rás, turns shy, N.G.L. ii. 132; of a man, ok hepta honum svá rás, and stop him thus, i. 68: the phrase, taka á rás, to take to one’s, heels, run off, Eg. 216, Nj. 253, Eb. 62; síðan tekr hann á mikilli rás ofan eptir götunum, Hrafn. 7; hefja á rás, id. Eg. 237:

—metaph., of water, stóra læki stemmdi upp svá at eigi náðu sinni rás, Fms. vi. 67; tóku vötnin at bægja rás sinni, Landn. 251, v.l.; blóð-rás, vatns-rás, q.v.

2. a course, channel; um leyniligar jarðarinnar rásir, Stj. 13; rás heyrnar, the channel of hearing, the ears, Edda i. 538; bruðr lætr eigi fram ór enni sömu r́s bæði sætt vaða ok beiskt, Hom. (St.) James iii. 11: réttri rás Guðligra bóðorða, Fms. i. 304; lífs rás, the race of life, Hom. (St.)

II. plur. a race, host; engla rásir, Lil. 40; rásir dægra, the course of the days, Lil. 67; rásir heilagra manna, Mar.; rita tvennar rásir stafanna, MS. 544. 2; vitr ok smá-smugull í rásum ritninganna, Mar.; cp. ‘race of heaven,’ Shakesp.

rásar-skeið, n. a race-course, Sks. 631.

rása, að, to race, run, esp. of flocks on mountain pastures running against the wind; það rásar gegn vindi, or simply rása.

rásari, a, m. a racer, race-horse.

rá-segl, n. a square sail.

rás-fimr, adj. fleet, of a horse, Str.

rás-hallr, adj. sloping, Sks. 440.

rá-skerð, f. (rá-skerðing, f., Boldt 129), in Icel. called rá-skerðingr, m. fish hung and dried on poles, having first been split along the back (opp. to kvið-flattr), Boldt 97; tunna ráskerð, 149.

rá-skerða, t, to hang split fish up to dry.

rá-skinn, n.; this dubious, obsolete word occurs in only four passages; in the Fb. (in both the passages), as also in the Fbr. from the vellum Arna-Magn. 132, it is spelt hraskinn, but no doubt erroneously, unless the h be a remains of a former v, qs. vráskinn, [for the proper origin of this word can only be from rá2, f = cabin, though only used metaph.]:

—a ‘cabin-skin,’ hammock (= húðfat, q.v.), an abode, refuge; þeir höfðu ráskinn hjá feðrum sínum, Fb. ii. 93; hann vildi eigi láta vera við bæ sinn ráskinn þeirra Þorgils ok Þormóðar, 102; Drottinn er minn styrkr, mitt r. ok frjálsati, the Lord is my strength, my hammock (i.e. refuge), and my deliverer, Stj. 51. Ps. xciv. 22.

ráskinns-leikr, m. the game of hide and seek (?), Bárð. 174.

rás-vakr, adj. = rásfimr.

rá-vörðr, m. a sailor who keeps a look-out at the sail-yard, Jb. 407.

reðinga-bók, f. [Engl.], a reading-book, Am. 56.

reðr, n. pl. [Dan. ræder; cp. also hreðjar], the genitals, esp. of a beast, phallus; flennt reðr, Fb. ii. 335 (in a verse), iii. 427 (in a verse); hest-reðr, Fms. vi. 194 (in a verse).

refði, n. [cp. Gr. ράβδος], a kind of rod, staff, cudgel; þeir sá mann, hann hafði r. í hendi, Fær. 220, 221; þat var búningr hans hvers-dagliga, at hann hafði kyrtil svartan ok refði í hendi. Boll. 358; hann hafði r. um öxl, Fms. vii. 19; konungr hafði í hendi r. gullbúit, … konungr hóf upp refðit ok slé með Þór, svá at hann hraut af stallanum ok brotnadi, i. 44; r. silfrbúit ok gyllt, vii. 194; hann hafði öxi í hendi, ok lýstr til Þorsteins, kom öxar-skaptið í herða-toppinn, en refðis-munnrinn …, Sturl. i. 152; hann sló með einn r. á brún honum svá at hón sprakk í sundr, Karl. 61; konungr sló hann með gullbúnu refði í höfuðit, Fms. iii. 196.

ref-garðr, m. a fox-yard or pit for shooting foxes, Gþl. 457.

ref-hvörf, n. pl. a kind of equivocation which consisted in pairing off words of opposite bearing, as ‘hot, cold,’ ‘water, fire,’ Edda (Ht.) 17–23.

compds:

refhvarfa-bróðir, m. a kind of spurious refhvörf, viz. when the opposed words stand separated in the verse-line, Ht. 23.

refhvarfa-háttr, m. a metre or stanza in refhvörf.

REFILL, m., dat. refli, pl. reflar, tapestry, hangings round the walls of ancient halls; refil sextögan at lengd, Gísl. 21; ok skyldu tjalda húsin … vel kæmi oss nú reflarnir þeir hinir góðu, 27; hann fal sik á bak reflunum, MS. 4. 41; Þyri lét taka ofan allan hallar-búning, en síðan lét hón tjalda í staðinn blám reflum, þar til er altjölduð var höllin, Fms. xi. 17; refla sæmiliga, Bs. i. 877. The churches in the Roman Catholic times were hung with such tapestry; reflar um kirkju, reflar um alla kirkju are standing phrases in the máldagar; kirkja á refil er tekr um fram-kirkju alla, Vm. 46; fornan refil um kór, 21; refill fjórar álnir ok tuttugu ok er á Karlamagnús Saga (of hangings with embroidery from the Life of Charlemagne), Jm. 32; reflar um alla kirkju ok engi tjöld undir, Pm. 16; fornir reflar vándir, fimm reflar góðir, Dipl. iii. 4; refil-stubbr, a fragment of a refil, Vm. 157. In poetry a lady is called refla grund, brú, brík, Lex. Poët.: the shield is refill Óðins, Edda ii. 428: of sails, Fas. iii. 204 (in a verse).

II. [cp. refr], a serpent (?), whence the name of a sword, Edda 73.

III. the pr. name of a sea-king, Edda.

refil-stígar, m. pl. an obscure word, a serpent-path (?), a hidden, mysterious path; hann nefndisk Gangleri ok kominn af refilstigum, Edda 2; hann hvarf refilstíga (acc.), he disappeared by a mysterious way, Fb. i. (in a verse), cp. Prov. xxx. 19.

refjóttr, adj. tricky, knavish, esp. of a bad payer.

refjur, f. pl. cheats, tricks, Grett. 75; munu þeir göra yðr íllar refjur, Fms. viii. 371, v.l.

refju-samr, adj. = refjóttr, Glúm. 364.

ref-keila, u, f. a she-fox, vixen, Háv. 55, Fas. ii. 413.

REFLA, að, [the word is obsolete in Icel., and only found here and there in old writers, esp. in the old Norse law: but the Swed. has a word räfsa of exactly the same sense, and as s and l are often hardly distinguishable in vellums, it is not impossible that refsa, and not refla, is the true form]:

—to make enquiry, scrutinise; en er þeir kómu í hús hans, þá var at reflat í hljóði hverr þar myndi vera Guðs vinr, Pr. 443; eða missker hann krossa, eða reflar hann eigi, þá gjaldi …, N.G.L. i. 137; ef þingboð ferr eða hvatki boð, þá skal þingmaðr refla á fyrsta þingi ok hafa sótt fyrir þriðja þing, 138; þá sé nemdr váttr við, ok þess í millum sé reflat, at engi finnisk meinbugir á, ii. 368.

reflan, f. (refsan?), [Swed. räfst], an enquiry; stemna honum þing til reflanar, N.G.L. ii 373, (undan færslu, v.l.)

ref-ormr, m., medic. the ringworm, Fms. vi. 438 (Fagrsk. 142), Fél. x. 28.

reforma-sótt, f. id., Hkr. iii. 178.

REFR, m., pl. refar, mod. refir, [Dan. ræv; the root word may be Lat. repere, serpere, Gr. ἔρπειν]:

—a fox, Þorst. Síðu H. 180, Stj. 412, 413, Grág. ii. 122: mostly in sayings, þar sá refr rakka, en rakki hafði ekki, Sturl. iii. 116, Þjal. Jóns. 41; sem kona hræðir barn sitt, þegi þú, barn, segir hón, ek læt refinn at þér ef þú þegir ekki, Hom. 144; slægr sem refr, Bs. i. 750, Fb. ii. 330; þú ert mestr í máli sem refarnir í hölunum, Háv. 41; putt, putt, skömm hunda, skitu refar í brunn karls, Fms. vii. 21; hafa skal ráð þó ór refs belg komi, Gullþ. 28: metaph. a tricky person, sly fox, hann er mesti refr, bragða-refr; þeir skyldi ekki láta þann gamla refinn sleppa, Safn i. 74; †er Sigvaldi átti, refr, S. that fox, Fms. xi. 106.

II. Refr, a pr. name, Landn., also as a nickname, Jb.

ref-skeggr, a nickname, Landn.:

Refs-staðir, a local name, Landn.:

refa-urð, f. a fox’s den, Stj. 413:

ref-skinn, n. a fox’s skin, N.G.L. iii. 119.

REFSA, að, pret. refsti, Ól. 5; part. refst, Karl. 293; but refsat, Fms. viii. 240: [Dan. rævse]:

—to punish, with dat. of the person; refsa e-m, vii. 218, viii. 240, Karl. 319: with acc. of the thing, refsa níðings-verk Fms. xi. 241, Sks. 83; r. rán ok stuldi, Ól. 5; r. e-m rangindi sín, Fb. i. 363.

2. with acc. of the person; refsa e-n. Anecd. (but rare.)

II. to enquire, see refla above, which is, may be, the original sense of the word, from which to punish is derived, cp. Lat. quaestio.

refsan, f. = refsing, Fb. ii. 316, (rare, see refsing.)

refsing, f. punishment, N.G.L. ii. 60, Eg. 89, Nj. 134, Sturl. iii. 261, Stj. 533, Str. 24, Fms. xi. 242, Ó.H. 60; lét hann líka refsing hafa ríkan ok úríkan, 190.

compds:

refsingar-dómr, m. a sentence of punishment, Sks. 676.

refsingar-lauss, adj. unpunished, Sks. 591, Eg. 423, ÓH. 53, 60.

refsingar-leysi, n. impunity, Stj. 513.

refsingar-maðr, m. a punisher, Anecd. 90, Sks. 666.

refsinga-samr, m. a severe punisher, Fms. vii. 102, viii. 299, Ó.H. 190, Stj. 552.

refsingar-sverð, refsingar-vöndr, m. a sword, wand of punishment, Sks. 695, 785, Stj. 651.

refsingar-verðr, adj. deserving punishment, Gþl. 531.

refsingar-þing, n. = refsiþing, Fb. ii. 172.

refsi-þing, n. [early Swed. räfsinga-thing, Schlyter]:

—a kind of public meeting or high court in old Sweden; stefna refsiþing, Ó.H. 88 (in Sweden).

refst, f. = refsing, Fr.

regg, n., poët. a kind of ship, Edda (Gl.)

Regg-búss, m. a Wendish pr. name, Fms. vi.

regi, f. [ragr], cowardice, Krók. 48 C. regi-maðr, m. a coward, Karl. 80, 398, 503.

regi-legr, adj. obscene; regilig kvæði, amorous songs. Bs. i. 237.

REGIN, n. pl., only in nom. and acc., for ragna, rögnum are formed from rögn (q.v.), analogously to magn and megin; [Ulf. ragin = γνώμη, δόγμα, and raginon = ἡγεμονεύειν, ragineis = σύμβουλος, βουλευτής; Hel. reginu-gescapu = mighty weird]:

—the gods as the makers and rulers of the universe, the word being peculiar to the ancient poems; regin heita goð heiðin, bönd ok rögn, Edda ii. 430: freq. in the Vsp., þá gengu r. öll á rökstóla, ginnheilög goð, 6, 9, 27, 29; nýt regin, Vþm. 25; fróð regin, 26; vís regin, 39; fjöld ek fór fjöld ek reynda regin, 44, 46, 48, 50, 54; blíð regin, Gm. 6, 37, 41, Ls, 32; holl regin, 4; þá er regin deyja, Vþm. 47; urðu heldr hamljó: regin, Haustl. 10; ráð öll ok regin, Hkm. 18; Hrímfaxi heitir er hverja dregr nótt of nýt regin, Vþm. 13, 14:

—regin is a pantheistic word, including the world, in such phrases as, unz rjúfask regin, 40; þá er rjúfask regin, 52, Gm. 4, Ls. 41; þá er í ráði at regn (i.e. regin, acc.) um þrjóti, then is the end of the world nigh, Hdl. 41; cp. ragnarök, the world-doom, answering to Saxon muspilli; as also ragna-rökr, for the explanation of which word see rök and rökr: ginn-regin, q.v.; upp-reginn, the heavenly powers, Haustl.; þrym-regin, q.v.; ragna sjöt, the seat of the gods = the heavens, Vsp. 33: in prose only in the phrase, enda mælir rán ok regin (acc.) við oss á sogurt ofan, he speaks to us rán and regin, i.e. he scolds and curses, Ölk. 36; hann var Baldr með Ásum, er öll regin grétu, Fas. i. 473, in a paraphrase from a lost poem.

II. in pr. names, Reginn, a mythical name, Edda, Völs. S: esp. in compds, Regin-leif, a fem. name, Landn., but mostly contr. Ragn- or Rögn-: of women, Ragna, Ragn-heiðr, Ragn-hildr; of men, Ragnarr, Rögn-valdr, Landn.; cp. old Germ. and Saxon names beginning with Ragin-, mod. Rain-, Rayn-, Ran-, as Reginald, Reynolds.

compds, [cp. Hel. regini-blind, regin-scatho, regin-thiof], mighty, great:

regin-djúp, n. the deep sea.

regin-djúpr, adj. mighty deep, Vísna bók 1612.

regin-dómr, m. pl. the mighty doom, the last judgment, Vsp. 64; rúnar ok regindóma, mighty spells, Hm. 112 (but not in Cod. Reg.)

regin-fjall, n. a wild fell, mountain wilderness, Gsp., and in mod. usage.

regin-gaddi, a, m. = reginnagli, Edda ii. 494.

regin-grjót, n. the holy stones, altars (hörgr), Gs. 19

regin-haf, n. the main, freq. in mod. usage.

regin-hylr, m. = regindjúp, Stef. Ól.

regin-kungr, adj. = Gr. διογενής, epithet of a king, Hðm. 26.

regin-kunnr, adj. world-known, Hm. 112.

regin-nagli, a, m. a sacred peg in the ancient high-seats was called so, Eb. 10 new Ed.

regin-spönn, f. a kind of axe, Edda (Gl.)

regin-þing, n. the great council, Hkv. 1. 50.

regla, u, f. [Lat.], a rule, Sks. 641, Mar.; Eddu regla, Lil. 97, Gd. 2, and mod. passim: a convent, convent life, Sks. 694, Fms. viii. 245, 276, Ó.H. 195, Bs. passim.

2. a bolt, Germ. riegel, Stj. 363: a ruler, rule.

compds:

reglu-bók, f. a book of rules, Vm. 66.

reglu-bróðir, m., reglu-systir, f. = frater, soror regularis, Dipl, i. 11, Bs. i. 840, H.E. i. 508.

reglu-hald, reglu-líf, reglu-lifnaðr, m. convent-life, discipline, Bs. i. 96, K.Á. 105, Fms. v. 37, Laur. S.

reglu-ligr, adj. (reglu-liga, adv.), according to rule, H.E. i. 492: belonging to convent life, regularis, Mar.

reglu-maðr, m. an inmate of a convent, H.E. i. 497: mod. a person of regular habits, hann er mesti r.

reglu-staðr, m. a monastery, Landn. 265.

reglu-stika, u, f. a ‘rule-stick,’ rule, ruler.

REGN, n. [Ulf. rign = βροχή, and all Teut. languages], rain, Nj. 15, Eg. 528, Fms. vi. 136, x. 13, Fas. ii. 37, Gullþ 8, and passim: in poetry, málm-regn, stál-regn, rógskýja-regn, the weapon-rain, i.e. battle; dal-regn, the rain of the bow, i.e. arrows; regn augna, the rain of the eyes, i.e. tears, Edda ii. 500; brá-regn, id.; benja regn, wound-rain, i.e. blood: regn-býr, regn-höll, regn-salr, m. the rain-hall, i.e. the sky. Lex. Poët.

compds:

regn-bogi, a, m. the rainbow, Edda 8, Rb. 336, Fms. v. 342, Blas. 49, Stj. 62, Ver. 70.

regn-él, n. a rain-shower, Sks. 52 new Ed.

regn-glæra, u, f. a glittering of rain, Sks. 227. v.l.

regn-ligr, adj. rainy, Sks. 606: boding rain, Fb. i. 521.

regn-samr, adj. rainy, Eb. 150, Rb. 572.

regn-skúr, f. a rain-shower, Sks. 227.

regn-vatn, n. rain-water, Róm. 306.

regna, d, the usual as well as mod. form is rigna, Stj.:

—to rain, MS. 619. 5, Fms. x. 323, Stj. 30.

regna, d, [regin], to swear, Kristni S. (in a verse).

regn-bloti,† a, m. rain and snow, sleet, Ann. 1362.

regula, u, f. = regla.

REIÐ, f. [ríða; Scot. raid; Engl. ride], the riding a horse, Grág. i. 382, 432; þeir vóru beztir hestar at reið, Nj. 81; fá þeim hesta til reiðar, Ld. 82, Fms. vi. 210; hafa einn, tvá … hesta til reiðar, to have one, tivo … horses for riding; tóku þeir nú á reið mikilli, Sturl. iii. 185:

—with the notion of travelling, hann var einn í reið, he was alone, Fs. 126; var þá ok sén reið þeirra, they were seen, 26 (eptir-reið, manna-reið), and passim.

2. a body of riders, a host; háfar reiðar sá ek með himnum fara, Sól. 74, and Bugge’s suggestion on Hkv. 1 15 (hávar reiðar?).

3. a raid; Sveinstaða-reið, Sauðafells-reið, Safn, Bs. ii.

II. a vehicle, carriage, with an old dat. reiðu; reið þá er hann ekr, en hafrarnir draga reiðna, Edda 14; en er hón ferr, ekr hón köttum tveim ok sitr í reið, 26; henni var ekit í reið einni, Fb. i. 355; sitr Þórr í reiða, Kormak, Helr. 5: poét., rýnis reið, the mind’s vehicle, i.e. the breast, Stor.; brim-reið, haf-reið, lög-reið, a sea-wain, i.e. a ship; ná-reið = the gallows, Lex. Poët.: lauka-reið, hlað-reið, men-reið, þorn-reið, poët. appellations of women, Lex. Poët.; reiðar stjóri, poët. a king, Ýt. 27.

III. plur. reiðar; but reiðir, Stj. 449: a clap of thunder, metaph. from the notion of Thor driving through the air, cp. Swed. åska, qs. ás-ekja; ef reið lýstr fé, N.G.L. i. 342, Gþl. 492; er reiðar ganga með mestri ógn, Konr. 35; reiðir ok regn, Stj. 449, reiðar stórar ok eldingar, Mar.; þar fylgðu reiðar ok eldingar, Fas. i. 372; því næst flugu eldingar ok reiðar, Js. (1824) 41; ok tók reiði(n) sundr í smár flísir, Fb. iii. 175.

compds:

reiðar-duna, u, f. a clap of thunder, Fb. iii. 175.

reiðar-slag, n. = reiðarduna.

reiðar-týr, m. = reiðitýr, Edda 49.

reiðar-þruma, u, f id., Fms. i. 10, xi. 136, Rb. 318, Sks. 94, Stj. 274.

reið, n. pl. = reiði, harness, Fas. i. 186 (in a verse).

REIÐA, d, a causal to riða—to make to ride, carry; hverr reiddi yðr yfir Markar-fljót? Nj. 142; Þórðr reiddi hann at baki sér, Eg. 188; eigi skal þá reiða yfir vötn eða ferja, K.Þ.K. 82; r. andvirki, hey, to carry hay, 102; r. heim ok bera inn hey, K.Á. 176; reiða á völl, to cart dung on a field; reiða e-t um öxl, to carry on one’s shoulders, Pr. 414, Finnb. 306.

II. to make to rock, shake; reiðit hana af baki svá at hón falli í lækinn ofan, Ísl. ii. 339; Björn reiddi sik til falls í strenginum, Fms. i. 181; brott reknir ok af reiddir samkundu, Stj. 53; þú mun hans ok af reiða þínum hálsi, 168; þeir reiddu (pushed) hann aptr ok fram eptir vellinum, Lv. 81.

2. to toss, of wind and waves; en skip þat reiddi vindr til Róma-borgar, Pr. 442; bátinn undir honum reiddi vindr ok straumr norðr með landi, Fms. i. 294; flóð reiddi skipið, Leiðarv. 16:

—impers. to ride, be tossed about; örkina reiddi um haf innan, Ver. 8; reiddi þá ymsa vega, Fas. i. 383; ok lætr hann reiðask þangat sem fáir menn vóru milli, Sturl. i. 31; lögðu þeir í rétt ok létu reiða fyrir nokkurar nætr, they rode before the wind, Eg. 372; tók þá at reiða saman skipin, the ships began to drift, Nj. 273; þeir létu reiða yfir um sumarit, they roamed about, Fbr. 21; sem hann reiðir í bylgjum þessarar áhyggju, Mar.; í slíkum hvirfil-vindum reiddi þann blezaðan biskup, Bs. ii. 5, 48, Fb. iii. 409:

—the impers. phrase, e-u reiðir vel, ílla af, to end well, ill; vóru þá margir hræddir um hversu af mundi reiða, Fms. vii. 156; kann þá enn vera at vel reiði af, vi. 10.

3. to carry about; kann vera at þeir menn reiði orð mín úvitrlig fyrir alþýðu, Fms. vi. 208: ef maðr reiðir auknefni til háðungar honum, Grág ii. 146; þeim er reiðir þann verka ok nemr, 148; hann kallask lostið hafa Ref tvau högg ok reiðir þetta víða, Krók.

4. to brandish; hann greip öxina ok reiddi upp, Eg. 717, Fms. i. 180; Þjóstólfr gékk með öxi reidda, Nj. 25, Fms. i. 181; greip hann til hamarsins ok bregðr á lopt, en er hann skal fram reiða, Edda 34; ef maðr reiðir fram þann vígvöl, er …, Grág. ii. 7, passim.

5. to weigh in a balance; reiða silfr, Ld. 30; síðan vóru teknar skálir ok met, var þá reitt í sundr fétt, ok skipt ölln með vágum, Fms. vi. 183; nú reiðir hann rangar vættir eða mælir rangar álnar, Grág. i. 499.

6. to pay, discharge; reiða kaup, to pay wages, Grág. i. 153; r. fé af hendi, 199; r. verð fyrir e-t, Fms. x. 227; skal hann reiða sína aura fyrir landit, Grág. ii. 239; Ásgrímr setti spjóts-odd fyrir brjóst jarli, ok bað hann reiða föður-gjöld, Landn. 216; ef hann reiðir eigi biskupi reiðu eða prest-reiðu, N.G.L. i. 13.

7.† reiða sig á e-t, to rely on, (mod.)

reiða, u, f. implements, an outfit; kveðja matar ok allrar reiðu er hann skal hafa á þingi, Grág. i. 133, ii. 54, 55; hafi hann þá reiðu með sér, er barn megi skúa, K.Þ.K. 6; Eyjarskeggjar fengu skipverjum þá reiðu sem þeir þurftu at hafa til brautferðar, Post. 656 C. 23; var svá hörð reiðan þeirra, at ekki var at eta nema börkr af viði ok safi. Fms. viii. 32; vistin ok reiðan, 440, v.l.; skip-reiða, berserkja-reiða, Hornklofi: allit., róð ok reiðu, rudder and rigging, of a ship; hence, rá ok reiði, Fms. ix. 36.

2. attendance, service; vist ok öll reiða, Edda 69; vinna e-m reiðu, to serve, attend, Blas. 54; hón reis upp ór rekkju ok vann at nekkverju til reiðu sér, Bs. i. 353; hann lá þrjár nætr í sárum, ok fékk alla reiðu (= þjónustu), ok andaðisk, Sturl. i. 140.

3. wages; þá hefir prestr fyrir-farit reiðu sinni þá tólf mánaðr, N.G.L. i. 135; krefja reiðu biskups, 7, 13 (prest-reiða).

4. the phrase, til reiðu, ready on hand; konungr lét þat þegar til reiðu, the king gave it (paid it, had it ready) at once, Fms. i. 98, Stj. 131; þeir sögðu at þat var allt til reiðu með þeim sem hón þurfti at hafa. Fms. x. 103.

5. affairs; sú (kona) er hann hefir engar reiður við áttar, Grág. i. 332.

6. the phrase, henda reiður á e-u, to notice, heed; jarl spurði hvert hann færi þaðan, þeir kváðusk eigi reiður hafa á hent, Nj. 133, Fms. iii. 530; það er ekki að henda reiður á því, ’tis untrustworthy, mere gossip.

compds:

reiðu-búinn, part. [Dan. redebon], ready, ready-made, prepared, Karl. 229, Nj. 220, Th. 17, Bs. ii. 15, Mar.

reiðu-gipt, f. payment, D.N.

reiðu-liga, adv. readily; lúka reiðiliga, to pay promptly, Dipl. iii. 11.

reiðu-ligr, mod. reiði-ligr, adj. honest, safe, of a payer.

reiðu-maðr, m. the steward on board a ship, N.G.L. i. 335; the master of a feast, Hom. (St.) John ii. 5.

reiðu-penningar, m. pl. ready money, N.G.L. ii, D.N. passim.

reiðu-stóll, m. a ‘ready-chair,’ easy-chair (?), Fms. v. 234, 332, Ísl. ii. 418, Bs. i. 506.

reiðar-slag,† n. a thunderbolt, stroke of lightning, Vídal. i. 336.

reiðask, d, qs. vreiðask, [Dan.-Swed. wredes], to be wrath, angry, absol. or with dat.; reiðask e-u or e-m, þá reiddisk Höskuldr, ok var fátt um með þeim bræðrum nökkura hríð, Nj. 2; reiddisk Gunnarr þó fyrir yðra hönd, ok þykkir hann skapgóðr, 68, Ó.H. 167: r. við e-t, Eg. 51, Grág. ii. 146, 147; ef maðr er við þat reiðandi, Sks. 625: r. e-u, Fms. i. 59; konungr reiddisk orðum hennar, vi. 4; r. e-m, fyrir þat reiddusk heiðingar Friðreki biskupi, 268; at eigi reiðisk þú oss, 623. 33.

reið-fara, reið-fari, adj.; in the phrase, verða vel r., to have a good voyage on the sea, Bs. i. 160, 411, Ld. 8, 18, 160, Eb. 32, 114, Gullþ. 5, Fms. vi. 201, 298, Fb. i. 526, ii. 142, passim.

reið-gata, u, f. a riding-way, bridle-path, Eg. 742, Sturl. i. 66, Vm. 156, Dipl. iii. 10, D.I. i. 577.

Reið-gotar, m. pl., older form Hreið-gotar, as seen from the alliterations in Vþm. 12; [A.S. Hrêð-gotnan]:

—the name of an ancient people.

Reiðgota-land, the land of the R., Fas. i. 366, Fms. i. 116.

reið-góðr, adj. good for riding, Fbr. 25 new Ed.

reið-hestr, m. a riding-horse, Bs. i. 138, Nj. 81; opp. to a pack-horse.

reiði, n., prop. ‘implements,’ the rigging of a ship; nú fyrnisk skip, förlask reiði (reiðir Ed.), Gþl. 77; knörr með rá ok reiði, Bs. i. 411; enda skal hann fá húsrúm til reiðis þeirra, Grág. (Kb.) ii. 71; gjald fyrir róðr ok reiði ok allar útvinnur, Fms. viii. 173; þeir tóku frá reiðin öll frá skipunum, xi. 142.

2. harness; góðir hestar með enu bezta reiði, Fms. xi. 193; hestr með öllu reiði, Edda 38; söðul-reiði, Ó.H. 15.

reiði, a, m. tackle, rigging, all that belongs to a ship; bjarga skipi ok reiða, Gþl. 371; skip, reiða ok árar, Ó.H. 103; langskip með reiða öllum, Eg. 35; allr var reiði vandaðr mjök með skipinu, 68; róðrar-skútu ok þar með reiða allan, svá tjöld ok vistir, 76; setja upp skip þeirra eðr búa um reiða þeirra, Ld. 82; reiða-fang, reiða-kaup, purchase of rigging, N.G.L. i. 197, 199, Jb. 387.

2. the harness of a horse, Fms. v. 41, Grág. ii. 262, Eg. 547, 579, Edda 38: mod. the crupper of a saddle.

compds:

reiða-laust, adj. without rigging, Fms. vii. 180, viii. 146, Orkn. 228: without a crupper.

reiða-spell, n. damage to the rigging, Jb. 397 C.

REIÐI, f., prop. vreiði, which form is preserved in the allit. phrase, vín, val-, (v)reiði, Akv. 2, and ruæiði in N.G.L. i. 352; [Engl. wrath; Swed.-Dan. vrede]:

—wrath, anger, Edda 110; mark reiði sinnar, Fms. vii. 195; biðja af sér reiði, Ó.H. 169; reiðin lítr eigi hit sanna, Fbr. 85 new Ed.; æði eðr reiði, Fms. i. 15; fær honum þat mikillar áhyggju ok reiði, Nj. 172; ógurliga reiði, Sks. 227; reiði-þoka, Hom. 19; skal sá í brottu verða ok hafa þó reiði mína, my displeasure, Nj. 68, and passim.

compds:

reiði-hugr, m. wrath, anger, Fms. ii. 41.

reiði-lauss, adj. without anger (sine ira), Rb.

reiði-liga, adv. frowningly, Barl. 53, and reiði-ligr, adj., Fms. iv. 161, Mar.

reiði-mál, n. pl. angry language, matter of strife; göra e-t at reiðimálum, Fs. 20; Ingimundi þótti þetta reiðimál, spiteful language, Fs. 189; var þat meirr r. en sannindi, Hkr. iii. 64.

reiði-sproti, a, m. a rod of anger, Stj. 382, Pass. 48. 16.

reiði-svipr, m. an angry, offended look, Bs. i. 774, Fb. iii. 449.

reiði-verk, n. a deed done in anger, Sól. 26.

reiði-yrði, n. = reiðimál, Sks. 795.

reiði-þokki, a, m. displeasure, Fb. iii. 403.

reiði-bolur,† f. pl. a fit of anger (?); þá mælti Sigurðr konungr í reiðbolum, Mork. 183; vinnr hón af honum riddarann í reiðibolu(m), Mirm. 187.

reiði-duna, u, f. thunder, N.G.L. i. 342.

reiði-gangr, n. = reiðiskjálf; allt er á reiðigangi, Skíða R. 76.

reiði-gögn, n. (= reiðugögn), furniture, Edda ii. 260.

reiði-hestr, m. = reiðhestr, MS. 4. 53.

reiði-leysi, n., qs. reiðu-leysi; in the phrase, í reiðileysi, unheeded.

reiðing, f. a carrying or bringing abroad, Grág. ii. 148: uproar, wild confusion, var þá í reiðingu mikilli, Sturl. iii. 188, Mork. 40.

reiðingr, m. harness, in mod. usage only of a pack-horse, Nj. 158, Landn. 94, Lv. 59, Fms. vi. 390, Bs. i. 138.

reiðinn, adj. prone to anger, hot-tempered, Eg. 187.

reiðir, m. a discharger, payer, Lex. Poët.

reiði-skjálf, n. prop. a ‘rocking-shelf,’ rocking-chair (?), (Dan. gynge); only used in the phrase, vera á reiðiskjálfi, to be quaking and shaking.

reiði-týr, m. the god of the wain—Thor, Haustl.

reiði-þruma, u, f. = reiðarþruma, Sks. 52 new Ed., Barl. 172.

reið-klæði (mod. reið-föt), n. pl. riding-clothes, Fb. i. 359.

reið-lyndi, n. anger, Art. 69.

reið-lyndr, adj. hot-tempered, El. 23.

reið-maðr, m. a horseman; góðr r., a good horseman.

REIÐR, reið, reitt, adj., compar. reiðari, reiðastr, originally vreiðr, which form remains in the allit. poët. phrase, vega vreiðr, Fm. 7, 17, 30, Sdm. 27, Ls. 15, 18, 27; [A.S. wrâð; Engl. wrath; Dan.-Swed. vred; derived from vríða, prop. meaning a-wry, contorted, which sense however is lost, and the word is only used in the metaph. sense]:

—wrathful, angry, offended; þá mælti Þórr, gangi nú til einhverr ok fáisk við mik, nú em ek reiðr, Edda 33, Ó.H. 16; reiðr var þá Vingþórr er hann vaknaði, Þkv. 1; Gunnarr var reiðr mjök, Nj. 68; í reiðum hug, Fms. vi. 4, and passim; fok-reiðr, bál-reiðr, all-reiðr, ú-reiðr: reiðr e-m, angry with one; hann var r. Einari, Eg. 694; konungr varð þessu mjök reiðr, Fms. i. 12: r. við e-t, id.; hann varð við þat reiðr mjök, Íb. 10.

reiðr, adj. [ríða], passable on horseback, of a ford, river; var þar reitt at fjörum en eigi at flóðum, Sturl. iii. 33, v.l.; ó-reiðr, impassable on horseback; görði ána úreiða, Bs. 1. 138; hón var óreið, 54, Nj. 63: of weather, fit for travelling, það er ekki reitt veðr; óreitt fyrir stormi, etc.

reiðr, adj. ready, clear; allr herr gékk reiðr (thus, not = vreiðr) at Rögnis skeiði, all the host went ‘ready,’ straight towards the sea, Bragi; kömr hann eigi til skips áðr en reiðr (sic) sé rudd, before the ship is made ready for sea (?), N.G.L. i. 335: the word is rare in old writers; mod., hafa e-ð á reiðum höndum, to have ready at hand.

reið-skapr, m. readiness, N.G.L. ii.

2. mod. harness.

reið-skjóti, a, m., reið-skjótr, m., Bs. i. 743:

—prop. a ‘vehicle,’ but only used of a horse, a riding-horse, Grág. i. 328, Gþl. 77, 117, N.G.L. i. 145, Eg. 246, 460, Fms. ii. 270, ix. 348, xi. 33, Ó.H. 15, 62, 170.,

compds:

reiðskjóta-maðr, m. a groom, Fms. ix. 354.

reiðskjóta-skipti, n. a changing horses, N.G.L. i. 145, Gþl. 118.

reiðsla, u, f. discharge, payment; reiðslu hluti, a part of the payment Ám. 22:

—a balance, steelyard, see reizla.

reiðslu-maðr, m. a steward, Bs. i. 472.

reið-sleði a, m. a carriage-sledge, 655 xxviii. 3. Stj. 626.

reið-stóll, m. = reiðustóll, Sturl. ii. 19.

reið-tygi, n. ‘riding-gear,’ saddle-harness.

reiðu-liga, adv. with wrath, frowningly. Fms. i. 75, ii. 34, Sks. 229.

reiðu-ligr, adj. looking wrathful, Nj. 83, Fms. vi. 122, passim.

reiðull, adj. hot-tempered, 655 xxvii. n.

reið-ver, n. a saddle-cloth, cloak.

REIFA, ð, prop. to swaddle; r. barn, passim in mod. usage.

II. to enrich, present with; reifa e-n e-u, to bestow upon one; r. e-n rauðum hringum, Akv. 39; r. e-n gulli, Am. 13, Gkv. 2. 1; höppum reifðr, enriched with bliss, Pd. 15; mjök eru reifðir (not röyfðir?) rógbirtingar, Fagrsk. 4 (in a verse); en er Þorgerðr fór heim, reifði Egill hana góðum gjöfum, Eg. 644; ek skal reifa þik gjöfum, Fas. ii. 508, Al. 161; konungr var reifðr mörgum gjöfum, Jómsv. S. 5.

2. to gladden, cheer; örnu reifir Óláfr, Edda (in a verse), Fms. xi. 187 (in a verse); hann (Christ) reifði fjölda lýðs af tvennum fiskum, Leiðarv. 27: reflex. to be gladdened, cheered, Fagrsk. 4 (or perh. hreyfðisk).

3. the phrase, reifa íllu, to come to a bad end, to end ill; sagði þat íllu r. mundu, it would end ill, Valla L. 214; ok þeim hefði at íllu reift, Fms. xi. 294; mun þer þetta íllu r., Boll. 336; þat mun eigi góðu r., Grett. 153; ok varir mik at þér reifi íllu ef þú ferr, Krók. 55.

B. [Prob. a different word], prop. to rip up, disclose; hvárt þetta skal fyrst fara í hljóði, ok reifa þetta fyrir nokkurum vitrum mönnum, Fms. iv. 79; at r. engan hlut eðr kvittu í konungs-höll, v. 320.

2. as a law term; in the phrase, reifa mál, to sum up a case, similar to the custom of Engl. courts of the present day; þá varð engi til at r. málit, fyrr en Þorbjörn, hann settisk í dóminn ok reifði málit. Bs. i. 17; var farit at öllum málum sem á þinga-dómum, vórn þar kviðir bornir, reifð mál ok dæmd, Eb. 280; þá stóð sá upp er sökin hafði yfir höfði verit fram sögð ok reifði málit, Nj. 243, Grág. passim. In the old Icel. court each party (plaintiff and defendant) nominated a member of the court to sum up his case, and such delegated persons were called reifingar-menn, Grág. Þingsk þ. ch. 21; hence reifa mál bæði til sóknar ok til varnar, Grág. i. 79; svá skal sá mæla er sókn reifði, … svá skal sá mæla er vörn reifði. 71: sókn skal fyrr reifa hvers máls en vörn, 65.

REIFAR, f. pl. swaddling-clothes; vefja, binda reifum, Hom. 36, Bs. ii. 170, Mar., Lil. 35, 42, passim.

compds:

reifa-barn, n. an infant in swaddling-clothes; kona hans rakaði ljá eptir honum ok bar r. á baki sér, Bs. i. 666, Al. 14.

reifa-lindi, a, m. a swaddling-string, Karl. 547.

reifa-strangi, a, m. the ‘swaddling-roll’ of an infant.

reifing, f. a summing-up; sum mál dæmd sum búin til reifingar, Band. 6; um reifing, Grág. i. 63.

reifingar-maðr, m. the person who sums up (see reifa), Grág. i. 63, Nj. 243.

reifir, m. a giver, helper, Lex. Poët.

Reifnir, m. the name of a sea-king, Lex. Poët.

reifr, adj. glad, cheerful; gladr ok reifr, Hm. 14; heima glaðr ok við gesti reifr, 102; er Guðmundr reifr við þá ok veitir þeim stórmannliga, Ísl. ii. 388; reifr gékk herr und hlífar, Edda (in a verse);

bjór-reifr, cheerful from wine, Ls. 18;

hug-reifr, joyful of heart, Hallfred;

böð-reifr, gunn-reifr, her-reifr, hjaldr-reifr, ‘war-glad,’ Lex. Poët., a standing epithet of a warrior, which reminds of Tacitus’ ‘Germani, laeta bello gens.’

reigingr, m. stiffness,

reigings-ligr, adj. stiff, puffed up.

REIGJASK, ð, the vellums always spell with i, not ey, and Eb. 117 new Ed. note 6 is a misprint; [rígr and reigjask point to a lost strong verb, ríga, reig]:

—to throw the body back, with the notion of stiffness and haughtiness; reigðsk hann við ok lét útrúliga, Eb. 320; reigðisk (thus the vellum) næsta brúðr í móti, Þryml. 50; hón reigðisk við honum ok mælti, Fas. ii. 131; ok svá sem á leið þeirra tal, þá reigðusk æ því meir við liðs-menn, Fms. viii. 158; Þórdís reigðisk (ræiddisk Ed. wrongly) nokkut svá við honum, ok skaut öxl við Þormóði, Fb. ii. 153; reygðisk, Fbr. 38 new Ed., a paper MS., is an error.

reigsa, að, an iterat. to walk stiffly and haughtily.

REIK, f. the parting of the hair; hvirfil, hnakka, enni, reik, vanga, Edda ii. 430; hár hans var öðru-megin reikar bleikt en öðru-megin rautt, O.H.L. 34, Fs. i. 212, Fas. iii. 392; hnakka eða reikar, 500; Gyrðr kembir nú gula reik með gyltum kambi, Safn i. 33: poët., reikar eik, the oak of the reik, i.e. the hair, Edda 217; and reikar rúfr, the rye of the reik, i.e. the crop of the head, the hair, Gísl.; reikar-tún = the head, Lex. Poët.

reik, n. [Scot. raik], a strolling, wandering; vera á reiki: wavering, þar var helzt reik á ráðinu, hvárt ek munda af ráða, Fas. ii. 335; ráð hans er á reiki, is unsettled.

2. the phrase, vera vel, ílla til reika, to be in a good, bad condition; hann er ílla til reika (reikar?), of a person wet, begrimed with dirt, or the like; þó ek væri vel til reika, Fas. ii. 395; ok sem hann hafði drukkit, var hann miklu betr til reika en áðr, Bs. i. 258; fagrliga klæddr ok vel til reika, fine-clad and in good trim, Karl. 113.

REIKA, að, to wander, take a walk; Þrándr reikaði eptir fjörunni, Fms. ii. 93; Björn reikaði framm með sjónum, Ld. 6; Gautr reikaði á gólfinu, Fær. 242; konungr reikar ofan til strandar, Fas. iii. 456; eptir máltíðina dagliga reikaði hann fyrst, Bs. i. 848.

2. to swagger; rasa eðr reika, Lil. 92; ok reikaði hans hugr mjök, Fms. viii. 12: to totter on one’s legs, þá reikaði Þórir á fótunum, vii. 12; meir reikandi en gangandi, Mar.; reikar á fótum, Band. 8, Bs. i. 338, Lv. 81; reikendr, part. pl. the wanderers, i.e. the planets (πλάνητες), Rb. (1812) 4.

reikall or reikull, adj. wandering, unsettled: a nickname, Gullþ.

reikan, f. a strolling, wandering; r. hugrenningar, a wandering of the mind, Greg. 61; sumar fóru úr borginni til reikanar, some went out of the town for a walk. Hom. (St.)

compds:

reikanar-maðr, m. a land-louper, Rb. 274, Ísl. ii. 243, Sturl. ii. 149.

reikanar-samr, adj. wandering, Sturl. iii. 199.

reikan-ligr, adj. wandering, Mar.

reikna, að; this word occurs in writers of the 13th and 14th centuries, but scarcely earlier, for in Hdl. 44 reikna is an error for rekja, q.v.; [A.S. recnan; Engl. reckon; Germ. rechnen; Dan. regne]:

—to count, calculate; hann reiknaði sik hundraðfaldan ávöxt hafa fengit á því sama ári, Stj. 162; ‘perfecta fortitudo’ hvat er reikna má algörvan styrkleik, Fb. ii. 534; aðrir sex þeir er Styrmir reiknar í sinni bók, 68; item hefir gefisk, síðan biskup Michel reiknaði, eitt hundrað vaðmála, 22; reiknaði hón jörð eiga geldfjár-rekstr. Dipl. v. 7; biskupinn reiknaði Koðrán í banni … var sú sök hans reiknuð, at … reiknaði hann at þat væri mikit góz at þeir höfðu eytt, Bs. i. 830; þrgar tók hann þá eptir at reikna framferði manna, 840; reikna e-t við sik, to make up an account of, 784.

II. reflex., láta reiknask eignir klaustranna, to keep an account of the glebes, H.E. i. 476; reiknuðusk þeir þá við um frændsemi, they reckoned up their relationship, Fms. ii. 19; þeir reiknuðusk viðr um kærlig ok bróðurlig viðskipti biskupanna sinna forverara, Dipl. ii. 11, passim; reiknaðisk portio ecclesiae þrjú hundruð, was reckoned, amounted to three hundred, Vm. 19; reiknaðisk í fatabúri rósir þrettán ok tuttugu, Dipl. iii. 4; Þorlákr reiknask eilíflega milli þeirra biskupa, sem …, Bs. i. 280, Fs. 121.

reiknan, f. a reckoning, N.G.L. ii. 429.

reikning, f. calculation, Stj. 150, 151.

reikningr, m. a reckoning, account, Fms. xi. 441 (v.l.), Dipl. ii. 12, iii. 4, v. 18, Vm. 137, 140, Rb. 196, Ann. 1348, Bs. i. 910, Skíða R. 38; reiknings bréf, a bill of account, Dipl. iii. 4; reiknings brestr, a deficit, ii. 3.

2. arithmetic, passim in mod. usage; reiknings-bók, reiknings-fræði, reiknings-list. reiknings-skapr, m. a reckoning, account, Dipl. v. 18, Pm. 35.

reik-stjörnur, f. pl. the planets, (mod.)

reikuð, f.(?); only in the phrase, færa e-n í reikuð, to handle roughly, of a mob or crowd, Fms. vi. 203, Rd. 306, Fs. 150, Bárð. 43 new Ed.

REIM, f., pl. reimar, [Germ. rieme], a lash, thong, Bjarn. 19 (of a garter = hosnareim).

reima, að, to string, fasten on a thong.

II. [a different word, see reimt]. mun af reimask meir en eina nótt, the haunting, the ghost, will leave off for more than one night, Grett. 82 new Ed.

reimir, m. a ‘thong,’ poët. a snake, Edda (Gl.)

reim-leikr (reim-leiki), m. the being haunted by ghosts; eptir þetta görðusk reimleikar miklir, Eb. 270; reimleikar ok aptrgöngur, 278, 280, Fms. iv. 27, Bs. i. 598, Grett. 113, 140, 142.

REIMT, n. adj. [the root or origin of this word and its derivatives is not known, perh. qs. vreimr, akin to Dan. vrimmel—a swarm]:

—haunted; in the phrase, þar er reimt, a place is haunted by ghosts; þar var reimt mjök, Grett. 110; þótti þar reimt jafnan síðan, Fs. 59: reimt þykir þar síðan vera hjá kumlum þeirra, Ísl. ii. 115; þar þótti mönnum reimt mjök sakir trolla-gangs, Grett. 140, Fas. ii. 115; ok þótti þar reimt fyrir er Sigrflugan var á lopti, Fms. viii. 374, v.l.

reimuðr, m. a ἅπ. λεγ.; r. Jötun-heima, the haunter of Giant-land = a giant, Haustl.

reimun, f. winding.

reimunar-kefli, n. a winding-stick to wind thread on (as a clew), Krók. 41 C.

REIN, f., dat. reinu, e.g. mark-reinu, kaup-reinu, Gþl. 460, 485; sef-reinu, Lex. Poët.; pl. reinar; [Scot. rins]:

—a strip of land, freq. in mod. usage; mark-rein, skógar-rein (q.v.), a strip of woodland; kaup-rein, a market-place: poët., ragna rein, the heavenly strip, i.e. the rainbow. Hd.; geð-rein, the mind’s strip, i.e. the breast; svana flug-rein, swan’s pinion-strip, i.e. the sky, Harms. 44: in circumlocutions, baug-rein, rein steina, = a woman, Lex. Poët.

REINI, a, m., qs. vreini, [A.S. wræne; Swed. vrensk-hest = a stallion; cp. Swed. vrenska, Dan. vrinske, = to neigh]:

—a stallion; reini mun ek þér þykkja … þótt þú hafir reina rödd, Hkv. Hjörv. 20, 21; vilda ek at Steingerðr væri gömul jalda í stóði, en ek reini, Kormak; the word is else obsolete, see Bugge 407 note.

REIP, n., mod. reipi, [Goth. raip; A.S. râp; Engl. rope; Scot. raip; O.H.G. reif; Dan. reb; Swed. rep]:

—a rope, Fms. iv. 335, Grág. ii. 361; hann sleit í sundr reipin, Edda 26; láta reip á háls hverjum þeirra, 623. 33; fyrir hví gáfut ér oss eigi eins reips jörð, Stj. 361; þat er gyrði töng eða reipi, N.G.L. i. 349; reips hald, a rope’s hold, Sturl. ii. 139; heljar reip, Sól. 27; festa reipin upp á hestana, Eb. 180; göra upp reipi, to tie up a rope; ólar-reip, band-reip, hrosshárs-reip.

2. of a ship’s tackle; drífa til reipa, Fms. vii. (in a verse); reipa reiði, rigging, tackling, vi. 308:

compds, drag-reip, hjálp-reip, kjal-reip, skaut-reip, þrá-reip, q.v.:

—the phrase, við raman reip at draga, from the game of two persons pulling a rope, Nj. 10, Fms. ii. 107, Fs. 75. reipa-knútr, m. a kind of cross-knot.

reipa, að, to fasten with a rope: naut., var reipat tréit á skipinu, the mast was rigged, Fms. ix. 480, v.l.

2. reflex., ef þú reipask við at fara, if thou refuse to go, Fms. xi. 113.

II. in Dan. rebe, to ‘rope’ a field, to measure land with a rope.

reipari, a, m. a rope-maker, N.G.L. ii. 204.

reip-rennandi, part. ‘rope-running;’ in the phrase, lesa, kunna e-ð r., to read or know by heart without a knot, i.e. fluently.

REISA, t, a causal to rísa; pret. reisði or raisþi is freq. in the older Runic stones, see Rafn; [Goth. raisjan; Engl. raise, etc.]:

—to raise; takit nú ok reisit viðuna, Fms. vii. 310; þá lét hann reisa viduna ok draga seglit, Ó.H. 170; r. niðstöng, Fs. 54; r. af dauða, Rb. 82:

—reisa e-n upp, to raise up, Fms. i. 10; hann reisti hann upp ok kyssti, 148; r. upp af dauða, to raise up from the dead, 623. 22 (upp-risa, resurrection): to raise up, put up, Fms. x. 411; reisti hann upp (restored) lög í landinu, xi. 296; upp mun Guð r. spámann mikinn, 655 xiii. B. 4:

—r. dýr, to spring a deer, a hunting term, Gþl. 447: r. net, to lay a net, of a bird-net, Barl. 55.

2. to raise, erect, build, of ships and houses; Ólafr enn Helgi reisti kaupstaðinn, Ó.H. (pref.); reisa bæ, Ld. 96, Fs. 19; r. kirkju, O.H.L. 23, Bs. i. 20, MS. 63. 14; r. hof, Gullþ. 55; r. stein, to raise a stone, set up a monument, is a standing phrase on the Runic stones,—N.M. raisþi, or lét raisa stain þansi, Baut.; er þeir höfðu reistan laup kirkjunnar, Fms. ii. 234: r. skip, lét hann reisa skip inn undir Hlað-hömrum … Þorbergr var höfuðsmiðr at reisa, 217, 218; lét Olafr konungr r. langskip mikit á Eyrunum við ána Níð. 50; um vetrinn reisti Þórðr ferju niðr við Miðfjarðar-ós, Þórð. 10 new Ed.: r. upp hús …, to restore, Ó.H. 37.

3. to raise, start, begin; hvernok r. skal frá upphafi þessa ráða-görð, Ó.H. 32; reisa úfrið. to raise a rebellion, make a rising, Fms. i. 84; r. ferð, to start on a journey, ix. 344; reisa bú or búnað, to set up a household, Sturl. iii. 166, Bb. 2. 19; þau vóru með freku reist, they were roused, startled by violence, Sturl. i. 105; þeim málum, er Haraldr hafði með freku reist, Fms. x. 409.

4. the phrase, reisa rönd við e-m, to raise the shield against, to withstand, Eg. 587, Al. 7, Fms. xi. 318 (in a verse).

II. reflex. to arise, be raised, or raise oneself; hón (the river) reisisk á þá leið, Stj. 69; þá reistisk hann upp, Fas. i. 346; þann er upp vildi reisask á móti honum, Sks. 681; r. móti konungi, to rebel, H.E. i. 469 (upp-reist = uprising, rebellion); reistisk hann þá upp ór rekkjunni, MS. 4. 12.

reisa, u, f. [from the Germ. reise], a journey; this word, which is very rare in mod. usage (ferð and för are the vernacular words), appears at the end of the 15th century, Bs. i. 900 (Laur. S. the second recension); var svá hörð reisan þeirra, Fms. viii. 32 (v.l., an error for reiðan, in a vellum of the latter part of the 15th century, but shewing that the transcriber knew the German word); in Norway it occurs in a deed of 1344: in mod. usage Icel. say ferða-reisa, vera á ferða-reisu:

—í þrjár reisur, thrice, Bs. ii. 474.

reisu-móðr, adj. journey-weary, Jón Þorl.

reisa, t, [Germ. reisen], to travel, (mod.)

reisa, adj. indecl., of cattle so starved or old that they cannot rise, but must be lifted up, reisa af hor.

reisi-fjöl and reisi-súð, f. a wainscotted roof.

reist, f. rising; in upp-reist, mót-reist, við-reist

REISTA, t, qs. vreista, [Engl. wrest; Dan. vriste], to wrest, wring, bend; var skipit svá reist ok hrist, at í sundr brotnuðu brandarnir, Fms. viii. 247; lagðisk litt sverðit, en síðan reisti hann þat í glugg einum, i.e. the sword was soft and he bent it straight in a window, Fas. ii. 465.

reisting, f. a bending, twisting, Fas. ii. 465.

reistr, m., gen. reistar, qs. vreistr, [cp. Engl. wrist], a twist; jarðar reistr, the ‘earth-twist,’ ‘earth’s curl,’ poët. a serpent, Bragi, see Bugge in Philol. Tidskr.:

—a nickname, Landn., whence the local names, Reistar-á, Reistar-gnúpr, Landn., map of Icel.

reisuligr, adj. high, stately; r. bær, Sturl. iii. 166, Háv. 58, Hrafn. 22.

REITA, t, qs. vreita, [akin to ríta; Germ. reissen, reizen; Swed. reta]:

—to scratch, prop. to irritate, stir up, excite one’s anger, Fs. 46; reita forlögin, Al. 55; reita þinn skapara, N.G.L. ii. 416; r. Guðs reiði, Stj. 54, 449; r. hug e-s, Barl. 96, 114; hví hefir þú reitta Philisteos í mót oss, Stj. 414: to charm, sú er mik reitir, Gísl. (in a verse).

II. reflex. reitask or rætask; reitisk á um e-t, to be stirred up; mun á bardaga reitask, will there be a fight? Fms. x. 392; reittisk á um tal ok kossa, iii. 144; reittisk þá á um vist hans, then he was well seen there, vii. 112; þá reittisk ekki af (á) um talit, the conversation dropped, Glúm. 336; mun þá skjótt á rætask um gleði manna, Fms. vii. 119; þat tal þótti Agli gott ok rættisk af vel, Eg. 686; mál-reitinn.

reiting, f. irritation, offence, Pr. 452: anger, Mar.

reitinn, adj. irritating, offensive. Lex. Poët.

REITR, m., qs. vreitr, acc. pl. reitu, Grág. i. 65, but usually reita; [from rita or ríta; Swed. vret]:

—a square, a space marked out, a place sketched out, used of a bed in a garden, a square on a chessboard, and the like; gör þú með blóðrefli sverðsins níu reita umhverfis húðina, Mar.; þrír reitar feis breiðir, út frá reitum skulu vera stengr fjórar, Korm. 86; níu reita rístr Þrándr alla vega út frá grindunum, Fæer. 184: þeir skulu rísta reitu tvá, Grág. i. 65; svá hit sama vóru ok reitir níu á taflborðinu, at annarr hverr var gyllr, enn annarr þaktr af hvítu silfri, Karl. 486; sátt er þeim lið allt er í sjóð kemr, en á reitum reitt, Gsp.; heima-menn eigu skála yztir ok reit á möl, of a place for drying fish, Vm 88, þess-háttar sjóreita kalla þeir m ð, Bs. ii. 145: göra reit, N.G.L. i. 241 (for sowing); næpna-reitr, q.v.; Guðs barna reitr, cp. Germ. Gottes-acker = a church-yard.

reitur, f. pl. scourings, scrapings; eiga dálitlar reitur, of a poor man’s property; fjár-reitur.

reizla, u, f. = reið-la, weighing; fá þá mann til at sjá reizlur, Ó.H. 154; um reizlur, Grág. (Kb.) ii. 169;

reizlu-maðr, see reiðsla.

2. a steelyard; lát fram reizluna, Ld. 30, passim in mod. usage.

rek, n., qs. vrek, [Engl. wreck and wretch; early Dan. wrac, wrag: Swed. wrak; quae cognominantur lingua Danica wrec. Dipl. Arna-Magn. Thork. i. 3]:

—jetsum, a thing drifted ashore: rek þan öll er rekr í almenninga, þá á konungr, N.G.L. ii. 165; haf-rek, vág-rek, q.v.

II. metaph. a prosecution; mundu miklir eptirmáls-menn ok mikil rek at gör, Njarð. 372.

REKA, pres. rek, rekr; pret. rak, rakt (mod. rakst), rak, plur. ráku; subj. ræki; imper. rek, rektú; part. rekinn; originally vreka; [Ulf. wrikan = διώκειν, ga-wrikan = ἐκδικειν; A.S. and Hel. wrecan; Engl. wreak; O.H.G. rechan; Germ. rächen; Dan. vrage; Swed. vräka; Lat. urgere]:

—to drive; reka hross, fé, svín, naut, to drive horses, cattle, Eg. 593, Fbr. 30, Nj. 118, 119. 264, Grág. ii. 327, 332, Gísl. 20. Fms. x. 269, 421, Lv. 47, Glúm. 342; reka burt, to expel, drive away, Fms. i. 70, x. 264; reka ór (af) landi, to drive into exile, Nj. 5, Eg 417; reka af höndum, to drive off one’s hands, drive away. Fms. vii. 27; rekinn frá Guði, Grág. ii. 167; reka djöfla frá óðum mönnum, Mar.; reka flótta, to pursue a flying host, Eg. 299, Hkr. i. 238.

2. to compel; at því sem hlutr rak þá til, in turns, as the lot drove them to do, 625. 84; segir hver nauðsyn hann rekr til, Fms. x. 265; ér vegit víg þau er yðr rekr lítið til, Nj. 154.

3. with prepp.;

—reka aptr, to drive back, repel, Ld 112: reka aptr kaup sín, to recall, make void, Nj. 32: to refute, N.G.L. i. 240:

—reka fyrir, to expel, cp. Germ. ver-treiben, hann görði frið fyrir norðan fjall, ok rak fyrir vikinga, Ver. 45; þá vóru villumenn fyrir reknir, 54; fyrir reka argan goðvarg, Bs. i. 13 (in a verse):

—reka út, to expel.

II. to perform business or the like; reka hernað, to wage war. Fms. i. 105, xi. 91; reka eyrendi, Ld. 92; þat er lítið starf at reka þetta erendi. Eg. 408; reka sýslu, to transact business, Grág. ii. 332; reka hjúskap, to live in wedlock, H.E. i. 450.

III. to thrust, throw, push violently; hann rak hann niðr mikit fall, Fms. i. 83; rak hann útbyrðis. Eg. 221; rak hann at höfði í soðketilinn, Nj. 248; Flosi kastaði af sér skikkluni ok rak í fang henni, 176: of a weapon, to run, hann rekr atgeirinn í gegnum hann, he ran it through his body, 115, 119, 264; hann rak á honum tálgu-kníf, stabbed him. Band. 14: reka fót undan e-m, to back the foot clean off, Sturl. iii. 6.

2. reka aptr hurð, dyrr, to bolt, bar, Eg. 749, Fms. ix. 518; þeir ráku þegar aptr stöpulinn, viii. 247; hón rak lás fyrir kistuna, Grett. 159; reka hendr e-s á bak aptr, to tie one’s hands to the back, pinion, Fms. xi. 146.

IV. various phrases; reka auga, skygnur á e-t, to cast one’s eyes upon, see by chance, hit with the eye, Ld. 154: svá langt at hann mátti hvergi auga yfir reka, so far that he could not reach it with his eyes, Fms. xi. 6; reka minni til, to remember, vi. 256, vii. 35 (of some never-to-be-forgotten thing); reka fréttir um e-t, to enquire into, i. 73; reka sparmæli við e-n, Grett. 74; reka ættar-tölur (better rekja), Landn. 168, v.l.; reka upp hljóð, skræk, to lift up the voice, scream aloud; these phrases seem to belong to a different root, cp. the remarks s.v. rekja and réttr.

V. to beat iron, metal; reka járn, Grett. 129 A (= drepa járn); reka nagla, hæl, saum, to drive a nail, a peg (rek-saumr); selrinn gékk þá niðr við sem hann ræki hæl, Eb. 272.

VI. impers. to be drifted, tossed; skipit rak inn á sundit, Fms. x. 136; skipit rak í haf út, Sæm. 33; rak þangat skipit, Eg. 600; rekr hann (acc.) ofan á vaðit, Nj. 108:

—to be drifted ashore, viðuna rak víða um Eyjar, hornstafina rak í þá ey er Stafey heitir síðan, Ld. 326; ef þar rekr fiska, fugla eðr sela, ef við rekr á fjöru … nú rekr hval, Grág. ii. 337; borð ný-rekit, Fs. 25; hann blótaði til þess at þar ræki tré sextugt, Gísl. 140; hafði rekit upp reyði mikla, Eb. 292; fundu þeir í vík einni hvar upp var rekin kista Kveldúlfs, Eg. 129:

—e-n rekr undan, to escape, Nj. 155:

—of a tempest, þá rak á fyrir þeim hrið (acc.), a tempest arose, Fs. 108; rekr á storma, myrkr, hafvillur, þoku, to be overtaken by a storm, … fog.

VII. reflex. to be tossed, wander; ek hefi rekisk úti á skógum í allan vetr, Fms. ii. 59; görask at kaupmanni ok rekask landa í milli, 79; lítið er mér um at rekask milli kaupstaða á haustdegi, Ld. 312; ok ef Kjartan skal nú undan rekask (escape), 222; at hann rækisk eigi lengr af eignum sínum ok óðulum, Fms. ix. 443; hann bað yðr standa í mót ok rekask af höndum óaldar-flokka slíka, Ó.H. 213.

VIII. with gen. to wreak or take vengeance; þér hafit rekit margra manna sneypu ok svívirðinga, Fbr. 30; en áttu at reka harma sinna í Noregi, Fb. ii. 120: ok ef þér rekit eigi þessa réttar, þá munu þér engra skamma reka, Nj. 63; þér vilduð eigi eitt orð þola, er mæltt var við yðr, svá at þér rækit eigi, Hom. 32; frændr vára, þá er réttar vilja reka, Eg. 458; mjök lögðu menn til orðs, er hann rak eigi þessa réttar, Ld. 250; átru vér þá Guðs réttar at reka, Ó.H. 205.

IX. part., þykki mér ok rekin ván, at …, all hope past, that …, Ld. 216.

2. rekinn = inlaid, mounted; öxi rekna, Ld. 288; hand-öxi sína ina reknu, Lv. 30; öxi forna ok rekna, Sturl. ii. 220, Gullþ. 20.

3. a triple or complex circumlocution is called rekit; fyrst heita kenningar (simple), annat tvíkennt (double), þriðja rekit, þat er kenning at kalla ‘flein-brag’ orrostu, en þat er tvíkennt at kalla ‘fleinbraks-fur’ sverðit, en þá er rekit er lengra er, Edda 122; cp. rek-stefja.

reka, u, f., qs. vreka, [Engl. rake; Germ. rache], a shovel, spade, K.Þ.K. 38, Ísl. ii. 193, Vm. 34, Dropl. 28: the saying, stikk mér í, kvað reka! Fms. vii. 115; myki-reka, fjós-reka.

rekald, n. a wreck, a thing drifted ashore, jetsum, Grág. i. 218, Glúm. 393, Fs. 145; þótti Sæmudr hafa sent þeim íllt rekald, Fs. 31.

rekendr, f. pl. [A.S. racenta; O.H.G. rachinza], a chain, Fms. vi. 168, vii. 184; rekendum bundinn, 623. 12, 655 xiii. B. 3; þá féllu rekendirnar (sic) af Petro, 656 C. 11; járn-rekendr, Fms. vii. 183, xi. 322, Sks. 416; gull-rekendr, El.; munnlaug skal dóttir hafa nema rekendr sé gör (sic) á meðal, N.G.L. i. 283, cp. 211.

rek-hvalr, m. a whale drifed ashore, Grág. ii. 385, K.Þ.K. 112, K.Á. 162, Jb. 335, Am. 36.

reki, a, m., originally vreki, [cp. Goth. wrakja; A.S. wraca; Engl. sea-wrack, etc.]:

—jetsum, a thing drifted ashore, see rek above; hverr maðr á reka fyrir landi sinn, viðar ok hvala ok sela, fiska ok fugla ok þara, Grág. ii. 352; kaupa reka af landi annars manns, 358, Fs. 174, 176, passim. In Icel., washed by the Polar stream and the Gulf stream, the right of jetsum in dead whales and drift-timber formed an important part of the public law; numerous passages in the Laws, Sagas, and Deeds bear witness to this, or relate to disputes about whales drifted ashore, e.g. Rd. ch. 8, Eb. ch. 57, Glúm. ch. 37, Grett. ch. 14, Háv. ch. 3.

2. in compds:

reka-gögn, ‘wreck-gain,’ returns from jetsum, Dipl. iii. 3; reka-hvalr, Grág. ii. 358, 366. 381;

reka-bútr, reka-drumbr, reka-tré, reka-viðr, a drift-log, tree, Fb. i. 213, Háv. 40, K.Þ.K. 84, Bs. i. 674, Eg. 135, Grág. ii. 211;

reka-partr, a share in a jetsum, Dipl. ii. 9;

reka-mark, a landmark of a reki, Grág. ii. 355, Jb. 316, 321, 322;

reka-maðr, a ‘drift-man,’ lord of the manor, owner of jetsum (as owner or purchaser), Grág. ii. 359, Jb. 317;

reka-strönd, a ‘wreck-strand,’ where whales or trees are driven ashore, Ld. 96, K.Þ.K. 82, Js. 49;

reka-búi, a neighbour or juror in a case of jetsum; ok skulu rekabúar virða hval, Grág. ii. 371;

reka-fjara = reka-strönd, 357, Jb. 316; reka-bálkr and reka-þáttr, the section in law referring to jetsum, Grág. ii. 352, Jb. 313, sqq.

II. persecution; var eigi svá mikill reki at görr um vígit sem ván mundi þykkja um svá göfgan mann, Eb. 194; Eiðr var þá mjök gamlaðr, varð af því at þessu görr engi reki, Ld. 250; þeir görðu mikinn reka at þeim verkum er þar vóru gör, Fbr. 59 new Ed.

III. in compds, as eyrend-reki, a messenger; land-reki, a king:

—a driver, drover, in sauð-reki, hjarð-reki, naut-reki, lest-reki, q.v.

rekingr, m. [? Engl. reckling], an outcast, wretch; r. ok huglauss, heita r., MS. 4. 20, 26.

rekinn, rekit, part., see reka IX.

REKJA, pres. rek; pret. rakði and rakti; subj. rekði, rekti; part. rakinn (older rakiðr); imper. rek, rektú; different from reka; [Ulf. uf-rakjan = ἐκτείνειν, ἐπισπαν; Engl. reach; Dan.-Swed. række, räcka; Germ. reichen; Gr. ὀ-ρέγω; Lat. rĕgo; cp. also rakna, réttr, q.v.]:

—to spread out, unfold, unwind, of cloth, a clew, thread, and the like, rekja, rekja sundr; hón rakti motrinn ok leit á um hrið, Ld. 202; hón þrífr upp motrinn ok rekr sundr, 192; sýndi hón Þorsteini marga dúka ok röktu í sundr, Grett. 160; þat var helzt gaman Helgu, at hón rekði skikkjuna Gunnlaugs-naut, ok horfði þar á löngum, Ísl. ii. 274, 275; hann leiddi hann um eik ok rakti svá ór honum þarmana, Nj. 275; af skolu þau klæði rekja, unwrap the clothes, N.G.L. i. 339:

—reflex. to unwind itself, en þráðrinn rakðisk af tvinna-hnoðanu, Hkr. iii. 117; röktusk svá á enda allir hans þarmar, Fb. i. 527; lát hendr þínar í tómi rekjask niðr fyrir þik, do stretch thy arms straight down, Sks. 293; rekjask ór svefni, to arise from sleep, Am. 88: rekjask úr, to unwind itself, get disentangled, be set right; það rekst úr bágindum hans.

2. to discharge; ef þræll manns rekr til lausnar at leysa sik, þá skal eigi gefa honum frelsi fyrr en hann hafi hálf-goldit verð sitt, N.G.L. i. 174.

II. to trace; rekja spor, to track, trace; þeir rekja spor sem hundar, Fms. i. 8; þeir röktu spor hans norðan, Landn. 179, Fs. 66:

—rekja kyn, ættir, to trace a pedigree, Ó.H. (pref.), Hdl. 44; þar skal rekja til bauga-tal, Grág. ii. 63; guðin rökðu til spádóma, at …, Edda 18, Stj. 444, Mar.; lítt rekjum vér drauma til flestra hluta, Nj. 178; rekja minni til, to recollect, remember, Fms. viii. 278; þeir röktu fram sín vísendi, Stj. 602; bað hann fram r. Guðs lög, to expose, Fms. viii. 277; rakti hann fyrir þeim helgar ritningar, Hom. (St.); r. bænir sínar fyrir e-n, to say one’s prayers, Ó.H. (in a verse).

rekja, u, f. [rakr], wet, rain, dew, as good for mowing; það er bezta rekja; slá í rekju.

rekki-látr, adj. upright, high-minded, Gísl. (in a verse).

REKKJA, u, f., gen. pl. rekkna, Edda 29, Róm. 195 (spelt rokna); also spelt reykja, Fms. v. 38, 183, 334, 339; or even rjukja in Art.:

—a bed, Nj. 14, Eg. 24, 125, 765, Edda 9, Fær. 197, Fs. 5, 143, Fb. i. 43, Fms. iv. 318, passim.

compds:

rekkju-búnaðr, m. bed-furniture, Eb. 258.

rekkju-félagi, a, m. a bed-fellow, Fms. iii. 199.

rekkju-gólf, n. a bed-closet, Þorst. Stang. 55.

rekkju-íllr, adj. unruly in bed, Rd. 241.

rekkju-klæði, n. pl. bed-clothes, Eb. 256, Ám. 100, Dipl. v. 18.

rekkju-kona, u, f. a cbamber-maid, Str. 21.

rekkju-maðr, m. a person in bed, Lv. 98.

rekkju-nautr, m. = rekkjufélagi.

rekkju-refill, m. a bed-curtain, Eb. 258.

rekkju-skraut, n. bed-ornaments, Róm. 303.

rekkju-stokkr, m. the ‘bed-edge,’ Nj. 36, Fms. iii. 125, Fb. iii. 375, Vígl. 33.

rekkju-sveinn, m. a chamber-boy, Str. 12, 21, Karl. 295.

rekkju-tjald, n. a ‘bed-tent,’ bed-curtain, Eb. 264.

rekkju-vaðmál, n. ‘bed-wadmal,’ a bed-sheet, Dropl. 20.

rekkju-váð, f., mod. proncd. rekkjóð, a bed-sheet, Dipl. iii. 4.

rekkja, t, [rakkr], to strain, stretch out; uðr rekkir kjöl, Ht.: metaph. to make proud, Lex. Poët.

II. [rekkja], to make a bed. Fas. i. 249: to sleep in a bed, r. hjá, to sleep with another in the same bed, Fms. vi. 121, vii. 166, xi. 52, Gísl. 99, Ld. 30; sam-rekkja, id.

rekkjóð, f. (qs. rekkjuváð), a bed-sheet.

REKKR, m., dat. rekki, Hdl. 3; pl. rekkar; [akin to rakkr, q.v.]: prop. a straight, upright man, a franklin (?), a freq. word in poetry, see Lex. Poët. (Hkv. Hjörv. 18), but in prose only used in old law phrases: in the allit. law phrase, rekkr ok rýgr, man and wife; þann mann skal leiða á rekks skaut ok rýgjar, N.G.L. i. 209; árbornum manni (a noble) fjóra aura, rekks þegni (a freeholder, franklin)? þrjá aura, en leysingja tvá aura; as also, höldr, árborinn maðr, rekks þegn, leysingi, N.G.L. i. 172, 173 (the rekkr stands therefore as the third in rank next to a freed man); rekkar þeir þóttusk er þeir ript höfðu, they felt themselves proud, Hm. 48;

Hálfs-rekkar, the champions of king H., Fas. ii. 25, Edda 107 (the etymology there given is a mere fancy).

reklingr, m. an outcast, Str.: = riklingr, q.v.

rekningr, m. an outcast; Cain var r. frá Guði, Ver. 6, Greg. 26, Hom. 38.

2. vagrancy; bera meyna á rekning, Ísl. ii. 23; see hrakningr, qs. rakningr.

rek-saumr, m. ‘drive-nails,’ large nails, such as are used in ships, Sks. 30, Fms. viii. 199, passim.

rek-spölr, m., better rak-spölr, q.v.

Rek-stefja, u, f. the name of a poem with a complex (rekit) burden (stef), published in Script. Hist. Ísl. vol. iii.

rekstr, m. a driving, chasing, Fms. ix. 409, 497, land-rekstr:

—a drove of cattle, fjár-rekstr:

—a beaten track, þjóðgata, sætrgata ok allir rekstar, N.G.L. i. 44, Gþl. 409 (Jb. 280): the right of driving cattle into the commons (almenningr), jörðin á rekstr öllu geldfé ok lömbum í Glerárdal, Dipl. v. 19. rekstrar-gata, rekstrar-vegr, m. a cattle-track, N.G.L. ii. 131.

rekvið, see rökvið and rökkr.

ré-ligr, adj. = rífligr, ample, large; mun eigi annat réligra en færa menn í slík vandræði, will not some other thing do better than the putting people into such difficulties? i.e. is it not better to take some other course? Lv. 96; ok nú má ok vera at til verdi nokkurir at veita Þorgils, þóat þín málefni sé rélegri, even though thy case be the better of the two, Sturl. i. 44.

rella, u, f. grumbling.

rellinn,† adj. wayward, of a baby, Ísl. Þjóðs. i. 42.

remba, u, f. a nickname, Fb. iii.

rembu-maðr, m. a puffed-up fellow, a coxcomb, Karl. 292.

rembask, d, dep. to strut, puff oneself up, Ísl. ii. 219, Fas. i. 81, iii. 131, Róm. 126.

rembi-knútr, m. a knot without a loop.

rembi-liga, adv. (rembi-ligr, adj.), haughtily, puffingly, Karl. 227.

rembi-læti, n., rembingr, m. puffed manners.

rembing,† f. a puffing, Grönd. 69.

remja, að, to roar, of a lion, Stj. 411, Barl. 53; hinn sjúki maðr remjar hræðilega, Mar. 985.

remma, u, f. [ramr], bitterness, Ísl. ii. 412, Fs. 45, Stj. 615.

remma, d, [ramr], to make fast, strengthen, Al. 71, Sks. 400, MS. 673 A. 59, 60.

remmi-, in poët. compds = mighty, strong; remmi-skíð, remmi-skóð, remmi-laukr, remmi-tungl, remmi-týr, remmi-þundr, Lex. Poët.

Remmi-gýgr, f. the ‘mighty ogre,’ Skíða R., better rimmu-gýgr.

remmir, m. a strengthener. Lex. Poët.

rén, n. = rénan; var þá nokkut rén á hans sótt, Bs. i. 145.

réna, að, to dwindle, decrease, Fms. vii. 189, x. 394, Fas. ii. 406; skal sá þat gjalda er réna lét, Grág. ii. 211; þegar heldr rénaði hin harðasta skothríðin, Fms. viii. 289, v.l.: to become dilapidated, ef löggarðr rénar (rænar), Grág. ii. 265; ok rénar kirkja svá at eigi má tíðir í veita, K.Þ.K. 50, Eb. 6 new Ed., v.l.; lítt rénuðu (withered) þar grös, Fb. i. 539.

rénan, f. decreasing, Fms. x. 252, xi. 41, Bjarn. 58.

rendr, adj. [rönd], striped, edged; járni rendr, Grett. 96 new Ed.; hjálmr stáli rendr, Þiðr. 95; mó-rendr, blá-rendr

rengð, f. a challenge; lög rengd, Grág. i. 31.

rengi, n. the layer of blubber between the spik (speck) and the þvesti (flesh), regarded as a dainty, Grág. ii. 362; átta vættir af hval, hálft hvárt, spik ok rengi, Ám. 32; eg skal gefa þér súrt smér ok rengi, ef þú verðr hjá mér lengi, í góðu gengi, og kasta eg svo fyrir þig, is the preamble in the play goða-tafl.

RENGJA, d, qs. vrengja, [Dan. vrænge; Swed. vränga; from rangr]:

—to ‘wrong,’ put awry, distort; hann rengdi til augun, Fms. ii. 59; rúnar nam at rísta rengði þær Vingi, W. falsified them, Am. 4.

II. metaph. as a law term, to dispute, challenge; kvað Eyjólfr sér nú á óvart koma ef þat mætti rengja, if that could be shaken, Nj. 236; rengja mann ór dómi, to challenge a man of the court (jury), Grág. i. 28; at hann hefir rengðan þriðjungs-mann hans ór dómi, 31; ok láta oss ná sjálfa at koma réttindum fyrir oss, fyrr en þeir felli dóm á at rengja, Bs. i. 201.

rengla, u, f., dimin. [rangr], a crooked thin twig; hlykkjótt birki-rengla, a ditty, renglu-legr, adj. thin, pinched.

RENNA (older form rinna, Hom. 125), pres. renn and rennr; pret. rann, rannt (mod. ranst), rann, pl. runnum; subj. rynni; imper. renn, renndú; part. runninn; with neg. suff. renni-a, Hkv. 2. 30: [Ulf. rinnan = τρέχειν, Mark ix. 25, = ρειν, John vii. 38; as also bi-rinnan, and-rinnan; a word common to all Teut. languages; the Engl. run is prob. formed from the pret. 3rd pers. plur.]:

—to run = Lat. currere, of any swift, even, sliding motion (for hlaupa is to leap, bound), used not only of living things, but also of streams, water, wind, light, sun; rakkar þar renna, Am. 24; freki mun renna, Vsp. 41, Gm. 32; vargar runnu á ísi milli Noregs ok Daumerkr, Ann. 1047; rennia sá marr, Hkv. 2. 30; renni und vísa vígblær hinnig, Gh. 34; renni rökn bitluð, Hkv. i. 50; Grani rann at þingi, Gkv. 2. 4; hest inn hraðfæra láttú hinnig renna, Gh.18; þann hest er renn lopt ok lög, Edda 21; renna í köpp við e-n, 31; renna skeið, to run a race, id.; þeir runnu heim, Fas. ii. 101; r. at skeið, to take a run, 111; fór hann til ok rann bergit upp at manninum, 277; hann rennr upp vegginn, Nj. 202; r. e-m hvarf, to run out of one’s sight, Sturl iii. 50; mjúkr ok léttr bæði at ríða ok rinna, Hom. 125; renna ok ríða, Gþl 411; r. eptir e-m, to run after one, Nj. 275; runnit hefir hundr þinn, Pétr postuli, til Róms tysvar ok myndi renni it þriðja sinn ef þú leyfðir, id.; þat þolir hvergi, nema renn til trés eðr staurs, 655 xxx. 5; runnu þeir upp til bæjar með alvæpni. Eg. 388; hann rann þá fram í mót Bergönundi, 378; r. á hendr e-m, to use force, K.Á. 116, 150; margar stoðir runnu undir (supported him) bæði frændr ok vinir, Ld. 18; renna á skíðum, to run in snow-shoes.

2. to run, fly; þá spurði Kerþjálfaðr hví hann rynni eigi svá sem aðrir, Nj. 275; hvárt skal nú renna, 96, 247; ef maðr stígr öðrum fæti út um höslur, ferr hann á hæl, en rennr ef báðum stígr, Korm. 86; nú hefir þú runnit, ok beðit eigi Skútu, Glúm. 310; rennr þú nú Úlfr inn ragi, … lengra mundir þú r. …, Ó.H. 167; r. undan e-m, Nj. 95; reyndusk ílla menn Þóris ok runnu frá honum, Fms. vii. 11.

II.

—of things; snara rennr at hálsi e-m, of a loop, Mar.; þat skal maðr eigi ábyrgjask at kýr renni eigi kálfi, ef hann hefir öxn í nautum sínum, N.G.L. i. 25:

—of a weapon, hyrnan rann (= renndi) í brjóstið ok gékk á hol, Nj. 245:

—of the sun, daylight, and the like, to arise, er sól rennr á fjöll Páska-dag, K.Þ.K. 124; sem leið móti degi ok sólin rann, Bév. 20; rennr dagr, rökkrið þrýtr, Úlf. 9. 83; renna upp, to rise; um mörguninn er sól rann upp ok var lítt farin, Fms. viii. 146; þat var allt senn, at dagrinn rann upp, ok konungr kom til eldanna, ix. 353; þá rann söl upp, ok litu allir bændr til sölarinnar, Ó.H. 109; en er hann vaknaði þa rann dagr upp, 207; dýr og fagr austri í upp er dagr renninn, a ditty; stjörnur renna upp ok setjask, Rb. 466; rennr ljós þat upp, 625. 66: less correctly of the setting sun, as, sólin rann, ljós leið, in a mod. hymn, (the Norsemen call the sunset sol-renning):

—to run up, of plants, var þess ok ván, at íllr ávöxtr mundi upp renna af íllri rót, Fms. ii. 48; þar renna eigi upp þyrnar né íllgresi, 656 A. ii. 14; eru vér ok svá gamlir ok runnir bitar (?) upp, Fms. viii. 325, v.l.: the phrase, renna upp sem fífill í brekku (see fífill): to originate, æðar renna þar upp ok nætask, … renn ok rödd upp fyrir hverju orði, Skálda 169, Stj. 198, (upp-runi, origin):

—of a stream, river, water, to flow, opin renna hón skal um aldrdaga, Vþm, 16; á hugða ek hér inn renna, Am. 25; rennr þaðan lítill lækr, Fms. i. 232; rennanda vatn, a running water, Bs. ii. 18; rennandi ár, Hom. 45: blóð rennr ór sári, a running sore, wound; þar rann blóð svá mjök at eigi varð stöðvat, Fms. i. 46; vatn, sjór rennr ór klæðum, etc.:

—to run, lead, trend. þjóðvegir, er renna eptir endilöngum bygðum, ok þeir er renna frá fjalli ok til fjörn, Gþl. 413:

—to run, melt, dissolve, ok hefði runnit málmrinn í eldsganginum, Orkn. 368; málmr rennr saman, Blas. 47; þat renn saman, blends together, 655, xxx. 5:

—of wind, to arise, byrr rann á af landi, Eg. 389; þá rann á byrr, Nj. 135; en er Björn var albúinn ok byrr rann á, Eg. 158: hvergi var á runnit á klæði hans, his clothes were untouched, Fms. xi. 38:

—of sleep or mental motion, rann á hann höfgi móti deginum, Ó.H. 207; þá rann á hann svemn, 240; rennr á hann svefnhöfgi, ok dreymir hann, Gísl. 67; þá rann á hann þegar reiði ok öfund, Sks. 154 new Ed.; rann þá úmegin á hann, he swooned, Fms. viii. 332: þá rann af Gretti úmegit, he recovered his senses, Grett. 114; lét hann r. af sér reiðina, Fms. i. 15, iii. 73; rann nú af konunginum reiði við mág sinn, xi. 13: e-m rennr í skap, to be affected to tears; er eigi trautt at mér hafi í skap runnit sonar-dauðinn, Þorst. Stang. 55 (cp. Gísl. 39, allt í skap ‘komit’):

to be angry, var nú svá komit at honum rann í skap ok reiddisk hann, Fms. vi. 212, and so in mod. usage.

III. recipr., rennask at (á), to attack one another, run together, fight; síðan rennask at hestarnir, … þá er á rynnisk hestarnir, Nj. 91; þeir runnusk á allsterkliga, of wrestlers, Ld. 158.

renna, d, a causal to the preceding word, [Ulf. rannjan, Matth. v. 25]:

—to make run, let run; keyrði hann hestinn ok renndi honum at, put him into a gallop, Fms. ix. 56; renna hundum at dýrum, to run the hounds after game, let slip, Gþl. 448; konungr renndi eptir honum hestinum, Fms. viii. 353; renna sér, to slide:

—to put to flight, þeir renndu þeim tíu er undan kómusk, Nj. 254; hverjum hesti renndi hann sem við hann átti, Vígl. 20:

—to prevent, thwart, eigi má sköpunum renna, Ísl. ii. 106; þat hygg ek at rennt hafa ek nú þeim sköpunum, at hann verði mér at bana, Fas. ii. 169, 558; r. e-u ráði, to thwart it, Bret., Grág. i. 307; ok er nú rennt þeim ráða-hag, Valla L. 204; ek skal því renna, Jv. 49:

—r. færi, neti, togum, öngli, to let the line, net … run out, Gþl. 426: Tjörvi renndi fyrir hann tjörgu, T. flung a targe in his way, Nj. 144: impers. of a weapon, atgeirinum renndi gögnum skjöldinn, the halberd was run through the shield, 116:

—of the eyes, mind, renna augum, to turn, move the eyes, look, Ísl. ii. 251; r. ástar-augum til e-s, 199; r. girndar-augum, 623. 23; renna hug sínum, to wander in mind, consider, O.H.L. 84, Rb. 380, Hom. 39 (hug-renning); renna grunum, to suspect, Gísl. 25, Fms. x. 335:

—of a melted substance, to pour, var gulli rennt í skurðina, Vígl. 15, Fb. i. 144, Fas. iii. 273; renndr skjöldr, Nj. 96, v.l.:

—renna mjólk, to run milk, by pouring out the thin milk (undan-renning), Fas. iii. 373; renna úr trogunum, renna ór tunnu, Ó.H. 148; renna niðr, to let run down, swallow, Fms. v. 40; renna berjum í lófa, to run the berries out into the hollow hand, Fb. ii. 374:

—a turner’s term, to turn, with acc., flest tré vóru þar koppara-járnum rennd, Fms. v. 339; hann hélt á tannara ok renndi þar af spánu, Ó.H. 197; tréstikur renndar, Vm. 110.

II. absol. (qs. renna sér), to slide, glide, of swift movement; flotinn renndi at þeim, Fms. viii. 222, 288: skip Kormaks renndi við, the ship veered round, Korm. 230; síðan renna fram skipin, Nj. 8; skipin renndu fyrir straum, Fms. vii. 260; þá renndi járnit neðan, sem fiskr at öngli, Greg. 62; þá renndi hringrinn (slipped) af hendi mér ok á vatnid, Ld. 126; þá renndu sverð ór slíðrum, Nj. 272; hann (the salmon) rennir upp í forsinn. Edda 40; þá renndi hann (the hawk) fram ok drap þrjá orra, Ó.H. 78; lagit renndi upp í kviðinn, 219; hann renndi þegar frá óðfluga, Nj. 144; hann rennir at fram fótskriðu (acc.), id.

III. reflex., recipr., rennask augum, to look to one another, Ísl. ii. 251, v.l.; þá renndusk skipin hjá, passed by one another, Eg. 361; skipin renndusk á, Fms. ix. 50, v.l.

renna, u, f. a run, course; ok nú er skírðr allr Dana-herr í þessi rennu, in one run, in one sweep, Fms. xi. 39; í þeirri rennu, O.H.L. 7, 55.

rennari, a, m. a runner, messenger, Stj. 434: = kallari, Lat. praeco, 353, N.G.L. ii. 242, 251 (v.l. 26), Post. 645. 75.

rennd, f. = renna or rennsl, Sks. 20 new Ed.

renni-drif, n. snow-drifts, Fms. iii. 74.

renni-kví, f. a trap, fold, Fms. viii. 60, v.l.

renni-lok, n. a lid sliding in a groove.

renning, f. a spar of timber, a lath; kirkja á reka ok renningar á Sandnesi at helmingi, Vm. 95; eigi eru síðr renningar til þessa nefndar ok með hverju móti er á land kemr, Ám. 108, Jm. 18.

renningr, m. a running cord.

renni-staurr, m. a movable piece of wood in a tether; ef hes er í bandi ok r. fyrir, N.G.L. i. 25, Js. 121.

rennsl, n., mod. rennsli, a run; í einu rennsli, in one run, Ó.H. 78; í einni rensl (fem.), Sks. 20 new Ed., v.l.: a course of water, vatns-rennsl

rennsla, u, f. a runnel, water-course; ok um síðir féll rennslan aptr vestr, Landn. 251; en þegar hón tekr hinar yztu rennslur til suðrs, Sks. 217.

renta, u, f. [for. word], a rent, Bs. i. 697, Vm. 30, Stj. 157, 171, N.G.L. iii. 74, 79; rentu-meistari, Fas. iii. 423.

reppetera, að, to repeat, Stj. 53.

repta, t, [Dan. ræbe; Scot. rift], to belch, bring up wind, Sturl. 21, 22 (the verse, thrice):

—repta aptr, cacare, of diarrhoea; sumum repti hann aptr ok heitir arnar-leir, Edda ii. 296.

repta, t, [raptr], to roof, Gm. 9, 24; marg-repta, taug-repta

repti, n. spars used for roofing.

resignera, að, to resign, Ann. 1393, Th. 13.

rétt, f. (réttr, m., Bs. i. 415; cp. lögréttu, afréttu, acc. pl.):

—a public fold in Icel. into which the flocks are driven in the autumn from the common mountain pastures and distributed to the owners according to the marks on the ears; the word is no doubt derived from rétta, réttr, to adjust. Germ. richten; for the sheep pen is a kind of ‘court of adjustment;’ and every district has its own ‘rétt’ at a fixed place near the mountain pastures. This meeting takes place at the middle or end of September all over the country, and this season is called Réttir. For descriptions see the Laws and the Sagas, Grág. (Kb.) ch. 13, 14. Landbr. þ. (Sb.) ch. 36–44, Eb. ch. 25, Sd. ch. 15, 17, Bjarn. 59 sqq., Gullþ. ch. 14, 16, Bs. i. 415, cp. Glúm. ch. 17, Fms. vii. 218; and for mod. description see Pilar og Stúlka (1867) 15–22. The assemblage at the rétt is a kind of county fair with athletic and other sports; eigi skolu Réttir fyrr vera en fjórar vikur lifa sumars, Grág. ii. 309; Réttir byrja, Icel. Almanack (Sept. 8, 1871); lög-rétt, Sd. 149; af-rétt or af-réttr, q.v.; réttar-garðr. Gullþ. 63, Sd. 149, Eb. 106; rétta-menn, the men assembled at a rétt, Sd. 156, Bjarn. 64 (Ed. friðmenn erroneous); rétta-víg, a fight at a rétt, Ann. 1162; þau misseri börðusk þeir at réttinum (thus masc.) suðr í Flóa, Bs. i. 415.

rétta, tt, [Ulf. ga-raihtjan = κατευθύνειν, δικαιουν; Germ. richten; cp. Engl. reach]:

—to make right or straight; dvergarnir réttu skip sítt, of a capsized boat, Edda 47; at rétta þenna krók, Ld. 40.

2. to stretch out, Engl. to reach; hann réttir höndina móti fésjóðnum, Ld. 48; r. fram höndina, Eb. 38; rétti Ólafr spjóts-halann at hverjum þeirra, 132; Þórarinn hafði rétt fót sinn annan undan klæðum, Ó.H. 74; bað hann eigi r. (viz. the feet) of nær eldinum, Eg. 762; r. arma sína, Rb. 438; ok rétti frá sér alla fætr, Bs. i. 345: r. e-t at e-m, to reach it, pass it over to one, Fb. i. 149; hann lét r. yrmling at-munni hans, Ó.T. 42; hann rétti ekki ór rekkju, he rose not from his bed, of a bedridden person, Bs. i. 69: metaph., rétta við, to recover, Nj. 195, Fms. vi. 34 (við-rétting); leið-rétta

3. to drift (see réttr, m.); hlaða seglum ok rétta …, mátti þá eigi lengr rétta, Fas. iii. 118.

4. to drive into a fold; rétta smala sinn, D.N. iv. 6.

II. as a law term (Germ. richten), to make right, adjust; rétta lög, to make laws; þar skolu menn r. lög sín ok göra nýmæli, Grág. i. 6; rétta kvið, 58; r. vætti, 45; höfum vér réttan kvið-burð várn, ok orðið ásáttir, we have agreed on our verdict, Nj. 238; r. mál, to redress: konungr vildi eigi rétta þetta mál, the king refused justice, Fms. i. 153, Fs. 33; r. rán, Stj. 490; leita fyrst at r. kirkju sína ok staði, Bs. i. 773; r. hluta e-s, Eb. 304.

2. to judge, give sentence; rétta mál, to judge in a case, H.E. i. 475; rétta e-n, to condemn (to death), N.G.L. iii. 78:

—to behead, Bs. ii. in writing of the 16th century.

IV. reflex., réttask, to be put straight, Bjarn. 60: to stretch oneself, réttask görði raumrinn stirðr, Skíða R. 51; r. upp, þá réttumk ek upp yfir konung, Fms. ii. 188; jarl réttisk upp, arose, vi. 320, Fs. 101, Greg. 48; hann hafði fast kreppt fingr at meðalkaflanum … þá réttusk fingrnir, then the fingers were unbended, Grett. 154.

réttari, a, m. [Germ. richter], a justiciary, justice, mid. Lat. justiciarius, appointed by the king, Edda 93, Gþl. 141, 195, Bs i. 769, Fms. x. 88, N.G.L. iii. 77, rare and not classical, and appears about the middle of the 13th century: afterwards used of a headsman, Bs. ii. (16th century.)

rétta-skið, n. [Germ. rechtscheid], a ruler, Stj. 363.

rétt-borinn, part. legitimate, Fms. vii. 8, Fb. ii. 50.

rétt-bundinn, part. justly bound, N.G.L. i. 83.

rétt-dæmi, n. justice in judgment, Fms. iii. 50, x. 281, Ó.H. 190, Sks. 110, Fs. 123.

rétt-dæming, f. = réttdæmi, Sks. 751.

rétt-dæmr, adj. just in judgment, Fms. iii. 50, xi. 298, Fb. ii. 123, Rb. 370.

rétt-fenginn, part. justly gained, H.E. i. 241.

rétt-ferðigr, adj. [Germ. rechtfertig], rightful, Dipl. ii. 15: righteous, Stat. 29, Bible.

rétt-fluttr, part. rightly carried, Jb. 329.

rétt-fundinn, part. duly found; r. sök, Ó.H. 190; cp. the Engl. to find a virdict.

rétt-goldinn, part. justly paid, Jb. 348.

rétt-görr, part. justly done, lawful, H.E. i. 433.

rétt-hafi, adj. in lawful possession of, Grág. ii. 242.

rétt-hárr, adj. straight-haired, Bs. i. 312, Glúm. 335, Fms. x. 321.

rétt-hent, n. adj. in a metre with full rhymes throughout, Edda (Ht.) 132, for a specimen see Ht. 42.

rétt-hverfa, u, f. the right side.

rétt-hverfr, adj. turning right; see ranghverfr.

rétt-hærðr, adj. = rétthárr, Fms. v. 255, 263.

réttil-beini, a, m. ‘straight-leg,’ a nickname, Hkr. i.

rétti-liga, adj. = réttliga, K.Á. 114, 204, H.E. i. 471, Bs. i. 739.

rétti-ligr, adj. just, right, Band. 6, K.Á. 46.

réttindi, réttendi, and réttyndi, n. pl. right, justice; sannendi ok r., Band. 6; þá bæti biskupar yfir með sínum réttyndum. N.G.L. i. 352; unna e-m réttinda, Fms. i. 82; ef maðr fær eigi r. sín, Gþl. 34; heimta sín r., Bs. i. 738; ná eigi réttendum, Fs. 47; láta oss koma réttendum fyrir oss (a fair hearing), Bs. i. 201; sem þeir vissu at r. vóru til, Eg. 39; virði lítils þat er hann hafði frumburðanna r., Stj. 161; halla dómi meir eptir vilja sínum en eptir réttendum, Sks. 110; lög ok r. Fms. iv. 207; þeir þolðu honum eigi r., Ó.H. 190; móti réttindum, Band. 6, Anecd. 3, Barl. 108; fylgja réttendum, Anal. 237; meirr fyrir fégirni en r., Fs. 125; réttinda vald, Gþl. 183, H.E. i. 503, passim;

ó-réttindi, injustice.

rétting, f. a putting right, correction; vil ek eiga r. allra orða minna, Nj. 232, Grág. i. 43, Skálda 203: redress, varð engi r. af Önundi, Ísl. ii. 273, fá r. síns máls, Rd. 237:

leið-rétting, correction.

rétt-kallaðr, part. justly called, 677. 23.

rétt-kominn, part. legitimate, Fms. ix. 333, 335, Ó.H. 45, O.H.L. 58.

rétt-kosinn and rétt-kjörinn, part. duly chosen, Fms. vii. 24, O.H.L. 95.

rétt-Kristinn, part. truly Christian, orthodox, Fb. i. 511.

rétt-lauss, adj. [Germ. rechtlos], void of right, Grág. i. 192, Fms. vii. 108, Anecd. 3.

rétt-látr, adj. righteous, just, Eg. 521, 754, Rb. 232, Fms. i. 256, vii. 182, x. 274, Stj. 120, N.T., Pass., Vídal. passim.

rétt-leiðis, adv. straightway, Grág. i. 295, Fas. i. 9, Str. 45, Mar.:

—metaph., snúa sér r., Fms. x. 274, 277.

rétt-leiki, m. straightness, Karl. 447.

rétt-leitr, adj. of regular lineaments, of the face, Fms. vi. 232, Eb. 42, Hrafn. 13, Bs. i. 312, 641, O.H.L. 22.

rétt-liga, adv. justly, duly, Fms. i. 138, vii. 133, K.Á. 222, 228.

rétt-ligr, adj. just, due, meet, Stj. 177, Band. 6. Mar.

rétt-læta, t, to justify, N.T.: rétt-læting, f. justification, Vídal.

rétt-læti, n. [réttlátr], righteousness, justice, Landn. (Hb.) 259 Fms. v. 26, Magn. 513, Hom. 97, Anecd. 4, N.T., Pass., Vídal.; réttlætis-dómr, réttlætis-gata, réttlætis-stígr, réttlætis-gjót, réttlætis-töksemd, réttlætis-sól, réttlætis-vág, réttlætis-vöndr, Greg. 4, 21, 46, Hom. 18, Stj. 242, Mar. passim.

rétt-mæli, n. right, justice, Sks. 260:

—a right expression, gramm.

rétt-nefjaðr, adj. straight-nosed, Nj. 29, Fms. ii. 20, Þiðr. 20.

rétt-næmr, adj. entitled to take, of one of age, Gþl. 201, 258, 438.

rétt-orðr, adj. ‘right’ speaking, truthful, Nj. 77, Sturl. i. 98.

RÉTTR, adj., réttari, réttastr; [Ulf. raihts = εὐδύς, i.e. straight, mostly in the proper sense, but ga-raihts = δίκαιος; A.S. riht; Engl. right; O.H.G. reht; Germ. recht: Dan.-Swed. ret, contr.; Lat. rectus; Gr. ὀ-ρέγω; to the same root belong Icel. rak-, rakna, rekja, in all of which the fundamental notion is to stretch, extend]:

—straight; skapti réttara, Gsp., Fas. i. 470 (in a verse); rétt rœði, straight oars, Fms. vi. 309 (in a verse); réttar brautir, Rm. 14: réttr vindr, Edda (Ht.): upright, erect, Óttarr stóð réttr ok brá sér ekki við, Fms. vii. 257: á réttum krossi, 656 C. 37; svá mikil at maðr mátti standa réttr í henni. Fas. iii. 223; réttr sem laukr, Sks. 131; réttr líkams vöxtr, Stj. 20; mannsins líkamr er r. skapaðr ok upp-reistr, 22; upp-réttr (cp. Engl. upright), standing upright; upp frá þeim degi mátti hann eigi réttum augum sjá Davíð, Stj. 466; þá öfundaði hann Óláf, ok mátti eigi réttum augum til hans líta, Fms. iv. 48.

2. neut. rétt, straight; þeir stefndu rétt á þá, Fms. ix. 301; fara rétt at e-u. to proceed in due form, Grág. i. 80; telja rétt, 12; ok er rétt, rétt er honum at …, the law is, it is lawful to …, Grág., passim.

II. metaph. right, just; verðr honum rétt sú kvöð, Grág. 1. 36; þann er réttari er at bera kvið fram, 58; jamréttir at tengdum, id.; þeir eru réttir at reifa mál manna, 76; réttir í kviðum, at heyrum, ii. 93, 146 (see heyrum); réttr Noregs konungr, Fms. i. 223; betri ok réttari, 129: of a person, vera friðsamr ok réttr, just, viii. 230.

2. neut., rétt skal at draga við vaðmál kvarða, Grág. i. 497; má vera at konungr unni oss hér af rétts, Eg. 520; hafa réttara at mæla, Fb. ii. 345; næst réttu, Sks. 58; sem ek veit réttast ok sannast ok helzt at lögum, Grág. i. 76; virða svá sem þeim þótti réttast, 195; mun þat réttara, more due, meet, Fms. vi. 299; at réttu, rightly, i. 223, x. 371, Hkr. i. 5, Grág. i. 403; með réttu, id, 83.

III. rétt, adverbially, just, exactly; sitja rétt þar undir niðri, Th. 76; rétt undir niðri, Stj. 393, Skíða R. 82; þar rétt í hofinu, Stj.; rétt hjá, 600, Skíða R. 81; rétt við, Stj. 395; þat rétt, exactly that, Mar.; nú rétt, just now, Lv. 34, Stj. 534; hér rétt, 442; rétt sem, 491, Skíða R. 133, Fms. iv. 211; rétt á þessari nótt, xi. 424; rétt ok slétt, downright, Stj. 276.

réttr, m., gen. réttar, [Engl. right; Germ. recht; Dan. ret]:

—right, law; hann görði harðan rétt þeirra, gave them hard measure, gave them small pasture, Fms. i. 66; hann görði harðan rétt landsmanna, tyrannised over them, x. 385; konungr setti þann rétt allstaðar, at hann eignaðisk öll óðul, 182; hann skipaði svá réttum öllum sem fyrr hafði verit í Tróju, Edda (pref.) 152; at allir jafnbornir menn hefði jafnan rétt, Fms. vi. 339; þat er forn réttr, old law, time-honoured law, N.G.L. i. 135: lands réttr (q.v.), the law of the land; lög ok lands réttr: Guðs réttr, ‘God’s right,’ i.e. church law, O.H.L. 30; Kristinn réttr, the ecclesiastical law, Fb. iii. 246; Kristins dóms réttr, id., K.Á. 2.

2. right, due, claim, referring to atonement for injury or trespasses, hence of the indemnity itself; thus the ‘king’s right’ is the fine due to the king; ef maðr tekr minni sátt um legorðs sök en rétt þann er mæltr er í lögum, en þat eru átta aurar, Grág. i. 375; þá skulu þar dæma tólf menn, lögliga til nefndir bæði rétt ok ráðspjöll, Gþl. 203; þá á hann bæði rétt ok ráðspell, of a case of adultery, 229; þá á hann ráðspjöll en giptingar-maðr réttinn, Jb. 126; þat er argafas, engan á konungr rétt á því, 102; þá eyksk at helmingi réttr þeirra, 19; jafnan rétt ok öfundar-bót, 437; ok rétt sinn ofan eptir laga-dómi, 257; rétt skal dæma ór fénu ef réttar-sök er, en fóla-gjöld ef þjófssök er, Grág. i. 84; láta varða fjörbaugs-garð ok telja rétt (the due portion) ór fé hans, 315; konungs réttr, the king’s due; at konungr mínnki nokkuð af sínum rétti, … rétt heilagra kirkna, Fms. x. 21: the phrase, eigi rétt á sér, to enjoy a personal right; nú á engi maðr rétt á sér optar en þrysvar, hvárki karl né kona ef hann hemnisk eigi á milli, N.G.L. i. 68; hvigi mikinn rétt sem erfingi hennar á (owns) á henni, 71; hvern rétt er faðir á (owns) á dóttur, 232.

II. acc. pl. réttu, a dish, prop. what is ‘reached,’ Germ. gericht: þar sem hann bjó þeim fyrr-sagða sína réttu, Stj. 118; jafngóða réttu af þeim villi-bráðum sem Esau veiddi, 160; en er hirðin hafði kennt fyrsta rétt ok drukkit fyrsta bikar, Fas. iii. 302; hinn fyrsta rétt barn inn þessir lendir menn, Fms. x. 17, Clar. 131 (MS.)

III. running before the wind, acc. pl. réttu; þeim byrjaði ílla ok höfðu réttu stóra. velkti lengi í hafi, Eg. 158; fékk hann þá réttu stóra ok válk mikit, Ó.H. 75; þá kemr andveðri ok rekr þá allt vestr fyrir Skaga-fjörð, þá létti þeim rétti, Bs. i. 482; leggja í rétt, Fbr. 59 new Ed., Fms. ii. 64, Eg. 372, Bs. i. 420, 483, 484; liggja í rétti, Bær. 5.

IV. rifja réttr, stretching of the ribs, Hkv. Hjörv.

compds:

réttar-bót, f. an amendment of the law, a ‘novel’ in law, esp. a Norse law term used in the Icel. law after the introduction of a code of laws, when from time to time new amendments (novellae) were issued by the king; these were written as an appendix to the law code (and since then printed), and were, for the sake of distinction, called réttarbót, see Jb. 445 sqq, N.G.L. i. 257, 258: en er þetta spurðisk í annat fylki ok þriðja, hver réttarbót Þrændum var gefin, Gísl. 84, Bs. ii. 18; hann hét þeim sinni vináttu ok réttarbót, Ó.H. 35; else the word does not occur in the old Icel. law.

réttar-far, m. right; um r. manna, of personal right, N.G.L. i. 69; um r. á festarkonu manns, 71.

réttar-gangr, m. public procedure (mod.), cp. Dan. rettergang.

réttar-lauss, adj. outlawed, out of the pale of the law, N.G.L. i. 247.

réttar-maðr, m. a righteous man, Fms. xi. 445.

réttar-staðr, m. a point of law; ef hann görir þá réttarstaði, er fjörbaugs-garð varða, Grág. ii. 153.

rétt-ræðr, adj. ‘right-read;’ réttræðr stafr, a regular letter, Skálda (Thorodd) 161.

rétt-skriptaðr, part. duly shriven, Ann. 1349.

rétt-snúning, f. conversion. Fb. i. 512.

rétt-streymt, n. adj. ‘right-streamed,’ i.e. with the stream going the right way, Gísl. 137.

rétt-sýni, f. a straight direction; sjónhending ok r. í vörðu þá er stendr …, Ám. 107; þaðan r. í fremstu Gljúfrár-drög, Pm. 46; ræðr Miðfjarðar-vatn, ok ór því r. upp í Kagaðar-hól. id.; r. upp ór Vátabergi, Dipl. ii. 2.

2. metaph. seeing right, Al. 4; speki ok r., Bs. i. 300: mod. justice, fairness.

rétt-sýnis, adv. in a straight direction, Fms. iii. 441, v.l.

rétt-sýnn, adj. seeing right, seeing true, fair, just; hygginna manna ok réttsýnna, Band. 6; at réttsýnna manna tilliti, Fms. iv. 112, O.H.L. 22: af öllum góðum mönnum ok réttsýnum, Fms. vii. 8.

rétt-tekinn, part. duly accepted. Fms. vii. 24.

rétt-trúaðr, adj. ‘right-believing’ orthodox, Fms. i. 229, Edda (pref.)

rétt-trúandi, part. = rétttrúaðr. Fb. i. 244, Stj. 50, Mar.

rétt-vaxinn, part. upright of growth, Fb. iii. 246, Fs. 129.

rétt-vísa, u, f. = réttvísi, Hom. 32, Sks. 500.

rétt-vísi, f righteousness, justice, Boll. 350, K.Á. 202, Stj. 177, Sks. 510, N.T., Vídal. passim.

rétt-vísliga, adv. justly. Fms. i. 242.

rétt-víss, adj. righteous, just, Hom. 34, 64, Karl. 552, Bs., N.T., Vídal. passim.

rétt-yrði, n. = réttmæli, Lv. 105.

rexni,† a, m. (i.e. ræxni), Post. 464; see ræksni.

reyði-kúla, u, f. a kind of fungus, Björn.

REYÐR, f., dat. and acc. reyði. pl. reyðar, [Ivar Aasen royr-hval; Faroic royur]:

—a kind of whale, from its reddish colour; þat er enn eitt hvala-kyn er reyðr er kallat, Sks. 136; hafði rekit upp reyði mikla, í hval þeim áttu …, Eb. 292; fundu þeir reyði nýdauða, keyrðu í festar, Glúm. 392; reyðr var þar upp rokin bæði mikil ok góð, fóru til siðan ok skáru hvalinn, Fb. i. 545, Fas. ii. 148, Edda (Gl.): names of various kinds of whales are compds with this word, hrafn-reyðr, steypi-reyðr, vagn-reyðr: reyðar-hvalr, m. = reyðr, Sturl. ii. 20; reyðar-síða, u, f. a nickname, Landn.

II. a kind of trout, salmo alpinus, L. Edda (Gl.), Sturl. ii. 202; aurriða-fiski ok rðra (sic), Boldt 147;

á-reyðr, a female trout: in Icel. local names,

Reyðar-vatn, n. Trout-water;

Reyðar-múli, a, m. Trout-mull, for the origin of the name see Sturl. ii. 202;

Reyðar-fjörðr, m., in the east of Icel., prob. from the whale.

reyfa, ð, [for. word, from Germ.], to rob; reyfaði eitt af þessum sex nokkurri skreið, Ann. 1415.

reyfari, a, m. [Scot. reiver], a pirate, robber, Fms. vi. 162, Fs. 14.

REYFI, n. [akin to A.S. reâf; Engl. robe]:

—a fleece, the wool without the skin (but with the skin gærra, q.v.), 655 viii. 1, Stj. 279, Sturl. i. 159, Js. 78, Grág.; ullar-reyfi, K.Þ.K. 84, Grág. ii. 401, passim in old and mod. usage: = gæra, Bret. ch. 7.

reyk-beri, a, m. a chimney, Fs. 6.

reyk-blindr, adj. ‘reek-blind,’ blind from smoke, Fms. iii. 71, O.H.L. 15.

reykelsi, n. [A.S. rêcels], incense; this Icel. word was borrowed from the A.S. (words in -elsi not being genuine Norse); for incense was first known in the Scandin. countries through the Roman Catholic mass, as may be seen from the description of the impression made by peals of bells and incense on the heathen natives, see Kristni S. ch. 11, Bs. passim, Dipl. iii. 4; reykelsis-brenna, reykelsis-fórn, reykelsis-ilmr, reykelsis-offran, Stj., Eluc.; reykelsis-buðkr, reykelsis-ker, reykelsis-kista, reykelsis-stokkr, Vm. 110, 152, Stj. 565, Str. 80, MS. 623. 55, Pm. 25, 62, Jm. 35, passim, reykelsi-ligr, adj. belonging to incense, Stj. 74.

reyk-fastr, adj. full of smoke, Fbr. 168.

reyk-háfr, m. a chimney-pot, Ísl. ii. 91. passim in mod. usage.

reykja, t, to smoke (trans.), Str. 80, N.G.L. i. 11; r. fisk, kjöt, etc.

reyk-lauss, adj. smokeless, Fbr. 170.

reyk-mælir, m. a measure (of malt), a tax to be paid from every ‘reek’ house, every hearth, N.G.L. i. 257.

REYKR, m., gen. reykjar. dat. reyki, Sks. 211 B, but usually reyk; with the article reykinum, Eb. 218, Nj 58, 202, mod. reyknum; pl. reykir, reykja, reykjum: [A.S. reôc; Engl. reek; Scot. reek or reik; Germ. rauch; Dan. rög; Swed. rök]:

—reek, smoke, steam; svartr af reyk, Eg. 183; hann gengr með reykinum, Nj. 58: síðan hljóp hann með reykinum, 202; hélt þá reykinum upp í skarðit, Eb. 218; hvert hús er reyk (dat.) reykir, N.G.L. i. 11; þeir sásk til víða, ef þeir sæi reyki eðr nokkur líkendi til þess at landit væri byggt, ok sá þeir þat ekki, Landn. 26; hverfr því likt sem reyk legði, Mar.; hingat leggr allan reykinn, Nj. 202; hverfa sem r. fyrir vindi, Mar.; nú leggr sundr reyki vára ef sinn veg fara hvárir, Fms. vi. 244; hvárt sem mér angrar reykr eða bruni, Nj. 201; kómusk þeir með reyk í brott, Fs. 84; var fullt húsit af reyk, 44: metaph. phrase, vaða reyk, to ‘wade in reek’ to be all in the wrong; hann lagði halann á bak sér ok setti í burtu, svá at hvárki sá af honum veðr né reyk, Fb. i. 565:—

reykjar-daunn, reykjar-þefr, a smell of smoke, Fms. ii. 98, Fær. 41, Rb. 240;

reykjar-bragð, a taste of smoke;

reykjar-svæla, a thick cloud of smoke;

reykjar-gufa, vaporous smoke, passim.

II. in Icel. local names, Reykir, as well as the compounds with Reykjar- and Reykja-, are freq., marking places with hot springs, the sing. Reykjar- being used when there is but one spring, and the plur. Reykja- when there are more than one, thus, Reykja-á, Reykja-dalr, Reykja-holt (mod. Reyk-holt), Reykja-laug, Reykja-nes, Reykja-hlíð, Reykja-hólar (mod. Reyk-hólar), Reykja-vellir; but Reykjar-fjörðr (twice in western Icel.), Reykjar-dalr, Reykjar-hóll, Reykjar-strönd, Landn.; and lastly, Reykjar-vík, thus Landn. 37, Jb. 4 (Rꜹkiarvic), Harð. S. ch. 10, for the spring (in Laugarnes) is but one; mod., but less correct, Reykja-vík. Local names beginning with Reyk- are peculiar to Icel., and are not met with in any other Scandin. country; the pillars of transparent steam, as seen afar off, must have struck the mind of the first settlers, who gave the names to the localities. Reyk-dælir, Reyk-nesingar, Reyk-hyltingar, etc., men from R, Landn., Sturl.

reyk-svæla, u, f. thick smoke, Hkr., Fb 255 (in a verse).

reyk-vellir, m., poët. ‘reek-pourer’ = fire, Lex. Poët.

reyma, ð, = rýma, D.N. ii. 123.

REYNA, d, [raun; Norse röyna; for the etymology see rún]:

—to try; hann lét Gunnar reyna ýmsar íþróttir við sína menn, Nj. 46: segir sik vera búinn at þeir reyni þat, Fms. i. 59; menn eru við beygarð þinn, ok reyna desjarnar, Boll. 348; ef þat þarf at reyna inn skipti vár sona Eireks, Eg. 524:

—with the notion of ‘trial,’ danger, spurði hvar hann hefði þess verit at hann hefði mest reynt sik, Eg. 687; ef vit skulum reyna með okkr, 715:

—to experience, Hm. 95, 101; sannyndum ok einurð, er hann mun reyna at mér, Eg. 63; þykkir mér undarligt ef konungr ætlar mik nú annan mann en þá reyndi hann mik, 65: the saying, sá veit görst er reynir.

2. to examine; reynit (rønit) ef ér elskið Guð sannliga, Greg. 18: to explore, fjöld ek reynda regin, Vþm.: as a law term, to challenge, síðan skolu þeir reyna dóminn, Grág. i. 165; reyna sekð í dómi, 488.

3. reyna eptir, to search, pry, enquire into; hann hét þó at fara sjálfr ok reyna eptir honum, Nj. 131, v.l.: esp of a person endowed with second sight or power of working charms, Þorkell spakr bjó í Njarðvík, hann reyndi eptir mörgum hlutum, Dropl. 34; engan bíðr minn líka í fræði ok framsýni, at reyna eptir því sem stolit er, Stj. 218:

—reyna til, id.; Bróðir reyndi til með forneskju hversu ganga mundi orrostan, Nj. 273 (eptir-reyning).

II. reflex. to be proved or shewn, turn out by experience; þat mun síðar reynask, Nj. 18; e-m reynisk e-t, it proves; ef mér reynisk Þórólfr jamnvel mannadr, Eg. 28; þá skal svá fara um arfekjur sem þat reynisk, according to the evidence, Grág. i. 219; ok er þegar rétt at stefna um, er reynisk för úmaga, 258; hann deildi við Karla um oxa, ok reyndisk svá, at Karli átti, Landn. 165; hann bar fé undir höfðingja sem síðan reyndisk. Fms. x. 397:

—part. reyndr, nú em ek at nokkuru reyndr, put on my trial, Nj. 46: tried, afflicted: experienced.

reynd, f. experience; úlíkir sýnum, en miklu úlíkari reyndum, Edda 12: gen. reyndar, indeed, in fact, really, mjöðdrekku, en hón var reyndar full af silfri, Eg. 240, Fms. i. 59, ii. 77, vi. 189, Valla L. 207, Hkr. i. 246.

reynir, m. a trier, examiner, Edda 68, Lex. Poët.

reynir, m. [Dan. rönne], the rowan-tree (Lat. ornus), Edda passim. In a few Icel. local names, Reynir, Reyni-kelda, Reyni-nes, Reyni-staðr, Reyni-vellir, Landn., Map of Icel.; these names mark places with small rowan-groves at the time of the Settlement,—the only sort of tree, except the dwarf birch, which was found in Icel.

compds:

reyni-lundr, reyni-runnr, m. a rowan-grove, Edda 60, Sturl. i. 5, 6, Grett (in a verse).

reyni-viðr, m. rowan-wood, Sturl. i. 6.

reyni-vöndr, m. a rowan-wand, Sturl. i. 6.

The rowan was a holy tree consecrated to Thor, see the tale in Edda of the rowan as the help of Thor (Þors-björg); for mod. legends of the rowan see Ísl. Þjóðs. i. 641 sqq.

reyni-stóð,† f. a rowan-grove, Jónas.

reynsla, u, f. experience, Vídal., freq. in mod. usage; reyaslan er ólygnust. a saying.

reypta, t, = repta, Sturl. i. 22 (in a verse):

—to belch, Sks. 229, v.l.

REYRA, ð, [perh. from reyrr, a reed], to wind round; strengi reyrða með járni, ropes payed or bound with iron wire, Róm. 362; hann lét göra strengi ok reyrði járni, Fb. ii. 23; örin var reyrð gulli, Fms. xi. 65: þær (the arrows) vóru gulli reyrðar, Fas. ii. 511.

II. to tie, fasten; hann var reyrðr sterkliga við einn ás, Fas. iii. 270; hafði hann reyrt sik við steininn með kaðli, 486; reipum reyrðr, Pass., and passim in mod. usage.

REYRA, ð, [reyrr = a cairn], to put in a cairn, hence to bury by piling stones over a dead body; þat skal á forve færa ok reyra þar er hvárki gengr yfir menn né fénaðr, N.G.L. i. 539; þeir drógu brott líkama hanns ok reyrðu í hreysi nokkuru, Fms. vii. 227; lík Þorbjarnar ok … vóru flutt til kirkju, en öll önnur lík vóru þar reyrð sem þeir féllu, ix. 274: þung-rørðr, heavy, weighed down, Ó.H. 195.

reyra, ð, [Engl. roar], to rattle; reyrir í barka, Sturl. i. 21 (in a verse).

reyr-bönd, n. pl. the wire by which the arrow-head was bound to the shaft, Fms. ii. 320, vi. 323, ix. 528.

reyr-gresi, n. reed-grass, straw.

reyr-leggr, m. a reed-stalk.

REYRR, m., gen. reyrar, and later reyrs, dat. reyri, Hm. 95; [Ulf. raus = κάλαμος; O.H.G. rôr; Germ. rohr; Swed.-Dan. rör]:

—the common reed, Lat. arundo, Edda (Gl.); er ek í reyri sat, Hm. l.c.; hólmi reyri vaxinn, … felit ér yðr þer í reyrinum, Fms. i. 71: used for thatching, þakt reyr eðr hálmi, vi. 153; en roknu reyr, the reeky reeds, Orkn. (in a verse): poët.,

reyrar-leggr, a reed-stalk, a cane (?), Edda (in a verse);

hólm-reyrr, ‘holm-reed’ = a snake, id.;

öl-reyrr, ‘ale-reed’ = a drinking-horn (?), Bjarn. 24 (in a verse);

dal-reyrr, the ‘dale-reed’ = a snake, Ísl. ii. 353 (in a verse); or better

dal-reyðr, ‘dale-trout.’

REYRR, m. [Swed. rör; cp. also hreysi and hrörr, for an h seems to belong to the word, which has been lost in the Swed.]:

—a heap of stones, a cairn (= dys); in the old Swed. law rör is a set of mark-stones, þar ær rör sum fæm stenær æru, Schlyter, see the remarks s.v. lyritr; and in the allit. phrase, rå eða rör; it remains in the poët. reyr-þvengr, rör-thong = a snake, Edda (in a verse); as also in Swed. and Norse local names, Yngva-reyr, the cairn of Y., Ýt. 6; Tryggva-reyrr, the cairn of Tryggvi, Fms. i. 60.

☞ The comparison with hrörligr, hrör, hrörna, hreysi (q.v.) seems conclusive that an initial h has been dropped, and that the second r stands for s.

reyr-skógr, m. a rush-bed, Stj. 226.

reyr-sproti, a, m. a ‘reed-staff’, cane, Fas. ii. 239, Fb. ii. 72, Fms. vi. 181, Stj. 641.

reyr-stafr, m. = reyrvöndr, Pass. 24. 8.

reyr-teinn, m. a ‘reed-twig,’ cane, Fas. i. 209, Hkr. i. 79.

reyr-vaxinn, part. grown with reeds, Al. 170.

reyr-vöndr, m. a ‘reed-wand,’ Karl. 224.

reyr-þakinn, part. thatched with reed, Fb. iii. 299.

REYSTA, t, [raust], to lift the voice, Eluc. 74, MS. 656 A. ii. 11, 677. 1; þar reystir hljómr Guðs engla, Post. 645. 73; þar eru settir englar at reysta til skemtunar, Pr. 407:—reflex. reystisk, MS. 655 xii. 2, l.c.

REYTA, t, [Ulf. raupjan = τίλλειν; cp. Germ. rupfen]:

—to pluck, pick; reyta gras, Nj. 119; þeir reyttu á sik mosa, 267; sumir reyttu ok rifu af honum þá vánda leppa, Fms. ii. 161, Stj. 71; r. ok rupla, 163; þá hnykktu þær af sér faldinum ok reyttu sik, Orkn. 182; þeir hrífa upp í höfuð sér ok reyta sik, Fb. ii. 25; leysir hón hár sitt ok reytir sik sárliga, Mar.

reyti-söl, n. pl. picked seaweed; allar fjöru-nytjar fyrir útan reytisöl, Vm. 87.

ribbaldi, a, m. [through Engl. ribald, from Ital. ribaldo; Fr. ribauld]:

—a ‘ribald,’ savage, Fas. i. 3, Þiðr. 273, Stj. 65, Bs. ii. 134, Fb. i. 358: as a nickname, Fms. viii. ribbalda-skapr, ribbalda-dómr, m. ribaldry.

ribbungr, m. = ribbaldi, Fms. viii. 105: the name of a party of rebels in Norway, viii, ix. Ribbunga-öld, f. the age of the Ribbungs, Fms. ix.

RIÐ, n., qs. vrid (?), [ríða = to writhe],

—a winding staircase, steps, a staircase leading to the upper part, esp. outside the walls; hann lét göra kirkju í stöplinum ok rið upp at ganga, Bs. i. 132; salernit stóð á stöfum, en rið upp at ganga til dyranna, Ó.H. 72, Grett. 98, 99, Stj. 383; Ásbjörn hljóp upp í riðit ok svá í stöpulinn, Fms. viii. 247:

—a bridge between two buildings, as it seems, höilina miklu ok Postula-kirkju ok riðit í milli, vii. 122; þá felldu þeir ofan riðit milli kastala biskups ok kirkjunnar, ix. 523, v.l.: see lopt-rið.

B. [riða = to swing], sway, swing; ok verðr svá mikit rið at, and if it comes to such a pitch, Ísl. ii. 391; Hermundr hafði sama riðit, ok hjó á hálsinn, Sturl. ii. 139.

2. weight, importance; munu stærri rið í vera, Grett. 20 new Ed.; cp. at-riði.

riða-mikill, adj. heavy, ponderous.

RIÐA, að, to tremble as from age or infirmity; hann riðaði nokkut lítið, Sturl. i. 20; hann gékk við tvær hækjur ok riðar á báðar síður, Grett. 161, freq. in mod. usage: of the eyes of an infant, riðuðu augu, Rm. 18; riða skip, Fms. ix. 377, is prob. a mere error = reisa.

riða, u, f. a shivering fever, ague. El. 1, MS. 544. 39, Sks. 137: in mod. usage the trembling of the head and hands from age or infirmity.

compds:

riðu-sjúkr, adj. sick of ague, 656 C. 22, Karl. 547, Thom. 463.

riðu-sótt, f. fever, ague, Str. 25; höfuð-skjálpti svá sem af riðusótt, Stj. 43, 344 (rendering of febris of the Vulgate), Mar. 131, Thom. 463.

riddari, a, m., older form ríðari or ríðeri, 645. 110, Fms. x. 88, Geisli (in the burden), where it rhymes to striðum; and so in the oldest vellums, Eluc., Greg., Pd.: [Germ. ritter and reiter; Dan. ridder and rytter]:

—a rider, horseman, but esp. a knight: the word, like most of those formed with inflexive -ari, is of foreign origin; for the old Northmen or Scandinavians make no reference to horsemen in battle till the 12th or 13th century, Fms. vii. 56, 236, xi. 331, cp. vi. 411 (referring to the English in the battle of Stanford-bridge), Stj. passim; Guðs riðari, Geisli; riddara nafnbót, Bær. 6; riddara-búnaðr, riddara-skjöldr, riddara-vápn, riddara-höfðingi, Fms. v. 148, vi. 225, Stj. 163, 204, Bær. 5; riddara-meistari, Stj. 513; riddara-kappi, Str.:

—a knight in chess, Ó.H. 167, Sturl. iii. 123.

compds:

riddara-dómr, m. knighthood, Bær. 4.

riddara-herr, m., riddara-lið, n. cavalry, Hkr. i. 216 (of the German emperor’s troops), Fms. i. 258 (referring to Wales), vii. 235, Ld. 78 (referring to Ireland), Stj. 513.

riddara-íþrótt, f. chivalry. Fas. i. 463.

riddara-liga, adv. (riddara-ligr, adj.), chivalrously, Str., Fms. x. 230.

riddara-saga, u, f. a knightly tale, romance, the popular name for these Sagas, see List of Authors (G); riddarasögur á tveim bókum, Dipl. v. 18.

riddara-skapr, m. knighthood, chivalry, Fms. i. 97, x. 231, 381, Bær. 5.

riddara-sveinn, m. a knight’s page, Fms. vi. 93.

riddara-tign, f. a knight’s order, 623. 30.

☞ Riddari as a title was first introduced into Norway a.d. 1277,—Magnús konungr gaf skutilsveinum riddara-nöfn ok herra, Ann. s.a.

rið-henda, u, f. [riða], a kind of metre, a specimen of which is Ht. 32; in the even lines the rhyming syllables are as far apart as possible, but in the odd lines as close to one another as possible, which gives a ‘trembling,’ ‘rocking’ cadence in recitation.

rið-hendr, adj. in the metre riðhenda, Edda 135, Skálda 192.

Riðill, m., dat. riðli, the name of a sword, Sæm. 136.

riðl, n. [ríða A. 2]; leika á riðli, of cows that do not calve.

riðlask, að, dep. [Engl. reel], to rock, waver, reel to and fro, of ranks in battle; riðlaðisk fylkingin ok losnaði öll, Eg. 298, Al. 37; flokkar tóku at riðlask (began to move), ok upp vóru sett merki fyrir höfðingjum, Fms. ii. 309; riðluðusk þá förunautar hans frá honum, his followers dropped away, slunk away, Orkn. 457; en þegar er los kom í liðit, … til þess er allt riðlaðisk í smá flokka, Ó.H. 122; hann lét riðlask vínberin … með riðluðum vínviðum af vínberjum ok allskyns aldini, the vine clustered with grapes and fruit, Ó.T. 39.

riðr, m. a shock, shaking; stökk sú af járnunum við riðinn, Fms. vi. 168.

rið-skelfðr, part. palsied, Thom. 500.

rið-tíð, f. the time when sheep are at heat (October).

riðull, m., dat. riðli, a milit. term, a small detachment of men; kómu þá Birkibeinar neðan ór bænum riðlum saman, Fb. ii. 578, Fas. i. 530; rennum at riðlum saman, ok görum dyninn sem mestan, Fms. viii. 403; konungr hafði riðul einn manna, 355, v.l.; var þetta lið lítill r. manna hjá þeim úvígja her er hans úvinir höfðu, ii. 306, Bs. i. 622, Stj. 522.

rið-vaxinn, part. broad-shouldered and short-necked, square-built; r. ok ekki hár, herði-mikill, Fb. iii. 246, Fbr. 183 (v.l.), Fms. x. 387: Atli inn skammi var maðr ekki hár, ok riðvaxinn, ok ramr at afli, Eg. 179; lágr á vöxt ok mjök r., Fas. iii. 298.

rið-völr, m. a short round stick, to carry in the hand; tók hann riðvöl í hönd sér, Dropl. 29; hann greip upp riðvöl, ok laust sveininn í höfuðit svá at blóð féll um hann, Hkr. iii. 285.

RIF, n., gen. pl. rifja, dat. rifjum, [Engl. rib, reef; Germ. rippe]:

—a rib, Lat. costa; á síðuna millum rifjanna, Nj. 262, Gullþ. 26; rifin öll, Orkn. 18, Fb. i. 531, Skíða R. 176; þá tók Guð brott eitt hans rif, Stj. 33, Eluc. 24, Ver. 3; at hann fyndi þat at mér býr fleira innan rifja en kál eitt, þvíat héðan skolu honum koma köld ráð undan hverju rifi, Ó.H. 132; cp. the allit. phrase, hafa ráð undir hverju rifi, to have ‘rede’ under every rib, i.e. to have all one’s wits about one:

—metaph. cause, reason, við þat vaknar Geirmundr, … ok þykkisk vita af hverjum rifjum vera mun, Ld. 118; þá skildi hann af hverjum rifjum vera myndi, Ó.H. 67; konur þær er óarfgengjar vóru af þeim rifjum at þær höfðu leynt barngetnaði sínum, eða …, Grág. i. 228; ok skal á kveða af hverjum rifjum hann færir, 245:

—of a whale’s ribs used as rollers for launching ships, Háv. 48 (hval-rif):

—rifja rétti, Hkv. Hjörv., see réttr.

II. a reef in the sea; út í hólmann lá eitt rif mjótt ok langt, Bárð. 180; rif nokkut gékk milli lands ok eyjar, Fms. viii. 306, ix. 503: freq. in mod. usage of reefs connecting two islands, but flooded over at high water, whence the local name Rif-gerðingar in western Icel.

III. naut. a reef in a sail; þá var andviðri, svá at byrðingar sigldu á mót þeim við tvau rif, Fms. ix. 20; hvessti veðrit, ok sviptu þá til eins rifs, 21; herti seglit, svá hélt við rif, Fas. iii. 652; sigldu þá við eitt rif, 118, Bær. 5; var veðrit svá hart, at þeir sigldu með eitt rif í miðju tré, Bs. ii. 50:

rif-hind = a ‘reef-hind,’ i.e. a ship, Lex. Poët.

rif, n. = rifs, Barl. 134, Bs. ii. 143.

rifa, u, f. [Scot. rive], a rift, rent, cleft, fissure, Sks. 210, freq. in mod. usage; bjarg-rifa, kletta-rifa, also a rift in a wall between two planks.

rifa, að, [Scot. riv; Engl. rivet], to tack together, sew loosely together; Styrr var rifaðr í húð, Ísl. ii. 296, Glúm. 382 (of a corpse); hann varð djöfulóðr ok var rifaðr í húð innan, Orkn. 202 (of a madman).

2. rifa saman, to stitch together; hann vill rifa saman munninn, rifaði (Ob., rifjaði Kb. wrongly) hann saman varrarnar ok reif ór æsunum, Edda i. 346.

rif-blautr, adj. lean ribbed, of a horse, Bs. ii. 389.

rif-garðr, m. the swathes or rows of hay spread out for drying.

rif-hrís, n. brushwood, fagots, Grág. ii. 263, 288.

rifja, að, to rake hay into rows (rifgarðar); rifja hey, Eb. 260, and in mod. usage.

II. to repeat (akin to reifa); mikil skynsemi er at r. vandliga þat, Edda 14: in the phrase, rifja e-ð upp, r. upp harm sinn, to rip up one’s sorrow, Clem. 45; r. e-ð upp fyrir sér, to go over with oneself, as to what one has learnt, but half forgotten.

rifjaðr, part. ribbed; kald-rifjaðr

rifna, að, to be rent, riven, cracked; unz himininn rifnar, Arnór; muðrinn brast, ok rifnaði upp í gegnum herðuna, Eg. 181; höggvinn, rifnaðr (cracked) eða brotinn, Grág. ii. 11: esp. of texture, a membrane, or the like, þótt seglin rifnuðu, Fas. i. 156; kyrtillinn rifnaði, Eg. 602; tjaldið musterisins rifnaði mitt í tvennt, Luke xxiii. 45; ef klæði rifnar, ok skal sauma, K.Þ.K. 88; sárin rifnuðu upp, the wounds were ripped up, Fs. 67, Gullþ. 79.

rifr, m., gen. rifjar, [akin to rif], the beam on which the warp hung in the ancient loom; maðr telgði þar meið til rifjar, Rm. 15; reiði-ský rifs = the hanging cloud of the rifr, the warp, poët., Darr.

rifrildi, n. a shred, a thing torn to pieces; bókar-rifrildi

2. metaph. a brawl, scolding (vulgar).

rifs, n. plunder; rán ok rifs, Fms. ii. 119, vi. 42, vii. 263.

RIFSA, að, an iterative, [akin to rífa], to plunder; ok rifsuðu bú þeirra, Fms. viii. 390; rifsaði hverr slíkt sem hann fékk, Al. 93.

rig, n. = rígr, stiffness; en svo í kroppinn komi ei rig, karlfólkið stundum reyni sig, Bb.

RIGA, að, [cp. reigja and rígr], to lift heavily or with difficulty, with dat.; fengu þeir hvergi rigat honum, Eb. 115 new Ed. (thus, not rygað); rigaðu þér á fætr, Fas. ii. 369; sagði, at hann lét eigi vinna þat er meira lá við, en at riga at slíku, than to do such drudgery, Rd. 263: in mod. usage, eg riga því ekki, eg get ekki rigat því, I cannot move it.

riga, u, f. roughness on the surface; svá skírt, at glöggliga sér hverja rigu, Fms. xi. 441, v.l.

riga,† að, [from the Latin?], to irrigate, Post. 637 (v.l., ἅπ. λεγ.)

RIGNA, d, regna, Hom. 5, Fms. x. 323, [regn; cp. Dan. regne; Swed. regna]:

—to rain, 656 B. 12: followed by a dat., rignir eldi ok brennu-steini, Ver. 13; rignir blóði, Darr.; blóði hafði rignt í skúrinni, Eb. 260, passim in old and mod. usage: part.

rigndr, wet from rain, Bs. i. 322.

II. [regin] = ragna, rigna við rögn, to blaspheme against the gods, Bs. i. 13 (in a verse).

rigning, f. rainy weather; miklar rigningar, much rain;

rigninga-sumar, a rainy summer, freq. in mod. usage.

rigsa, að, to stalk stiffly and haughtily, = reigsa.

riklingr, m. a flounder cut into strips and dried (a dainty), Sturl. i. 164, N.G.L. i. 143, D.N. iii. 914, Rétt. 47, and passim: also spelt reklingr, esp. in Norse writers.

RIM, f., pl. rimar, [Engl. rim], a rail in a paling; en sá er annarr garðr er heitir rima-garðr (a rail fence), fjórar rimar í ok okar á endum, Gþl. 381; þá tók hann rim af sleðanum ok studdisk við, Bs. i. 614; ok af saumförin með af riminni, 390 (of a ship): freq. in mod. usage, meis-rim, smíða rim í meis, hurð; skjald-rim, vett-rim.

rimi, a, m. a strip of land, Edda (Gl.) i. 586; hann ferr til fjalls ok görir þar kenni-mark, … ok er sá rimi kalladr at Kambi, Sd. 137.

rimma, u, f. a battle, tumult, fray; í þeirri rimmu ráku þeir Símon á braut, Clem. 37; í þeirri rimmu fékk hann fjögur sár, Sturl. iii. 30, Lex. Poët., freq. in mod. usage; ógna-hörð var r., Úlf. 7. 96.

Rimmu-gýgr, f. ‘battle-ogre,’ the name of Skarpheðin’s battle-axe, Nj.

rindill, m., dat. rindli, qs. vrindill, a dimin. [cp. Engl. wren; but Dan. rindel], a bird, the wren (in Eggert Itin. ch. 678 = motacilla fusca, the smallest bird in Icel., also called músar-bróðir or músar-rindill): as a nickname of a small, puny person, Lv., Bs. (Laur. S.) rindil-þvari, a, m. = rindill, Edda (Gl.)

Rindr, f., dat. and acc. Rindi, qs. Vrindr, which form remains in the old alliteration (V)rindr berr í vestr-sölum, Vtkv.; see Bergmann in the Mythol. Glossary to the Message of Skírnir, Strasburg 1871:

—the name of a goddess or giantess, the mother of Vali, Vsp., Vtkv., Gg.; seið Yggr til Rindar, Kormak; the Earth is called Rindar elja (see elja), Edda (in a verse). The loves of Wodan and Rind resemble those of Zeus and Europa in the Greek legends.

2. in poët. circumlocutions of a woman, bands; sörva Rindr, Kormak.

Ringar, m. pl. the men from Ringa-ríki in Norway: Ringskr, adj., Fms. ii. 252.

ringja, u, f., qs. hringja. a round pail, cp. mælke-ring in Norway = a pail full of coagulated milk, Stj. 294.

ringl, n. craziness:

ringlaðr, crazy.

ringr,† m. [cp. Engl. to ring, of the voice], a shock, a quivering, convulsive motion; taka harða ringi, of a ship, (mod.)

ringul-reið, f.; in the phrase, vera á r., to be in confusion, topsy-turvy; síðan fór á ringulrey (sic) réttr á Ísa-landi, Bs. ii. 497.

rippa, að, [akin to rifja], to sum up; þá rippuðu þeir upp öll mála-ferli þeirra vel ok einarðliga, Vápn. 30.

ript, f., or ripti, n. a kind of cloth or linen jerkin; rekkar þeir þóttusk er þeir ript höfðu, Hm. 48, Edda ii. 494; Vala-ript, a Welsh, i.e. foreign jerkin, Skv. 3. 63; lé-rept, q.v.; kona sveip ripti, Rm. 18, Skv. 3. 8; strjúka ripti, to mangle linen, Rm. 25; Nanna sendi Freyju ripti, Edda 39; and setjask und ripti, of the bridal veil, Rm. 20: ‘rhenones sunt velamina humerorum et pectoris usque in umbilicum, intortis villis adeo hispidi ut imbres respuant … quos reptos vocant,’ Isid. Hisp. xix. 23; this corresponds exactly with the use in Hm. l.c.

ript, f. [rjúfa or rífa], a withdrawal or breach of a contract, Grág. ii. 214.

RIPTA, t, to ‘rip up,’ invalidate a bargain or agreement; with acc., ripta kaup, Grág. i. 333, ii. 213; r. alla landsöluna, 214; engi maðr á at r. gjöf sína, i. 203; r. grip undan manni, Jb. 472; r. görð, id.: to break, fyrir-bjóðum ver þessa vára skipan at r. eðr rjúfa, D.N. i. 60:

—to regain, of an estate, Kolskeggr ætlar mál frammi at hafa ok ripta fjórðung í Móeiðar-hváli, Nj. 102; ef undan honum riptisk at lögum þessi helmingr jarðar á Skriðulandi, Dipl. iii. 6; en svá mörg hundruð sem riptask í Torfa-stöðum, eða Skála-nesjum, þá skal Óláfr taka svá mörg hundruð upp í Bessa-stöðum, v. 23.

II. in mod. usage, with dat., ripta e-u.

ripting, f. a withdrawal (of a bargain); hversugi mikit fé er þeir gefa … þá skal engi r. til þess vera, þótt eigi komi búar til at vinna eiða at, Grág. i. 223; lion gai fyrir heklu fitkkotta ok vildi kaup kalla, henni þótti þat úhættara við riptingum, Landn. 319.

ris, n. the rise or top of a building; það er hátt á því risið.

-risa, adj., in blóð-risa (q.v.), smeared with blood, prob. qs. vriðsa, from ríða, to smear.

risa-legr, adj. gigantic, Al. 67.

RISI, a, m., thus sounded with a short i, but perh. better rísi; qs. vrísi; [cp. Hel. vrisul; Germ. riese; Ivar Aasen ryse and rysel; the v shews that the word has no connection with the verb rísa, and the root is unknown; Swed. vresig = burly may be a kindred word]:

—a giant, Hkr. i. 5, Sks. 601, 705, Fas. iii. 24, Ann. 1338. In popular Icel. usage risi denotes size, jötunn strength, þurs lack of intelligence; thus, hár sem risi, sterkr sem jötunn, heimskr sem þurs, as tall as a risi, strong as a jötun, stupid as a þurs. The ancient legends describe the risar as handsome, and a long-lived race; bygðu þá risar víða, en sumir vóru hálfrisar, þá var mikit sambland þjóðanna, þvíat risar fengu kvenna af Ýmislandi, Fas. i. 513, Herv. S. ch. 1, Örvar Odds S. ch. 18; cp. also the tales of Godmund on Glasisvellir: compds, hálf-risi, berg-risi. The word is very popular (even more so than jötunn) in modern tales, but is only found once (in the compd berg-risi) in old poems; risa barn, risadóttir, a giant-bairn, giant-daughter. Fas. ii. 239; but in compds risa-fólk, risa-kyn, risa-ætt, giant-folk, giant-kind, 383, 384, Bárð. 163, Landn. 118; risa vöxtr, a giant’s size, Stj. 326.

risinn, adj., in gest-risinn, víg-risinn

ris-mál, n. the hour for rising, about 6 o’clock a.m., Dropl. 20, Grág. ii. 224; milli ris-mála ok dagmála, O.H.L. 24; hirðis-rismál.

RISNA, u, f. (spelt ristna, Fb. i. 362, ii. 227), hospitality, munificence; r. ok örlæti, Fms. ii. 118; hann lofaði risnu Þórarins, v. 315; hvárki var nú minni rausn né risna í búinu en áðr, Band. 3; ek veit risnu þína, at þú munt taka við honum, Lv. 26; varð þeim mart talat um risnu Sveins, Orkn. 464.

risnu-maðr, m. a hospitable man, Fb. ii. 227.

risni, f. = risna, in gest-risni.

rispa, að, [Scot. resp or risp; Engl. rasp], to scratch; klóra ok r., Stj. 77 (v.l.), freq. in mod. usage.

rispa, u, f. a slight scratch, Nj. (Lat. Ed.) 163 (v.l.), freq. in mod. usage.

RIST, f., pl. ristr, mod. ristir, for the ristr in Pass. 33. 4 is poët.; older form vrist; [Engl. wrist, used only of the hand; Dan. vrist; the word is derived from (v)ríða, Engl. writhe; Scot. reist; cp. also Engl. wrest, wrestle, which are kindred words]:

—the instep of the foot, Þiðr. 86; gegnum búðar ristrnar, Fms. v. 347; þá sté hann fætinum á aðra ristina, vii. 13; horfa fætrnir ok ristrnar á bak aptr, Stj. 94; il ok rist, 160; sull hafði hann á fæti niðri á ristinni, Ísl. ii. 218; troðnir í sundr tvennir skór … upp vóru hinir á ristum, Skíða R. 193.

compds:

ristar-bein, n. the instep-bone, Sturl. i. 167.

ristar-liðr, m. the instep-joint, Nj. 70, Landn. 153, Ísl. ii. 365.

rist, f. a gridiron; panna, rist, steiki-teinn, Dipl. v. 18.

rista, t, to slice; see rista.

rista, u, f. a scratch, slash, Nj. 82. ristu-bragð, n. a (Runic) character Edda 58.

ristill, m., dat. ristli, [rísta], a ploughshare, Stj. 386, Magn. 460.

II. qs. vristill, [akin to rist = vrist], poët. a gentlewoman, from the slenderness of form; ristill er sú kona er sköruglynd er, Edda, Rm. 22, Völs. R. 205.

2. the ‘twisted’ big end-gut in animals.

3. medic. shingles (Lat. cingulum), ringworm in its most severe form (zona herpetica), Fél. x. 29.

risting, f. carving, Hm. 113.

ristir, m. a carver, slasher, Lex. Poët.

risu-ligr, adj. = rísuligr.

RIT, n. [Engl. writ], a writ, writing; ráða rit, 623. 12; hann lét þá göra rit ok sendi jarli, id., Skíða R. 50; rit ok innsigli biskups, K.Þ.K. 74; rit ok innsigli konungs, Gþl. 133.

2. penmanship; hagr at hvívetna, bæði at riti ok at öðru, Bs. i. 127.

3. writing; einn dag er hann sat at riti (when he sat writing) féll hann frá ritinu, Bs. i. 191; at rit verdi minna ok skjótara ok bókfell drjúgara, Skálda 168.

compds:

rits-háttr, m. a way of writing, Skálda 170, 171, Stj. 48, 164.

rita-görð, f. writing, correspondence, Bs. i. 475.

rita, að, to write; see ríta.

ritan-legr, adj. that can be written, Edda 174.

ritari, a, m. a writer, transcriber, Bs. i. 175, 191; Hallr hét ok var r. hans, his secretary, 700: a scribe, Al. 66, Greg. 52.

rit-færi, n. pl. writing materials, Fas. iii. 407, MS. 625. 87.

rit-görð, f. a treatise, (mod.)

rit-höfundr, m. a writer, (mod.)

rit-maðr, m. = ritari, Hom. (St.)

ritning, f. a writing, Anecd. 18, Sks. 4; postulanna ritningar, Stj. 30: Holy Scripture, Anecd. 16, Sks. 459, Rb., and passim in old and mod. usage. Ritningar-grein, f. a passage of Scripture.

rit-sending, f. letter-sending, Hkr. ii. 128.

rit-stofa, u, f. a writing-room, Bs. ii. 148.

rit-stokkr, m. a writing-desk, Pm. 3.

RÍÐA, ríð, pret. reið, reitt (mod. reiðst), reið, pl. riðu; subj. riði; imperat. ríð, ríttu, Lv. 39, mod. ríddu; part. riðinn: [A.S. ridan; Engl. ride; Germ. reiten, etc.]:

—to ride; in Icel., where all land-travelling is on horseback, ríða has become almost synonymous with to journey, travel, adding the road or way in acc. (cp. Old Engl. use of to ride); ríða leið sína, veg sinn, etc.; þeir bræðr riðu til alþingis, Nj. 2; nú skalt þú riða vestr, … þá reið í móti þeim Þjóstólfr, reið Höskuldr heim til hús síns, 4; síðan reið hann vestr í Hjarðarholt, Ísl. ii. 199; ok þegar reið hann at leita líkanna, Eg. 601; þá lét Ásgerðr skjóta hesti undir mann, reið sá sem ákafligast vestr í Hjarðarholt … Þorgerðr lét þegar söðla sér hest … riðu þau um kveldit ok nóttina til þess er þau kómu til Borgar, 602, 603; flestir menn riðu Týrsdaginn í brott, Sturl. iii. 183; tóku þeir nú á reið mikilli ok var allgott at ríða ofan eptir héraðinu, 185; þeir riðu Þriðja-daginn, … þeir riðu til Hörgárdals um kveldit, reið Eyjólfr á Möðru-völlu, … riðu þeir upp um Hörgárdal, … Rafn ok Eyjólfr riðu með flokk sinn upp eptir ísinum, 216, 217; géf ek þat ráð at þú ríðir í mót honum, en ek mun ríða til meðan, Fms. i. 70, xi. 364, Gísl. 19, Nj. 85, 86: metaph., at margir Íslendingar mundi kenna á hlut sínum, nema þeir riði sjálfir á vit sín, unless they rode towards themselves, i.e. took counsel with themselves, took care, Ld. 180:

—absol. to start, part, ok hvergi í kveldi ríða, Skíða R. 108; jarl bað hann búask ok sagði mál at riðu, Orkn. 48.

2. adding the horse (vehicle) in dat.; ríða hesti, ríða svörtum, hvítum, … skjóttum, góðum, vökrum … hesti, Nj. 54, 81, etc.; ríða húsum, to ‘ride’ the ridge of a house (as a ghost), Grett. 83 new Ed.

3. trans. with acc.; ríða hest, to break a colt for riding; and hann er vel riðinn, well broken in; ó-riðinn, unbroken: also to cover, of horses, cattle.

4. reflex., recipr. ríðask at, to attack one another, Al.; ríðask hjá, to pass by one another, Sturl. ii. 171.

B. To swing, sway, with the notion of a heavy, rotary motion, as of a thing in balance, a weapon brandished, a windlass, or the like; [cp. Engl. sea-phrase to ride at anchor]; í því er hann heyrði sverðit ríða, Karl. 161; nú reið sverð at svíra, Bs. ii. 74; maðr nokkurr er sá at öxin reið, Fms. vii. 325; er öxin reið at honum, ii. 82; ef konungr léti ofan ríða sverðit, vii. 172; en er upp reið gáiga-tréit, 13; konungr stóð undir er tréit reið, ix. 386; þá reið at honum brúnássinn, ok hrataði hann inn aptr, Nj. 202; þá er sól riðr upp ok þar til er hón sezk, N.G.L. i. 218; þat tré er riða skal öllum at upp loki, of a door, Hm. 137:

—to balance; önnur galeiðrinn sprakk er hón reið á járninu, Fagrsk.: metaph. the phrase, e-t ríðr miklu (or á miklu), to be of great importance, momentous; honum þótti í þér mest vinkaup ok stærstu ríða um þína hollostu, Fb. ii. 289; hve mjök þat er kallat at á hirti (sic) ríði, hversu til fátækra manna var gört í þessu lífi, Bs. i. 104;

á-ríðandi, momentous; e-t ríðr e-m at fullu, proves fatal to one.

2. to reel, stagger; í því er fíllinn tók at ríða, Al. 76; tók þá kastalinn at ríða mjök, Fms. viii. 429; hann reið á ymsar hliðar, Konr.: impers., reið bátinum svá at honum hvelfir, the boat rolled so that it capsized, Mar.; in mod. usage better, alda ríðr undir skipið, aldan reið að, of the rolling waves, freq. in mod. usage.

RÍÐA, ríð, reið, riðu, declined like the preceding word, but altogether different in etymology, being originally vríða; [A.S. wriðan; Engl. writhe; Dan.-Swed. vride, vrida; cp. Engl. wreath, wreathe; reiðr = angry, distorted, is derived from this verb]:

—to writhe, twist, knit, wind; hár riðit í hring, the hair twisted into a ring, Akv. 8; ríða knút, to knit a knot; dúk ok ríða á þrjá knúta, Fb. i. 212; þar var hrískjörr nokkur ok riðu þar á knúta stóra, Orkn. 372; þar á kjörrinu reið ek þér knút, … ekki mun ek leysa þann knút er þú reitt mér þar, en riða mátta ek þér þann kaút, er …, Fms. vii. 123; með hverri list þeir eru saman riðnir, Al. 19; ríða knapp á e-t, to finish, wind a thing up, Ísl. ii. 102; ríða net, ríða ræxna, to net a net; tók hann lín ok garn, ok reið á ræxna svá sem net er síðan, Edda i. 182; ekki ríðanda ræxn, Sd. 188.

2. metaph., vera við e-t riðinn, to be wound up with a thing; ok verðr hann lítt við söguna riðinn, Glúm. 334; ef þeir vitu at þú ert nokkuð við hennar mál riðinn, Fbr. 57; and

ó-við-riðinn, unconnected with.

B. [Prob. the same word], to rub, smear, with dat.; floti var riðit á öl spjótskeptin, Sd. 163; ríða smyrslum á, Hom. (St.); taka hráka sinn, ríða í kross í krismu stað á brjóst ok millum herða, N.G.L. i. 339; hann ríðr því (the lime) heitu á limar ok kvistu viðarins, Fms. vi. 153; hann reið á blóðinu. Eg. 211; hann ríðr á hann vatni sínu, Bs. i. 460; hann lét ríða leiri ok kolum í andlit sér, Fms. ii. 59; taka snjó ok bræða með höndum sér ok ríða á, svá at þat verði alvátt, K.Þ.K. 12; er dreifð síðan askan ok riðit sem víðast um þau kjöt, Stj. 71; hón vill jafnan ríða hann blóði ok róðru, Gísl. 45; hann tekr þá Sköfnungs stein, ok ríðr, ok bindr við hönd Gríms, Ld. 252; tók ek hein ór pússi mínum ok reið ek í eggina, Sturl. ii. 62.

II. metaph., with dat. to thrash, flog; ef maðr bregðr manni at hann væri stafkarl, eða riðr honum kinn, bæti hálfa mörk, or smears his cheeks, i.e. buffets him, cp. vulgar Dan. smöre een = to give a sound thrashing, and Swed. han wredh hans bak, i.e. flogged him; ef þat er kennt konu at hón ríði (that she beats) manni, eða þjónum hans, … þá er hón sek þrem mörkum, 390; hann var blóðrisa um herðarnar, en hlaupit hold af beinum … flutti þat Oddr, at Geirríð mun hafa riðit honum, Eb. 46 (thus, and not from ríða, to ride?).

III. to wring, press; mjólk sú er riðin er ór selju börk, Pr. 473.

ríðari, a, m. = riddari (q.v.), Fms. x. 88, 104, 109, 140.

RÍFA, ríf, reif, reift, reif, pl. rifu; subj. rifi; part. rifinn; imperat. ríf, rífðu; when in the sense to pick, scratch, it is also spelt and sounded hrífa, q.v.: [Engl. rive; Dan. rive]:

—to rive, tear; þeir létu dýr ok hrafna rífa hræin, Hkr. i. 39; vætt klæði mín, rifit ok únýtt með öllu, Fms. i. 264; var þar hverr fiskr ór roði rifinn, Eb. 276; þeir reyttu ok rifu, Fms. ii. 161; rífa hold af beinum, Magn. 531; þeir rifu af ræfrit af selinu, Ld. 280; rífa klæði af sér, Ó.H. 236: rífa ofan, to pull down, Nj. 279; rífa niðr, id., Grett. 50 new Ed.; rífa í sundr, to rive asunder, Boll. 350, Nj. 279; rífa e-n kvikan í sundr, to tear asunder alive, Fms. ix. 261; at sól rifi í sundr (rived) nýja timbr-veggi, i. 291.

2. to rend; klukka rifin, a cracked bell, Pm. 81:

—impers. to be rent, ok reif seglit (acc.), Fms. ix. 387; ok reif ór æsunum, Edda 71:

—rífa aptr, to rip up; Þórólfr vildi eigi at aptr væri rifit sárit, Eb. 244.

B. usually spelt hrífa, to pick; fóru ungmenni tvau at hrífa mosa, to pick moss, Bs. i. 329: rífa upp, to pull up (a thing by the roots), pick up; rífa upp hrís (also rífa hrís), to pull up shrubs for fuel, Grág. ii. 263, 288.

2. to scratch; þeir hrífa upp í höfuð sér ok reyta sik, scratched their heads, Fms. v. 161; bíta mann eðr hrífa, Grág. ii. 133: hann lét hrífa sér með kömbum, Fb. i. 212; hann vaknar ok hrífr í augun, rubs his eyes, Fb. ii. 96.

3. to grasp; akkerin hrífa við, Ld. 76; þá hrífu við akkerin, Fms. x. 136, v.l.; ok hreif þegar við, it took effect, Bs. i. 197; hann brýtr upp gólfit ok hrífr þar ok rannsakar snæblandna mold, 198; see the references under hrífa.

rífka, að, to enlarge, Nj. 21, passim in mod. usage: reflex. to be enlarged.

ríf-ligr, adj. (ríf-liga, adv.), large, munificent; ríflegt verð, Ld. 212: metaph., ekki r., a poor affair; eigi sýnisk mér ferð þessi rífleg, a poor journey, Fms. ii. 58; þó hvárki væri ríflegt, vi. 13: hvárt sem þat er ríflegt eðr óríflegt, Háv. 53;

jafn-rífligr, equally fine, Lv. 75.

RÍFR, adj. [akin to reifa; Engl. rife], munificent, abundant; nú skulu þér bera út slíkan mat sem fyrr var rífastr, Fb. i. 545;

boð-rífr, a fair bidding, fair offer;

hlaup-rífr, very large.

ríf-skipaðr, part. well-manned, Sks. 29.

RÍGR, m. [akin to reigjask and riga], stiffness, medic.; bak-rígr, herða-rígr, háls-rígr, stiffness in the back, shoulders, neck, Fél.

II. metaph. rigour, severity; rígr reglunnar, Mar.: stiffness, coldness, það er rígr milli þeirra.

compds:

ríg-binda, batt, to bind fast.

ríg-gyrða, t, to girth tightly, of a horse.

ríg-negla, d, to nail firmly.

Rígr, m. the name of the hero of the poem Rígs-þula, in the Edd. erroneously called Rígs-mál, Edda ii. 496, a poem which traces the origin of royalty to king Ríg as the ancestor of all kings. This myth belonged to Heimdal, Vsp. 1; it is very likely that the Ríg of the poem is an invented name, a poetical disguise, borrowed from the Gaelic word Righ, which means a king; Rígs-þula would therefore literally mean Konungs-þula = the King’s Lay.

rík-borinn, part. high-born, Fms. i. 6, Mag. 466, Stj. 425.

rík-dómliga, adv. (rík-ligr, adj.), magnificently. Fms. vii. 24.

rík-dómr, m. power, might, magnificence, Fms. vii. 17, 22, 87, ix. 330, Sks. 467, 698, Stj. 88, 192, 451, Fs. 23, passim.

2. wealth, riches, Sks. 205.

rík-dæmi, n. = ríkdómr, Fms. iii. 45: mod. ríkidæmi, riches.

RÍKI, n. [Ulf. reiki = ἀρχή; Scot. ryke; Engl. -ric in bishopric; Germ. reich; Dan. rige]:

—power, might; má ek ekki heita lendr maðr ef ek skal eigi hafa ríki við einum Íslenzkum stafkarli, Fms. vii. 114; veita e-m ríki, to grant one power, Eg. 20; ríkis munr, 40, Ld. 38, Ísl. ii. 139; heita e-m miklu ríki, Fms. i. 113; lagdisk land allt undir ríki (rule) Haralds konungs, vii. 185; gaf Askell erkibiskup upp sitt ríki, gave up, resigned, xi. 392; mælti engi á móti fyrir ríki konungs, Eg. 67; kom yfir oss íll öld af ríki Alfivu, Fms. vi. 96; mikit var ríki Þinga-manna, xi. 159; ríkis-forráð, ríkis-gæzla, ríkis-ráð, ruling, governing, i. 51, Anecd. 34, Sks. 461, Grett. 97 A.

2. an empire, kingdom; ríki ok konungdóm, Fms. i. 23; at taka Magnús frá ríki, vii. 185; fór konungr heim í ríki sitt, xi. 392; hann kom heim í Danmörk í ríki sitt. 295; skal ek fá menn til at varðveita ríkit. Eg. 119; Skotland var kallat þriðjungr ríkis við England, 266; ríki-himna, 623. 54; konungs ríki, a king’s rule, kingdom; himin-ríki, the kingdom of heaven; biskups-ríki, a bishopric; Danmerkr-ríki, Noregs-ríki, Austr-ríki: also of counties, ríki þat er heitir vendilskagi, Fms. xi. 230; Ringa-ríki, Ne-ríki, in Norway and Sweden.

compds:

ríkis-dalr, m. a rix-dollar, (mod.)

ríkis-djarfr, adj. ambitious, Sks. 340.

ríkis-dómr, m. a reign, Sks. 324.

ríkis-gull, n. the royal seal, Mag.

ríkis-kona, u, f. a noble-woman, Edda 16, Fms. v. 340: mod. a rich lady.

ríkis-maðr, m. (ríkis-menn), a mighty man, ruler, Grág. ii. 99, Fms. i. 32, vii. 288, 290, Eg. 9, 26, 270, Skálda 152, passim: mod. a rich, monied man.

ríkja-skipti, n. a change in government, Germ. thron-wechsel, Fms. v. 297, Rb. 478.

ríkis-sproti, a, m. a sceptre, Stj. 651.

ríkis-stjóri, a, m. a governor, Str. 25.

ríkis-stjórn, f. a government, Fms. i. 103, Sks. 611.

ríkis-stóll, m. the throne, Stj. 571.

ríkis-sæti, n., ríkis-staðr, m. a king’s residence, Stj., Sks. 525.

ríkis-vöndr, m. a sceptre, Fms. x. 15, Al. 100.

ríki-látr, adj. lordly, mighty, Fms. vii. 321, Fas. iii. 455: proud, Ld. 80.

ríkja, t, [Ulf. reikinon = ἄρχειν], to reign, Fms. i. 119, xi. 405, 408, passim in mod. usage.

2. to rule, with dat.; þar sem ofdrykkja ríkir manni, Hom. 31; hann ríkti jamnan hinum yngra, Stj. 160:—with acc., Skálda 190.

rík-leikr (rík-leiki), m. power, authority, Sks. 494, H.E. i. 497, Fms. v. 158.

rík-lundaðr, adj. imperious, high-spirited, Ó.H. 77, Fms. vii. 15, Hkr. i. 28, Orkn. 158.

rík-lyndi, n. imperiousness, Stj. 575.

rík-lyndr, adj. = ríklundaðr, Fb. ii. 109, iii. 247.

rík-mannliga, adv. magnificently, Fms. i. 78, vi. 141, vii. 94, x. 222, xi. 91, Fas. i. 80, Ld. 234.

rík-mannligr, adj. grand, stately, magnificent, Al. 85.

rík-menni, n. the mighty, the nobility, Fms. x. 138, Ó.H. 79, Hkv. 2. 26.

RÍKR, adj., compar. ríkari and ríkri, superl. ríkastr and ríkstr, [Ulf. reiks = ἔντιμος; Germ. reich; Dan. rig, etc.]:

—mighty, powerful, Rb. 370; ríkr höfðingi, Nj. 1, Fms. xi. 298; ríkr ok auðigr, Eg. 22, 83, Fms. vii. 293 (strong); ríkastr ok göfgastr, i. 61; ekki hefir Hákon látið hlut sinn fyrir enn ríkari mönnum en þú ert, 74; þeir vóru menn ríkastir í Þrænda-lögum, vi. 24: in the phrase, sagði þá inn ríkri ráð, the stronger ruled, might ruled over right, viii. 108, v.l.; ríkri ráð sagði, Am. 62; er þess ván um alla þína daga, at vér frændr sem ríkri, Eg. 475; ríkastr ok víðlendastr konungr, Fms. xi. 201, 203; ríkir ok óríkir, Ó.H. 60; hafði jarl á því ríkra manna hátt, Nj. 278; hann er ríkstr konung-manna, Rekst.

2. of things, strong; ok verðr þá þat ríkara sem verr gegnir, Fms. i. 69; var sjón sögu ríkari, Ó.H. 180 (of autopsy); fátt er sköpum ríkara, Fs. 23; nauðsyn er lögum ríkri, 656 A. i. 22; ef úgæfa mín gengi ríkra en lukka þín, Þorst. St. 54, Al. 56; var þar ríkt varðhald, Fms. xi. 247; leggja ríkt við, to lay a heavy penalty on, iv. 144, x. 173, xi. 262; banna ríkt, to forbid strongly, Sks. 126 new Ed.; eru þeir fjötraðir ok ríkt bundnir, Fær. 183.

3. magnificent; mærin gyrði sik einu ríku belti, 580 A. 2; konungr görði mannboð ríkt, Hkr. i. 231; ok halda til sem ríkast at öllu, K.Þ.K. 56.

4. as a nickname; inn Ríki, the Great, Mighty; Knútr ríki, Hákon jarl inn ríki, Rögnvaldr jarl inn ríki, Fms., Ó.H., Orkn. 8.

II. [Germ. reich; Dan. rig; Engl. rich], rich, wealthy; this sense appears about the end of the 13th century, and was no doubt influenced by the foreign use of the word; þeir hafa af hennar gózi orðið fullir ok feitir ok mjök ríkir, H.E. i. 505; ok aldrei urðu þau svá rík, at þau ætti konungi skatt at gjalda, Jb. 167; ríkr at fé, Grett. 153 new Ed.; oss er mikit sagt af auð þeim … Eigi mun þat aukit þó hann sé sagðr ríkastr maðr á Íslandi, Band. 24 new Ed. (but only in the later recension of that Saga, for the old recension in Kb. omits the word); svá miklum auð saman koma, ok verða full-ríkir á fám árum, Fms. vi. 273; hann var ríkr at fé, Dropl. 13, where it is no doubt due to the transcriber of the Arna-Magn. 132; passim in mod. usage, whereas the old sense has become obsolete, except in special phrases and compds, e.g. ráð-ríkr.

ríkula, adv. = ríkuliga, Fms. vii. (in a verse).

ríku-liga, adv. magnificently, Hkr. i. 193, Fas. i. 340; at þú megir fara þangat svá r. sem þú vilt, Ld. 74, Magn. 434: strongly, strictly, halda e-t r., to observe it strictly, Stj. 453, Fms. xi. 298: mod. abundantly (= gnógliga), N.T., Vídal., passim.

ríku-ligr, adj. magnificent; r. veizla, Fms. i. 291, vi. 342; r. maðr, a fine man, x. 418; gott líf ok ríkuligt, Edda 11.

ríll, m. a mob, Björn.

ríl-óttr, adj. chequered, of colour.

RÍM, n. [A.S. rím and ge-rím], a computation, esp. a calendar, almanac, Rb. passim; rímna bók, an almanac, Am. 19.

compds:

Rím-begla, u, f. an ancient Icel. work on computation and the calendar, see begla and the pref. to the Rb., List of Authors (H. III).

rím-kænn, adj. skilled in rím, Odd. 2.

rím-spillir, m. ‘calendar spoiler,’ ‘calendar confounder;’ a name given to the winters of those years in which the Elevatio Crucis (14th Sept.) falls on Sunday, if in the same summer an intercalary week is added (sumar-auki, q.v.), in which case the calendar of the winter becomes irregular, defined in Rb. 44 (ch. 27), see also Rb. (1812) 58.

rím-tal, n. a computation, calendar, Rb. (pref.), Pr. 384.

B. [Gr.-Lat. rhythmus?], a rhyme, rhymed song; this word, which is altogether different from the preceding, occurs first in Barl., görðu sér heimskir menn mörg rim ok ræður, 34; hégómlegar sögur, rím eða ræður, ljóð eða kvæði, 40.

II. an end-rhyme; in Icel. the word appears in the 14th century along with the kind of ballads called ríma, with alternate rhymes; for the ancient poets only used rhymes within the same verse line, called hending; see, however, the remarks s.v. rún-henda; eitt þýzkt rím, D.N. v. 640.

ríma, u, f., gen. rímna, a rhyme, lay, ballad, and in plur. rímur, an epic consisting of many lays; ríma is the name for the epical paraphrases, which first appear in Icel. about the middle of the 14th century; the Olafs-ríma, Fb. i. 8 sqq., being the first specimen preserved; then Völsungs-rímur, Skíða-ríma, Skáld-Helga-rímur, and then very many others; for almost every Icel. Saga or Romance has been turned into such lays, even the historical books of the Bible.

compds:

rímna-bók, f. a book (volume) of rhymes, or ballads.

rímna-skáld, n. a ballad-poet.

rímari, a, m. a rhymer, ballad-maker.

Rín, f. the Rhine, Akv. 27, Bkv. 11, Bm., Gm., Edda, Symb., passim; the fem. gender (masc. in Germ. der Rhein, Lat. Rhenus) prob. arose from the appellative, (áin Rín, the river Rhine); Rínar-kvíslir, Rínar-ósar, Ant. 288: in poetry gold is called Rínar-málmr, Rín-leygr,—the ore or the fire of the Rhine, referring to the legends of the Niebelungen Hort, Lex. Poët.

RÍPR, m. a crag; hilmir renndi ríp í bratta guípu, Rekst. 28, freq. in mod. usage; as also in local names, Rípr, map of Icel. Rípar, in Denmark, whence Rípa-Úlfr, Fms. xi.

RÍSA, pres. riss; pret. reis, reist, reis, pl. risn; imperat. rís, rístn; part. risinn; with neg. suff. rís-at, rise not (imperat.), Hm. 113: [Ulf. reisan = ἐγείρεσθαι, and common to all Teut. languages]:

—to arise, rise, stand up; rístú nú Skírnir, Skm. 1; rístú nú Fjörnir, Akv. 10, Ls. 10; upp rístú Þakráðr, Vkv. 37, Hm. 146; reis Rígr at þat, Rm. 30; reis frá borði réð at sofna, 17, cp. 5; er hann kostar upp at rísa, Al. 144; elli sótti þá fast at Unni, svá at hón reis ekki upp fyrir miðjan dag, Ld. 14; upp reis Óðinn, Vtkv. 2: to rise from bed, ár skal rísa, early shall rise, Hm. 58, Eg. (in a verse); ek þóttumk fyr dag rísa, Em.; nótt þú rísat, rise not in the night, Hm. 113; rísa ór rekkju, to rise from bed, Nj. 14: of the sun and stars, í austr, þaðan rísa öll himin-tungl, Hom. 156: rísa ór dómi, to rise, leave the court, Grág. i. 78; ef hann ryðr at frændsemi ok skal næsta-bræðri upp rísa, 50: ek vil hafa tvíbýli á Möðru-völlum ok rísa eigi upp fyrir þér, Lv. 71; rísa upp, to rise from the dead, passim (upp-rísa, resurrection): rísa í mót, gegn, to rise against, Fms. i. 103: rísa við, to withstand; rísa við boði e-s, Mar., Band. 17 new Ed.: rísa upp, to arise, begin; ef dags helgr ríss upp á laugar degi, N.G.L. i. 138; sundrþykki ríss upp, Mar.

2. metaph., orð ríss, a word arises, Bs. i. 182; bragrinn ríss um bátinn einn, Stef. Ól.; Jól eru risin af burð Dróttins várs, Fms. x. 377.

II. recipr., er vér sám boðana rísask í móti, Fms. xi. 13.

RÍSTA, pres. ríst; pret. reist, reist, reist, pl. ristu; part. ristinn; in mod. usage weak, pres. risti, Skíða R. 27; pret. risti, ristir, risti; part. ristr, which forms freq. occur on the Swed. Runic stones, e.g. rúnar þær er Bali risti, Baut. passim: [Dan. riste]:

—to cut, slash; tak ál kvikan ok ríst hann, Pr. 471; hón reist á mér kviðinn, Ld. 214; ok reist rifin öll ofan allt á lendar, Hkr. i. 108; þá reist hann frá höfuðsmátt brynjuna í gögnum niðr, Sæm. 139, Skv. 1. 15; torfa var ristin ór velli, Ld. 58; kesjan reist ór skildinum, Eg. 378; Þormóðr reist í sundr línbrók sína, Fbr. 60; Trausti reist af skyrtu sinni, Vígl. 68 new Ed.; ristu þeir sundr í strengi feldi sína, Ó.H. 152; þeir létu rísta árar á útborða, Fms. viii. 417; þat skyldi engan krók rísta, make no circuit, Ld. 96; Maríu-súðin (the ship) reist langan krók, cut a great curve, Fms. viii. 222.

II. to carve; Rafn lá í bekk ok reist spán, þvíat hann var hagr (carving spoons), Sturl. i. 140; ek hefi ristið (I have carved her image) á hepti mínu, Landn. 248 (in a verse); ristin röng, the carved ribs in a ship, Fms. vi. (in a verse); ríkula ristin rít, the richly-carved shield, vii. (in a verse).

2. to slice; rísta tvá reitu, Grág. i. 65; hann setr sporann við eyra Gunnari ok rístr mikla ristu, Nj. 82; r. sjá kili, Ht. 101; r. báru hlýri, Mork. 228 (in a verse).

3. to carve, scratch, of characters, Hm. 143, 144, Sdm. 6, 9–11, 15, 18; þurs ríst ek þér ok þrjá stafi … svá ek þat af ríst sem ek þat á reist, Skm. 36; r. rúnar, staf, rístum rún á horni, Eg. (in a verse); skal-at maðr rúnar rísta … tíu launstafi ristna, … Egill reist rúnar ok lagði undir hægindit, Eg. 566; Egill brá þá knífi sínum ok stakk í lófa sér, hann tók við horninu ok reist á rúnar, ok reið á blóðinu, ok kvað, 211; rísta tréníð, Grág.; þvíat allan þeirra kveðskap ok sameign höfðu þau ristið á speldi, Fas. ii. 551; hann reist með fingri sínum krossmark, 645. 69; at þú mættir yrkja erti-kvæði eptir Böðvar, en ek man r. á kefli, Eg. 605, Fb. i. 251; Gísli hafði kefli ok reist á rúnar, ok falla niðr spænirnir, Gísl. 67; tekr Gisli kefli, rístr á rúnar ok kastar inn, 45; mun ek kveða þar um kvæði, en þú skalt r. eptir á kefli, Grett. 144; eptir þat tekr hann at yrkja kvæðit, en þeir r. eptir á speldi, Fas. ii. 558; Íslendingr sá rúnar ristnar á kistunni, Fms. vi. 271; rúnar er ristið hafa Njarðar-dætr níu, Sól.: also passim on the Dan. and Swed. Runic stones.

rísu-ligr, adj. rising high, lofty, of a building; r. bær. Ld. 94, 96; r. bú, Sturl. iii. 166; mikit bú ok rísuligt, Eg. 512; r. vexti, tall of stature, of a person, Fms. x. 377.

rít, f., pl. rítr, qs. vrít, [from ríta, from the ‘written’ or carved ring on old shields]:

—a shield, but obsolete and only used in poetry, Korm., Edda (in a verse), passim; himins rít = heaven’s disk, i.e. the sun, Lex. Poët.

RÍTA, pres. rít, rítr, rítr; pret. reit, the 2nd pers. does not occur; pl. ritu; subj. riti; imperat. rít; part. ritinn; the earliest writers use the strong conjugation; thus in the treatise of Thorodd, ek rít, 165, l. 26, 166, ll. 22–24, 168, l. 10; rít’k = rít ek, 166, 1. 36; þú rítr, 161, l. 2 from the bottom, 168, l. 19; ek reit, 168, l. 4: part. ritnir, ritin, ritnum,161, 168–168: in the other instances the weak form seems merely due to the transcriber of the Cod. Worm, of the 14th century, and the old forms ought to be restored; thus, pres. ritar, 160, l. 3 from the bottom,165, l. 1; pret. ritaða, ritaðir, 164, l. 31; part. ritað, ll. 3, 32, etc.; intin. rita for ríta, l. 3: Ari also uses the strong form, Íb. 4, Hkr. i. 48: in the pref. to Landn. for ritað read ritið (?); reit, Hkr. iii. 347. In writers of later times, as also in later transcripts of old writers, the weak form (ek rita, ritar, ritar, ritaða, ritað) prevails; thus in the pref. to Ó.H., pres. rita (once), pret. ritaða (five times), ritaði, 248; ritaðar and rituðu, Sturl. i. 107, Fms. x. 371; ritað, Knytl. S. ch. 1, 21, 95, Hungrv, ch. 1; and so on: the part. ritinn remained longest, thus, eptir sögu Þjóðólfs var fyrst ritin æli Ynglinga, Hkr. Frissb. (pref.), Fms. vii. 156, Grág. i. 76, Symb. (fine). The Norse vellums seem to know the weak form only, e.g. ritaði, Sks. 563 B. The root to this word is well known in the Scandin. languages in derived words, as reitr, reita, rít (q.v.), yet the verb itself, at least in the sense ‘to write,’ seems to have been adopted from the A.S., as it nowhere occurs on the Runic stones or in old poets, and always means writing on parchment, rísta being used of writing on stone; the original form is vríta: [A.S. wrítan; Engl. to write; Germ. reissen; O.H.G. rízan = to scratch; Scot. rit or ret; cp. also Ulf. writs = κεραία, Luke xvi. 17.]

B. Prop. to scratch, cut, sketch, draw an outline; hér eru ritaðir þrír hringar, Rb. 476.

2. to write, of penmanship, spelling (thus mostly used in Thorodd), as also composition, for illustrations see the references above (A).

rívan-skinna,† u, f. a bird, a ruff or reeve, tringa pugnax, Edda (Gl.)

rjá, ð, to vex, worry; brott rjáðr. Fms. vi. 204; rekinn ok rjáðr, viii. 78, Mar. 178.

II. to wrestle, Grett. 146 A; see hrjá.

rjá, f. a ‘row;’ at leikum né at rjá annarri, Fas. ii. 505; tekr mér at leiðask þessi rjá, Fms. vi. 212.

rjáfr, n. a roof (see ráf), Grett. 84 new Ed., Fms. v. 180.

rjála, að; r. við e-t, to fidget, (slang.)

rjátla, að, (rjátl, n.), to wander astray.

RJÓÐA, pres. rýð; pret. rauð, rautt, and rauttú (mod. rauðst), rautt, pl. ruðu; subj. ryði; part. roðinn: [A.S. reódan]:

—to redden, besmear with blood; er þú á Fáfni rautt þinn inn frána mæki, Fm. 1; r. rauðum dreyra, Vsp. 33; r. egg, sverð, vápn, rönd, to redden the weapon; as also r. tönn, kló, fót, nef, to redden the tooth, claw, beak of a beast of prey, a standing phrase in the old war-songs, Lex. Poët.; rjóða baug í róðu nauts er hann blótaði, Landn. (Hb.) 258; rjóða stalla í blóði, Ó.H. 102; skaltú rjóða blóð (blóði?) graðungsins á hólinn útan, Korm. 216; vér skulum r. oss í goða-blóði at fornum sið, Ljósv. 4; þær ruðu sik í blóði hans, Blas. 45; skal þær fé bæta en eigi flein rjóða, Grág. ii. 169; af þeir þurfu at r. til fjár þess odd eða eggjar, Gþl. 119; rjóða kiðr e-s, to redden his cheeks, slay him, Ísl. ii. (in a verse); hefi ek nú nokkut roðit tönn á þeim, er ek tók höndum Hákon jarl, Ó.H. 32; r. hönd á e-m, id., Karl. 424.

2. of the sun; um morguninn sem sól rýðr fjöll, in the morning when the sun reddened the fells (sól-roð), Fms. xi. 438; í þann tíma er sólin tekr fyrst at rjóða, Karl. 254; árla sunnudags morguninn er sól rauð, Bs. ii. 47.

rjóðr, adj. ruddy, of the face or cheek; rjóðr í andliti, Fms. iv. 38, viii. 25, x. 35; rauðan ok rjóðan, Rm. 18; andlit með rjóðum lit, Str. 44; kaf-rjóðr, rjóð í kinnum, freq. in mod. usage.

2. red; búnaðr rjóðr af gulli, Karl. 181, (rare.)

RJÓÐR, n. [ryðja; ried, Schmeller], a ‘clearing,’ open space in a forest, Nj. 130, Ld. 96, Grág. ii. 294, Landn. 43 (v.l.), Ó.H. 135, and passim. rjóðr-höggvinn, part. cut, cleared, Jb. 237.

RJÓMI, a, m. [Germ. rabm; Scot. ream], cream: passim in mod. usage, rjóma-trog: a calm sea is said to be einsog rjómi, like cream; and rjóma-logn, ‘cream-calm,’ dead calm.

RJÓTA, raut, rutu, subj. ryti, [Swed. ryta; Scot. rout; Old Engl. rowte], to roar; þá raut við inn regin-kunngi Baldr í brynju sem björn ryti, Hðm. 26; und raut, the wound gave a rattling sound (cp. lét í sárunum), Ht. R. 42; see hrjóta.

RJÚFA, pres. rýf; pret. rauf, rauft, rauf, pl. rufu; subj. ryfi; part. rofinn; [A.S. reófan]:

—to break, rip up, break a hole in; r. undir, to make a wound, Rm. 45; Baglar rufu stofuna, Fms. ix. 55; vóru þeir sem óðastir at r. húsin, Eb. 214; hlupu þeir upp á skálann ok rufu, Grett. 154; hann lagði í óst; á Ólafi, ok rauf á barkanum, Sturl. ii. 95; r. búlka, to ‘break bulk,’ see búlki, Fms. vi. 378: to break up, þá rufu þeir samnaðinn, Eg. 98; raufsk þá flokkr allr, Fms. ix. 217; raufsk leiðangrinn, x. 57, xi. 248; en er raufsk fjölmenni á þinginu, Orkn. 284; varð þá at rjúfask sú íllinga seta, Bs. i. 142.

II. metaph. to break, violate; rjúfa sáttmál. Fms. i. 109; rjúfa, grið, sátt, Nj. 56; Gunnarr kvaðsk ekki ætla at r. sættir, 111; rjúf aldri sætt þá er góðir menn göra milli þín ok annarra, 85; ef hann ryfi sættina, Fms. xi. 356; en ef prestr rýfr skript, K.Þ.K. 72; r. dóm, Fb. ii. 171; r. heit, Stj. 641; r. sína eiða, Fms. viii. 155; r. trygðir, Grág.; r. lögmanns órskurð, id.; eigi rjúfask honum fyrirheit Hugonis ábóta, they failed him not, Mar.; þykki mér þat opt rjúfask er skemra er at frétta en slíkt, Nj. 259; hefir yðr þat sjaldan rofizk er ek hefi sagt yðr, Fms. viii. 134, v.l.: part., var þá enn rofinn valrinn, Hkr. ii. 381.

III. impers. it clears, of weather, as of fog or clouds drifting away in a gale; þá er í rauf veðrit, when the weather cleared, Fms. i. 174; ok er fyrst rauf í, sá þeir fyrir sér bratta hamra, viii. 53, v.l.; skúraveðr var á, ok var hvasst veðrit þá er rauf, en vindlítið þess í milli, Ld. 56: en veðr rauf upp í móti degi, Sturl. iii. 292; rýfr þokuna ok kyrrir sjáinn. Fas. ii. 516.

RJÚKA, pres. rýk; pret. rauk, raukt, rauk, pl. ruku; subj. ryki; part. rokinn: [A.S. reôcan; Engl. reek; Germ. riechen; Dan. ryge, etc.]:

—to reek, smoke, emit smoke or steam, Fms. xi. 36; þann seyði er betr væri at eigi ryki, Ld. 208, Fms. vi. 105; rjúka mun um hauka vára, Fas. ii. 43; var stofan lítt rokin, i.e. there was steam (smoke) in the room, Grett. 170 new Ed.; hann varp af sér klæðum mæðiliga, ok rauk af honum, it reeked off him, Fms. vi. 226; hús stendr þar ok rýkr þar upp af, ok mun þar fé inni, Lv. 47; ambáttin var alsveitt af mæði ok rauk af henni, Gísl. 51; hvat rýkr á diskinum fyrir yðr? Fms. vii. 160; rjúkandi ofns-eldr, Stj. 112; hann laust á ok rauk ór eldr, Korm. 84:

—of dust, svá sýndisk sem dusk ryki ór bjálbanum, Ó.H. 218, O.H.L. 39; mjöllin var laus, ok rauk hón, Fb. i. 579:

—of the spray of sea-water, þótt stormr þjóti en sjnr rjúki, Bs. ii. 116 (cp. rok), það rýkr: hann tók sinni hendi hvern sveininn, ok slær niðr við steininum, svá at rýkr (was splashed) heilinn um, Finnb. 292.

II. metaph. to fly with violence and suddenly, Dan. ryge; sverðit rauk ór hendi honum, the sword flew out of his hand. Fms. xi. 153; hann rauk ofan fyrir bjargit, Fb. iii. 410; rauk Áskell ofan af viðunni, Fms. viii. 388, v.l.; hann rauk öfugr út á dyrnar, Grett. 114; ruku þeir ofan fyrir bjargit, 101; r. um koll, to be overthrown, etc.

RJÚPA, u, f., gen. pl. rjúpna, [Dan. rype; cp. Germ. reh-bubu], a ptarmigan, Grág. ii. 346, Fms. vii. 3, K.Þ.K. 132: as a nickname, Landn.; cp. the riddle of the rjúpa, Gsp. (Fas. i.) rjúpna-lauf or rjúpna-lyng, n., botan. the mountain avens, dryas octopetala, Hjalt.

rjúp-keri (mod. rjúp-karri), a, m. a cock-ptarmigan, Gísl. 67 (155).

ROÐ, n. a fish’s skin (from the reddish colour), Eb. 276; roð af fiski, Clem. 25: freq. in mod. usage, þorsk-roð, háfs-roð, skötu-roð, steinbíts-roð, etc.

2. reddening, in hlunn-roð, sólar-roð.

II. [a different word], clearing; flótta roð, Fas. iii. 340; flet-roð, q.v.; see ruð, rjóðr, ryðja, hrjóða.

roða, að, to gleam red; er roðaði af skjöldunum, Fms. viii. 210; sem þá er roðar fyrir upp rennandi sólu, in the early morning, Karl. 111.

roða, að, to huddle together (i.e. hroða, q.v.); ok roðuðu Eyjar-skeggjar saman stórar eikr, Fas. i. 429.

roð-háfr, m. shark’s skin, shagreen, N.G.L. ii. 137.

roði, a, m. redness, of the check or sky; roði í kinnum, Nj. 30; var fagr roði í andlitinu, Fms. x. 149, Skálda 195; kinn-roði: of the sky, þá laust roða; á himin ok svá á sólna, Ó.H. 216; morgun-roði, kveld-roði.

compds:

roða-gras, n., botan. = Lat. rubea, Pr. 472.

roða-vetr, m., the winter of 1118 a.d. was thus called, prob. from red lights in the sky, Ann. s.a.

roðmi, a, m. [Dan. rödme], redress, = roði.

roðna, að, to redden, become red, of the face, to blush, and the like, Landn. 31, Eg. 43, Ld. 146, Ó.H. 59, Fs. 10.

ROF, n. [rjúfa], a breach, opening; rof á bundinni skjaldborg, Sks. 385; losnaði fylkingin, ok í rofinu gékk Haraldr konungr fram, Fagrsk. 140; var þar mikit rof í fylkingunni, Flóv. 30; sé ek rof á svörtu skýi ok stjörnu staka standa í rofi, Bjarni.

2. a law term, a retractation, reversal of judgment; lýsa dónn til rofs, Grág. i. 71; stefna dómi til rofs, 108; stefna kaupi til rofs, ii. 242; enda á at dæma rof gjafanna, i. 203; færa rof á festarmál, to repeal, N.G.L. i. 155.

compds:

rofs-maðr, m. a pleader in appeals, D.N. i. 7, 51, 60.

rofs-mál, n. a case for reversal of judgment, Grág. i. 205.

rofa, að, to break up, of the clouds; það rofar til í lopti.

rofna, að, (hrofna, Bs. i. 378), to be broken, ruptured; þá er r. tók fylkingin, Eg. 298; þakit tók at r., Gísl. 22; svá sem hrofnat væri fyrir nagli, Bs. i. 378:

—as a law term, to be rescinded, á þeirra dómr at rofna, Grág. i. 80; rofnar sekð fjörbaugs mann, ef …, 93; ok skal kaup upp rofna ef brek bersk, ii. 242.

rof-torf (or róf-torf?), n. a cut sod.

roftorfs-veggr, m. a wall built of sods, Sturl. ii. 101.

roga, að, = riga, q.v.

Roga-land, n. a county in Norway, Fms. passim.

roga-stanz, m. a mighty amazement; mig rak í r.

Rog-heimr, m. = Rogaland (?), Hkv. Hjörv. (Mr. Jessen).

ROK, n. [rjúka], the splashing, foaming sea, Skíða R. 203, passim.

roka, u, f. a whirlwind, Björn, Mkv.: fine snow like spray, mjall-roka, sæ-roka, spray of sea-water.

rokin-dusta, adj. recking with dust, Fms. ii. 154.

ROKKR, m. [Germ. rocken; Old Engl. rock], a distaff; sat þar kona sveigði rokk, there sat a lady twirling a distaff, Rm. 16 (yet spinning-wheels are said to have been first used in the 17th century); Katla spann garn af rokki, … þeir tóku rokkinn ok hjuggu í sundr, Kb. 32, 33 new Ed.: a popular riddle on the distaff by Stefán Ólafsson, Þrífættr piltr, þrifinn ok vandstilltr, Snót (1866). rokk-snælda, u, f., etc.

rokkr, m. [for. word; Germ. rock], a jerkin, Or. 20; it occurs also in poets of the 16th century, Bs. ii. 488.

rokna-, in compds, as rokna-hljóð, a stentorian voice.

rolla, u, f. [for. word; mid. Lat. rotula; Fr. rôle], a roll, scroll, Sturl. iii. 91, Bs. i. 799.

2. an old lean scurvy ewe.

ropa, að, to belch.

2. metaph., of the ptarmigan’s voice; rjúp-karrar höfðu í hjali tveir hver þeirra gæti ropað meir, Grönd.

ropi, a, m. a belch, Sks. 140, 211, Al. 153.

rosi, a, m. sleet.

compds:

rosa-baugr, m. a halo round the sun.

rosa-ligr, adj. sleety, rough, of weather:

in hold-rosi, q.v.

roskin-leikr (roskin-leiki), m. ripeness, Stj. 26.

roskin-mannliga, adv. like a grown up man, Hom. (St.)

roskin-mannligr, adj. looking like a grown up man; mikill maðr vexti ok r., Ó.H. 199.

ROSKINN, adj., qs. vroskinn, prop. a participle, the only remains of a lost strong verb, [answering to Ulf. wrisqan = τελεσφορειν, Luke viii. 14; cp. Röskva and röskr]:

—ripe, mature, full-grown, adult, only of persons, not of fruit; madr roskinn, Nj. 131, Eg. 4; verit þér bernskir at illsku en rosknir at viti, Hom. 50 (1 Cor. xiv. 10); sveinn sjau vetra gamall skal skira barn ef eigi er rosknari madr til, K.Þ.K. 12; þegar jarl var r., Orkn. 42; Þorgunna var þá roskin kona (ripe in years) er þetta æfintýr görðisk, Fb. i. 250: allit., roskinn ok ráðinn, ripe and wise; sveinninn var sprækr ok roskinn mjök í orðum, Fms. ix. 241; verða e-m roskinn í leik, Bs. ii. 94.

roskna, að, prop. to ripen, to grow up, only of persons; ok er hann var mjök rosknaðr, full grown, Ísl. ii. 208: reflex., en er Þorfinnr jarl rosknaðisk, Ó.H. 93; ef s;á randviðr rosknask næði, Stor. (MS. rosku-ast); ok er hann rosknaðisk (röskvaðist Ed.) fékk Hrólfr konungr honum skip, Fas. iii. 188.

rosm, n. sweepings, offal, (Oldn. Ordbog.)

rosmall, m. = rosmhvalr, K.Þ.K. (Kb.) i. 24.

rosm-hvalr, m. [Ivar Aasen rosmaal; Engl. wal-rus and A.S. bors-hwæl are prob. corrupt forms of the same word: it is not known how the former part of the compd is to be explained]:

—a walrus, Jb. 310, K.Þ.K. 112, Bs. i. 641; and in local names, Rosmhvala-nes, in Icel., whence Rosm-hvelingar, m. pl. the men from R., Sturl. i. 224: rosm-hvalr and rostungr are synonymous, so that in the Jb. some MSS. have the one word, some the other.

rosmu-fjöll, n. pl. a dub. ἅπ. λεγ.; rosmufjöll Rínar, Akv. 17; this word might, if explained, throw light on rosm- in the preceding word.

Ross, n. Ross-shire in Scotland, Orkn., Nj., Landn. passim.

rosta, u, f. a brawl, riot. Fms. viii. 355, Fb. iii. 452, Mag. 64, 66: the name of a dog, Bs. i. 667.

compds:

rostu-maðr, m. a rioter, Mag.

rostu-mikill, adj. riotous, unruly, Þórð. 23 new Ed., Nj. 86.

rostu-samligr, adj. unruly, Sturl. ii. 166.

rostask, að, dep. to become scanty; rostaðisk forlag fénaðar, Bs. i. 137.

rosti, a, m. = rostungr (?), a nickname, Nj., Orkn.

2. metaph. a rough person, a brawler: mod. rusti, a clown; mikill rusti ertú, Ranzau, Esp. Aib. ix. 15.

compds:

rusta-legr, adj. (rusta-liga, adv.), clownish.

rusta-sneið, f. the crust-slice of a loaf of bread.

rostungr, m. a walrus, Edda (Gl.), Grág. ii. 359, Sks. 178, Jb., Fbr. 161: costly things were carved on the teeth, Páls S. ch. 16, Rafn S. ch. 4; and the hide was made into ropes for ships’ rigging (svörðr), cp. Sks., and Oros. in king Alfred’s transl. rostungs-hauss, m., and rostungs-tönn, f. a Walrus-tooth, Krók. 34.

ROT, n. a concussion of the brain from a blow, as also the stunning or insensibility from such a blow; falla í rot, Korm. 230; hann réttir við ór rotinu, 62; spyrndi Grettir svá fast við eyrun; á tveimr at þeir lágu í roti, Grett. 127; hann sló sveininn í rot, … í því raknaði sveinninn við, Ísl. ii. 421: also the insensibility of a drunkard, rakna ór roti, liggja í roti, Snót 100.

rot-högg, n. a staggering, stunning blow.

rota, að, to stun by a blow; rota sel, rota naut, to fell an ox: part. rotaðr, hálf-rotaðr.

rota, að, to tan; rota skinn, to tan a skin so that the hair falls off.

ROTINN, adj. [Dan. raadden; Engl. rotten; akin to reyta, q.v.], rotten; var þá líkaminn r. ok ílla þefjaðr, Fb. i. 582; rotið vín, Stj. 367; ær ú-rotnar, loðnar ok lembdar, Grág.: also of paper, vellum.

2. esp. of hair falling off from rottenness; rotið (or rotað) skinn, a hide which has been tanned so that the hair fell off, opp. to rakað skinn, a shorn hide; a nickname, Landn.

rotna, að, to rot, become putrid; ef hann lætr inni r. mann dauðan, N.G.L. i. 14, K.Á. 70; rotna kvikr, Sks. 457; hér á jörð þó holdið rotni, Pass. 48. 4.

2. of hair, to fall off; var af rotnað hár ok skegg, Fb. i. 212.

rotta, u, f. a rat; a for. word, which occurs only in the nickname rottu-hryggr, Bs., Arna S.

rotti, a, m. a band, gang, company; aldrei muni jafnmikill herr hafa saman dregisk í einn rotta, Róm. 198.

RÓ, f. [A.S. row; Germ. ruhe; Dan. ro], rest, calm, quietness, Sks. 235; gefa ró reiði, to give rest to one’s wrath, Karl. 99, Nj. 175; skömm mun ró reiði, Am. 75; at Egill skyldi aldrei ró bíða á Íslandi, Eg. 402; í ró, in rest, in peace, Orkn. 418; sofa í ró, Fms. vii. 317; með kyrð ok með ró (rꜹ Cd.), Fms. x. 405; magna seið, at hann megi sér hvergi ró eiga í landi, feel restless, feel no rest anywhere, Gísl. 116:

—medic. relief, honum þótti sér þat helzt til róar, of one sick, Fms. vi. 156.

RÓ, f., pl. rœr, [Scot. roove], the rivet or clinch of a nail; eyri fyrir nagla hvern ok ró á, N.G.L. i. 100; rœrnar í sauminum, 673 A. 60; járnum þeim sem rœr heita, Þorst. Síðu H. 178; hefir bóndi slegit róspöl meitlandi af endanum til sniðs fyrstu róarinnar, Mar.

2. the burr or loose films of iron on the edge of a weapon when over-whetted.

ró, f., i.e. ró, a cabin; see rá.

RÓA, pres. ræ (i.e. rœ), rær, rær, pl. róm, Orkn. 402; else róum (Bs.i. 497), róit, róa; pret. réri, older and better reyri or röri, which form is still used in eastern Icel.; imperat. ró, róðú; part. róinn, see Gramm. p. xxiii: [A.S. rowan; Engl. row; Dan. roe; Swed. ro]:

—to row; sigla eðr róa, Grág. ii. 130; róa at, Fms. viii. 315; róa leiðangr, vii. 152; þeir réru yfir vatnið, Eg. 109; menn reyru til Sauðeyjar, 219; róa undan, Fms. i. 45; réri fram undan eyjunni allr herr konunganna, ii. 305; róa út ór höfninni, iv. 97 þeir reyru á brott, vii. 201; rétu þeir út fyrir Norðnes, viii. 135; hann réri til þeirra, 231; hann rær út í Bjarneyjar, Nj. 19; róm vér í mót þeim sem harðast, Orkn. 402; róa skipi, Eg. 80; þeir réru þveran árstrauminn, Fms. vii. 264; sá skal fá skip ok mat ok sæ róa, er taki skýtr, N.G.L. i. 48; róa af fjörðinn, Fms. ix. 502; fornt skip er hömlur sé af rónar, rowed off, worn off, N.G.L. i. 75: róa út, to row out to sea, go fishing, K.Þ.K. 90 (út-róðr): as also absol., ok er hann kom þar vóru allir menn rónir nema Þorvaldr, all the fishing-boats were at sea, Nj. 19; róa á sjá, róa til fiskjar, passim.

2. to fit out a ship with oars; öll vóru þessi skip borðmikil, at þvi sem þau vóru róin til, Fms. viii. 372; Sverrir lét taka byrðinga nokkora, höggva í sundr, auka at kili, ok róa (fit them out with oars) at endilöngum borðum, id.

3. metaph., Flosi kveðsk skyldu saman róa svá at keypt yrði, F. told them to pull together, come to an agreement, Nj. 259; róa vík á e-n, to pull one round, in rowing; þess höfðingja er nokkura gæti á Hrafnkel vík róit, Hrafn. 16.

II. to rock oneself backwards and forwards, in a sitting posture; hann sá trollkarl sitja þar á uppi ok láta róa fætr, Landn. (Hb.) 84; sútu inni konur tvær blóðgar ok reyru áfram, … róm vit ok róm vit! rignir blóði, Sturl. ii. 9 (Bs. i. 497); griðkur róa ok raula, Hallgr.; Refr mundi fífl, þvíat hann lagði ekki annat fyrir sik en áfram róa, Krók. ch. 1; hann let róa tinglit, Háv. 7 new Ed.

2. of a fat beast; það rær í spiki, reri það stykki í spiki, Od. viii. 476.

III. recipr., róask at, to pull against one another, of two ships in battle, Fms. viii. 181.

róð, n. = ræði (?), Fms. ix. 36.

róða, u, f. (róði, a, m., Vm. 32, and in the name Róðadrápa below), [a word borrowed from the A.S. rôd; Engl. rood, cp. rod; Germ. ruthe]:

—the rood, holyrood, crucifix, Fms. v. 136, 344, 345, viii. 247. Symb. 20, Rb. 370, Hom. 97, Pm. 77, and passim, but only in this eccl. sense.

compds:

róðu-kross, m. a crucifix, Nj. 158, Bs. i. 173, Fms. ii. 178, 325, Bárð. 179, Vm. 50, 96.

róðu-kyrtill, m. a holyrood-kirtle, as church furniture, Vm. 129.

róði, a, m. = róða, Vm. 32.

Róða-drápa, u, f. the name of a poem, Ó.H.

róði, a, m., poët. the wind, tempest, represented as a giant; Róða vá-bróðir, the woful brother of R. = the Sea-giant or Egir, Stor.: in prose this ancient word remains in and-róði, a counter-wind, and in the phrase, leggja (or láta) fyrir róða, to cast to the winds, forsake; þvíat ek man eigi, at ek hafa heima-mann minn fyrir róða látið, Lv. 28, Hom. (St.); láta allir ýtar Oðins ætt fyrir róða, Hallfred; at þú látir mik eigi fyr róða, Harms. 53: the mod. láta fyrir óðal (‘fyrir-óða’) is a corruption of ‘fyrir róða.’

RÓÐR, m., gen. róðrar [róa], a rowing, pulling, Eg. 358, Fms. ii. 180; þeir höfðu fagran róðr, yi. 120; var mjök vandaðr róðr á drekanum,309, and passim.

compds:

róðrar-ferja, u, f. a rowing ferry, Eg.354. 500, Fms. vii. 320, Hkr. i. 185.

róðrar-hanzki, a, m. a rowing glove. Fas. ii. 237.

róðrar-húfr, m. the gunwale on which the rowlocks are fixed, N.G.L. ii. 283.

róðrar-leiði, n. a calm, dull sea, so that one has to take to the oars, Eg. 203; þeir tóku r., at first they rowed, Orkn. 412, Bs. i. 520, Grett. 150.

róðrar-skip, róðrar-skúta, u, f. a ship with oars, Eg. 93, 109, Ó.H. 62, K.Þ.K. 86, Orkn. 462, N.G.L. i. 304, Fær. 92, Fms. iv. 91.

RÓÐRA, u, f. [Sansk. rudhira], blood, esp. as it seems sacrificial blood, only used in special phrases; þeir höfðu válkask í róðru ok blóði, Gísl. 67; slátrum sýsliga sjám þá róðru, Am. 19; sýndisk tungl svá sem róðra væri, Bs. i. 145; ok var sjórinn sem á róðru sæi, Fas. i. 156; ok rjóða hann í róðru blótnauts þess er hann blótaði þar sjálfr, Fb. i. 249.

róðr-göltr, m. a kind of war-ram, Sks. 394.

róðr-háfr, m. a kind of háfr or bag-net, with which herrings are caught, Gþl. 427.

RÓFA, u, f., proncd. róa, thus in rhymes, aldrei tryggist tóa, þó tekin sé úr henni róa, Hallgr.; [akin to Germ. rumpf]:

—a tail, i.e. the vertebral part, opp. to the hair; nú höggr maðr hala af hesti ok höggr nokkut af rófu, þat er spellvirki, N.G.L. i. 46, Fas. i. 80, Gþl. 399, Kb. 276: in mod, usage esp. of a cat, dog, or the like, kattar-róa, hunds-róa.

rófu-bein, n. the caudal bone, Jb. 114.

RÓG, n. in mod. usage rógr, m.; thus, með ríkan róginn mest, Bs. ii. 493, in a poem of the 16th century; originally vróg: [Ulf. wrohs = κατηγορία; A.S. wrôht; Germ. räge]:

—a slander, Hom. 85, Eb. 60 new Ed.; hróp ok róg, Ls. 4; þungligt, geysiligt róg, Gd. 29, 33; berask róg milli, Am. 95; róg íllra manna, Eg. 55; hvert efni þeir höfðu í um rógit, 59; bera róg þetta fyrir konung, 576; svá fremi skaltú rógit í frammi hafa, Nj. 166; Haraldr lét drepa Þórólf af rógi Hildiriðar-sona, Landn. 55; engi á sök á sönnu rógi, Gþl. 196.

II. in poetry, strife; aldar róg þat hefir æ verit, Hm.; vera e-m at rógi, to be the cause of contention, Hkv. 2. 26, Sky. 2. 5; róg Niflunga, the strife of the Niebelungs, i.e.gold, Bm.; fé veldr frænda rógi, Rkv.; háligt róg, warfare, Orkn. (in a verse); leiða nær rógi, to lead into contention, Hðm.; hjör-róg, málm-róg, = war, Lex. Poët.: as also in many compds,

róg-álfr, róg-apaldr, róg-birtingar, etc. = a warrior;

róg-eisa, róg-geisli, róg-linnr, róg-ský, = a weapon;

róg-leikr, róg-stefna, róg-þing, = a battle:

róg-örr, róg-starkr, mighty in war (in a Runic inscription in Denmark), epithets to a warrior;

róg-segl, a ‘war-sail,’ i.e. a shield, Vellekla;

róg-þorn, a ‘war-thorn,’ either a warrior or a weapon, Akv.

róg-beri, a, m. a slanderer, backbiter, Edda 18.

róg-burðr, m. slander.

róg-girni, f. a disposition to slander, Hom. 86.

róg-mæli, n. a calumny, Þorst. Síðu H. 175.

róg-samr, adj. backbiting, Fær. 14.

rógs-maðr, m. a slanderer, Fms. xi. 330, Gþl. 195.

róg-sterkr,† adj. ‘strife-strong,’ martial, Runic stone.

RÓI, a, m. [ró], a rest, repose, Fms. x. 354;

ú-rói, tumult.

ról, n. [from Engl. roll, Lat. rotula], a walking, rolling to and fro; nú er eg klæddr og kominn; á ról, Kristr Jesús veri mitt skjól, a ditty; nú eru þau öll (i.e. the bairns) á róli, einu fæst varla skóli, Espol. Arb. s.a. 1616.

róla, u, f. a swing, Dan. gynge; hanga í rólu.

ró-lauss, adj. restless, Sks. 235.

ró-liga, adv. quietly, 655 xiv. A. 2.

ró-ligr, adj. calm, quiet, [Germ. ruhig], Sks. 232.

ró-lyndr (ró-lyndi, f.), adj. calm of mind, Sturl. i. 8, ii. 185.

Róm, n., Róma, u, f., Róma-borg, f., but also spelt with u, Rúm, Rúma-borg, etc., Rome; the forms and spelling vary, Róma, indecl., Symb. 24, Fms. vi. 228; or Róm, n., Róms, gen., Sighvat; til Róms, Nj. 275, Bs. i. 900; Pétr ok Páll at Rómi hjálpi mér at dómi, a ditty.

compds:

Róma-borg, f. the city of Rome, Eluc. 50, passim; Rómaborgar keisari, höfðingi,

lýðr, the Roman emperor, king, people, Eluc. 50, Fms. vii. 86, 99, 221; Rómaborgar lög,

kirkja, the Roman law, church, 645. 98, H.E. i 464; Rómaborgar ríki, the Roman empire, Bs. i. 71; but also

Róma-skattr, m. Peter’s pence, K.Á. 78, 94, 194, Vm. 89.

Rúma-vegr, m. (Róms-vegr, Sighvat), a journey to Rome, pilgrimage, Orkn., Fms. xi. 202.

róma, u, f. a weapon, clash, battle, only in poetry, see Lex. Poët.

róma, að; in the phrase, róma vel eðr ílla, to utter assent or dissent by shouting, to applaud or the contrary; en er biskup hafði lokit sínu máli, rómuðu klerkar ok lýðr vel, Bs. i. 740, Fms. i. 208, 288, vii. 8; róma vel at e-u, xi. 270.

Róm-ferð, Rúm-ferð, Róm-fór, f. a pilgrimage to Rome, Fms. iii. 31, Hkr. ii. 24, Ísl. i. 329.

Róm-ferill, n. a pilgrim to Rome, Symb. 15, Fms. vi. 302.

Róm-lendr, adj. Roman (?), Rd. 232, (R. at kyni, but the reading seems to be corrupt.)

RÓMR, m. the voice, the ring of the voice; skírt máltakit ok rómrinn svá mikill yfir málinn, at þóat hann þætti eigi hátt tala þá skildu allir þótt fjarri væri, Fms. viii. 447.

2. the shouting, cheering, at an assembly; while murmurs, groans, or silence were the signs of dissent, cp. the remarks of Tacit. Germ. ch. 11, and göra (A. III. 6. fine); in the phrase, göra góðan … róm at e-u, at þessu eyrendi varð rómr mikill, Fms. i. 21; göra góðan róm at e-u, to assent by acclamation, 34; engi varð rómr at máli hans, vii. 749; at Lögbergi var görr mikill rómr, at Merði mæltisk vel, Nj. 230.

Róm-verjar and Rúm-verjar, m. pl. the Romans, Fms. i. 106, Hkr. i. 8, and passim in old and mod. usage; thus, Pistillinn til Rómverja, the Epistle to the Romans, N.T.; Rómverja kirkja, the Roman church, Stj.; Rómverja herr, höfðingi, keisari, konungr, land, riki, veldi, the Roman army, chief, emperor, king;, land, empire, kingdom, Symb. 9, Clem. 26, 42, MS. 673. 51, Stj., Ver. 46, Bær. 12, and passim.

Róm-verska,† u, f. the Roman tongue, Latin, Íngv. 16.

Róm-verskr and Rúm-verskr, adj. Roman, Fms. viii. 277, Sks. 653, Ver. 37, N.T. passim.

RÓR, adj., fem. ró, neut. rótt, [ró]:

—calm, composed; Þorbjörn man ekki rór í bygðinni við þik, Krók. 37 C; róir menn, hógsamir ok friðsamir, Fms. x. 415; Guðs boðorð má neykkvi helzt enn rói hugr of rannsaka, 677. 6; miklu eru róari góðir menn en íllir, 12: neut., sofa rótt, to sleep sweetly;

ú-rór, restless, unruly: e-m er ó-rótt, to feel restless.

RÓS, f. (the old writers use the Lat. form rósa, Fms. x. 352; rauðr sem rósa, Stj. 72, Bs. ii), [Lat. rosa]:

—a rose; rauðar rósir, Bjarni; eyra-rós, q.v.; frost-rósir. frost-roses.

2. a rosary (?); í fata-búri rósir þrettán ok tuttugu, Dipl. iii. 4, B.K. 84.

rósa-vatn, n. rose-water, Stj.

ró-samr (ró-semi, f.), adj. calm.

ró-spölr, m. an iron sheet from which a ró (q.v.) is cut, Mar.

rósta, u, f., see rosta.

RÓT, f., pl. rætr (rœtr), [a word common to all Teut, languages, cp. also Lat. rādix]:

—a root; hvers hann af rót um renn, Hm. 139; rót af grasi, Pr. 471; íllr ávöxtr af íllri rót, Fms. ii. 48: metaph., vera rót (cause) undir e-u, Sturl. ii. 72; koma af rótum e-s, id., Fms. ix. 254; rót ok upphaf, Fb. iii. 245; af hverjum rótum þetta hefði risit, 308; af rót vándra manna, Bs. 11. 93.

2. the lower part of a tree; rót kerlingar … hann tvíhendi oxina til rótarinnar, Grett. 151: a root of a tree used in witchcraft, of an enchanted thing, engi maðr skal hafa í húsi sinn staf eðr stalla, vit eða blót, eðr rót, eða þat er til heiðins siðar veit, N.G.L. i. 383, 389, cp. Grett. l.c.

3. mathem. a root (square, cubic), MS. 544. 154, passim.

compds:

rótar-dráttr, m. root-extraction, 544. 45.

rótar-tré, n. a root-tree, a tree with the root, Grett. 151.

róta-klumba or róta-kylfa, u, f. a club. AI. 77, Fms. i. 177, ii. 163.

rót, f. [different from the preceding, perh. akin to hrót, q.v.; Ivar Aasen rot]:

—the inner part of the roof of a house, where meat, fish, and stores are hung up; mær nökkur átti erendi at fara í rót upp, þá sá hún liggja á hurðásnum sjau fiska skarpa, Bs. i. 209.

rót, n. the tossing, pitching, of an unruly sea; kemr ró eptir hvíldarlaust rót, calm after rough weather, Sks. 235;

haf-rót, a violent rolling of the sea.

róta, u, f. sleet and storm; var á róta mikil, ok stökk saurr af jörðu, Bs. i. 334; hregg ok róta, 339; hagl eðr drífa eðr róta, Edda 87; róta veðr, Hkr. iii. 315.

rótu-sumar, n. a rainy, stormy summer, Ann. 1226.

II. Róta, the name of a goddess who sends storm and rain, Edda 22.

RÓTA, að, [Engl. to rout; Dan. rode; Lat. rōdere, but not borrowed from the Lat. word]:

—to rout up, turn up, of swine; er unnsvin róta upp, Eyvind (in a verse); nema túnsvin sé þat er eigi má róta, Grág. ii. 232.

2. to stir, turn upside down, throw into disorder; with dat., róta sundr, ok róti eldinum sundr, hingað ok þangat. Stj. 330; þeir rótuðu um koll taflinu, to upset the chess-table, Vígl. 17; þá rótar karl saman fénu, he sweeps it into one heap, Sd. 180; hann steypti silfrinu á skjöld sinn, ok rótar í hendi sinni, Fær. 216.

róteldi, n. = rótakylfa, a ‘root-club,’ Fms. xi. 129, v.l.

rót-fastr, adj. ‘root-fast,’ rooted, fixed, Hkr. i. 71, Js. 17, Stj. 644 (v.l.), Pr. 462, Barl. 86, N.G.L. i. 40, 63.

rót-festa, t, to root, and reflex, to take root, Barl. 5, 86, 95, Pr. 462.

rót-lauss, adj. root-less, without roots, Hm. 84.

rót-mikill, adj. having a large root, Ísl. ii. 14.

rót-setja, setti, to root, plant, H.E. i. 499, Stj. 644.

rubba, að, [Engl. rubbish], to huddle, with dat.; r. e-u saman.

rubbi, a, m. (and rubb, n., rubbungr, m.), rubbish, refuse.

RUÐ, n. a clearing in a wood; hann lagði á þat kapp mikit, at ryðja markir ok byggja aptr ruðin, Hkr. i. 45; sá er á ruði býr, skal kalla til bónda, Gþl. 485, D.N. iii. 120: freq. in Norse and Dan. local names,-röd and -rud, Hille-röd, in Denmark; Villinge-rud, Linde-rud, in Norway; Orme-rod, in North England; these names, however, were in olden times not so frequent as at present, see Munch’s Norg. Beskr.

ruða, u, f. ravage; Oddr var eigi ruðu-lítill, O. made no small havock, Fas. ii. 255; to this may also belong ruðu-brandar, the ravenous swords, Orkn. 72 (in a verse).

rudda, u, f. a coarse kind of club (of an unbarked tree?); ruddu er menn kalla klubbu, Ó.H. 108, 109, Fas. iii. 229.

ruddu-vetr, m. the name of a severe winter, a.d. 1022; as lurkr of the winter 1601.

ruddi, a, m. a clown, rude person; and of things, coarseness, refuse, e.g. of bad hay.

rudda-legr, adj. (rudda-liga, adv.), rudda-skapr, m.coarseness.

ruðning, f. (ruðningr, m., Nj. 235, v.l.), [ryðja], a challenging, of neighbours or judges in the old Icel. court, Grág. i. 29, 33, 52, Nj. 82, 87, passim.

ruðningar-mál, n. pl. the formula of a challenge, Grág.i. 27, Nj. 237.

ruðr, m. = ruð or rjóðr, Hkr. i. 45.

ruð-staðr, m. a cleared place (= ruð), Gþl. 431, (mod. Norse Rustad.)

ruður, f. pl. parings; hákarls-ruður, fisk-ruður

rugga, að, to rock a cradle, with dat., Fms. iii. 178; r. barni.

rugga, u, f. a rocking cradle; barn í ruggu.

ruggi, a, m. a nickname, Landn. 196.

rugl, n. [Dan. vrövl?], a disturbance, H.E. i. 387, Bs. ii. 3: twaddle.

rugla, að, to confound, with dat., Al. 50, Rb. 164, Sks. 234, K.Á. 28, Stj. 142; r. e-u saman, to confound.

ruglan, f. confusion, Stj. 13, 122, 142, 173.

rugling,† f. a confounding.

ruma, að, to chatter (= rausa); um þat er Ámundi remba rumar, Fms. ix. 332, v.l.

rumba, u, f., rumbungr, m. a pouring shower, down-pour.

rumpr, m. the rump, buttocks.

rumska, að, rumsk, n., = raumska (q.v.), of one about to awake.

runa, u, f. a rune, string of words or verses; í einni runu, in one strain.

RUNI, a, m. [hence Dan. orne by metathesis; provinc. Norse rone; Shetl. runnie]:

—a wild boar, Skálda 163, Hdl. 5; runa síða, Fms. vi. 365 (in a verse), Skálda 205 (in a verse).

runi, a, m. [renna], a flux; in merg-runi (q.v.),

vegg-runi, = eavesdropping;

hall-runi, ‘lava-stream,’ the name of a mountain in western Icel.

RUNNR, m. (older form ruðr, n., N.G.L. i. 165), [Scot. rone or ron]:

—a bush, grove, opp. to rjóðr, q.v.; í einum runni, Nj. 129; vóru runnar í sumum stóðum, Eg. 377, Gullþ. 59, Eb. 71 new Ed.; þar sem heilir runnar stóðu, Rd. 240, Magn. 468; runnr sá er Moyses sá loga ok eigi brenna, 655 viii. 2.

runsa, að, to turn inside out, ransack; þeir runsuðu búm þeirra, Fms. viii. 390, v.l. †to confound, ráði tekr þár runsi rúnum þimsum, may the boar take them who confound these Runes! Rafn 165.

rupl, n. a plundering, Stj. 647.

rupla, að, to plunder; reyta ok r., Fb. i. 392, Stj. 477; r. e-n e-u, Al. 93; r. drukkinn mann fötum sínum eða fé, N.G.L. ii. 240; rupla lík, N.G.L. ii. (Hirðskrá.)

ruplan, f. a plundering, Anecd. 30: = ruglan, Stj. 121.

rusill, m. [cp. Germ. rüssel = a snout], ἅπ. λεγ. in rusill kvæðis, a doggrel poet, Bjarn. (in a verse).

rusk, n. a shaking:

ruska, að, to shake rudely.

rusl, n. rubbish, sweepings;

rusla-kista, rusla-stokkr, a box inlo which things (broken nails, etc.) are thrown pell-mell:

rusli, a nickname, Fms. viii.

rusti, see rosti.

ruza, u, f. a nickname, Fms. viii.

Rúða, u, f. Rouen in Normandy.

Rúðu-jarlar, m. pl. the earls of R., dukes of Normandy, Fms. passim.

rúða,† u, f. a pane of glass, (mod.)

rúfinn, adj. rough, uncombed, Al. 3.

rúfr, m. = rúgr; a provinc. Icel. form, occurs in a verse in Gísl., where rúfr rhymes with húfa; as also in the local name Rúf-eyjar in western Icel., Sturl. i. 10, 26, Landn. 92 (v.l.), where it is even spelt Rup-eyjar.

RÚGR, m., hý-rógi, Hm. 138, with o as in the Germ.; [A.S. rige; Engl. rye; Germ. rocken; Dan. rug]:

—rye, H.E. i. 394, Jb. 375, Bjarn. 28 (in a verse), passim; val-rúgr.

compds:

rúg-ákr, m. a rye-field, Fas. i. 173, Þiðr. 180.

rúg-brauð, n. rye-bread, Pr. 470, Stj. 560.

rúg-hleifr, n. a loaf of rye-bread, Fms. vi. (in a verse.)

RÚM, n. [Ulf. rúms = τόπος; common to all Teut. languages]:

—room, space; hvergi nær hafði þar rúm lið þeirra, Eg. 276; gafsk honum svá rúm, 532; ok rúm hindrar þik eigi at vera hvar er þú vill, Stj. 136; fá rúms, to get space, Hm. 106: the phrase, e-m liggr e-t í miklu rúmi, it takes up much room, is of great concern, Fms. i. 208, iv. 80, Fas. iii. 522, Ld. 210, Al. 152; í léttu rúmi, of little concern: the saying, ekki fyllir annars rúm, i.e. everything has its own place.

2. a room, seat, place, Am. 58; þeir skolu sitja á miðpalli, þar eigu biskupar várir rúm, Grág. i. 4; gef mér rúm, Fs. 52; ef þeir menn koma til lögréttu er þar eigu setur, en aðrir hafa sezk í rúm þeirra, þá skolu þeir beiða sér rúma, 5; búðar rúm, 24; ór lögsögu-manns rúmi at sjá, 26; Egill gékk til rúms þess er dóttir jarlsins hafði setið um daginn, en er menn skipuðusk í sæti sín, þá gékk jarls-dóttir at rúmi sínu, hón kvað—Hvat skaltú sveinn í sess minn! Eg. 248; hverr í sínu rúmi, Ld. 4; í biskups rúmi sá ek sitja, Bs. i. 155; þokaði hann um manns rúm, Vígl. 25; í dag mun ek búa rúm yðvart á himnum, Post. 656 C. 37; aldrei gékk hann ór rúmi sínu nema jarl gengi, Fs. 69; hann vann sem áðr ok sat í rúmi sínu, Orkn. 200.

3. a place of rest, a bed; hann sá rekkju eina, … er þetta rúm var mátuligt, Fs. 5, 7; hann gékk til rúms síns ok lagðisk niðr í klæðum sínum, Eg. 326; síðan rannsakaði hann rúmit er hón hafði hvílt í, 566; Hallfreðr lá í lokhvílu … í því lagði Björn í rúmit, Fs. 200; var biskup færðr heim í Skálaholt, ok var gört rúm hans í kirkju, Bs. i. 63, Nj. 201, Fs.

4. naut.; the ships of the ancients were divided into ‘rooms,’ one for each pair of oars; each room consisted of two ‘half-rooms’ (hálf-rými), viz. one for each oar, thus a ship of thirty ‘rooms’ had sixty oars, see Vídal. Skýr. s.v. sessum at telja; á Lang-ormi vóru fjögur rúm ok þrjá-tigi, Fms. i. 219 (fjögur rúm ens sétta tigar, Hkr. i. 294, v.l.), cp. Fms. viii. 181; hann var sjau rúm ok tuttugu, Bs. i. 30; var þat skip þrítugt at rúma tali, ok ekki mikit í sér, … þat skip kallaði hann Tranann, Hkr. i. 275; mikit skip, þar vóru sex rúm ok tuttugu, Fms. viii. 131; var þat þrítugt rúmum, 372. The interesting passage in Fms. ix. 33 (ch. 14) is an instance of ships with double rows of oars; Knútr inn ríki hafði skip furðu-liga stór, hann hafði sjálfr dreka þann er svá var mikill, at sextugr var at ruma tali … Hákon hafði annan dreka, var sá fertugr at rúma tali, Ó.H. 161: the Hálfd. Eyst. S. ch. 26 (of a ship, tirætt at rúma tali) is a mere fable: only a few of the oar-rooms are known by special names, e.g. stafn-rúm, the two fyrir-rúm (eptra ok fremra), the two austr-rúm (one fore and one aft, or even four, cp. senn jósu vér í fjórum rúmum, Fms. vi, in a verse), the klofa-rúm, krappa-rúm, q.v.; betra er autt rúm en ílla skipað, better an empty seat than an ill-filled one, cp. Landn. 82 (in a verse).

compds:

rúm-brík, f., see brík.

rúm-fastr, adj. bed-ridden.

rúm-fjöl, f. the side-board of a bed, see fjöl.

rúm-föt, n. pl. bed-clothes.

rúm-gylta, f. a sleeping sow (?), a nickname, Landn.

rúm-rusk, n.; göra e-m rúmrusk, to shake a lazy fellow out of bed.

rúm-stafr, rúm-stokkr, m. a bed-post, Fs. 6, Fms. ix. 293.

rúm-stæði, n. a bedstead.

rúm-boraðr, part. ‘wide-riddled,’ coarse, of a sieve, Fms. viii. 243.

rúm-fár, adj. narrow, Al. 13.

rúm-góðr, adj. large, wide.

rúm-heilagr, adj.; in the phrase, r. dagr, a ‘week’ day, i.e. a common day, week day, Grág, i. 30, 73, 293, 395, Ám. 101.

rúm-lendi, m. the wide land, open land, Fms. viii. 14.

rúm-lendr, adj. roomy, wide, extensive, Al. 32.

rúm-liga, adv. roomily, largely, Grág. i. 4, Fas. i. 58.

rúm-ligr, adj. roomy, ample, wide, Sks. 403.

rúmr, adj., compar. rýmri, superl. rýmstr, [Ulf. rums = εὐρύχωρος; Shetl. room]:

—roomy, ample, spacious; konungs garðr er rúmr inngangs, opp. to þröngr. Eg. 519; gatan var eigi rýmri (broader) en einn maðr mátti ríða senn, Fms. viii. 81; rúmr vegr, Barl. 70, opp. to þröngr vegr; Vandráðr stýrði þar sem þeim þótti rýmst milli skipanna. Fms. vi. 321; ok sem hann er lauss þvkkir honum skör rýmra, Fas. ii. 225; til þess ens góða ok rúma lands, Stj.:

—roomy, loose, fjöturinn var rúmr, Fms. vi. 15: as also of clothes:

—neut., flestum var þar fyrðum rúmt, ample room for all, Völs. R. 13; skipin lágu rúmt í höfninni, Fas. ii. 522:

—adv., rúmt fim-tigi, fifty and upwards, D.N. iv. 141: rúmt hálfan sétta tug, i. 168.

rúm-snara, u, f. a slip-knot (mod. kappmella), Karl. 161, Fms. v. 288, Sd. 169, Mar.

rúm-sæi, n. (mod. rúm-sjór, m.), the open sea, Grett. 83 A.

RÚN, f., pl. rúnar: [rún, raun, reyna are all kindred words, and a lost strong verb, rúna, raun, meaning to enquire, may be presumed; the original notion is scrutiny, mystery, secret conversation; Goth. runa, by which Ulf. several times renders the Gr. μυστήριον and συμβούλιον (once, Matth. xxvii. 1), βουλή (twice, Luke vii. 30, 1 Cor. iv. 5); A.S. rún = a ‘rowning’ mystery, but also = writing, charter; Hel. rûna = colloquium, and geruni = loquela (Schmeller); cp. Old Engl. to rown, Germ. raunen; Gr. ἐ-ρευνάω is also supposed to be a kindred word (Bugge). In Scandin. writers and poets rún is chiefly used of magical characters, then of writing, whereas the derivative word raun means trial, enquiry, and rúni and rúna = a friend or counsellor.]

B. A secret, hidden lore, mystery; frá jötna rúnum ok allra goða segðú it sannasta, Vþm. 42, 43; kenna rúnar, to teach wisdom, Rm. 33; dæma um rúnar ok regin-dóma, Hm. 112; minnask á fornar rúnar, Vsp. 59: saws, segja sannar rúnir, to tell true saws, Fas. ii. 302 (in a verse): a ‘rowning’ speech, vifs rúnir, a woman’s whispering, Bm.; heita e-n at rúnum, to consult one, Gh. 12, Skv. 3. 14, 43; hniga at rúnum, Gkv. 3. 4.

II. a Rune or written character; the earliest Runes were not writing in proper sense, but fanciful signs possessing a magical power; such Runes have, through vulgar superstition, been handed down even to the present time, for a specimen of them see Ísl. Þjóðs. i.435, 436, and Arna-Magn. Nos. 687. 4 to, and 434. 12 mo (Ísl. Þjóðs. pref. ix); the classical passages for these spell-Runes are, Hm. 133 sqq., Sdm. 5 sqq., Skm. 29, 36, Eg. ch. 44, 61, 75, Yngl. S. ch. 7, Grett. ch. 85, N.G.L. iii. 286, 300, Vsp. 59; cp. also the phrase, rísta trénið, Grág., Fs. 56. The phrase in the old Danish Ballads, kaste runer, to throw Rúnes, i.e. chips (see hlaut, hlautviðr), may be compared to the Lat. sortes, Mommsen’s Hist, of Rome, vol. i. p. 187, foot-note (Engl. Ed.), or the Sibylline leaves in the Aeneid.

2. Runes as writing; the word was first applied to the original Northern alphabet, which at an early time was derived from the common Phœnician, probably through Greek or Roman coins in the first centuries of our era. From these Runes were subsequently formed two alphabets, the old Scandinavian (whence again the Anglo-Saxon), as found on the Golden horn and the stone in Tune, and the later Scandinavian, in which the inscriptions in the greater number of the Swedish and Danish stone monuments are written, most being of the 10th (9th?) and following centuries.—A curious instance of the employment of Runes is their being written on a kefli (a round piece of wood) as messages (cp. the Gr. σκυτάλη), as is freq. recorded in the Sagas, e.g. Gísl. 45, 67, Fms. ix. 390, 490, Grett. 154 new Ed., Fb. i. 251 (of the deaf and dumb Oddny). It is doubtful whether poems were ever written in this way, for almost the only authority for such a statement is Eg. 605, where we read that the Sonatorrek was taken down on a Runic stick, the other instances being mostly from romances or fabulous Sagas, Grett. 144, Örvar Odds S. (fine). This writing on a kefli is mentioned in the Latin line, Barbara ‘fraxineis’ sculpatur runa ‘tabellis,’ Capella (5th century). In later times (from the 13th century) Runic writing was practised as a sort of curiosity; thus calendars used to be written on sticks, of which there is a specimen in the Bodl. Library in Oxford; they were also used for inscriptions on tombstones, spoons, chairs, and the like: there even exists in the Arna-Magn. Library a Runic MS. of an old Danish law, and there is a Runic letter in Sturl. (of the year 1241); Runes carved on an oar occur in Fs. 177: a hidden treasure in a chest is labelled with Runes, Fms. vi. 271, Sd. 146, cp. also the interesting record in Bs. i. 435 (sex manna bein vóru þar hjá honum ok vax ok rúnar þær er sögðu atburð lifláts þeirra).

3. the word rún is also, though rarely, applied to the Latin alphabet; ef hann er á þingi þá skal hann rísta nafn hans ef hann kann rúnar, N.G.L. i. 171; or generally, ræki ek eigi hvárt þú rítr ø þitt eðr o,  eða a, ę eða e, y eða u, en ek svara svá, eigi er þat rúnanna kostr þó at þú lesir vel eða ráðir vel at líkindum, þar sem rúnar visa óskírt, heldr er þat þinn kostr, Thorodd 162; þessi er upphaf allra hátta svá sem málrúnar eru fyrir öðrum minum, Edda (Ht.) 121.

III. in pr. names, Rún-ólfr: as the latter part in pr. names of women, Guð-rún, Sig-rún, Öl-rún, Landn., Nj., Bs., Sturl., Sæm.

compds:

rúna-kefli, n., see above, Sd. 142, Fms. ix. 390, 490, Grett. 154 new Ed., Eg.

rúna-mál, n. pl. the Runic alphabet, Skálda 176.

Rúna-meistari, a, m. a ‘Rune-master,’ grammarian, the soubriquet of Thorodd, Skálda 160.

rúna-stafr, m. a Runic letter, Skálda 177.

rúna, u, f. a friend who knows one’s secrets; kona er rúna bónda síns, Edda ii. 602; Kolbeins rúna, K.’s wife, Gd. 18; eyra-rúna, q.v.

rún-henda, u, f., or rún-hending, f., is the name of the metre with end-rhymes, consecutive, not alternate; the word is now obsolete, and in ancient writers it only occurs in two places, the Ht. R. verse 24 and in Edda (Ht.), where the Cod. Reg. gives rún-, Edda i. 696 sqq. (the foot-notes); but one is tempted to suspect that this is corrupt, and that the true form was rim-, as im and un can hardly be distinguishedin MSS.; rím- would yield good sense, whereas rúm- is meaningless. The metre itself is evidently of foreign origin, borrowed from the A.S.: the first poem in this metre was the Höfuðl. of Egil, who had lived in England; it was little used throughout the 10th and the following centuries, and the few poems and fragments composed in it can be traced to Egil’s poem as their prototype. The single verse in Eg. ch. 27 is prob. a later composition.

rún-hendr, adj. in the metre rúnhenda, Edda (Ht.); see above.

rúni, a, m. a counsellor, friend, Edda (Gl.); Sifjar-rúni, the husband of Sif = Thor, Edda (in a verse); jarlar ok hersar heita … konungs rúnar, eða málar eða sessar, 94; rekka rúni, the ruler of men, Ó.H. (in a verse); Vagna rúni = Odin, Stor.; Þórs of rúni, Haustl.

rún-ketill, m., Grett. (in a verse), read rúm-ketill (?); regns r., the large rain-kettle, i.e. the mountain cave.

rúsína, u, f. resin, (mod.)

Rússar, m. pl. the Russians, Ann. 1348. Ruci-land (mod. Rússland), Bær. 16, Flóv. 36.

RÚST, f. [akin to ruð, qs. ruðst?], a ruin, freq. in mod. usage; er hann hljóp yfir garðs rúst lága, Sturl. ii. 227; miklar rústir, bæjar-rúst, tóptar-rúst.

rútr, m., in drykkju-rútr, a drunkard.

RYÐ, n. (ryðr, m., Sks. 442 (v.l.), Fas. i. 514, Al. 132):

—rust, from the red colour, Stj. 344, Ld. 114, Hom. 15, Matth. vi. 19, 20, passim.

compds:

ryð-frakki, a, m. a rusty old weapon., Háv. 47; see frakka.

ryð-genginn, part. rusty, Eg. 183.

ryð-skálm, f. = ryðfrakki, Fas. iii. 606.

ryð-skóf, f. a rusty old knife used for scraping.

ryðga, að, to become rusty, Fas. iii. 240; ryðgaðr, Pm. 114.

RYÐJA, ryð, ruddi, rutt, [this word has lost the initial h (qs. hryðja), being derived from hrjóða, denoting ‘to clear, rid of,’ cp. also hroði, hryðja, sweepings, offal; and is altogether different from rjóða = to redden; the h remains in hruðning, q.v.; see hrjóða; Engl. rid; Scot. red or redde; Dan. rydde.]

B. To clear; taka at ryðja mörkina ok brenna, ok byggja síðan … en er spurðisk til Ólafs at hann ryðr markir, kölluðu þeir hann Trételgju, Hkr. i. 55; hann ruddi lönd í Haukadal, Landn. 103; Önundr konungr lagði á þat kapp mikit ok kostnað at ryðja markir ok byggja eptir ruðin, Hkr. i. 45; sumir konungar ruddu marklönd stór ok bygðu þar, 48; þeir ruddu markir ok bygðu stór héruð, 137; sú bygð var mjök sundrlaus, bygð við vötn en rudd í skógum, Ó.H. 174; hann lét húsa ok r. Ekreyjar, Fms. x. 154; hér eptir ruddisk landit ok siðaðisl, Fb. i. 575; hann lét r. viða í skógum ok byggja, Landn. 68; r. götu gegnum skóg, Fb. i. 72; r. land fyrir sér, to clear it, N.G.L. i. 173; r. götu, to open a road, Eb. 46 new Ed.; r. veg, stíg, to clear the way, Fms. x. 15, Eg. 293:

—ryðja sér til rúms, to make oneself room, Fms. viii. 93; þar sem ek gæta rutt mér til rúms ok kippt manni ór sæti, Fb. i. 136; r. sér til ríkis. to clear the way to a kingdom, conquer it, Fms. iv. 60; r. sér til landa, Glúm, (in a verse):

—r. skip, to clear, unload a ship, Fs. 182, Gullþ. 55, Eg. 100, Nj. 10, Fb. i.496, ii. 229: ryðja búrit, to empty it, Háv. 41–43 new Ed.:

—to strip, disable, in fighting, Eg. 123:

—r. höfn, to clear the harbour, leave the haven, Fms. ix. 45; ryðja lögréttu, to clear the court of strangers, Grág. i. 7; munu halir allir heimstöð ryðja, to clear, make empty the homestead, Vsp.; Valhöll ryðja fyr vegnu fólki, to clear Valhalla, make it ready for receiving slain heroes, Em. 1:

—with dat., ryðja e-u brott, to drive away, 544. 38, Fms. iv. 231; ryðja herklæðum af sér, to strip off one’s armour, El. 102, cp. Hkm. 4:

—to heap, pile, þeir ruddu viðinum á hurðina, they blocked up the door, Gullþ. 60:

—r. til e-s, to clear the way for a thing; at r. til þeirra atburða er Ólafr konungr verðr við staddr, Fms.ii. 89; ok mundi þat r. til landauðnar, Bs. i. 24; ok ruddu þeir til líkagraptarins við Sléttu-karla, Fbr. 58; Þorlákr biskup ruddi til þess á sínum dögum, at þá var settr ok ritaðr Kristinna-laga þáttr, Bs. i. 73; ok ryði hvárr-tveggi sín vitni til bókar, K.Á. 184:

—impers., hvernig skjótt ruddi samnaðinn, how the flock dispersed, Ó.H. 220.

II. as a law term; ryðja kvið, dóm, or also ryðja mann ór kvið, dómi, to challenge a neighbour, juror, out of the kviðr or dómr, Grág. i. 7, 17, 34, 49, Nj. 110, 235; ef hann ryðr kvið at frændsemi, … hann skal ryðja við sjálfan sik at frændsemi ok at mægðum, skalat maðr ryðja við sjálfan sik at guðsifjum, hann skal r. við sóknar aðilja eða varnar, … ok er honum rett at r. þann upp, Grág. i. 50; sá er ór er ruddr, 31; þá er hann ruddi hann ór dómi, 31, and passim.

III. reflex., ryðjask um, to clear one’s way, make great havoc; Atli hleypr upp á skip at Rúti ok ryðsk um fast, Nj. 9, Fb. ii. 219; eu þeir ruddusk um ágæta vel, Fas. ii. 492; andask ómaginn, ok ryðsk svá til (it turns out) at ómaginn átti fé eptir, Grág. i. 224:

—to throng, crowd, ryðjask að.

ryðjandi, a, m. a challenger in court, Grág. i. 31.

ryðugr, adj. = ryðgaðr, Fms. ii. 163.

ryf, n. [Scot. reif], a skin-eruption, scurf; sló út um hörund hans ryfi ok úþvera með kláða miklum, Bs. i. 181.

Rygir, m. pl. the inhabitants of Roga-land in Norway, Fms. passim; Hólm-Rygir, the Island ‘Rugians.’

rygjar-tó, f., spelt rykkjar-tó, Ó.H. 227, Hkr. ii. 384, and some other vellums, see Fms. v. 101, v.l. 3, cp. also O.H.L. 60:

—a ‘lady’s tae’ (see tó), a tax on linen to be paid by every mistress of a house; húsfreyja hver (skyldi fá konungi) r., þat var lín órennt, svá mikit, at fengi spennt um mesta fingri ok lengsta (lengsta fingri ok þumalfingri. Fms. l.c. better); synjar-spönn, ok rygjar-tó, ok reykmela, þat hafa konungar getit Naumdælum, at þeir skolu eigi heldr greiða en allir aðrir Þrændir, N.G.L. i. 258.

RYGR, f., gen. rygjar, dat. and acc. rygi, pl. rygjar, Fas. i. 497:

—a lady, housewife, Lat. matrona; rygr heitir sú kona er ríkust er, Edda 108; þann mann (a person to be adopted) skal leiða á reka (rekks?) skaut ok rygja(r), N.G.L. i. 209; rygr kvaðsk eiga inni álfa-blót, Sighvat; aldin rygr, an old lady, Kristni S. in a verse, (of a priestess); rygjar blóð, Sól. (dubious): baug-rygr (q.v.), a matron who receives of the baugr (weregild), enjoying the rights of an agnate.

II. in local names, Rygjar-dalr, Sól.

Rygskr, adj. from Rogaland, Hkr. i. 301.

RYK, n. [rjúka], dust, powder; einsog ryk, Stef. Ól., passim in mod. usage. ryk-mökkr, m. a dust-cloud.

rykill, m. a nickname, Fms. i. 5.

rykki-lín, n. a priest’s surplice, spelt rykkjulín, Bs. ii. 248.

rykking, f. the ‘rucking,’ creasing of a garment.

RYKKJA, t, [Dan. rykke], to pull roughly and hastily, with dat.; hann rykkir til svá fast, at …, Fb. i. 530; rykkja á, to pull, Fas. iii. 487; þeir tólf rykktu honum fram á fjöru-grjótið, Grett. 97; r. e-u í sundr, Fas. ii. 264, Fms. xi. 438; rykkja sverði, to draw a sword, (mod.): to draw into folds [Fr. rucher], a dress-maker’s term.

2. to run, move, Germ. rücken; en er hón sér þat rykkir hón fast undan, Fb. i. 258.

rykkr, m. [Dan. ryk], a hasty pull or movement; Þorsteinn hefir allan einn rykkinn, Fb. i. 258; við þenna rykk vaknar húsfreyja, Fms. xi. 438; í einum rykk, Thom.: medic. spasms, Fel. x.

RYMJA, pres. rym; pret. rumdi; subj. rymdi; [rómr]:

—to roar, cry out with a hoarse voice; rymjandi rödd, Bs. ii. 10; á nótt rymr hann, 673. 54; vaknar hann ok rymr, 56: rumdi hann mjök, Fas. ii. 368, iii. 497.

rympill, m. a nickname, Fms. vii. 110.

rymr, m. roaring, of a hoarse voice, Edda 110; rymr oneagri, 673. 54; með rymnum, 56: poét., rymr öxa, randa, ríta, the clatter of weapons: the sea is called rym-fjall, rym-leið, rym-völlr, = the roaring fell, way, field, Lex. Poët.

rypta, t, [ropi], to belch, Sks. 91 new Ed.

rysking, f. a rough shaking, Grág. ii. 9.

ryski-sótt, f. a kind of sickness, Ann. 1268.

ryskja, t, [Dan. ruske], to shake roughly, handle roughly; hón tók báðum höndum í hár sér ok ryskti sik, Stj. 520: ef maðr ryskir mann ok varðar þat skóggang, Grág. ii. 9; hann hafði slitið af sér klæði sín ok ryskt sik, Al. 57; mjök hetir Rán ryskt um mik. Ran has dealt roughly with me, stripped me, Stor.:

—reflex., þar myndi ekki þykkja við kollóttan at ryskjask, Sturl iii. 238; eðr menn r. eðr berjask með hnefum, Jb. 100.

rytja, u, f. a vile, shabby thing, Grett. 114 A.

rytningr, m. = rytingr, Js. 31, Fms. iv. 173.

rytr, m., and rytsa, u, f. a sea-gull, Edda (Gl.), = the larus tridactylus, as Faber; or rather = larus albus minimus, mod. rita, as Eggert Itin.

rytta, u, f. a shabby thing, Hom. 152; gömul ok vesöl rytta, Barl. 88, 154.

ryttu-legr, adj. wretched.

rýgi-ligr, adj. [róg], slanderous; r. orð, abusive words, Bs. i. 653, v.l.

RÝJA, rý, rúði or rýði, part. rúinn, [Scot. roo], prop. to pluck the wool off sheep instead of shearing, as is still done in Icel.; rýja gemlinga, Sd. 155; hann görði Loptr rúinn, L. pulled it off, of a twig, Fsm.: the word is freq. in mod. usage, metaph., hnígr þá úr höndum mér, harpan strengja rúin, the harp stripped of its cords, Núm. (fine);

ó-rúinn, unplucked.

rýja u, f. a rag, esp. of worn linen.

RÝMA, d, [rúm; Germ. räumen; Dan. römme], to make room for; þá mælti hann at rýma skyldi pallinn, Eg. 303; þvíat hann rýmdi fyrir herra Ásgrimi, Bs. i. 716; kallar at Þorleifr skyli rýma höfnina fyrir honum ok leggja ór lægi, Hkr. i. 209.

2. to quit, leave; rýma land, to leave the country, go into exile, Fms. iv. 239; Refr man rýma virkit en flýja Grænland, Krók. 56; skoluð ér allir eta hér inni en ek mun rýma, leave, Bs. i. 853; þaðan at rýma ok brott at flýja, Stj. 66; ok sjá þá fyrst fyrir hverju (hverr?) rýmdi, Sturl. iii. 214.

3. to clear away, break up: þá skalt rýma fjalir í gólfinn, to break deals up from the floor, Eb. 118; rýma til e-s, Bs. i. 98; jörðin rýmdi sik ok opnaði, Stj. 42.

4. absol. to make room, clear the way; at rýma fyrir veginn, to clear the way, Fms. x. 15.

5. with dat., rými (imperat.) á honum fjötrinum, to loosen the fetter, Fms. vi. 35; rýma brott harmi, Karl. 213.

II. reflex., ef rýmðisk í kirkjunni, Sturl. ii. 223; er rýmask tekr dalrinn, when the dale widens, Ld. 218.

rýmka, að, to widen, enlarge:

rýmkan, f. an enlargement.

RÝNA, d, [rún; Old Engl. roun], to enquire; rýna eptir e-n, to pry into (reyna); ok mi lætr hann sækja galdra-menn er eptir öllu geta rýnt, Fas. i. 5: part. rýnendr, friends, counsellors, Akv. 9: ræða ok rýna, to talk and converse, Rm. 11.

rýni, f. scrutiny, contemplation: poët., rýnis reið, contemplation’s vehicle, i.e. the breast, Stor.: grammar, skáld eru höfundar allrar rýnni, the poets are the judges, the authorities in all matters of grammar, Skálda 164.

rýninn, adj. wise, deep in lore, in full-rýninn. Am.

rýnir, m. a kind of shark, squalus maximus, Eggert Itin.

rýra, ð, [Ulf. rjurjan = φθείρειν], to make small, Merl. 1. 35

2. part. rýnandi* rýrandi, diminisher, Lex. Poët.

II. metaph. to depreciate, disparage, make little of.

rýrð, f. [Ulf. rjurei = φθορά], a detriment, Sturl. ii. (in a verse), Pass. 50. 7.

rýrir, m. a diminisher, Lex. Poët.

rýr-ligr, adj. (rýr-liga, adv.), thin, small.

rýrna, að, to dwindle.

RÝRR, adj. [Ulf. rjurs, = θνητός, φθαρτός, πρόσκαιρος, φθειρόμενος, and un-rjurs = ἄφθαρτος]:

—thin, poor; rýrt man verða fyrir honum smámennit, Nj. 94; vænti ek at rýr verði þræla-ættin fyrir oss, Lv. 4; var rýrt fyrir þeim lið Herþjófs konungs, Fas. iii. 21; en þar sem hann fór varð rýrt fyrir, i. 281, Karl. 185.

rýsla, að, to clatter; rýsla í penningum.

rýsli, n. [cp. Fr. ruisselant], a ‘babbling’ stream; bekkjar-rysli, Ann. Nord. Oldk. 1846, p. 163.

RÝTA, t, [Swed. ryta = to roar], to squeal, of a wild boar or swine; rýtanda svini, Hm. 84; rýtandi ok emjandi, Fb. ii. 27; rýta man göltrinn ef gríssinn er drepinn, Þórð. 20 new Ed.; en hón (the sow) rýtti af raun, squealed with pain. Fas. i. 482.

rýting, f. roaring, of a lion, Stj. 71.

rýtingr, m. a kind of dirk or dagger, Gþl. 164, Hkr. ii. 112; rýtningr, Fb., Ó.H. l.c.

RÆÐA (i.e. rœða), d, [Ulf. ródjan = λαλειν; A.S. rædan; Germ.reden; a word different from ráða, q.v.]:

—to speak; Högni því nítti er hinn um ræddi, Am. 7; ræðit ér um ráð, speak your rede, say what is to be done, Hðm. 20; ræða hugat mál fyrir höldum, Kormak; ræða við reglur Eddu, Gd. 2; kom þar brátt tali at þeir ræddu um skáldskap, Eg. 686; ef þú ræðir þetta mál (discusses it) fyrir konungi, Fms. i. 82; þá ræddi Höskuldr við Rút, þá ræddi Höskuldr til Rúts, Nj. 2:

—ræða um e-t, to speak about; konungr. ræddi fátt um þessi tíðendi fyrir mönnum, Eg. 51, Nj. 270, Orkn. 400; also freq. in mod. usage, Pass. 21. 5, 39. 1.

II. reflex. recipr., ræðask við, to converse; hann sagði henni allt þat er þeir höfðu við ræðsk, Nj. 26; en þeir feðgar ræddusk þá ekki við hvárki gott né íllt, Eg. 194; hann ræddisk við einn saman, Boll. 338; þeir ræðask við þegar ok takask at orðum fóstrarnir, Ísl. ii. 341, Hom. (St.); svá sem buendr hafa rætt með sér á þingi, N.G.L. i. 138; þeirra orða er ek vil rætt hafa, Anecd. 2;

marg-rætt, much spoken;

full-rætt, fully-discussed;

tið-rætt, often discussed;

ú-rætt, not discussed.

ræða (i.e. rœða), u, f., gen. pl. ræðna, Sks. 636, [Germ. rede], speech, talk; síðan töluðu þeir mart, ok kómu þar niðr ræður Höskuldar, at …, Nj. 3; konungr reiddisk mjök við ræður þessar, Eg. 51; en er þeir Þórólfr ok Björn kómu á þessar ræður fyrir Eiríki, touched on this. subject, 174; jarl tók henni heldr seint í fyrstu, en mýktisk ræðan svá sem á leið, Orkn. 304; þótti hvárum-tveggjum þær ræður skemtiligar. Eg. 686.

2. a speech, sermon; veri þat upphaf ræðu várrar, Anecd, (begin.): a sermon in the pulpit is called ræða;

orð-ræða, a report.

ræða, u, f. [ráði; Ivar Aasen ræde], a sow at heat, Skálda 205 (in a verse), Grág. i. 427.

ræða (i.e. rœða). u, f. [róða], a rod, pole; see hjálm-ræða.

ræðari, a, m. [róðr], an oarsman.

ræði, n. [ráð], rule, management; skipa e-m ræði staðarins, Mar.; skal hann hafa ræði þeirra ok lukla, D.N. iii. 88.

ræðis-maðr, m. a steward, manager. Fms. i. 101, 290, xi. 229, D.N. ii. 235, iii. 149, 506, Bs. i. 716, Sturl. iii. 47, Sks. 58 new Ed.: rendering of Lat. consul, Róm. 386: = imperator (Sallust Catil. ch. 53), 346.

ræði (i.e. rœði), n. [Engl. rudder; Germ. ruder], an oar; veifði hann ræði veðrs annars til, he pulled backwards, Hým. 25; slíta ræði ór verri, Fms. vi. (in a verse); þeir tóku frá skipunum öll ræðin, Fb. i. 194 (reiðin, Fms. xi. l.c., less good); ræði skjálfa, Edda (Ht.); ræðit eða stýrit, Edda 109.

ræðingr, m. [A.S. ræding], a reading, text, Bs. ii. 186.

ræðir, m. (mod. ræðari), [Germ. ruderer], a rower, Fbr. 172.

ræðri, n. a rudder (?); bera má maðr ok öll þilju-föt, ræði skips ok ræðri allt at úsekju, N.G.L. ii. 17, 36.;, v.l.

ræfill, m. a rag, tatter, passim in mod. usage.

ræfr, n. a roof; see ráf.

ræfr-viðr, m. thatch-faggots, Hom. 97.

rægi-ligr, adj. accusative; r. fall, Skálda 188.

RÆGJA (i.e. rœgja) or older vrœgia; [róg; Ulf. wrohjan = κατηγορειν; Hel. wrogjan; A.S. wregjan; O.H.G. rôjan; Germ. rägen; Swed. röje]:

—to slander, defame, Grág. ii. 99, 309, Eg. 54, 56, Fms. i. 100, iii. 153, vii. 132, Nj. 166. MS. 655 xvii. 1; rægja menn saman, Jb. 292: part. rægjandi, a defamer, Edda 56; rogendr = rœgendr, pl., Kormak.

rægsla, u, f. slander, calumny, Fms. viii. 295.

ræingi, a, m. a rover; ræingja sveit, Bs. i. 427.

rækall or reikall (?), m. [Dan. rækel], a rover, used as a kind of oath; hver rækallinn! rækals:

—Reikall, as pr. name, Gullþ.

ræki-brekka, u, f.; in the phrase, bera e-t á rækibrekku, to put out for show, exhibit; berr hann ok þá fram á rækibræku (sic) þat glys er hón hefir sýslað. Thom. 301.

ræki-liga, adv. [rækja], earnestly, carefully, sincerely, devotedly; elska r., Greg. 46; biðjask fyrir r., to pray fervently, Orkn. 166; geyma r., K.Á. 104; lifa r., 134; halda r., to observe strictly, 188; hetja söng r., H.E. i. 487; varðveita r., Barl. 148; iðrask r., to repent sincerely; gör r. við dauða menn. Fas. i. 172.

ræki-ligr, adj. [reka], to be rejected, Fas. iii. 664.

ræki-ligr, adj. [rækja], true, sincere, painstaking; rækilig iðran, true repentance, Barl. 42; r. hljóman, Skálda.

rækindi, n. pl. [reka], an unclean thing, refuse; hann kvaðsk aldri etið hafa rækindi, Fms. viii. 107; ef rækindi falla í grýtu þá saurgask hón, Str. 317.

rækinn, adj., in trú-rækinn, pious, devout, Lex. Poët.;

trú-rækni, piety.

RÆKJA, ð, qs. vrækja, [reka], to reject, refuse; at þér vitið hvat ér skoluð eta, ok hvat ér skoluð rækja, what you shall eat and what reject, Stj. 317; skal hann kenna honum rétta hluti en r. hann eigi, Greg. 27; r. syndir, forsaking the sins, 23; hann fyrirleit ok rækti fórnir hans, 656 A. i. 4; þann ilm skal hverr Kristinn maðr r. er heiðnir menn göra fyrir skurð-goðum, Hom. 53.

RÆKJA, t, (i.e. rœkja), [A.S. rêcan, pret. rohte; Engl. reck, reckon; Hel. röcjan; Dan. rögte; Scot. raik]:

—to reck, regard, take care of, heed, cultivate; klæði er ér lítt rækit, Am.; skulu vér r. húðföt vár, let us keep to our hammocks, Orkn. 274; ræki ek eigi, hvárt þú rítr …, I reck not, whether, Skálda 161; mun ek eigi rækja (heed) fjár-skaða minn, 655 iii. 2; r. kirkjur, N.G.L. i. 339, Fms. viii. 410; rækja hátíð, Barl. 150; rækja eigi ættmenn sína, Fs. 31: to keep a grateful remembrance of, rækti Árni þetta allt saman þegar er hann var biskup orðinn, Bs. i. 680: but in mod. usage also in a bad sense, rækja e-ð við e-n, to bear malice.

☞ By assimilation of æ and œ two sets of words, diametrically opposed in sense, have become identical in form and sound, viz. those from rækja qs. vreka, and those from rækja qs. rœkja, with their derivatives; in olden times they were sounded differently: but when all distinction between them was lost, one of them had to give way; this was rækja from reka, which, with its derivatives, except rækr (rejected), is now obsolete, whereas rækja, i.e. rœkja, with its derivatives, is still in full use.

rækr, adj. [reka], rejected, outcast, Grág. ii. 167; brennu-vargar eru rækastir görvir bæði í Guðs lögum ok manna, Sturl. iii. 261; varg-rækr ok rekinn (i.e. vargr rækr ok rekinn), Ísl. ii. 381; hversu þetta verk var rækt (abhorred) fyrir Guði ok góðum mönnum, Fms. xi. 280 (Guð-rækr, q.v.); at sú fúl synd verði þeim mun rækari, H.E. i. 510; rækt kvikendi, an unclean beast, Stj. 317; ræk eru hræ þeirra, 316.

rækr, adj., i.e. rœkr [rœkja, rœkta], legitimate; svá er mælt ef sá er eigi nær er arfi er rækr (the next of kin) þá er arfr tæmisk, ok setzk sá í arf er nánastr er at frændsemi, N.G.L. i. 207; hón var in rækasta kona, Fms. iii. 153, v.l.

ræksni, a, m., prob. qs. vræksni, [from ríða = to knit?]:

—a mesh; skulu vér leysa ræksna (rexna Cod.) tortrygðar hans, 623. 26; konu svá nakta at aldrei beið á hana ríðanda ræksn (better rærksna), Sd. 188; hann reið á ræxna (acc. pl.) svá sem net eru síðan, Edda i. 182.

II. metaph. rœksni, n. a rag riddled with holes like a net, freq. in mod. usage: the gut of a fish, from the mesh-like appearance.

rækt or rœkð, f. love, affection; görði hann þat til skapraunar við hana en eigi fyrir ræktar sakir, Sd. 184; at hrinda ór mínu hjarta þessa rækt, en því heitari brennr ást í mér, Str.; goðin hafa lengi haft rækð mikla á ættmönnum sínum, Ó.H. 87; þá skal hann upp láta göra kirkju … en ef hann hefir eigi kost eða vill eigi rægt (sic) hafa á, N.G.L, i. 387; ok menn vilja enga rækt á leggja, ii. 71.

2. cultivation;

jarðar-rækt, agriculture, mod.;

korn-rækt, etc.:

ó-rækt, neglect, mod. bad cultivation.

compds:

ræktar-lauss, adj. reckless, unmindful,

ræktar-leysi, n. recklessness, impiety, negligence, Sks. 2.

ræktar-maðr, m. a watcbful man, N.G.L. i. 455, Barl. 104.

ræktar-þokki, a, m. devotedness, Hom. (St.)

rækta (i.e. rœkta), ð, [Dan. rögte], to take care of, regard; rækta réttindi, Stj. 162, Karl. 137; at r. sínar kirkjur eða til þeirra ganga, N.G.L. iii. 290; var hans hár klippt ok ræktað, hair cut and trimmed, Stj. 202; hversu dyggiliga síra Egill hafði ræktað (performed) hans eyrendi, Bs. i. 911.

2. to cultivate; rækta jörð, to grow korn, epli, etc., mod.

rælast,† dep., in svá mælir Heilagr Andi fyrir munn Davíð konungs, hégómliga ‘ræliz’ margr maðrinn, Post. (Unger) 425, should, we believe, be ‘ræsiz,’ i.e. hræsiz, to vaunt, puff oneself up, see Ps. xxxix. 6.

rælni, f. sport, play; göra e-t í r., unintentionally, Safn i. 49.

ræma, u, f. a ribbon, Bjarn., = reim.

ræma, u, f. [rámr], hoarseness.

RÆMA, ð, (i.e. rœma), [rómr], = róma2, Al. 108, Ld. 172, 196; e-t ræmisk á hendr e-m, is rumoured, Sturl. ii. 20.

RÆNA, d, and mod. t, [rán], to rob, plunder, with acc. of the person and dat. of the thing, Eg. 81, 85, Orkn. 94, Fms. i. 28, 151. Nj. 53, Ld. 102, K.Á. 50, Fas. ii. 521, and passim.

RÆNA, u, f., qs. rœna (?), [prob. akin to rún, a corruption from the old rýni, q.v.]:

—consciousness, one’s senses, esp. as a medic, term; vera með fullri rænu, hafa ráð og rænu, to have one’s full senses; halda rænu fram í andlát.

rænu-lauss, adj. insensible; mállaus og r., of a sick person,

rænu-leysi, n. a state of insensibility, torpor.

Rængjar, m. pl. the inhabitants of the island Rugen (Ræ), Knytl. S.

ræningi, a, m. [rán], a robber, Eg. 736, Sd. 158, Ölk. 35, Orkn. 92, Fas. iii. 520.

2. in a passive sense; vera ræningi e-s. to be deprived of one’s right, Háv. 37 new Ed.; ok ætlaðir at hann mundi vera svá mikill ættleri, at hann mundi vilja vera ræningi þinn, Eg. 736; cp. lög-ræningr, hlut-ræningr

ræpa, t, to suffer from diarrhoea.

ræpa, u, f. diarrhoea.

RÆSA, t, [rás], to make flow; ræsa; ár, Ht.; sá flytr er ræsir, id.:

—metaph., ræsa e-t á e-n, to bring it home to one, trace to one; ek mun þetta ekki ræsa á hendr yðr, I will not charge it on you, Fms. xi. 54; ér ræsit (hræsit Cod.) á hendr oss mikla synd, 656 C. 7.

2. impers., draum (acc.) ræsir, a dream proves true, comes to pass; ek em drauma-maðr mikill, ok eigi úlíkligt at brátt ræsi suma, Þorst. Síðu H. 180; væntir mik at hann mun nú ræsa, Bret. 22: reflex, to come to pass, en þat ræstisk svá, Bs. i. 471 (rættisk, v.l.)

ræsi, n. a gutter.

ræsi-brekka, u, f. = rækibrekka; bera e-ð á ræsibrekku, to put out for show, esp. in a bad sense, the faults of others or the like.

ræsir, m. [A.S. ræswa], poët. a chief, captain, king, Edda (Gl.), Hkv. Hjörv. 18, Skv. 2. 18, Edda 104.

ræsi-maðr, m. a worthy man, Lv. 108.

II. = ræsi, a gutter; þat hús er menn kalla náðhús … hann lét ræsirinn horfa í kirkju-staðinn, Safn i. 82.

ræskingr, m. a slight cough, Fél. x.

ræskja, t, [= rumska], to clear the throat by coughing.

ræsta, t, [rás], to clear, clean out; ræsta styfldan læk, to clear out the brook which had been ‘stifled’ or dammed up, Dropl. 34.

2. to clean, sweep; ræstu þeir síðan ok ruddu borgina, Bret. 100; konur skolu ræsta húsin ok tjalda, Nj. 175; lét konungr ræsta höllina, vóru þá í brott bornir hinir dauðu, Fas. i. 83, Fb. i. 212; hence comes undoubtedly the mod. ó-ræsti, an unclean, dirty person; as also ó-ristinn, of a person who goes to sleep without undressing, liggja ó-ristinn; þyrptusk menn at honum ok þóttusk eigi vita hvat úræst var, Fms. ii. 160.

RÆTASK, t, qs. rœtask, dep. [rót], to take root, strike root, Hom. 68, Skálda 169, Fms. x. 236.

II. e-t rætisk vel af, to make a good end; for references see reita.

III. to be fulfilled, of a dream, prophecy, Bs. i. 471 (v.l.), freq. in mod. usage; see ræsa.

RÖÐ, f., gen. raðar, pl. raðar, Höfuðl.; later raðir; [cp. Ulf. raþio = ἀριθμός, garaþjan = ἀριθμειν; Dan. rad; provinc. Norse rad; Lat. ratio]:

—a row, series; báðar raðir, of numbers, MS. 544. 6; svú var skipat mönnum á þinginu, at raðir vóru settar í kring, Fas. iii. 292; geirvangs raðar, ranks of shields, Höfuðl.: freq. in mod. usage, húsa-röð a row of houses; bæja-röð; ganga á röðina, to go down the row, from one to the next in turn.

II. a bank, ridge, edge; ok orpinn haugr; á röðinni út við sjá (cp. á raðar broddi, Ýt. 23), on the sea-bank, Hkr. i. 59; ofan at röðinni, D.N. i. 595: and so in mod. usage, e.g. the edge of a board or deal.

RÖDD, f., gen. raddar, dat. röddu and rödd, pl. raddir; †acc. roddo, as if from radda, Mork. 128; [Ulf. razda = λαλία and γλωσσα; O.H.G. rarta; A.S. reord; the Norse is an assimilated form; rödd and kvöddusk are made to rhyme in Hkr. i, in a verse of the 10th century]:

—the voice; raddir ok orð, Stj. 67; hljóð þat er rödd heitir … en annat er eigi er rödd, … rödd er hljóð, Skálda 174; hverrar raddar, Sks. 635; þeir mæltu einni röddu, 656 A. ii. 5; manns rödd, the human voice, 655 xxii. B. 2; með skjálfandi röddu, Fms. viii. 8; kalla kaldri röddu, Akv. 2; kalla hárri röddu, Matth. xxvii. 46, Luke xxiii. 46; stilla röddu, Vkv. 15; ein rödd úr skýinu sagði, Matth. xvii. 5; rödd hrópanda í eyðimörku, John i. 23; röddin niðr af himni, Matth. iii. 17; engla raddir, angels’ voices;—with the notion of music, Skálda; af bar söngr hans ok rödd af öðrum mönnum, Bs. i. 127; fögr rödd, sætlig hljóð raddanna, 240:

—reina rödd, Hkv. Hjörv.; dýrs rödd, Barl. 56; fugls rödd, Fms. vi. 445.

compds:

raddar-grein, f. distinction of sound, articulation, Stj. 80.

raddar-stafr, m., gramm. a vowel, Skálda (Thorodd) 161.

raddar-tól, n. pl. the organs of speech, Skálda 176, 177, Lil.

-röðr, m. in the latter part of pr. names, [Goth. and old Scandin. -rid, in Wodu-rid], Guð-röðr, Sig-röðr (whence by metathesis Sigurðr), Hún-röðr.

röðull, m., dat. röðli, poët.:

—a halo, glory; verðr hann kórónaðr með gulligum röðli, Sks. 39; skínandi röðull, 41:

—the sun, Lex. Poët. passim: as also the compd álf-röðull:

—röðlar, pl. = the saints; lesi bjartar þeir bækr ok röðla, Merl.

II. an edge or crest, of a hill, cliff, or the like, freq. in mod. usage-; brekku-röðull, fjalls-röðull, the crest of a hill, fell.

röf, f. amber, Edda i. 408; see raf.

RÖGG, f., gen. röggvar, pl. röggvar; [Engl. rug; Swed. ragg, rugg = coarse hair, goat’s hair]:

—a tuft, shagginess, of the fur of a cloak; á þá mynd sem loðkápa þ;á er önnur rögg fellr ofan fyrir aðra, en þessar röggvar vóru af skeljum, Mag. 63; varar-feldr, þrettán röggvar um þveran feld, thirteen strips across the cloak, Grág. i. 500; sáttu eigi at feldar-röggvarnar hrærðusk er hann hló, Lv. 55; er ýmist kallat á feldinum röggvar eða lagðr, Krók. 64. The great number of strips to a cloak may refer to the ancient Teutonic custom of having their cloaks furred with patches and stripes of various skins; eligunt feras et detracta velamina spargunt maculis pellibusque belluarum, Tacit.

röggvar-feldr, m. [provinc. Norse rugge-feld], a tufted cloak, Grett. 81.

rögg, f., in the popular phrase, sýna rögg af sér, to exert oneself, work hard; it is a corruption from rök in röksamr, sounded röggsamr.

röggvaðr, part. furred, tufted, of a cloak, Sks. 228, v.l.

RÖGN, n. pl. the gods = regin, q.v.; ramaukin rögn, Vellekla; rögn ok Óðin, Hallfr.; Hróptr rögna, Hm,; rögna kind, Hdl.: and in compds,

rögna-konr, the kinsman of the gods, Vellekla;

ragna-sjöt, the seat of the gods, i.e. heaven;

ragna-rök, the world’s doom, spell of the gods, see below (here and here).

II. in pr. names, Rögn-valdr, etc.; and of women, Ragn-eiðr, Ragn-hildr; see regin.

Rögnir, m., and Rögnuðr, a name of the chief deity = Odin, Lex. Poët., Edda (Gl.); reið Rögnis, the wain of R., of the constellation ursa major (?), also called the wain of Odin, Sdm 15:—

land-rögnir = a king, poët.

RÖK, n. pl. [O.H.G. rahha = sentence, judgment; the word is prob. akin to rakna, rak-, rekja, réttr]:

—a reason, ground, origin; segja nokkur rök frá Dróttins-degi, Leiðarv. 5; nú skal tína nokkut um rök tiðanna, 625. 164; af þessum rökum hófsk sjá hátíð, Hom. 132; enn eru regulares, er upp hefjask af enum sömum rökum, Rb. 124; ek skal víss verða af hverjum rökum úrar-horn er upp runnit, Fas. iii. 633; nú skal segja af hverjum rökum heiðnir menn héldu Jól sín, Fb. i. 564, Hom. (St.); nú eru þessi rök til, hví Guð vildi, Mar.; Dróttinn sýndi þeim flest rök sinnar dýrðar á þessum degi, Hom. (St.); fvrra dag sögðum vér nakkvat frá tvennum rökum hátíðar þeirrar, id.

2. a wonder, sign, marvel; vér vitum at hann (Christ) var borinn með myklum rökum, en þó var hann með meirum tákmun skírðr, Hom. 56; önnur rök þau sem Guðspjöll segja, 686 B. 14; spá-sögur ok þau rök er hann (Christ) sýndi í heimi, 625. 163; forn rök, great things of yore; var haldit fyrir speki ok spádóm flest þat er hón (the prophetess) sagði af fornum rökum, Fb. i. 77; firrisk æ forn rök fírar, i.e. let bygones be bygones, Ls. 25; stór rök, mighty things; stór verða rök, rignir bióði, Merl. 2. 31; sjá þessi rök þrennar aldir, 2. 77; ráða mörg rök, to foretell many events, 1. 2:

—alda rök, the beginning, the creation of the world, Edda i. 36; but also of the end of the world, dooms-day, Vþm. 39; þjóða rök, the origin, creation of mankind; svá þundr um reis (not reist?) fyrir þjóða rök, thus Th. arose ere the memory of man, Hm. 146; tíva rök, the life and doings of the gods, Vþm. 38, 40, 42.

3. the old phrase, ragna rök, the history of the gods and the world, but esp. with reference to the last act, the last judgment, doom’s-day, weird of gods and the world; feigum munni mælta ek mína forna stafi ok um ragna rök, with ‘fey’ mouth I spake my old saws of the life and fate of the gods, Vþm. 55; eru þat svik ein er ek sjá þykkjumk eða ragna rök, ríða menn dauðir, is what I behold a delusion or is it the last day, do dead men ride? Hkv. 2. 38, 39; unz ragna rök rjúfendr koma, Vtkv. 14; fram sé ek lengra um ragna rök röm, Vsp. 40; görðisk (= görðusk) rök ragna, it was as if the world’s end was at hand, Am. 22,—thus always in old poems, with the sole exception of Ls. 39, see rökr.

rökkja, pret. rak, an obsolete strong verb; [Engl. reach; Ivar Aasen rökkja; provinc. Swed. räkkja; Dan. række]:

—to suffice, D.N. iv. 457, 564; meðan eigi rak lausa penninga til, i. 723. In mod. usage Icel. say, það hrökkr ekki til, confounding this word with hrökkva, which seems to be a different word.

rökkr,† m. = rokkr, a jerkin, Thom. 457.

rökn, n. pl. beasts of burthen, as also steeds; rökn bitluð, Hkv. i. 50; kjalar rökn, rasta rökn, the keel-steeds, sea-steeds, i.e. ships, Edda (Ht.), Fms. i. (in a verse);

borð-rökn, haf-rökn, sund-rökn, = ships, Lex. Poët.

rökn,† f. the hand, Edda (Gl.), a ἅπ. λεγ., a Slavon. word, Russ. ruka.

RÖKR, n., sounded rökkr (reykkr, Fms. iv. 70) with a double k; rokkr, Fb. i. 538; røckr, Ó.H. 28; in Edda the Ób. gives kk, the Kb. k, which is the better form, see Edda i. 186, foot-note 3: see also rökvit:

—the twilight; rökr rökra, Hdl. 1; en við rökkr kom þar Þorfinnr Önundarson, Sturl. i. 156; um rökkr (røckr Cod.) eða um nætr, Ó.H. 28; þau tóku fæðslu bæði saman við rökr, Greg. 65: seldom of the morning twilight, as rennr dagr rökkrið þrýtr, Úlf. 9. 83: the twilight is in Icel. the time set apart for song and story-telling, as in the ditty, Árni Böðvarsson til sanns sýngr ljóð í rökrum | bezta skáld um bygðir lands, búandi á Ökrum.

2. the mythol. phrase, ragna rökr, the twilight of the gods, which occurs in the prose Edda (by Snorri), and has since been received into modern works, is no doubt merely a corruption from rök (q.v.), a word quite different from rökr; the corruption may have originated from Ls. 39—úlfgi hefir ok vel er í böndum skal bíða ragna rökrs, which resembles, Hjaðningar skolu svá bíða ragna rökrs, Edda i. 436: ragna-rökr is the form used throughout in the Edda, allt til ragna rökrs, 98; þar liggr hann til ragna rökrs, 114; hver tíðendi eru at segja frá um ragna rökr, 186; en þát er þeir göra langa frásögn of ragna rökr, þat er Trojumanna-orrosta, Edda (pref.); en við ragna rökr kom Miðgarðsormr, id.; frá fimbul-vetri ok ragna rökkrum, Edda (Ub.) ii. 290: the word occurs nowhere else in old writers.

rök-samliga, adv. on good authority, Rb. 84; þessi saga er svá er til komin r., on so good authority, so trustworthy, Fms. viii. 1.

rök-samligr, adj. reasonable, just, true; röksamlig ritning, Stj. 1; röksamleg bók, a true, learned book, 655 xxii. A. 2; röksamlig skilning, a true understanding, Mar.; röksamlig refsing, a just punishment, Fb. i. 409; r. í stjórn, just in government, Bs. ii. 3: freq. in mod. usage in the sense of conclusive, of an argument, authoritative, of a person.

rök-samr, adj. energetic, one who makes his authority felt; þegar Jón biskup var seztr at stóli, var hann þegar röksamr ok einbeittr í kirkjustjórninni, Ný Fél. vii. (pref.)

rök-semd, f. reason, authority; hann skynjaði brátt hvílíkrar röksemdar Brandr ábóti var, Bs. i. 681; fyrirbjóða af páfalegu valdi ok röksemd, K.Á. 228: móti röksemd ritninganna, against the authority of Scripture, 230; meiri er röksemd þessarar ritningar, en allr glöggleikr mannlegs skilnings, Stj. 12; hin fyrsta er drottnunar r., … annat er upphafsins r.,20; bióðum vér með valdi ok r. þessa þings, H.E. 469; á mannligar bóklistir ok Guðligar röksemdir, theological learning, 585.

2. so also in mod. usage authority, energy in discharging one’s duty.

rök-stólar, m. pl. a judgment-seat, Vsp.

rökva and rökkva, að, [Ulf. riquizjan = σκοτίζεσθαι]:

—to grow dark, darken; eigi verðr þat allt at regni sem rökkr í lopti, Ísl. ii. 481 (out of a lost verse in Heiðarv. S.); rökr at regni miklu, it darkens for rain, Ó.H. (in a verse of a.d. 1030); ok nú rökr (rekr Kd.) at élinn annat sinn, Fms. xi. 137.

II. of the twilight, to grow dark; er tekr at rökkva ok nátta, Sks. 50 new Ed.; er rökkr ok kveldar, v.l.; þegar er rökkva tók, Grett. 158 new Ed.; jafnan er rökkva tók á vetrum, Bs. i. (Laur. S.)

rökvið, n. [rökr; Ulf. riquiz = σκότος], twilight, but only used as a participle in the phrase það er rökvið; in other phrases rökkr is used; the forms also vary, rekvið, rökvið is the oldest, whence rökkið and mod. rökkvað; er rekvið var, Hkv. Hjörv. 35 (Cod. requiþ); þá var half-rokkit, Grett. 150 new Ed. in Cod. Upsal., but rökvað (l.c.) in the Edit. 1853; þá er hálf-rökkvat var, 79, but rökit, Cod. Upsal. l.c.; hvert kveld er hálf-rökkvat var, 141; um kveldit er rökkvat var, 183, but rokkit, Cod. Upsal. l.c.; þá var rökvið er þeir gengu ór kirkju, Sturl. ii. 224; föstu-kveldit var rökkvit nokkut, iii. 154; er hálf-rökvit var, Al. 54.

rölta, að, (rölt, n.), [Dan. vralte], to stray about restlessly.

RÖND, f., dat. röndn, pl. randir and rendr, Rm., Bs. i. 42; [Germ. and Scot. rand]:

—a rim, border, Skíða R. 103; á fornum skjöldum var títt at skrífa rönd þá er baugr var kallaðr, ok er við þann baug skildir kenndir, Edda 87; skjaldar rönd, Vkv. 31; rauðum skildi rönd var ór gulli, Hkv. 1. 33; bíta í skjaldar rendr, Bs. i. 42.

2. hence in poetry a shield; brast rönd við rönd, Hkv. 1. 24; undir randir ek gel, Hm. 157: in prose it remains in the phrase, leggja saman randir, to lay shield against shield, of a hard struggle, Fms. xi. 95, Fas. ii. 208, Korm., Lex. Poët.: as also in the phrase, reisa rönd við e-m, to raise the shield against one, to resist, withstand, Eg. 587, Fas. i. 35, 292, ii. 190, 211.

3. a stripe; rauð rönd liggr eptir baki honum, Pr. 408; dúkr með gulligum röndum, Fms. iii. 177.

randa-fluga, u, f. a wild bee.

röndóttr, adj. striped, 671. 16, Al. 168, N.G.L. iii. 262.

RÖNG, f., gen. rangar, pl. rengr, qs. vröng; [thus called from the curved form; from rangr, q.v.]:

—a rib in a ship; nú ef brestr ór byrði eðr borði eðr brotnar röng, N.G.L. ii. 81 (Jb. 147); ristin röng, Fms. vi. (in a verse); bifask rengr í röstum, vii. 49, freq. in mod. usage: poët. ranga-jór, ranga-hjörtr, the rib-steed, rib-stag, i.e. a ship.

rösk-leikr, m. briskness, deftness, Fms. vi. 35, Sturl. ii. 217, Orkn. 344 old Ed.

rösk-liga, adv. deftly, bravely; er svá r. vann at, Nj. 270; r. segir þú, Grett. 155; berjask r., Hkr. i. 342; biskupi fór svá r., Bs. i. 772.

rösk-ligr, adj. deft, brisk.

rösk-mannliga, adv. bravely, Grett. 109.

röskótt, adj. [Ivar Aasen raaskje = sleet, wet]:

—wet, rough; þeir fengu hvasst veðr ok höfðu röskött (raskótt) fyrir stálinu, Fms. viii. 199.

RÖSKR, adj., with a v before a vowel, röskvan, röskvar, röskvir, röskva; compar. röskvari, röskvastr; prop. vraskr, yet in the Am. rhyming with r, röskr ræða, 51, 56, 88: [akin to Ulf. wrisqan; Dan. rask; Germ. rasch; Engl. rash (with change of sense)]:

—prop. ripe, mature, but only used metaph. vigorous, doughty, brave. Am. 51, 56, 88; röskr maðr, a valiant man, Nj. 106; röskr maðr ok einarðr, 223; hann var röskvastr maðr með Flosa einnhverr, 205; mikill skaði er þat um svá röskvan mann, Grett. 155; hann þótti því röskvari sem meirr leið á æfi hans, Fms. vi. 218; mannvali því er röskvast var innan lands, Fas. iii. 292; verða eigi röskvari menn en þessir at minni raun, Bs. i. 581; hyggr ek at fáar konur muni finnask jafn-röskvar, Fms. xi. 229; svá röskr at viti, so ripe in understanding, Grág. ii. 68.

Röskva, u, f., rhymed Vröskva, Þd., the name of the maiden follower of Thor; she is a personification of the ripe fields of harvest.

röskvask, að, to grow up, ripen; þar til er sjálf vínberin röskuðusk, Stj. 200; sýndisk mér vísirinn vaxa smám þeim ok vínberin röskvask, Stj.; ef sá randviðr röskvask næði, Stor.; see roskna.

2. to grow up; ok er hann röskvaðisk fékk konungr honum skip, Fas. iii. 188.

röskvi, f. quickness, Al. 89.

RÖST, f., gen. rastar, pl. rastir, qs. vröst (?); [cp. reistr, rist; Engl. race; Norm. Fr. raz]:

—a current, stream in the sea, such as the Pentland Firth; nú ef maðr hittir hval á röstum út, Gþl. 464; sigldu þeir í röst norðr fyrir Straumneskinum, … féll um sjórinn ok því næst vellti … hann lagðisk út í röstina, Fms. ix. 320; ok er þeir sigldu yfir Petlands-fjörð, var uppi röst mikil í firðinum, x. 145; vestr í röstum, Orkn. 154 (in a verse): in local names, Látra-röst in western Iceland. rasta-fullr, adj. full of currents, Sks. 223.

RÖST, f., gen. rastar, pl. rastir, [different from the preceding; Ulf. rasta = μίλιον, Matth. v. 41; A.S. and Engl. rest; O.H.G. rasta; Germ. rast]:

—prop. rest, but used only in the metaph. sense of a mile, i.e. the distance between two ‘resting-places,’ or ‘baiting’ points: distances on land were counted by rasts, on sea by vika, which seem to have been of equal length, thus in the old Swed. law, rost at landi, vika at vatni, Schlyter. The ancient Scandinavian rast seems to have answered to the modern geographical mile, which agrees with the Latin mille only in name, its actual distance being that of the rast, not the Roman mille passus. The distances were not measured, but roughly guessed, and varied (like the Swiss stunde) according to the nature of the ground traversed, the rasts through mountains or deserts being shorter than those in an inhabited district; hence such phrases as, þat eru langar tvær rastir, it is two long rasts, Fms. ix. 393; þeir sóttu svá hart þessa eyðimörk, at skammar vóru þá þrettán rastir eptir, thirteen short rasts, viii. 33: the following instances may serve, in Norway the distance from Oslo (the present Christiania) to Eidsvold was counted at eight ‘rasts,’ ix. 376; †by Captain Gerhard Munthe’s military map of Norway of a.d. 1827, the distance from Christiania to Eidsvold is about eight geographical miles; þeir fórusk svá nær at eigi var lengra til en röst, 371; þeir ríða síðan útta rastir … þrjár vikur eptir vötnum, 376; riðu þeir nökkura hálfa röst, 523; þat var eina nótt, at eigi var lengra milli náttstaða þeirra en röst, viii. 63; rastar langr, ix. 394, 402; rastar-djúpr, Hým.: of the old forests, Eiða-skógr er tólf rasta langr, Fms. ix. 354; skógr tólf rasta langr, … þann skóg er áttján rasta var yfir, viii. 30, 31; sá skógr er Tvíviðr heitir, hann er tólf rasta breiðr, Rb. 332; fjögurra rasta ok tuttugu, Gullþ. 52:—six ‘rasts’ done afoot in one night is recorded as something extraordinary, Ólafi kom njósnin um kveldit, en þeir gengu um nóttina sex rastir ok þótti mönnum þat furðu-mikit farit, þeir kómu á Ryðjökul um óttu-söng, Fms. vii. 317; átta röstum, Þkv.: an immense distance is given at ‘a hundred rasts,’ hundrað rasta á hverjan veg, Vþm. (Edda 41); hundrað rasta heyrði smell, Skíða R. 150: heim-röst, a homestead; út-röst, the outskirt.

rösuðr, m. one who emits; reyks r., poët. ‘reek-vomiter,’ i.e. fire, Ýt.

rösull, adj. [rasa], apt to stumble, of a horse.

rötuðr, m. [rata], a hitter, finder, Bragi.