U

Ubbi, a, m. [A.S. Uffa], a pr. name and a nickname, Skjöld. S., Skíða R.; Úlfr er ubbi var kallaðr, Fms. xi. 212.

Uðr, f. a pr. name, = Unnr:

as masc. Uðr, a son of the Night, Edda.

UGGA, pres. uggi; pret. uggði; subj. yggði; imperat. uggi; part. uggat:

—to fear, suspect, apprehend; ugga e-n, uggi eigi þú (fear thou not) Isungs-bana, Hkv. 1. 20; eigi uggi ek bræðr þína, Fas. i. 289; kann vera at þeir uggi oss, Rd. 226; ef maðr uggir, eigi andvitni mót, Gþl. 475; ugga sér e-t, to apprehend; ef hann yggði sér áljót eðr fjörrán, Grág. i. 493; þeir uggðu alls ekki at sér, to apprehend no danger, be off one’s guard, Nj. 252, Fms. i. 117, Ld. 262; er þat ugganda (gerund.), it is to be feared, Fms. ii. 286, xi. 98; þeim er ugganda (hugganda Cod.), at, = ‘metuendum est, ne,’ Hom. 13: with infin., ugga, at viðinn mundi skorta, Fms. vii. 97.

2. impers., mik uggir, at …, it fears me, I fear that …, Ísl. ii. 146; hitt mik uggir hann komi eigi aptr heill, Skíða R.

uggi, a, m. a fin of a rish; eyr-uggi, a fore fin; bak-uggi, a back fin; the word seems, strange to say, not to occur in old writers; cp. the following word.

uggiðr or uggaðr, part. ‘finned,’ provided with fins; hjalt-u. (q.v.)

ugg-lauss, adj. fearless, unconcerned, without apprehension, Harms. 46:

neut. ugglaust, as adv. no doubt, undoubtedly, forsooth, Rekst. 6, and freq. in mod. usage.

ugg-ligr, adj. [hence Engl. ugly (?)], to be feared; e-t þykkir uggligt, Fms. iii. 129, Greg. 25, Eb. (in a verse); þat þykki mér uggligt, at ek þurfa skamma hrið ráð at göra fyrir jarli þessum, Orkn. 418: in Fs. 22 read ú-glíkt.

uggr, m. fear, apprehension; mér er uggr á, at …, Fms. i. 285; hræzlu-uggr, Mar.; görðisk mönnum mikill uggr á um samþykki konunganna, Fms. vi. 221, x. 410; ala ugg of e-t, Edda (in a verse); ráða af hendi mér þenna ugg, Fms. i. 84: allit., með ugg ok ótta, Phil, ii. 12.

2. = Yggr, a name of Odin, Edda.

-uggr, adj., in ör-uggr, q.v.

ugg-víss, adj. = uggligr, Fær. 116.

UGLA, u, f. [A.S. ule; Engl. owl; Germ. eule; Dan. ugle; Lat. ŭlŭla]:

—an owl, Al. 169; nátt-ugla.

II. metaph. a hook-formed clothes-peg is called ugla, from the resemblance to an owl’s beak.

2. a part of a ship, a tally (?).

ULL, f., dat. ullu; [Goth. wulla; A.S. wull; Engl. wool; O.H.G. wolla; Germ. wolle; Dan.-Swed. uld or ull; cp. Lat. vellus]:

—wool, Fms. v. 314, Fs. 44; sauða-ullar, Grág. i. 505; í ullu eða gærum, K.Þ.K. 148; fé gilt ok í ullu, Grág. i. 503; ullar-tíund, H.E. i. 395; ær ok af ullin, Sturl. i. 159; hvít, svört, mórauð, mislit ull; haust-ull: greiða, tægja, kemba, spinna ull.

2. with gen. woollen; ullar-skyrta, ullar-sokkar, ullar-peysa, etc.

compds:

ullar-hnoðri, ullar-lagðr, m. a flock or lock of wool, Grett. 127, Edda 74.

ullar-reyfi, n. a fleece, Ver. 25, Grág. ii. 401.

ull-band, n. woollen yarn, Fas. iii. 240.

ull-góðr or ullar-góðr, adj. of good wool or well-fleeced.

ull-hvítr, adj. white as wool, Fms. x. 321.

ull-höttr, m. wool-hood, a nickname, Vápn.

ullir, m. a tree, = yllir, Edda (Gl.)

ull-kambr (ullar-kambr), m. a wool-comb, Fas. iii. 471, Grett. 91, Blas. 44.

ull-laupr, m. a wool-chest, Orkn. 28.

Ullr and Ulli, m. [akin to Goth. wulþus = glory], the name of one of the gods, the step-son of Thor, Edda, Gm.

2. Ulli, a dimin. = Erlendr, Hkr. i, see Gramm.

ull-serkr, m. a nickname, Fms. x.

ull-strengr, m. a nickname, Fms. vii.

ull-þel, n. soft wool (see þel), Pm. 61.

UM, umb, of, prep. (sounded umm); umb is used in the oldest vellums (the Eluc., Greg., Miracle-book, Jb.), and occurs now and then in later vellums (e.g. Orkn. 218, Fms. x. 378, xi. 63, 64), perh. from being a transcript of an old vellum; in rhymes, umb, trumbu, Fms. viii. (in a verse of a.d. 1184); for of see ‘of’ at p. 462, col. 2: [A.S. ymbe; Germ. um; um and yfir (q.v.) are identical.]

WITH ACC.

A. around; silki-hlað um höfuð, Ld. 188; um höfuð henni, 36; hafa um sik belti, Nj. 91, 184; um herðar sér, Ld. 56; leggja linda umb kistu, leggja lindann umb enn vanheila mann, Bs. i. 337; gyrða um sik, Sks.; beta strengi um ásenda … festa endana um steina, Nj. 115; vefjask um fótinn, Fms. iv. 335; upp um herðarnar, Eg. 580; göra garð of engi, Grág. ii. 288; lykja um akra ok eng, Eg. 529; skjóta um hann skjaldborg, Nj. 274; slá hring um e-n, 275, Eg. 88; fara í hring um skipit, Ld. 56; taka um hönd e-m, Ó.H. 176; þar var poki um útan, Ld. 188; honum vefsk tunga um höfuð, Nj. 160; vefsk tunga um tönn (see tönn) … strjúka dúki um augu, Fms. v. 326, Fs. 114 (in a verse); sjó, er fellr um heim allan, Róm. 193: Aðils jarl féll ok mart manna um hann, Eg. 297; tjalda um skip sín, Fms. xi. 63; hafa um sik (about oneself) fjölmenni, Eg. 12, 38; selit var gört um einn ás, Ld. 280.

II. about, all over, denoting the surface; manna-ferð um héraðit, Ld. 257; fylgja þeim um einn skóg, Karl. 348; hann hafði goðorð suðr um Nesin, Ísl. ii. 207; herja um Skotland, Írland, Fms. i. 23; næfrum var þakt um ræfrit, Eg. 90; dæma för úmögum um þat þing, Grág. i. 127; flýja hingað ok þangat um eyjarnar, Fms. vii. 43; um allar sveitir, all over the country, Boll. 362; kunnigt er mér um allt Ísland, Nj. 32; of allan Noreg, Fms. x. 118; um alla Svíþjóð, Ó.H. 17; um allt ríki sitt, Eg. 278; sitja um mitt landit, about the midland, Fms. i. 26; um miðjan skóginn er smáviði, Eg. 580; sjá um alla veröld, Ó.H. 202; kominn um langan veg, come a long way off, Stj. 366, Skv. 8; of lopt ok um lög, Hkv. 1. 21; fátt kom um lengra, farther off, Fb. ii. 303; hárit féll um hana alla, Landn. 151, Fas. i. 244; hárit hékk ofan um bringu, Fas. ii. 518: mikill um herðar, large about the shoulders, broad-shouldered, Nj. 200; þykkr um bóga, þeim manni er beit á of garðinn, Grág. ii. 286; skalat hann verja um bóstað hans, 222; kveðja um þann vetvang, 106; kveðja búa heiman um þann stað, i. 130, 355: liggja um strengi, Ld. 76; or liggja um akkeri, to ride at anchor, Eg. 261, 374, Fms. ii. 5, ix. 45, x. 351.

2. of proportion; margir vóru um einn, too many against one, Ld. 156; þar vóru fjórir of einn (four to one) mót Hákoni, Fms. x. 382; eigi minni liðs-munr, en sex mundi vera um Hákonar mann einn, i. 43; um einn hest vóru tveir menn, two men to each horse, vii. 295; sex menn sé um sáld, Grág. ii. 402: Hrafn var mjök einn um sitt, kept for himself, Fs. 29; malit hefi ek mitt of leiti? Gs. 16.

III. off, past, beyond (cp. yfir), with verbs denoting motion; fara … suðr um Stað, Eg. 12; norðr um Stað, Fms. vii. 7; sigla vestr um Bretland, Nj. 281; er þeir kómu fram um Bjarkey, Ó.H. 137; norðr um Jaðar, 182; austan um Foldina, Eg. 81; út um Eldey, Eb. 108; austr um búðina, Nj. 231; ríða um þá þrjá bæi, Grág. i. 432; hann hljóp um þá, ok í fjall upp, passed them by, Landn. 89; sigla svá um oss fram, Orkn. 402; leggja um skut þessu skipi, to pass by this ship, Fms. x. 346; leita langt um skamt fram, Nj. 207 (cp. Lat. quod petis hic est); vaða jörð upp um klaufir, Ld. 336; fram um stafn, Landn. 29; aptr um stafn, Fms. x. 266; honum var úhægt at höggva um bríkina, Sturl. iii. 219; ríða um tún, to pass by a place, Ísl. ii. 252; neðan um sáðlandit, Nj. 82; fara of engi manns, Grág. ii. 277; fara um góð héruð, Landn. 37; ganga upp um bryggjuna, Eg. 195; ganga um stræti, by the road, Korm. 228; róa út um sund, Eg. 385; kominn um langan veg, 410; þeim dropum er renna um þekjuna, Fms. i. 263.

2. over, across, along; sá er annan dregr um eldinn, Fms. i. 305; skyldi ganga um gólf at minnum öllum, to cross the flood, Eg. 253; but also to walk up and down the floor, 247; bera öl um eld, to bear the ale across the fire, Fms. vi. 442; slá um þvert skipit, Nj. 44; sigla vestr um haf, Fms. i. 22; ríða vestr um ár, austr um ár, Nj. 10, 99; suðr um sæ, Eg. 288; flytja e-n um haf, Nj. 128; austan um Kjöl, Ó.H.; sunnan um fjall, Fms. x. 3; suðr um fjall, Eg. 476; um þvera stofu, Fms. vi. 440; um þvera búð, Grág. i. 24; um þvert nesit, Fms. xi. 65; um öxl, round or across the shoulder, Ld. 276; um kné sér, across the knee, Eg. 304: the phrase, mér er e-ð um hönd, difficult to lay hand on, hard, not easy; and again, hægt um hönd, giving little trouble, easy to lay hand on; ykkr er þat hægst um hönd, easiest for you, Nj. 25; þegar eg vil er hægt um hönd, heima á Fróni at vera, Núm.; kastaði (the mail) um söðul sinn, across the saddle, Grett. 93 A.

IV. with adverbs denoting direction, upp um, út um, niðr um, ofan um, inn um, fram um, with acc. or ellipt.; sær féll út ok inn of nökkvann, Edda 36; loginn stóð inn um ræfrit, Eg. 239; hann var kominn upp um ský, Fms. i. 137; út um bringuna, Ld. 150; hann gékk út of Miðgarð, Edda 35; ganga út um dyrr, Eg. 420; fara út um glugg, Fms. ix. 3; út um glugginn, Ld. 278; láta sér um munn fara, to pass out of the mouth, Háv. 51; ferr orð er um munn líðr, Sturl. i. 207.

B. Temp. during, in the course of, cp. Engl. that spring, that summer; um messuna, Fms. x. 109; um þingit, Eg. 765; um sex ár, Stj.; um vetrinn, Eg. 168; of sumarit, Fms. x. 93; um sumarit, Nj. 4; um várit, Eg. 42; um nótt, Grág. i. 115; þat var um nótt, by night, Ld. 152; hann mátti eigi sofa um nætr, Nj. 210; sofa um nóttina, 7; vera þar um nóttina, 252; lengra enn fara megi um dag, in the course of one day, Grág. i. 89; um daginn, for the rest of the day, Ld. 42; um morna, Landn. (in a verse), Ó.H. 44; um nætr sem um daga, by night as well as day, Sks. 20 new Ed.; um allar aldir, Edda; um alla daga, all day long, Skm. 4; um alla sína daga, all his days, Hom. 114; allt um hans æfi, Eg. 268; um aldr, for ever, passim; um tíma, for a while, Mar.; um hríð, um stund, for a while, see stund, hríð; um … sakar, a while, see sök (A. III. 2); um samt, altogether, Sks. 113 B.

2. above, beyond; standa um várþing, Grág. i. 103; um hálfan mánuð, Fms. ix. 526, v.l.; um viku, above a week.

3. at a point of time, at; hann kom at höllinni um drykkju, Nj. 269; of matmál, at meal time, Grág. i. 261; um dagmál, um náttmál, einnhvern dag um þingit, Ld. 290; eitt hvert sinn um haustið, Nj. 26; þat var of vár, Fms. x. 389; um várit urðu mikil tíðendi, 2; þeir höfðu verit á sundi um daginn, Ld. 130; opt um daga, Edda 39; um daginn, the other day: um þat, when; um þat er þrír vetr eru liðnir, Ld. 146; um þat þessir eru bættir, Eg. 426; um þat lýkr, when the end is there, in the end, Fas. ii. 361; ef ek kom eigi aptr um þat, then, at that time, Fms. ii. 58; um þat er vér erum allir at velli lagðir, Eg. 426; um sinn, once, see sinni B, p. 530; um síðir, at last, see síð (II); um leið, at the same time; hér um bil, about so and so; um allt, of allt, always; Kristinn dóin má um allt sækja, at all times, N.G.L. ii. 154; nokkrum sinnum, ok hefir mér ofallt íllt þótt, Fms. v. 205 (see ávallt, p. 47, col. 2).

C. Metaph. usages, of, about, in regard to a thing, Lat. de; halda vörð á um e-t, Eg. ch. 27; annask um e-t, to attend to, Nj. 75, Glúm. 342, Kormak; gefa gaum at um e-t, to give heed to, Ó.H. 215; bera um e-t, dæma um e-t, to bear witness, judge about, Nj. 100; tala um e-t, to speak of, 40; þræta um e-t, to quarrel about; spyrja um e-t, to speer or ask about, 110; göra, yrkja um e-n, Fms. x. 378; halda njósn um e-t, Eg. 72; nefna, búa um mál, Nj. 86; um alla ráða-görð, 101; stefna e-m um e-t, Grág. i. 175, 313, Nj. 87; vera til eptir-máls um e-t, passim; frækinn um allt, in everything, 89; bera gæfu til um e-t, Eg. 76; kappsamr of allt, þeir hyggja þat lög um þat mál, Grág. i. 9; eitt ráð myndi honum um þat sýnask, Nj. 79; kunna hóf at um ágirni sína, Ó.H. 131; þat er um þat átan, er …, N.G.L. i. 19; þau tíðendi er görzk höfðu um ferðir Egils ok stórvirki, Eg. 686; stór úfarar görask of menn þessa, Fms. xi. 151; aumligt er um e-t, Hom. 159 (Ed.); seinkaðisk of svörin, 623. 16; mikit er um fyrirburði slíka, Nj. 119; þá var hvíld á um bardagann, 248; hann telzk undan um förina, Fms. xi. 69; ruðning um kviðinn, Nj.; misfangi um mark, a mistake as to a mark, Grág.; binda um heilt, to bind up a sound limb, Ld. 206: gróa um heilt, to become sound, be healed, Fms. xi. 87, Al. 120; ganga um beina, to attend; leita e-s í um mein hennar, Eg. 565; veita tilkall um arf, Eg.; leita um sættir, grið, Nj. 92; selja laun um liðveizlu, 214: in inscriptions of chapters, um so and so, = Lat. de; um viðrtal Njáls ok Skarphéðins, um misfanga ok um mark, um bæjar bruna, Nj., Grág., Fms.; göra mikit um sik, to make a great fuss, Fb. i. 545; görði mikit um sik ok var sjálfhælinn, Grett. 133 A: vera vel um sik (of good quality) ok vinsæll, Fms. xi. 118; mey er ok vissa vænsta ok bezt um sik, 104; at hón væri í engum hlut verri um sik, Hkr. ii. 129; sviðr um sik, wise of oneself, Hm. 102; auga blátt ok snart ok vel um sik, Mag. 7; hvárr um sik, each for himself, one by one, Dipl. ii. 11; vér staðfestum þessa articulos hvern um sik ok sér hverja, 13; þykki mér þat undarligt um svá vitran mann, of a man so wise, Eg. 20; var mart vel um hann, he had many good qualities, Rb. 364; þat mátti vera um röskvan mann, Fms. vii. 227.

2. ganga um sýslur manna, to go about or upon men’s business, as an overseer. Eg. 2; ganga um beina, to attend, see beini.

3. e-m er mikit (ekki) um e-t, to like, dislike; Guðrúnu var lítið um þat … lítið ætla ek þeim um þat bræðrum, at …, Ld. 246, 264, Fms. ii. 81; var honum ekki um Norðmenn, Hkr. i. 128; Þórði kvaðsk ekki vera um manna-setur, Ld. 42; er þér nökkut um (hast thou any objection?), at vér rannsakim þik ok hús þin, Gísl. 53; sá er mönnum væri meira um, whom people liked more, Fms. ix. 36; ef þór er mikit um ráða-hug við mik, if thou art much bent on it, xi. 4.

4. búa um eitt lyndi, to be of one mind, Jb. 396; búa um nægtir, grun, skoll, búa um heilt, see búa (A. II); búa um hvílu, to make a bed; búa um okkr, Nj. 201 (see búa B. I. 2. γ); setjask um kyrt, to settle oneself to rest, take rest, Fas. ii. 530; or sitja um kyrt.

II. because of, for, Lat. ob; öfunda e-n um e-t (invidere a-i a-d), Nj. 168; reiðask um e-t, um hvat reiddusk goðin þá, Bs. i. 22; telja á e-n of e-t, to blame one for a thing, Nj. 52; berja e-n íllyrðum um slikt, 64; lágu margir á hálsi honum þat, Fms. xi. 336; týna aldri um óra sök, Skv. 3. 49; verða útlagr um e-t, to be fined for a transgression, Grág. i. 16; dæmdr fjörbaugs-maðr um spellvirki, 129; maðr vegr mann um konu, if a man slays a person for [violating] his wife, 61; um sakleysi, without cause, Nj. 106, 270, Bs. i. 19.

III. beyond, above; fimm hundruð gólfa ok um (plus) fjórum togum, Gm. 24; kistan var eigi um vættar höfga, Bs. i. 712; margir fengu eigi hlaupit um röst, Karl. 351; lítið um tuttugu menn, Sturl. i. 183; hann var ekki um tvítugan, Róm. 327; hafa vetr um þrítugt, to be one beyond thirty, i.e. thirty-one, Sturl. i. 183: freq. in mod. usage, hafa tvo um þrítugt (thirty-two), átta um fertugt (forty-eight), tvo um fimtugt (fifty-two), einn um áttrætt (eighty-one); sá dagr, sem um vikur fullar er í árinu, Rb. 128: at yðr verði þat ekki um afl, beyond your strength, more than one can do, Band. 21 new Ed.; um megn, id., Fms. viii. 62; þetta mál er nökkut þér um megn, vi. 18; kasta steini um megn sér, to overstrain oneself: um of, excessive; þótti mörgum þetta um of, Vígl. 18: um fram (q.v.), beyond; um alla menn fram, above all men, Ld. 20, Fms. v. 343; um alla hluti fram, above all things; um þat fram sem ykkr var lofat, Sks.: um hug; vera e-t um hug, to have no mind for, dislike; ef þér er nökkut um hug á kaupum við oss, Nj. 24.

IV. turned over, in exchange; skipta um, snúa um, venda um, see skipta III and snúa A. III.

V. over, across; detta, falla um e-t, to stumble over; hverr féll um annan, of heaps of slain. Eg. 24; féll bóandinn um hann, Nj. 96; detta um stein, þúfu, to stumble over a stone, mound; glotta um tönn, see tönn.

VI. by; draugrinn hafði þokat at Þorsteini um þrjár setur, by three seats, Fb. i. 417; hefja upp of faðm saman, by a fathom, Grág. ii. 336; minka um helming, to decrease by one half; hverr um sik, each by himself, Rétt. 114.

VII. about; eiga e-t um at vera, to be troubled about a thing; þeir sögðu honum hvat um var at vera, what it was about, Hrafn. 18; sem engi ótti væri um at vera, no danger, Fms. iv. 57; eiga ekki um at vera, iii. 156; or, eiga um ekki at vera, Gísl. 30; eiga vandræði, fjölskyldi um at vera, Fms. vi. 378, xi. 78; hann segir honum um hvat vera er, what was the matter? Gísl. 36; þann sagði þvílíkt er hann hafði um at vera, Krok.; var fátt um með þeim, they were on cold terms, Nj. 2; var þá ekki lítið um, there was no little fuss about it, Bárð. 174; mikit er um þá maðrinn býr, mart hefir hann að hugsa, a ditty.

VIII. ellipt., til marks um, Nj. 56; þykkir honum vænkask um, Fms. xi. 135; þann mála-búnað at hann verðr sekr um, Nj. 88; ef satt skal um tala, 105; mér hefir tvennt um sýnzk, 3; menn ræddu um at vánt væri skip hans, 282; hér má ek vel svara þér um, 33; hann brá dúki um, Fms. x. 382; enda er þá djöfullinn um (about, lurking) at svíkja þann mann, Hom. 159; þannig sem atburðr hefir orðit um, as things have turned out, Fms. xi. 64; ekki er við menn um at eiga, this is no dealing with men (but with trolls or devils), Nj. 97.

IX. with adverbs; í hring útan um, all round, Eg. 486; gékk um Veðrit, veered round, changed, Bs. i. 775; ríða um, to ride by, Eg. 748; sigla um, to sail by, Fms. x. 23; er konungr færi norðan ok suðr um, Eg. 53; langt um, far beyond, quite; fljótið var langt um úfært, quite impassable, Nj. 63, 144; þessi veðr eru langt um úfær, Grett. 181 new Ed.; cp. mod. það er langt um betra, by far better; kring-um, all around, see A.V.

2. um liðinn, passed by, of time; á þeirri viku er um var liðin, in the past week, Ísl. ii. 332.

WITH DAT.

A. Local, over, Lat. super; but almost entirely confined to poets, sitja um matborði (of Hkr. iii. 109) = sitja yfir matborði, Fms. viii. 51; um verði, over the table, Hm. 30; sitja of (= yfir) skörðum hlut, Ó.H. 150; sá er tvá húskarla á, ok um sjálfum sér, two house-carles besides himself, Grág. (Kb.) i. 10; um alda sonum, Fm. 16; er ek hafðak veldi of héruðum þessum, Clem. 35; hár söngr of svírum, Hornklofi; nema þér syngi um höfði, Hkv. 2; sitja um sínum ver, Vsp.; er ek sat soltin um Sigurði, Gkv. 2. 11; opin-spjallr um e-u, … þagmælskr um þjóðlygi (dat.), Ad. 1; um styrkum ættar stuðli, 12; ægis-hjálm bar ek um alda sonum, meðan ek um menjum lák, Fm. 16; gól um hánum, Vsp.; úlfr þaut um hræfi, Ó.H. (in a verse); see ‘of,’ prep., p. 462, col. 2, and yfir.

B. Of time, by; um dögum, by day, Fms. vi. 98, ix. 48; um nóttum, by night, vii. 166; um haustum, in the autumn, Eb. 216; bæði um haustum ok várum, both in autumn and spring, Sks. 235 B; um sumrum, Fms. vi. 255; um sumrum herjuðu þeir í Noreg, Eb. 3; þakt með ísum um vetrum ok sumrum, both winter and summer, Sks. 181 B; opt um vetnim, Eg. 4; þeir liggja úti hvert sumar, en um vetrum eru þeir heima, Fms. xi. 97. This use with dat. is obsolete in mod. prose.

um, an enclytic particle, see ‘of,’ p. 462, col. 2.

um, adv. too; see ‘of,’ p. 462, col. 2, and p. 463, col. 1.

um-annan, f. care about a thing, a looking after it, Lv. 74.

umb, see um.

um-band, n. a bandage, Korm. 90, Ó.H. 219.

um-bergis, adv. = umhverfis.

um-beygiligr, adj. flexible, Skálda.

um-boð, n. a charge, commission, administration by a delegacy; hafa u. af eigandi, Grág. ii. 374; taka u. konungs, Fms. ix. 458; fá e-m u. sitt, Eg. 590, Ó.H. 105; göra e-t at umboði e-s, Ver. 31; stjórn ok u. af hans hendi, Eg. 18, Sd. 184 (of a minor’s property).

2. a stewardship; í Fljóta-umboði hundrað kúgilda, Dipl. iii. 4; esp. in mod. times, when a king’s domains were divided into such ‘umboð.’

umboðs-maðr, m. a trusty manager, K.Á. 206, Fms. ix. 243:

a commissary, konungs u., vi. 33; biskups u., H.E. ii. 49; tvá umbodsmenn (stewards) munklífisins, Fms. iii. 61:

in mod. usage a manager of the king’s domains.

umb-ogr, m. [hugr], care, concern, Hom. (St.)

um-bót, f., esp. in plur. repairs, Gþl. 416; þurfa umbóta, Bs. i. 693:

a mending, bettering, Fms. iv. 262, vi. 208, Sturl. iii. 3 C, Gþl. iv. (pref., where it means an emendation),

umbótar-maðr, m. one who mends matters, Sturl. iii. 3, Fms. x. 110, Bs. i. 651.

um-breyting, f. a change, Fas. i. 81, freq. in mod. usage.

um-brot, n. pl. a violent struggle, convulsion (brjótask um), Finnb. 342, Fbr. 173:

of physical changes, Sks. 148; sá ek þar búðar-toptir margar ok umbrot mikil, I saw a great levelling, i.e. all turned upside down, Nj. 162.

um-buna, að, and um-bun, f. a reward; see ömbuna.

um-burðr, m., in umburðar-lyndi, n. forbearance.

um-búð, f. [búa um], an apparatus, equipment, furniture, Fms. x. 373, Fas. iii. 30; þá verðr ú-heilög sú umbúð, Grág. ii. 350:

a preparation, arrangement, þeir tóku strengina ok veittu þessa umbúð alla, Nj. 115; taka þeir þessa u. sem Pálnatóki gaf ráð til, Fms. xi. 66; konungr lét þá veita u. nökkura, v. 167.

2. mod., esp. in plur., wrapper, bandage, cover, Lat. involucrum.

um-búnaðr, m. = umbúð, Sks. 402, 405, Fms. vii. 147, Stj. 638; veita sári umbúnað, to bandage a wound, Fas. i. 222, Eg. 35 (of a dead body); gröptr eða u., burial, Fms. v. 94; sofa í góðum umbúnaði, i. 69; var honum veittr hægligr u. (a soft bed) ok sofnar hann brátt, Odd.; u. á skipi til varnar, Sks. 397 B; sá u., Fms. xi. 34; er þessum umbúnaði var lokit, 35; allan umbúnað þeirra Hákonar, vii. 256; sprakk út annat auga ór umbúnaðinum, out of the eye-socket, Mar.: = dyri-umbúnaðr, a doorway, Stj. 415: a case or covering, Pm. 10, see umbúð.

um-búningr, m. = umbúnaðr, Rb. 378, H.E. i. 298:

a bandage, Fas. i. 222:

trimmings, outfittings, var henni veittr u. (she was fitted out) sem hón þurfti at hafa til at fremja seiðinn, Þorf. Karl. 376; breyta umbúningi sínum, to change one’s trim, Orkn. 274.

um-bylting, f. a turning upside down.

um-bæta, t, to mend, D.N. iii. 419.

um-bötun or um-batan, f. an amendment, Bs. i. 292.

um-dráttr, m., gramm. = catachresis, Skálda.

um-dyri, n. = ofdyri (q.v.), a lintel, Hom. 82.

um-dæmi, n. (umb-dæmi, Fms. xi. 83, 84), an adjustment; unna e-m sæmda ok umdæmis, Fb. iii. 450.

2. a charge, business; sem nefndir eru með. svörnum eiði til þessa umdæmis (viz. to elect a king), Gþl. 75.

3. a jurisdiction, mod., cp. Landn. 334 (App.)

um-dögg, f., poët., u. arins, ‘hearth-dew,’ i.e. smoke, Gkv. 2. 23.

um-faðma, að, to embrace, mod. Dan. om-favne.

um-fang, n. a struggle, Karl. 158, Fb. i. 260, Finnb. 266, Th. 76:

a bustle, u. sitt ok raup, Grett. 135 A.

umfangs-mikill, adj. unruly, making a great noise, Finnb. 222, Grett. 98 A; u. ok gárungr, 144 A.

um-far, n. one course or round of boards in a building, Boldt 165: esp. of boards in a ship, D.N. v. 597.

um-feðmings-gras, n., botan. the creeping vetch, Björn.

um-ferð, f. a circuit, round, journey, Stj. 3:

vagrancy, ekki linnir umferðunum um Fljótsdalinn enn, Stef. Ól.;

umferðar-maðr, a journeyman, Gþl. 369; umferðar piltr, Fas. ii. 418.

um-flotinn, part. surrounded by water.

um-fram, umb-fram, Íb. 7, D.I. i. 476: prep. and adv., with acc. beyond, above, Fms. vi. 321; u. aðra menn, Bs. i. 36; u. alla menn, Fms. i. 81, vii. 228, Eg. 146, Band. 39 new Ed., Sks. 455. K.Á. 58.

2. besides, over and above; þat sem u. gengr, the surplus, Hb. 415. 9, Eg. 59; tólf menn ok lögsögu-maðr u., Grág. i. 4, Landn. 161, Nj. 250, Jb. 7.

3. umfram um; u. um klæðnað sinn, Grág. i. 250; vera u. of aðra menn, to excel others, Fms. x. 381; u. of eljun annarra manna, Hkr. iii. 349, v.l.; umfram of þat es áðr es sagt, D.I. l.c.

4. adverb., ríða umfram, to pass by, Nj. 261; fara u., Gþl. 262; at hvárigir gangi þar umfram, trespass beyond that, Ó.H. 53.

um-ganga, u, f. a passing over, H.E. i. 459; umgöngu maðr, a husbandman, 515.

um-gangr, m. [Dan. omgang = conversation], a circuit, a passage round, of a building, = skot, q.v.; í hennar (the churches) umgöngum eða forhúsi, H.E. i. 510, Mar., D.N. v. 722.

2. management; með umgangi ok sáttar-boðum góðra manna, Eb. 128; hlíta hans forsjá ok umgangi, Grett. 98 A; vanrækja allan umganginn (all the husbandry), Fms. xi. 423.

umgangs-maðr, m., mikill u., a great husbandman, good manager of the household, Fas. ii. 347.

um-gengi, n. management; með u. e-s, Ísl. ii. 38.

um-gerð or um-gjörð, f. (rhymed umgerð sverði, Hallfred), a sheath, scabbard, Fms. i. 15, ii. 51, vii. 298, Ld. 204, N.G.L. ii. 255, Ísl. ii. 39.

2. = umbúnaðr, Barl. 21; u. á hjálmi, Karl. 91.

um-geypnandi, part. [gaupn], the compasser of, Geisli.

um-gjöf, spelt umb-gjöf, f. a gift, Clem. 45.

um-gröptr, m. a digging round, searching, Krók. 51 C.

um-gyrða, ð, to encircle, surround, Sks. 628 B.

um-göng, n. pl. a circuit, Lex. Poët.

um-hleypingr, m. a landlouper, Sturl. iii. 28, v.l.

2. of the weather, changeable, stormy weather; það er umhleypinga-samt, stormar og umhleypingar.

um-horf, n. a looking round, in the phrase, hversu þar var umhorfs, how did it look, Þjal. 6.

um-hugsan, f. reflexion, Fms. i. 229.

um-hvarf, n. a circuit, round, N.G.L. i. 36.

um-hverfa, ð, to turn inside out.

um-hverfi, n. = umfar; tvau eðr þrjú u., D.N. i. 477.

um-hverfis, conj. and adv. (umb-verfis, Plac. 49, MS. 623. 39; umb-hverfis, Rb. 1812. 66, Grág. (Kb.) i. 211; um-vergis, Stj. 177, 192, 206; um-verbis, Blas. 39; um-bergis, a form prevalent in the 14th century, Bs. ii. passim, Mar., Karl. 189, Fb. ii. 309, Nj. 88, 198, v.l.):

—all around, with acc.; u. hann, Fms. vii. 191; u. húsin, Nj. 198; u. landit, Fms. xi. 411, Nj. 88; kirkja á tjöld u. sik, Vm. 69; u. himininn, Rb. 132.

2. as adverb.; gékk mikill mann-fjölði þar u., Fms. viii. 377; þar er djúpt vatn u., Grág. ii. 131; festir skildir u., Eg. 43; þar er hraun allt u., Nj. 264; stutt hár u., Fms. viii. 29; allt u. í hring, all around, iv. 160.

um-hverfum, adv. = umhverfis, Fms. viii. 322, 347, 377 (v.l.), Bjarn. 62, Orkn. 428.

um-hyggja, u, f. [Dan. omhu], thoughtfulness, care; svipta þik várri umhyggju ok forsjá, Bs. i. 40; með ástsemd ok föðurligri umhyggju, Dipl. i. 2.

compds:

umhyggju-lauss, adj. careless, Fms. vi. 204.

umhyggju-lítill, adj. id., Pass.

umhyggju-maðr, m. an overseer, Hom. (St.)

umhyggju-samr (umhyggju-semi, f.), adj. thoughtful, painstaking.

umi, a, m. [akin to ymr, q.v.], a noise, rumour; uma þann er á lék, Fb. iii. 318.

um-kaup, n. exchange, barter (Dan. bytte), Bs. i. 751.

um-keypi, n. = umkaup, Fms. iii. 51.

um-komulauss, adj. helpless.

um-kringing, f. a surrounding; umkringingar mál = periphrasis, Skálda.

um-kringis, adv. = umhverfis, [Dan. omkring], Symb. 58, Dipl. ii. 1, Art. 28.

um-kringja, ð, to surround, Rb. 132, Sks. 198, Fms. xi. 435.

um-kvæði, n. [Dan. om-kvæde = burden of a song], a term, expression, wording; þau orð ok u., sem hann má frekust hafa, Ísl. ii. 149.

umla, að, to mutter, mumble; hann umlaði við, Fms. vi. 372.

um-leiðing, f. a leading round, Stj. 377.

um-leitan, f. a seeking for, negociation, Ó.H. 58; hafa u. við vini sína, Fms. ix. 242, 406, v.l.; sætta u., Orkn. 272; var um sættir leitað … með u. margra manna, Valla L. 215; at þú komir mér í sætt við jarl með þeirri u. at …, Fs. 9.

um-les, n. (lesa um e-n, Hm.), Old Engl. leasing = slander.

compds:

umles-maðr, m. a gossipper, slanderer, Hom. (St.)

umles-samr, adj. backbiting (spelt umlassamr), Hom. (St.)

um-lestr, m. = umles, Stj. 155, 291, Stat. 238; með öfund ok umlestri, Bs. i. 790.

umli, a, m. = umi; umla-samr, 686 B. 2; read umles-samr, q.v.

um-liðinn, part. past, of time; see líða.

um-liðning, f. a passing by, of the time, Stj. 49.

um-mál, n. = ummæli (q.v.), Sturl. iii. 295, Bjarn. 58.

2. a circumference, Stj. 564.

um-merki, n. a marking out; settar stengr til ummerkja, Eg. 275:

a boundary, landmark, til þeirra ummerkja, Jb. 229; Hóla, með þessum rekum ok ummerkjum, Dipl. ii. 1, Stj. 405, 440: the phrase, sjá vegs ummerki (verks of merki), Orkn. 220; vegs ummerki (verks of merki, v.l.), Nj. 28, Fb. i. 209, 260.

um-merkja, t, to make a landmark, Stj. 560.

um-mæli, n. pl. utterances, a declaration, Nj. 56, Bs. i. 141, Fms. vi. 7, 199, vii. 95; sakir ummæla konungs, id.; þér skulut ráða yðrum ummælum, en ek mun því ráða hvat ek tala, Ísl. ii. 167; kunnu vér þökk þinna ummaela, 392, Finnb. 358.

ummsela-laust, n. adj. blameless; varð þat aldrei u., it was talked of, got an evil report, Sturl. i. 63.

um-mæling, f. = ummál, a circumference, Rb. 476, Hb. 415. 18.

um-mörk, n. pl. = ummerki, Bs. i. 742.

um-ráð, umb-ráð, n. guidance, management; með umbráði Markúss lögsögu-manns, Íb. 16; hann hefir umbráð um ferð þeirra, Ísl. ii. 343; eptir umráði biskups, K.Á. 214; skipa manni á pall á bak sér til umráða, for consultation, Grág. i. 8; skipa tveim mönnum í Lögréttu til umráða með sér, 5; einn dag til umráða, Eg. 279:

a commission, Herodes hafði ríki at umráði Rómverja, Rb. 402.

um-rás, f. a round, course, circuit, Sks. 42.

um-renna, rann, to pass round, Rb. 362:

um-rennendr, part. a marauder, Fms. iv. 168.

um-renningr, part. used as subst. a vagrant, Þórð. 43 new Ed.:

a scout, marauder, Ó.H. 71, Sturl. ii. 75, Fms. viii. 329, 439.

um-ræða, u, f., umb-ræða, Fms. v. 207, Nj. (Lat.) 314, v.l.:

—a discourse, talk, Nj. 112, Ld. 76, Fms. ii. 37, vi. 227; leggja í umræðu, to discuss, Orkn. 426; lýk ek hér umræðu (the discussion) raddarstafanna, Skálda.

umræðu-verðr, adj. worthy of remark, Sturl. i. 101, Sks. 101.

um-ræði, n. = umráð, Hom. 111, Sks. 672 B, Anecd. 74.

um-ræðiligr, adj. worth mentioning, worthy of mention, Sks. 101 B.

um-sát, f. (pl. umsetr, Str. 29), [sitja], an ambush, waylaying, Fær. 134, Fms. i. 181, vi. 152, viii. 427, x. 293, 348, Valla L. 226 (Cod. umsátur for umsátir, wrongly): metaph., þeir veittu opt umsátir at eyða sínum fjánd-mönnum, Fms. viii. 436.

um-sátr, n., mod. = umsát.

um-seta, u, f. = umsát, a siege, Ver. 43.

um-sitendr, part. pl. used as subst. ‘round-sitters,’ neighbours; heimamenn ok umsitendr, Sturl. ii. 94.

um-sjá, f. (um-sjó, Grett. 103 A), gen. umsjá, Bs. i. 131; later umsjár, Fb. ii. 200, l. 7:

—oversight, care, provision, supervision, Þórð. 13 new Ed., Fms. vi. 104; veita e-m u., Eg. 321; heita trausti ok u., Nj. 260, Bs. i. 131; með ráðum ok umsjá e-s, Fb. ii. 123.

compds:

umsjá-lauss, adj. unprovided for, Háv. 55.

umsjá-sveinn, m. a boy under guardianship, D.N. ii. 138.

um-sjón, f. = umsjá, Karl. 13, is the mod. form.

um-sjór, m. the surrounding sea, the ocean, main, Pr. 409.

um-skera, um-skar, to circumcise, (mod.)

um-skipti, n. a change, turn; íllt u., Fms. ii. 119; því u., vi. 346; þá er u. orðit með þeim, Hrafn. 28: mostly in plur., skjót u., Fms. ii. 158; göra u. á e-u, Gþl. 12; dásamlig u., Magn. 532; nökkur u., Ld. 254; börðusk þeir lengi, svá at eigi urðu u., an indecisive battle, Nj. 122; þar til er u. yrði með þeim, Finnb. 332, 338.

um-skiptiligr, adj. shifty, changeful, Mar., Fms. viii. 16, v.l.

um-skipting, f. = umbreyting, Stj. 242.

um-skorning, f. = umskurn, Geisli, Hom. (St.)

um-skurðr, m. circumcision, Symb. 22, Stj. 116.

um-skurn, f. = umskurðr.

um-skyggja, ð, to overshadow, Hom. 31.

um-skygnari, a, m. an outlooker, scout, Stj. 522.

um-skygning, f. an overlooking, inspection, D.N.;

umskygningar-maðr, a scout, Stj. 522, v.l.

um-skýrnig, f. an explanation, H.E. i. 395.

um-sléttan, f. a levelling, Stj. 142.

um-sniðning, f. circumcision, Stj.:

um-sníða, um-sneið, to circumcise, Hom. (St.)

um-snúa, sneri, to turn inside out.

um-snúning, f. = Gr.-Lat. metathesis, transposition, Skálda.

um-sókn, f. = yfirsókn, Eg. 177, v.l.

um-spillendr, part. pl. used as subst. slanderers, disparagers, Fms. ix. 282, 449, 454 (umspilla-menn, v.l.)

um-stang, n. a bustle, trouble.

um-stilli, n. = tilstilli, Fms. vi. 275, Fbr. 117, Al. 156.

um-stillingar, f. pl. machinations, Ó.H. (in a verse).

um-svif, n. pl. activity, bustle.

compds:

umsvifs-maðr, m. an active man; u. mikill um bú sitt, Háv. 52.

umsvifa-mikill, adj. active, bustling.

um-sýsla and umb-sýsla, u, f. occupation, management, Ld. 26; hann hét umsýslu sinni við föður sinn, Eg. 174, Fær. 67; þeir hétu honum umbsýslo sinni, Íb. 10.

compds:

umsýslu-maðr, m. an active man, a man of business; þú ert umsýslumaðr mikill ok hagr vel, Fms. i. 290, Eg. 4:

a manager, steward, Sturl. ii. 145; umsýslumaðr um fé e-s, Grág. i. 336.

umsýslu-mikill, umsýslu-samr, adj. active, busy, Brandkr. 63.

um-tal, n. talk, conversation; er hann heyrði u. manna, Fms. ii. 283; með umtali (gossip) vándra manna, Orkn. 162.

umtals-mál, n. a thing proper for discussion, to be talked of, Grett. 133 A, 155.

um-turna, að, to turn upside down, upset, Fms. xi. 435, Stj. 123.

um-turnan, f. a turning upside down, upsetting, Stj. 15.

um-tölur, f. pl. persuasions; með vinsæld hans ok umtölum, persuasions, Fms. i. 32; eggjan hans ok umtölur, vi. 47; við umtölur góðra manna, Nj. 267.

um-vandan, um-vöndun, f. a reprimand, MS. 625. 94; veita u., Bs. i. 166; dómr eða u., 759.

um-varp, n. a fence.

um-venda, d, to turn about, change, Stj. 91, 179:

um-vendan, f. conversion.

um-vending,† f. a turning inside out, Thom. 414.

um-vergis, see umhverfis.

um-vés, n. a bustle, turmoil, Úlf. 1. 19.

um-vöxtr, m. growth, circumference, Landn. 275, v.l.

um-þenking, f. a thinking about, (mod.)

um-þreifing,† f. a touch, Post. 415.

um-önnun, see um-annan.

UNA, pres. uni; pret. unði, later undi; subj. ynði; imperat. uni, Glúm. 354, Fas. i. 146, Eb. l.c.; part. unat: [a Goth. wunan is assumed from the participle unwunands = ἀδημονων, Phil. ii. 26; the word prop. means to dwell, abide; A.S. wunian; Old Engl. to wone; Germ. wohnen]:

—to abide, dwell; börn áttu þau bjoggu ok unðu, dwelt and abode, Rm.; fiskr unir í flóði, the fish lives in water. Gm.; hér munda ek eðli una, Fsm.

2. to dwell, abide, in a Biblical sense; með Guði unir sá er unir í helgum friði, Hom. 5; una skolu vér í elsku Guðs ok náungs, … sá er unir í ástinni í Guði unir ok Guð í honum, Hom. (St.), rendering of Lat. manet.

II. but mostly, as in the Goth. word above cited, in a special sense, to dwell on, enjoy, be happy in, content with a thing, with dat.; þangat sem hann hafði áðr lengst verit ok sínu ráði bezt unat, Fms. i. 135; Gullharaldr undi þá miklu verr enn áðr, was still less at his ease, 83; gamni mær unði, enjoyed her luck, Hbl.; at hóm sér né ynðit, Am. 54; hvártki sér unði, 86; una lífi, to enjoy life, Hkv. 1. 54; eigðú um aldr þat ok uni dóttir, Gkv. 2. 32; ok unandi auði stýra, ok sitjandi sælu njóta, Skv. 3. 16; ok uni allvel meðan svá er búit, Sturl. i. 206; una munda ek með þér, ef þú fengir mér konu þá er …, Fms. i. 289; þótti Hallfreði svá mikill skaði at um Ólaf konung at hann undi öngu, iii. 24; hann unði sér engu, was restless and unhappy, Fs. 113; hann unði lítt eptir Gunnlaug, Ísl. ii. 273; uni (imperat.) nú við þat, Fas. i. 146; uni þú nú vel við, Eb. 117 new Ed.; en þu uni við svá vel sem þú vill, Glúm. 354; una vel sínu ráði, Fb. i. 116; skalt þú fara ok una vel við ráð þitt. Nj. 11; þeir undu við it versta, 251; Þórólfr unir ílla við sinn hlut, Ld. 40; uni ek því bezt við æfi mína. Fs. 21.

2. sayings; unir auga neðan á sér, Völs. R.; þar er allr sem unir, Vídal. ii. 62; sæll er hinn er unir sínu, happy is he who is content with his lot, Edda (Ht.), in a ditty by bishop Klæng; öng er sorg verri en sér öngu at una, Hm. 94.

unaðr, m. and unað, n.; eilíft unað, Hom. (St.); æzta unað, Sól. 71; lítið unað, Skv. 1. 46: rarer unaðr, m., Eluc. 49, and so in mod. usage, although unan (q.v.) is more freq.: [A.S. wyn; Germ. wonne; Dan. ynde]:

—delight, happiness; friðar fagnaðar, ok unaðs, 623. 22; öllum þykkir unat í, á at heyra, Fb. i. 348; unaðr es, Eluc. 49; eilífs unaðar, 625. 188; með unaði ok inndæli, 168; slikt er æzta unað, Sól.; í Paradísar unað, Hom. (St.); unaðs-bót, skömm unaðs-bót, a short delight, Fms. xi. 329; unaðs hilmr, a sweet smell, Eluc. 54;

unaðs-sýn, a happy sight, 53;

unaðs-vist, a happy home, Bs. i. 146;

cp. ynði.

unað-samligr, adj. delightful, Greg. 30, Eluc. 45, Sturl. i. 206 C, Fas. iii. 87, Mar.

unað-samr, adj. delightful; auðræði ok unaðsamar vistir, a happy home, Bs. i. 146 (better unaðs vistir, see the foot-note).

unað-semd (unað-semi, 655 xxvi. 1), f. a charm, delight; blómgaða með allri u., Fms. i. 137; eilíf u., Th. 6, Stj. 15; unaðsemdar vist = unaðs vist, Mar. (655 xxxii. 1).

unan and unun, f. a charm, delight (Germ. wonne), freq.; this is the current mod. form.

ununar-samr, adj. delightful, Fas. iii. 644.

UND, f. [Goth. wunds = wounded and wundufni = μάστιξ; A.S. wund; Engl. wound; O.H.G. wunta; Germ. wunde]:

—a wound; undir svella, Skv. 3. 68; undir dreyrgar, 32; blóð hljóp ór undinni. Eg. 216, Sæm. 179; taka vápnit ór undinni, Gísl. 22; hann beit yðr stóra und, Fas. ii. 378; tók at láta í undum þeim er vóru fyrir brjóstinu, Róm. 232; hol-und, merg-und. This word is little used in prose, having been superseded by the word sár, a sore:

in poët. circumlocutions,

unda-log, und-bál, und-leygr, wound-fire, i.e. weapons;

und-bára, und-gjálfr, und-lögr, a wound-wave, i.e. blood;

und-reyr, und-fleinn, und-linnr, = a wound-reed, wound-snake, a sword;

und-gagl, a carrion bird, Lex. Poët.

unda-fífill, m., botan. hawkweed, hieracium.

UND, prep., see undir.

undaðr, part. wounded; geiri undaðr, Hm. 139; vápn-undaðr, hjör-undaðr, sword-wounded, Skv. 3. 46, Hkr. i. (in a verse).

undan, prep. with dat. and adv. from under, from underneath; hann kastaði í pallinn undan sér hásætinu, he threw the cushion away from the seat he sat on, Nj. 175; hjó undan honum fótinn, cut his foot from under him, cut his leg off, 9; madr kippti fótum undan honum, svá at hann féll, Fms. ii. 149; hann hafði rétt fingrinn út undan húðinni, Nj. 208; berjask undan skildi eða buklara, Sks. 374 B; hann spratt upp undan borðinu, he sprang up from the table, Nj. 152; spratt upp u. garðinum, up from under the fence, where he had been hidden, 170; róa fram undan eyjunni, Fms. ii. 305; sjá þeir renna skip undan eyjum fram, x. 205; halda skipum undan landi, to keep with his ship from under the land, stand off land, i. 225; gaf byr undan landi, Ísl. ii. 243; þá er hann var þrévetr, gékk hann eigi u. konum, Eb. 320; hestisk Þórólfr á hann en graðungrinn gékk eigi u. at heldr, 324 (of a vicious bull).

2. without motion, of position; skerit var út undan firðinum, the skerry was out at sea just off the fjord, Háv. 49; ísar liggja langt undan landi, lie off the land, Sks. 173 B; … skeri, þat er vika u. landi, Landn. 134; undan þríhyrningi, from (the farm) Th., Nj. 93, 103; undan Felli, from Fell, Sturl. i. 9.

3. from, away, in the sense of retreating, pursuing, shunning, escaping, flying from a thing; snúa undan, to turn away from, Nj. 95; get ek þess at þú vilir eigi renna u. þeim, id.; komask undan, to escape; ríða undan. 105; varpa sér undan, 91; ef þetta berr undan, escapes, 63:

metaph., fara undan, to keep aloof, withdraw from, refuse, 99; þeir þágu þá undan, got them relieved. 163; frelsa e-n undan valdi e-s, Fms. x. 142; skilja undan, see skilja; ganga undan, to pass away, be lost, i. 23; láta jarl ráða svá miklu ríki undan yðr, 52; Styrr dró alla menn undan Þorgesti, Eb. 108; heimta fé mitt undan Hrúti, claim it from under Rut’s hand, call on Rut to yield it up, Nj. 31; hve þér mundi undan, ef þú hefðir nökkut þat gört er frami væri at, Ísl. ii. 358 (a corrupt passage).

4. ahead of, before, both as prep. and adv.; ganga, fara undan e-m, to go before, ahead of, opp. to eptir; hann lætr fara undan sauðfé þat er skjarrast var, Ld. 96; hann var á undan mér alla leiðina; farðú á undan, eg skal koma á eptir, freq. in mod. usage; the ancients here mostly use fyrir, q.v.

5. lömb undan ám, a lamb under a ewe (born of it); kið undan geitum, kálfar undan kú, Grág. ii. 305: so in mod. usage, hann er u. henni Hyrnu, of the young and the dam; so also, smjör undan tuttugu kúm, tíu ám, Fb. ii. 529.

undan-boð, n.; u. fjár, taking invested money out of a person’s keeping, Grág. i. 197.

undan-bragð, n. a device, subterfuge, Fms. i. 137, v. 286, x. 240, Lv. 65, Fs. 5, 97.

undan-dráttr, m. a putting off, evasion, shirking, Fms. i. 115, ix. 251, x. 423, Eb. 114, Ó.H. 97:

a shift, trick, H.E. i. 506.

undan-eldi, n. a breed; gott til undaneldis.

undan-fari, a, m. a precursor.

undan-farinn, part. preceding.

undan-ferð, f. a getting away from under, an escape, Njarð. 374, Sturl. iii. 71.

undan-ferli = undandráttr, Post. (Unger) 96.

undan-færi, n. = undanferð, Fas. i. 454.

undan-færsla, n, f. an evasion, Fms. vii. 115:

a law phrase, a pleading one’s innocence, by ordeal or otherwise (færa II); skírsla eðr u., K.Á. 202, Fær. 201, Gþl. 550.

undan-hald, n. a flight, Rd. 312:

a running before the wind, beint u.:

in the phrase, það er hægt undanhaldit.

undan-hallr, adj. sloping.

undan-herka, u, f. a shirk, shift, quibble, Bjarn. 16.

undan-hlaup, n. a running away, Rd. 193.

undan-kváma, u, f. an escape. Eg. 406, Fms. i. 136, vi. 421, ix. 387, x. 240, passim.

undan-lausn, f. a releasing, redemption, Grág. ii. 221, Fas. ii. 387.

undan-láss, m. the lees and dregs in a cask.

undan-mæli, n. an excuse, Konr.

undan-rás, f. running away, Fs. 42.

undan-renning, f. skimmed milk.

undan-róðr, m. a rowing away, escaping, of one pursued, Fms. ii. 181.

undar-liga, adv., qs. undrliga, [undr], wonderfully, extraordinary, Eg. 133, 769, Nj. 62, Orkn. 418, Ó.H. 220.

undar-ligr, adj. wonderful, extraordinary, Fms. i. 34, vi. 392, viii. 8, Eg. 47, Nj. 7, passim.

2. wonderful, marvellous, Blas. 47, Th. 10, Ld. 200, Edda i. 16.

und-genginn, part. wound-printed, Nj. (in a verse), an epithet of wounds, as sword-prints.

-undinn, part., from unna, in af-undinn.

UNDIR, prep. with dat. and acc.; an older monosyllabic und is often used in poets, Ls. 44, Hdl. 11, Þkv. 16, Hm. 58; und valkesti, und árum, Lex. Poët.; und hánum, Haustl.: unt = und, Akv. 26 (Bugge): [Ulf. undar; A.S., Engl., and Dan. under; O.H.G. untar; Germ. unter]:

—under, underneath, below.

A. With dat., undir hesti hans, Nj. 158; tréit u. honum, underneath him, 202; mána vegr und hánum, Haustl.; skipit undir þeim, Háv. 42, Ld. 78; troða undir fótum, Fms. ii. 172; bera undir hendi sér, Eg. 237, Nj. 200; sverðit brotnaði undir hjaltinu, 43; sitja undir borðum, 68; róa undir seglum, Fms. viii. 131; skip þungt undir árum, heavy to row. Eg. 354; undir túngarði, Ld. 138; u. veggnum, Háv. 49; u. haugnum, Eb. 94; u. heiðinni, Eg. 277; fjöll undir jöklum, Fb. i. 540; liggja undir nesi einu, Nj. 43; undir garðinum, Njarð. 374; und kvernum, Ls. 44: und Miðgarði, Hdl. 11; undir Þríhyrningi, Nj. 89, 114; undir Hrauni, Eb. 52; undir Felli, Nj. 16, of places seated under a fell, Landn. passim.

2. hvárt þat fé hefði undir því kvikendi alizt, of a dam, Grág. ii. 312; undir þeim var alinn Freyfaxi, she (the mare) was the dam of F., Landn. 195.

II. metaph. usages; alla sem undir honum eru, Sks. 677 B; u. þeim biskupi eru ellifu hundrað kirkna, Rb. 332; búa u. e-m, Fms. i. 107; undir hendi, höndum e-m, hönd (B.I. fine); eiga undir sér, to have under one, in one’s power, Fms. iv. 271, Ld. 250, Vígl. 33, Sturl. i. 20; see eiga (A. IV. 2): eiga fé undir e-m, to have money in his hands, deposited with him, Nj. 101; taka tíu hundruð u. Eiríki bónda, ten hundred in E.’s keeping, Dipl. ii. 6; tvau hundruð u. sonum herra Stepháns, i. 11; þeim manni er féit er undir, Grág. i. 184; er und einum mér öll hodd Hniflunga, Akv. 26.

2. under, depending on; svá var ávísat sem u. væri bani ykkar beggja, Am. 12; örlög vár eru eigi u. orðum þínum, Karl. 339; hans líf stendr þar u., Stj. 219; undir því væri, at ek hefða góð málalok, Nj. 47; hvárt þykkir þer u. því sem mest, 263; mikit þótti spökum mönnum undir, at …, Ld. 38; undir þínum þokka þykkir mér mest af þínum frændum, I am most concerned for what thou thinkest, Lv. 72.

3. undir vitni e-s, 623. 15; u. handlagi e-s, Dipl. i. 11; hann á vin undir hverjum manni, he has a friend in every man, Fas. i. 290; jafnan er munr undir manns liði (= í manns liði), a man’s help is something, Bs. i; þó at smátt sé und einum, though one man (more or less) makes little difference, Hallfred; um þá gripi er görsemar eru undir, things of value, Gísl. 80; lítil eru tiðendi u. förum mínum, Fms. xi. 118; fela ván sína alla u. Guði, 686 B. 2; eiga traust u. e-m, Fms. i. 261; undir trausti, skjóli, hlífð … e-s, 623. 15; u. griðum, Grág. ii. 194; segja hvat honum er undir fréttinni, Grág. (Kb.) i. 51; mjök var undir heimboði við þik, at vér vildim, Ld. 236; hvat undir mun búa bæn þessi, Eg. 764; þat bjó mest undir ferð Áka, at …, Fms. xi. 45; jarl spyrr hvat undir kveðju sé, Fas. iii. 567.

III. ellipt. or adverbial usages; vóru þau úbrunnin undir, underneath, Nj. 208; mér þótti hann vera í rauðum hosum undir, 214; var þar undir niðri skógr, Eg. 580; meðan töður manna eru undir, whilst the hay is down, of hay mown, but not got in, Nj. 192; hart mun þykkja u. at búa, 90.

2. at þat sé eigi verr undir, enn vara, of not less value, substance, K.Þ.K. 172; ef mér þætti nökkut u. um mik, if I thought it mattered aught, Nj. 19; þykki mér mikit u., at …, does it matter much to thee? 65; hverjum manni muni þykkja nokkut undir, at …, Sturl. i. 176.

B. With acc., under, underneath, Lat. sub, denoting motion; var settr undir hann stóll, Nj. 269; koma fótum undir sik, 202; fara undir skipit, Njarð. 376; kominn undir jarðar-menit, Ld. 60; renna u. hendr e-m, Háv. 41; þeim tók undir hendr, Ld. 38; kom u. kverk öxinni, Nj. 84; láta u. belti sér, 168; setjask u. borð, 176; heimtask út u. akkerin, Fms. ix. 44; stýra u. veðr, … beita undir veðr, Fb. i. 540; leggja út u. Eyjar, Nj. 125; riða austr u. Eyjafjöll, 216; sigla suðr u. England, Hkr. i. 129; leggjask niðr u. hauginn, Eb. 94; ganga u. hamar-skúta nökkurn, Nj. 264; hleypa heim undir Þríhyrning, 105.

2. of time; hrökk undir miðdegi, it drew close to midday, Fas. i. 506; cp. the mod. phrase, það er komið undir dagmál, hádegi, … náttmál, of time, close to, hard upon.

II. metaph. usages; gefa hann undir vápn yður, Njarð. 354; leggja virðing konungs undir vápn mín, to let it depend on, Fms. x. 199; jarl hverr skyldi hafa und sik þrjá hersa (= undir sér), 182; Hjört þótti mér þeir hafa undir, they had him under, had him on the ground, Nj. 95; leggja undir sik, to lay under oneself, subjugate, Fms. i. 3; skattgilda undir sik. Eg. 402; ganga undir e-n, to submit to, Fms. i. 37, 156, Ld. 166; játtask undir e-t, Fms. ix. 227; taka vel … u. e-t, Ld. 150; þjóna u. e-n, to serve under, Fms. x. 23; draga u. sik, Eg. 61; arf berr undir e-n, devolves upon, Grág. i. 179; þessa laxveiði gaf hann undir kirkjuna, he made it over to the church, Fms. i. 272; Sámsey er undir biskup, is under a bishop, xi. 230; þær eignir liggja undir þá ætt, vi. 432; leita ráðs u. e-n, xi. 80, MS. 686 B. 13; vikja máli u. e-n, Nj. 77; skírskota u. e-n, Ó.H. 86, Eg. 352, N.G.L. i. 348; bera fé u. e-n, to bribe, Ld. 114. Fms. v. 187; játa sik undir at gjalda, to engage oneself, Dipl. ii. 2; leggja e-t undir þegnskap sinn, upon one’s honour, Grág. (Kb.) i. 48; þá mælti Einarr svá undir málit, interrupt it, Sturl. i. 66 C.

2. special phrases; ef kona tekr mann undir bónda sinn, if she be untrue to her husband, N.G.L. i. 351, H.E. i. 236; því fylgðu engir mann-lestir, þvíat ek tók engan mann undir Gísla, I was true to G., Gísl. 15; land styrkvara undir bú, at heyföngum, stronger in the way of household, yielding more crops, Sturl. iii. 271; bjóða fé í leigu u. sik, to offer money for a passage, Nj. 128; taka penning veginn u. blóðlát, for letting blood, Rétt. 2. 10; taka eyri u. hvert lispund, id.; líða undir lok, to come to-an end, Nj. 156.

III. ellipt., sól er undir, the sun is under, Grág. i. 104; dagr er undir, Fb. iii. 384; slá u. sem mest má þessa viku, to mow as much as possible this week, so as to prepare for drying it the next, Eb. 150; standa undir með e-m, to back, Sturl. i. 20.

undir-alda, u, f. an under-wave, the undertow of a wave.

undir-biskup, m. a suffragan bishop, H.E. i. 406.

undir-borg, f. a suburb, Stj. 342.

undir-brot, u. a breaking down, subduing, subjection, Fms. iv. 84, Mar.

undir-búð, f. an under-booth, cellar, D.N.:

undir-bur, id., D.N. v. 283.

undir-búi, a, m. under-dwellers, Fms. ii. 149.

undir-byrli, a, m. an under-cupbearer, Karl. 327.

undir-djúp, n. an ‘underdeep,’ gulf, abyss, Sks. 151, 626, Skálda 209, Stj. 288, MS. 623. 33, Gen. i. 2.

undir-dráttull, adj. covetous, making unfair gain, Fms. vi. 191.

undir-eldi, n. offspring, breed, of animals, Stj. 178.

undir-fólk, n. subjects, Fms. i. 201, iii. 48, Magn. 472.

undir-furða, u, f., in undir-furðuligr, adj. shy; see undrfurða.

undir-förli, f. craft, wiliness.

undir-förull, adj. dealing underhand, false, Fms. ii. 145, Fas. ii. 365.

undir-gefinn, part. [Dan. under-given], subject, Fbr. 1, Mar., Stj. 23, 61.

undir-gefni, f. submissiveness.

undir-gjöf, f. subjection, H.E. i. 388.

undir-grefill, m. an underminer (cp. Dan. underfundig), Stj. 160.

undir-gröptr, m. undermining, Bs. i. 714.

undir-göng,† n. pl. an under-way, tunnel.

undir-görð, f. a cushion under a saddle, Flóv. 25, Karl. 440.

undir-haka, u, f. an under-cheek, double-chin.

undir-heimar, m. pl. the nether world, the realm below, Fms. iii. 178, Fas. iii. 391.

2. in Icel. undirheimar is a name given to the lower beach between a reef of rocks and the sea; fara ofan í undirheima, hann er niðri í undirheimum.

undir-hlutr, m. the lower piece, lowest part, Fms. vi, 244, ix. 478, Grett. 36 new Ed.

undir-húfr, m. the under-hull of a ship.

undir-hús, n. the nether part of a house, Stj. 383, 590, Róm. 208.

undir-hvesta, u, f. (undir-hvesti, n., v.l.), the under flesh of a whale; undirhvestu ór hálfum hval, Vm. 79, qs. þvesti, q.v.(?)

undir-hyggja, u, f. ‘under-thought,’ cunning, wiles, Fms. i. 74, Stj. 187, Háv. 57, Al. 71.

compds:

undirhyggju-fullr, adj. guileful, Fms. i. 219.

undirhyggju-maðr, m. a guileful man, Fms. i. 20, x. 420, Fær. 17.

undirhyggju-samr, adj. wily, false, Þórð. 69.

undir-klefi, a, m. an under-cell, Fms. ix. 425, D.N. vi. 84.

undir-klæði, n. an under-garment, Stj.

undir-konungr, m. an under-king, tributary king, Eg. 282.

undir-kyrtill, m. an under-kirtle, Karl. 174.

undir-lag, n. ‘under-laying’ reservation; með þeim skilmála ok undirlagi. Dipl. v. 16.

undir-land, n. a subjected territory, province, Fms. iii. 174.

undir-leitr, adj. drooping the head, bashful.

undir-lendi, n. nether land, low, level land.

undir-lægja, u, f. the plate on which the spars rest.

undir-maðr, m. an ‘under-man,’ a subject, Fms. iv. 155, vii. 20.

undir-mál, n. pl. underhand dealings, a secret stipulation, Fms. xi. 24, Grág. i. 148; kaupmáli, ok eru eigi u. né lausa-kjör, 225, Nj. 12, Ld. 104, Ísl. ii. 207.

undir-mörr, m. the kidney fat (mod. garn-mör), Vm. 119, Dipl. iii. 4.

undir-oka, að, to ‘under-yoke,’ subject, Fms. ii. 122.

undir-orpinn, part. subjected, Stj.

undir-orpning,† f. a subterfuge, Post. 551.

undir-prestr, m. a subordinate priest, H.E. i. 478.

undir-rót, f. the ‘under-root,’ origin, prime cause of a thing, Grett. 124 A, Sturl. ii. 4, Ó.T. 1, Bs. i. 796, Pass. 16.

undir-seta, u, f. an ‘under-sitting,’ pressure, influence, Bs. i. 722.

undir-skál,† f. an ‘under-cup,’ saucer, Dan. under-kop, (mod.)

undir-skáli, a. m. = undirklefi, a cellar, Fms. ii. 149.

undir-skemma, u, f. = undirskáli, Hkr. i. 17, Eg. 236, Stj. 383.

undir-staða, u, f. a stand, = stétt; kross með undirstöðum, Vm. 6, 41, 51; kirkja á tvær undirstöður, 36; skrín með undirstöðum, Pm. 10; páska blað með undirstöðu, 108.

2. a groundwork; þær bækr er undirstöður heilagra ritninga, Ver. 1; skilja grundvöll ok undirstöðu á sökunum, Sks. 581.

3. the true sense, true meaning, Skálda 205, Rb. 192; varðar mest til allra orða, at undirstaðan (the substance) sé réttlig fundin, Lil. 96; cp. the senses of the Gr. ὑπόστασις.

undir-staðligr, adj. = Lat. substantivus, substantialis, Skálda.

undir-staðning, f. an understanding, making out, Rétt. 50.

undir-stafr, m. a sub-letter, Skálda 171, see Gramm. p. 15.

undir-stakkr, m. an under-jacket, D.N. iv. 564.

undir-stallr, m. a stand, pedestal, Vm. 29.

undir-standa, stóð, [a word borrowed from the Engl. or Low Germ.], to understand; undirstóð engi tungu þeirra, Ann. 1337; skilja eðr u. Látínu, Stj.: ek undirstend, sagði Jón (John the Fleming), Bs. i. 801, passim in mod. usage, Vídal.:

to perceive, Bret. 4, Stj. 201, H.E. i. 422, Th. 76; en er þeir undirstóðu hans íhugan, Fb. ii. 667; en þó at hann undirstæði at hans ofsi væri lægðr, Edda (pref.)

undir-stoð, f. a stay, support, Symb. 4.

undir-stokkr, m. an under-post in a building, Hom. 94, Jón. 24.

undir-stólpi, a, m. a pillar, Stj. 415.

undir-stöðuligr, adj. substantive, Skálda.

undir-tekt, f. a responding to; vitrleg u., Fms. iv. 83.

undir-tjald, n. an under-hanging (under the refill, q.v.), B.K. 83, Boldt 166, D.N.

undir-varpning, f. subjection, Karl. 138.

UNDORN, m. (not n. as stated in Lex. Poët.), also spelt undurn and undarn, see the references below: [this word occurs in all ancient Teut. languages; Ulf. undaurni-mats or undurn-meat = ἄριστον, Luke xiv. 12; A.S. undern; Hel. undorn: O.H.G. untarn. Afterwards it was disused in writing, but in provincial dialects it still survives in all Teutonic countries, Scandinavia, Germany (Bavaria, the Rhine), England (Cumberland, Yorkshire), everywhere, except in Iceland, where, strange to say, it is unknown in speech as well as in writing; thus, Swed. undan, undarn, unden; in Norway undaaln; Bavaria untern (Schmeller); Fris. ounern; provinc. Engl. orndorns, ownder (Brocket); in all these dialects it means a middle-meal, a kind of lunch, taken either in the afternoon at three o’clock (this seems to be the prevailing sense, at least in Scandinavia), or in the forenoon at nine: even a verb has been formed, thus in Sweden sova und is to take a nap at lunch-time, at midday (Rietz); in the Rhine country ondern is said of cattle lying down at midday (Schmeller).]

B. Usage.—In old Icel, or Norse writers the word occurs five times, thrice in poets, twice in prose; the original sense was undoubtedly a time of the day, either mid-afternoon, i.e. three o’clock p.m., or mid-forenoon, i.e. nine o’clock a.m., the sense of food being a derived one (like mál, q.v.):

1. mid-afternoon, answering to the nones of eccl. writers; morgin hétu ok miðjan dag, undorn ok aptan, they called morning and midday, ‘undorn’ and evening, Vsp. 6 (undurn, Hb. l.c.), where undorn is placed midway between noon and eve.

2. mid-forenoon; um morguninn at undurni, in the morning at undurn time, O.H.L. 65; þá hringt er til miðs-morguns, ok hafa unninn eiðinn fyrr en hringi at undurn (dat.) at Krists-kirkju, when it rings at mid-morning time, and shall have taken the oath ere the bells at Christ’s kirk ring at undurn, N.G.L. i. 308.

II. a meal; hjuggu vér undurn frekum vargi, we carved a meal for the greedy wolf, i.e. we slew many in the battle, Km. 2; örn drekkr undarn, the eagle drinks undarn, Edda 101 (in a verse of about 1030 a.d.), the various readings (undranar and undjarn) shew that the transcribers did not understand the word.

☞ In the Icel. day-marks only nón (q.v.) is of eccl. Lat. origin; may not undorn be the old heathen term which was displaced by that word? the passage in Vsp. favours this suggestion.

UNDR, n. [A.S. wundar; Engl. wonder; Germ. wunder; Dan. under]:

—a wonder; undr þetta hélzk til dags, Nj. 272; skrípi ok undr, 20; ella mun yðr henda hver undr, Fms. iii. 28; þeir segja hverju undri þeir vóru orðnir, x. 304; Fróðár-undr, the spectres of Fróðá, Þorf. Karl., Eb. ch. 52–55; en er svá var komit undrum þeim, Eb. l.c.; heyr undr mikit, heyr örlygi, Gísl. 15 (a ditty); nú bregðr undrum við, ek em nú hér kominn, en litlu áðr var ek með fóstra mínum, Fms. i. 292; brestr svá mikill, at öllum þótti undr at, Ó.H. 135; undra ár, a wonder-year, Ann. 1118; undra-maðr, a portentous person; undr at afli, Fas. ii. 328:

gen. plur. emphasizing,

undra-digr, undra-hár, undra-brattr …, wondrous big, high, steep …

2. with the notion of shame, scandal; þat var undr mikil, at hann skyldi liggja fyrir fótum þeim, Eg. 758; göra sik at undri, Fær. 262, Fms. vi. 359; görask svá at undrum, 364; mannfóli mikill ok gört þik at undri, Boll. 350; ok verða at undrum í drykkju-stofunni, Eg. 553; aldri fyrr sá ek menn svá at undri verða sem hér, Fms. viii. 234; undrum verði sá er hann hirðir, Karl. 45.

undra, að, to wonder at a person or thing, with acc.; þetta undra víkingar, Fas. ii. 530; allir undra þessa manns afl, Finnb. 274; undra allir geysi-mjök hans meðferði, Th. 77; þeir undra hví eigi var upp lokit, Stj. 383; undrandi er hann var þar kominn, 359; síðan undraði engi maðr, at …, Sks. 646 B; fólkit gékk allt út úr kirkjunni ok undraði, 116; vendu heim þaðan ok undruðu mjök, Hom. 120.

2. in mod. usage the active is mostly impers.; mig undrar, it astonishes me.

II. reflex. to wonder; undrask öglis landa eik hví vér sém bleikir, Ó.H. (in a verse); fóru menn út ór hverri borg at undrask þá, Nj. 48; hann undraðisk þat, at …, 185; hann undraðisk þat mjök, at …, Edda 1.

undran, f. (undrun), wonder, admiration, amazement, Fms. x. 240, freq. in mod. usage.

undr-furða, u, f. a wonder, laughing-stock.

undrfurðu-legr, adj. shy, bashful.

undr-látr, adj. wondering, curious, eager for strange news; veit ek at Háleygir eru undrlátir, Fms. vii. 132; lið várt er undrlátt Háleygjanna, Mork. 178, l.c.

undr-ligr, adj. wonderful, strange, Th. 10.

undr-samligr, adj. wondrous, Vsp. 60, Stj. 75.

undr-sjónir, f. pl. a wonder to see, a spectacle, Skm. 28.

undr-skapaðr, part. of wondrous, portentous shape, Fb. iii. 418.

und-varp, see umvarp.

unga, að, to bring forth young, hatch an egg, with dat.; ungað egg, a hatched egg; unga út, to lead the young out of the egg.

ung-barn, n. a ‘young bairn,’ an infant, Bs. i. 122, Stj. 630.

ung-dómr, m. young people.

ung-dæmi, n. youth; í u. mínu, in my youth.

ung-fé, n. young cattle, young stock, Grág. i. 414, Sturl. i. 84.

ung-hryssi, n. a young colt, Landn. 194, Dipl. v. 18, Vm. 18.

ungi, a, m. the young of a bird (Lat. pullus), Grág. ii. 347, Fms. vi. 153; fleygir ungar, Hom. 89; álku-ungi, Fs. 180; hænu-ungi, álptar-ungi, hrafns-ungi: also barns-ungi, dimin. a little child, chicken.

ung-lamb, n. a young lamb, Stj. 439.

ung-ligr, adj. youthful, Bárð. 165, Fas. ii. 357, Fms. viii. 15; u. í ásjónu, Mar.:

boyish, Fms. ii. 46.

ung-lingr, m. a youth; mod. from Germ. jüngling.

ung-menni, n. young people, youths, Fms. i. 78, 283, Bs. i. 417, Eg. 88, Karl. 332, Stj. 54; ef ungmennit skjalar, Fms. vi. 335.

ung-neyti, n. young cattle.

UNGR, ung, ungt, adj., compar. yngri, superl. yngstr; for the form jungr see p. 327, col. 1: [Goth. juggs, compar. juhiza; A.S. geong; Engl. young; O.H.G. and Germ. jung; Dutch jong; but Dan.-Swed. ung; cp. Lat. juvenis.]

β. an older and obsolete compar. œri or œrri, early Dan. urœ; þótta’k hæfr þá er vórum œri, Korm. (in a verse); öngr mannr œri honum, Orkn. (in a verse); œri endr bar ek mærð ór hendi, Edda (in a verse); fylkir œri þér fórat heiman, Ó.H. (in a verse): in prose, hit ellra barn má œra (madden) it œrra (the younger), Skálda 162 (Thorodd); engi œri enn áttján vetra gamall, Fms. xi. 90; þú er miklu œri maðr at aldri, 93 (yngri, v.l. of the later vellums); eigi skyldi øri djáknar enn hálf-þrítugir, Greg. 60; tungl tveim nóttum œra, Rb. 1812. 52; skal þat eigi vesa œra an fimtán nátta (spelt eora), 20; ok skal þat vesa at eora (æra) tungl, 57; enum eorum tunglum, 55; gott æ ørum mönnum, Landn. (Hb.) 45; þá telja Paktar nótt œri (ærna Ed.), Rb. 32; þó at eigi sé þú œri at vetra-tali, Þiðr. 339: the superl. ærstr occurs but a single time, hann rauð œrstr (youngest, i.e. while quite young) úlfs fót, Ó.H. (in a verse). According to Thorodd the grammarian the œ in œri was sounded as a nasal diphthong, indicating its contraction, (cp. Goth. juhiza), and distinguished from the verb œra (from órar, q.v.) with its pure diphthong.

B. Usage.—young; ungir ok bernskir, Fms. i. 22; þá er þér vórut yngri, Nj. 198; hinn yngra manninn, Fms. vi. 187; hann var þeirra yngstr, Nj. 269; kært görðisk með þessum yngrum mönnum, Ld. 160; tvau naut við kú ef yngri eru, Grág. i. 147; ungra manna, ii. 11; á unga aldri, in one’s youth, 623. 59: sayings, ungr skal at ungum vega, Ísl. ii. 309; upp at eins er ungum vegar, the way of the young is upwards, Mkv.; ungr má en gamall skal, see skulu; lengi man þat er ungr getr, 248; þeygi á saman gamalt og ungt, Úlf. 3. 44; vera ungr í annat sinn,—eptir þat stóð Hákon upp ok talaði, mæltu þá tveir ok tveir sín í milli, at þar væri þá kominn Haraldr inn Hárfagri, ok orðinn ungr í annat sinn, Hkr. i. 125, Gísl. 84; cp. ‘Hamilcarem juvenem redditum sibi veteres milites credere,’ Livy xxi. 4.

2. young, recent; ungir í Kristninni, Fms. i. 244; Ljótr mælti, ung er nú trúan, Valla L. 209; hann kvað ungt vinfengi þeirra Bjarnar, Bjarn. 56.

II. Ungi or inn Ungi, as a nickname, the Younger, Junior = Lat. minor, opp. to inn Gamli; Eindriði ungi, Hákon ungi, Kolbeinn ungi, see gamall III.

C. -ungr, an inflexion, see Gramm.

ung-smali, a, m. young cattle, Gþl. 346.

ung-viði, n. young trees, a young plantation, Stj. 74:

also used metaph. of young stock collectively.

UNNA, see Gramm. p. xxiii; pres. with a pret. form ann, annt, ann, pl. unnum, unnut, unnu; pret. unni; subj. ynni; part. neut. unnt and unnat; †unt, loved, Post. (Unger) 416, l. 30; unnt, Band. (Cod. Reg.) 20, Sturl. i. 207, Ld. 94, 194, Nj. 146: unnat (as kunnat from kunna), Fb. i. 36, Str. 32, (Nj. a vellum fragment, Lat. Ed. 315, foot-note y): a weak pret. unti (Dan. undte) occurs in later vellums, Fb. iii. 469 (l. 6 from the bottom), Gísl. 129 (paper transcript), and is used in mod. speech: even a weak pres. occurs in the burden to an Icel. lullaby, sofðú, eg unni þér, sleep thou, I love thee: [A.S. and Hel. unnan; Engl. own; in Early Engl. with a pres. pret. an (Morris, Spec. 36, l. 19); Germ. g-önnen, qs. ge-unnan.]

B. Usage.—To grant, allow, bestow, with dat. of the person, gen. of the thing (unna e-m e-s); ann ek honum ísetu í dómi, Grág. i. 17, 78; bæta munda-baugi er jamnendr unnu, the sum which the umpires allowed, Hbl.; bið þú Ólaf, at hann unni þér grundar sinnar, Ó.H. (in a verse); unna e-m gamans, Skm. 39; Hreiðmarr unni þeim einskis pennings af gullinu, Edda 73, Þiðr. 308; hann unni honum öngra bóta fyrir, Fs. 125; þá penninga sem biskup vildi unna honum, Dipl. v. 2; unna e-m sætta, Fær. 113; unna e-m sæmdar, Fms. vi. 133; unna e-m laga, to give one the benefit of the law, give one a fair trial. Eg. 473; unna e-m sannmælis, to give a fair report; þeir unnu þeim bezt ríkis er þeim vóru undir hendi, Fms. i. 7; ef þú annt honum betr konungdómsins, Sks. 761: eigi má þat vita, þar sem margir koma saman, þeir sem lítt eru vandaðir, nema nökkurir ynni sér glæps, where many who are not very honest are gathered together, some will allow themselves evil, i.e. will do some wicked thing, Fms. xi. 275: allvel ann ek þér nafns þessa, vi. 229; gaf honum ríki, þvíat hann unni honum bezt at njóta, Fb. ii. 134; unna honum ennar æztu tignar, Ó.H. 35; varð þeim þá unnt af metorða, Laxdælum, Ld. 94; nú mætti svá vera, at svá kæmi málinu Odds, at oss frændum væri þess af unnt, at Bandamenn tæki sjálfdæmi, that we might succeed in getting sjálfdæmi, Band. 20 (MS.); ek meðkennist at ek hafi unnt ok veitt velbornum manni, Birni Guðnasyni, míns herra kongsins sýslu ok umboð, Safn ii. 191; ek ann þér eigi faðmlagsins Helgu innar Fögru, Ísl. ii. 269; Guð unti (sic) honum eigi ríkisins, Fb. iii. 469; ek ann eigi þess Þorkatli frænda mínum, Nj. 223; ek ann eigi þess frændum mínum ok fóstbræðrum (I cannot bear that), at þeir hafi hingat þvílíka ferð, Eb. 332; ek ann engum manni tignar-namn(s) í þessu landi nema mér einum, O.H.L. 18.

2. the phrase, unna e-m ást, to bestow one’s love on one; öll Engla fylki unnu heita ást Guði, ‘paid warm love to God,’ i.e. loved God, Hom. 136; (þeir) er svá heita ást unnu Guði, 135: hence

II. with dat. to love, prop. ellipt., qs. unna e-m ást, to bestow one’s love on a person; unna e-m hugástum, to love dearly, Fms. x. 239; maðr sá er manngi ann, Hm. 49; unna frá vísum vilja, 98; Egill unni henni lítið, Eg. 702; einn son er hann ann lítið, Hkr. i. 204; meistari þinn ann þér mikit, Bs. i. 228; hón unni honum mikit, Nj. 27; ek mun þér vel unnandi verða, 24; hón varð honum lítt unnandi, Ísl. ii. 274; Magnúss varð henni eigi unnandi, Fms. vii. 176; hvárt unni öðru með leyndri ást. Fb. ii. 134; hón þú annt at vísu, … þú mátt unna, Str. 8; hinir sem Guði hafa unnat, Fb. i. 36; aldrei hafði hann henni meirr unnt enn þá, Sturl. i. 207; þú hefir engum manni jamnmikit unnt sem Bolla, Ld. 194; eigi leyna augu, ef ann kona manni, a saying, Ísl. ii. 251; lengi hefi ek mikit unnt Þráni, Nj. 146; þeim var ek verst er ek unna mest, Ld. 334.

2. recipr., unnusk þau af öllu hjarta, Mar.; þau unnusk mikit systkin, Fms. iii. 107; ok unnumk vit mikit, Glúm. 326, Gísl. 44; þeir unnusk mikit fóstbræðr, Ld. 110; svá unntusk (sic) þau mikit, Gísl. 129.

unnandi, part. used as subst. a lover; ek var þín unnandi, 625. 77; heims unnendr, Greg. 30; unnandi manna, Rb. 370.

unnasta or unnusta, u, f. a sweetheart, Kormak, MS. 655 xvii. 20, and passim in mod. usage.

2. a mistress, Fms. i. 209, Sæm. 171, Thom. 301, Greg. 47.

3. mod. a betrothed.

unnasti or unnusti, a, m. a lover, Fms. x. 255, Str. 9, 25.

unningi, a, m. [from unna = to grant; early Swed. undinghja lagh, Schlyter]:

—an ‘owner’s fee,’ a law term, of the fee granted to the finder of stolen or lost property; unningja lausn, an owner’s release, i.e. owner’s reward (due to the finder of a runaway slave), N.G.L. i. 227; it is wrongly spelt ‘undingja’ lausn, 35.

UNNR, old form also uðr, Lex. Poët. passim; [A.S. yð; Lat. unda]:

—the waves, sea; svalar unnir, the cold waves, Vsp. 3, Gm. 7; hávar unnir, Skv. 2. 16; blár unnir, Sdm. 10; ormr knýr unnir, Vsp. 50; hregg-blásin, sviðköld uðr, Fms. i. 165, iii. 27 (in a verse), freq. in poets, also in mod. usage: poët., unn-blakkr, unn-dýr, unn-skíð, unn-vigg, = a ship; unn-röðull, unn-eldr, unn-fúrr, unn-glóð, unn-sól, = gold; unn-heimr, ‘wave-home,’ i.e. the sea, Lex. Poët.: in prose it is only used in unn-vörp, q.v.; unnar steinn, a sea-stone (a boulder on the beach by which the tides are noted?), Hkv. 2. 29 (an oath is sworn, at úrsvölum unnar steini); unnar hestr, a ‘wave-steed,’ i.e. a ship, Ísl. ii. (in a verse); unnar dagr, ‘wave-day,’ i.e. gold, Lex. Poët.

II. one of the Nereïds or Ránar-dætr, Edda 101.

2. the name of a woman, Unnr and Uðr, Landn., Ld.;

and in compds, Stein-unn (Stein-uðr), Þór-unn, Ing-unn, Sæ-unn, Ljót-unn, (again, in the man’s name Auð-unn, the ‘unn’ is qs. ‘vini,’ A.S. wine): the names Unnr (Uðr) and Auðr interchange; thus is the queen Auðr djúpauðga in the Ld. called Unnr, in the Landn. Auðr.

unn-svín, n. a sea-swine, = marsvín, Hkr. i. (in a verse).

unn-vörp, n. pl. a swoop or drift of waves; in the phrase, falla sem unnvörp, to fall (in battle) like wave-drifts, = Lat. catervatim, Hkr. iii. 34; þar lágu menn svá þykkt sem unnvörp væri, Fms. viii. 405, vi. 68 (also spelt undvörp): in mod. usage undvörpum, id., Fas. i. 451; sauðfénaðr staðarins datt niðr unnvörpum í megrð, Bs. i. 873.

UNZ, or better unnz, adv. (also spelt unst, Fms. v. 158, Fas. i. 126, Gísl. 45; undz, MS. 623. 2, Grág. i. 259, ii. 202 A); [unz is a compd from und and the relat. particle es, qv.; Goth. und = ἔως; Hel. unti; A.S. ôð; Engl. until; O.H.G. unt]:

—till that, till, until, with indic.; unz þrjár kvámu, Vsp. 8, 16; unnz sinn bíðr bana, Hm. 15; unz brunninn er, 57; unnz ór varð jötunn, Vþm. 31; unz rjúfask regin, Gm. 4 (Bugge); unz þeir fundu, Haustl.; unz himininn rifnar, Fms. vi. 196 (in a verse); unst kemr at Langa-föstu, v. 158; fór hann leið sína unz hann kom, Fb. ii. 697; unz þeir kómu til Svínafells, Nj. 208; unz konungr bannaði, Íb. 4; unz hón kom á jöfnu, Bs. i. 461; undz (hann) mon deyja, Niðrst. 2; undz öll eru brigð, Grág. ii. 202; unz leið Jól, Bs. i. 129; unst haustar, Gísl. 45; undz fimm vikur eru af sumri, Grág. i. 259; unz fé hyndisk, N.G.L. i. 23; unz sól kemr á Þingvöll, Grág. i. 17; unz reynt er eiginorð, ii. 274; unz hann fór til Danmerkr, Bs. i. 129; unst allir eru dauðir, Fas. i. 126.

unzia, u, f. [for. word; Lat. uncia], an ounce, Rb. passim.

UPP, adv. [Ulf. iup = ἄνω; A.S. and Engl. up; Dan. op; Germ. auf; from the compounded particle upp á (= Engl. upon) comes the mod. Dan. paa, as also the provinc. Dan. ’pi, ’punder, qs. upp-á, upp-í, upp-undir]:

—up; upp ok niðr, up and down, passim; þrifa upp, to catch up; gripa upp, to pick up, Fms. xi. 124; taka upp, Nj. 55; ganga upp, to go up, ascend, Eg. 717; upp á hauginn, Fms. ii. 60; upp þangat, i. 60; upp til Fljótshlíðar, Nj. 69; upp með, up along, 74; upp ok ofan með ánni, Fms. iii. 56:

of direction, sjá upp, líta upp, to look up, iv. 153; næst tungli upp frá, upwards, Rb. 110; hanga upp yfir þeim, up over one’s head, Bárð. 170; skamt á land upp, Fms. i. 60; hann hefir upp líking manns, Best. 47; upp var fjöðrin breið, Eg. 285.

II. with verbs; setja upp skip, to launch, Fms. i. 62, Eg. 592; setja upp gnegg, see setja A. I. 4; skipa upp, to unload cargo, see skipa; grafa upp, to dig up, Nj. 86, 99; binda upp, to bind up, Bs. i. 194; réttask upp, to stretch oneself, Fms. v. 29; rísa upp, to rise; reisa upp, to raise up, Fms. i. 148; standa upp, to stand up; spretta upp, to spring up; vekja upp, to wake up, awaken, also to raise a ghost, x. 309; eggja upp, Nj. 69; koma upp, to come up, appear, Sturl. ii. 124; skella upp, to burst into laughter, 136; ljósta upp ópi, to lift up the war-cry, Fms. vii. 260; syngja upp, to sing up or loudly, x. 15, cp. Engl. to speak up; lesa upp, to read up, ix. 255; ráða upp, id.; segia upp, to say up, announce; telja upp, to count up, i. 21; inna upp, id., xi. 89; lúka upp, to open up, etc., see lúka; bjóða upp, to give up, yield up, Edda 32, Fms. vi. 241, Nj. 25, 76, Dipl. ii. 4, Grett. 147; gefa upp, to give up, pardon, Fms. ii. 33, x. 6; skipta upp, to share, iii. 92; gjalda upp, to pay up or out, x. 199, xi. 81; bæta upp, göra upp, smíða upp, to make up, repair, iv. 93, ix. 43, 338; búa upp hvílu, to make up a bed. Nj. 168; göra upp hvílu, id., Sturl. ii. 124; drepa upp eld, to strike fire, Fms. iv. 338; tendra upp, to light up, H.E. i. 455; bregða upp, to break up, Hkr. ii. 121, Fms. xi. 219.

2. with the notion of consuming; drekka upp, eta upp, to drink up, eat up; gefa upp, to give all up, Fms. vii. 197; brytja upp, skipta upp, to share it all out; ausa upp, Grett. 95 B; brenna upp, K.Þ.K.; eyða upp, Fms. ii. 118, xi. 236; gjalda upp, 26; beita upp, Eg. 49, 712; leggjask upp, to be deserted, Ld. 60.

3. with the notion of discovery; spyrja upp, to find out, Sturl. ii. 125; frétta e-t upp, Fdda (pref.)

4. denoting quite; kistur fullar upp bóka, quite full, 656 B. 1; fullr upp flærðar, full up, i.e. brimful of falsehood, Fms. viii. 391; cp. Dan. ‘have fuldt op af noget,’ to have a thing in abundance; höggva upp, to cut up, cut in pieces, ix. 381; hann þagði upp mörgum dægrum saman, iv. 167.

III. of time; vetrinn er á leið upp, Fms. xi. 52; sem upp á líðr, as it advances, vi. 217; upp frá Fardögum, Dipl. ii. 10; upp frá því, ever since, Fms. xi. 334, Sks. 717, Stj. 282, K.Þ.K.; upp héðan, henceforth, Gm.; til þings upp, up to the time of the þing, Grág. i. 262.

IV. with prepp,;

up á, upon; upp á trú þína, upon my faith, Fms. i. 79; segja upp á trú sína, xi. 285; hafa statt upp á hjarta mitt, i. 284; upp á Ebresku, in Hebrew, Stj. 5, Am. 16; upp á fé eða umsýslu, Valla L. 202; sjá upp á, horfa upp á, Vígl. 20; abbask, slást upp á, to assail, Nj. 194, Grett. 143; fara með her upp á Dani, Fms. xi. 417; herja upp á, 11; upp á Svía-ríki, x. 50; leggja hatr upp á, Stj.; mannfalli snýr upp á Vindr, Fms. xi. 390; upp á skaða e-s, Th. 78; fýsask, stunda upp á e-t, Stj.; hugsa upp á, to yearn for, Fms. xi. 423; upp á vald ok forsjá Guðs, i. 185; heimta skuld upp á e-n, Dipl. i. 4; upp á kost e-s, upp á erfingja mína, at their expense, Ísl. i. 149 (v.l.), Dipl. iv. 8:

upp-í, up into; upp í Norrænu, upp í várt mál, Stj.; skipaði hann þat upp í fjórðungs gjöf síua, Dipl. v. 1; upp í jörðina, upp í skuld, 21:

upp-at, up to;

upp-úr, upp-yfir, up above;

upp-undir, upp-eptir, upp-með, up along.

upp-alinn, part. brought up, reared,

upp-alningr, m. a fosterling.

upp-angr, m. an upheaval, elevation, Hom. (St.)

upp-austr, m. a scooping;

uppaustrar-maðr, a babbler, Þorst. St. 48.

upp-á, prep. upon; see upp IV.

upp-á-móti,† adv. up-hill; opp. to ofan-í-móti.

upp-boð, n. an auction, sale, (mod.)

upp-burðr, m. a bringing up; uppburð ok útburð, Jb. 405:

metaph. a request, Hom. 129.

uppburðar-lítill, adj. shy, timid, Finnb. 300.

upp-dalr, m. an up-dale, inland valley, Fms. x. 185, Ó.H. 46;

a local name in Fas. ii. 125.

upp-diska,† að, to dish up, Thom. 417.

upp-dráttr, m. a pulling up; the phrase, eiga örðugt uppdráttar, to be in straits, hard pressed.

2. medic. a wasting sickness.

3. a sketch, map, (mod.)

upp-drifinn, part. in high relief, of sculpture, Ann. 1329.

upp-dyri, n. = ofdyri, N.G.L. i. 38, Grett. 84 new Ed.

upp-eldi, n. [ala upp], a breeding, education; gott, íllt u.

upp-festa, t, to suspend, Fms. vi. 273, N.G.L. i. 140.

upp-festing, f. suspension, Fms. v. 318, Stj.

upp-fóstr, n. a rearing, fostering, Fms. iii. 318.

upp-fræðing (upp-fræðsla), f. instruction, Sks. 283.

upp-fylling, f. fulfilment, (mod.)

upp-fæddr, part. fed up, brought up, reared, Band. 1 (MS.)

upp-fæði, n. = uppfæðsla, Fagrsk. 55, Sks. 547, Stj. 235, Fas. ii. 359.

upp-fæðsla, spelt upp-fœzla, u, f. a breeding, fostering, Eg. 34, Fms. vi. 4, vii. 119, 186, Lv. 72.

upp-ganga, u, f. a going up, ascending, ascent, Sks. 2; u. í borgina, Fms. x. 238; u. sólar, sunrise, Rb. 472:

a going up to land, a going ashore, Eg. 229, 242; veita uppgöngu, Fms. vi. 89; bjóða uppgöngu (in a verse): a boarding a ship, Fms. vii. 235.

2. a landing-place, a pass, Fær. 162, Grett. 154 B (cp. Dan. opgang).

upp-gangr, m. = uppganga, a pass or stile, Grett. 184 new Ed.:

the opening of a bath, Fb. 136.

2. metaph. good luck, success, fame; var þá u. hans sem mestr, Finnb. 290, Háv. 45; u. þeirra görðisk brátt mikill, Fbr. 7; u. ok ofrkapp, Fms. vii. 22, Stj. 451, Fb. i. 400.

upp-gefinn, part. exhausted.

upp-gefning, f. = uppgjöf, Stj. 110:

remission, H.E. i. 410.

upp-gjöf, f. a giving up. El. 2:

remission, u. um sakir, Ld. 44; til merkis þessar uppgjafur, H.E, i. 405:

uppgjafa- in compds, = Lat. emeritus, e.g. uppgjafa-prestr.

upp-greizla (i.e. upp-greiðsla), u, f. a payment, discharge, B.K. 95.

upp-grip, n. abundance; það eru u. af heyjum.

upp-gröptr, m. a digging up, Krók.

upp-görð, f. a restoration, Vm. 7, Stj. 67:

dissimulation.

upp-haf, n. a beginning; upphaf sögu, Fms. viii. 3; u. síns máls, i. 20; u. at kvæði, Eg. 647; kvæði … ok er þetta u., Hkr. i. 161; þat er u. á sögu þessi, Gísl. 77; í upphafi skapaði Guð himin ok jörð, Gen. i. 1; upphaf ok endir, Rev.

2. an origin, cause, beginning; þá fellr þat mál ok heitir hans u., N.G.L. i. 352; upphaf alls ófriðar, Fms. viii. 345, v.l.; the saying, sá veldr mestu er upphafinu veldr.

3. advancement, honour; fá u. af konungi, Sks. 450, 468.

4. remission, Stj. 110 (Dan. ophæve).

compds:

upphafs-dagr, m. beginning day, Rb. 80.

upphafs-maðr, m. an author, Rb. 412, Stj. 149.

upphafs-mánuðr, m. the first month, Rb. 58.

upphafs-stafr, m. an initial letter, Edda i. 598, Skálda 192.

upphafs-synd, Hom. (St.)

upphafs-vitni, n. a witness as to the upphaf of a thing, D.N. i. 961.

upp-hafari, a, m. a founder. Mar.

upp-hafligr, adj. original, Sks. 5, Fms. xi. 109, Hom. 27.

upp-hafning, f. elevation, Greg. 17.

upp-hald, n. a holding up, lifting. Fas. ii. 268, Stj.:

of the host in the mass, Stat. 299, Pm. 101:

a keeping up, preservation, veita upphald musterinu, Fms. viii. 279; um húsa u., N.G.L. i. 37, Anecd. 56; u. heilagrar trú, Stj.:

maintenance. MS. 302. 170, Sks. 312 B.

compds:

upphalds-kerti, n. a taper to be held up or borne in processions, Vm. 23, 110, Pm. 26, B.K. 80, Fms. v. 339, v.l.

upphalds-maðr, m. an upholder, maintainer, Fms. i. 275, N.G.L. i. 136, Anecd. 56.

upphalds-stika, u, f. = upphaldskerti, H.E. ii. 360.

upp-hár, adj. high, of shoes, Háv. 24 new Ed., Nj. 184, Fms. iv. 76, vi. 440, vii. 321; stafir upphávir, v. 338.

upp-hefð, f. elevation, honour.

upp-hefill, m. [Germ. hebel], an upheaver, lever; orða u., Gsp.

upp-hefjari, a, m. an upholder, lifter, Mar.

upp-heimar, m. pl. the upper home, the heavens, Alm.

upp-heldi, n. maintenance, K.Á. 102, Vm. 50, Fms. ix. 236.

upp-hillingar, f. pl.; see hillingar, q.v.

upp-himinn, m.; [O.H.G. uf-himil], the ‘up-heavens,’ ether, Vsp.

upp-hlaup, n. [Dan. oplöb], a riot, Fms. iii. 177, Vígl. 19.

upphlaups-maðr, m. a rioter, Grett. 97.

upp-hlutr, m. the upper part of a kirtle, Fms. vii. 321; cp. upplítinn qs. upphlutinn, Eg. 602.

2. in mod. usage a waistcoat, of ladies; cp. vefjar-upphlutr, Ld. 244.

upp-hvatning, f. an exhortation.

upp-hæð, f. an elevation, Dropl. 23, Al. 51.

2. an amount, sum, of money.

upp-högg, n. a felling, Greg. 48.

uppi, adv. [Ulf. jupa; Dan. oppe], up, upon, above, cp. niðr and niðri, framm and frammi; sitja uppi, Nj. 220; jarl sat uppi, sate up, of a sick person. Fms. ix. 245; hafa uppi öxina. to lift, Nj. 19; hann grét uppi yfir honum, he wept, bent up over him. Fms. x. 174; þar stendr skip uppi, to lie ashore, Nj. 259; var uppi röst mikil á firðinum, the current rose high, Fms. xi. 145; seglit var u., the sail was up, Ld. 76; eiga vef uppi, to have a loom up, to be at work, weaving. Fms. xi. 49; borð eru uppi, x. 19, Hkr. ii. 192 (see borð); boginn má eigi einart uppi standa, cp. ‘neque semper arcum tendit Apollo,’ 623. 19; vera snemma uppi, to be up early, Fms. ix. 504; árla dags er uppi sá, Skíða R.:

often with other prepositions, á uppi or uppi á, upon; á hjálminn uppi, Fms. xi. 133; þar u. á hellunni, Nj. 14; standa þar á uppi, 155; á heiðum uppi, Grág. ii. 352; uppi í; uppi í músina, Fms. i. 45; uppi í Meðaldal, 57; uppi með ánni, Nj. 154.

II. metaph., láta e-t uppi, to come forthwith, Grág.; heiman-fylgja skal uppi vera við erfingja, is to be discharged, N.G.L. i. 49; hafa e-t uppi, to take forth, Nj. 32; hafa úróa uppi, to shew, Fms. ix. 270; skyldi uppi vera rannsökun, a ransacking was up, i.e. was to take place, Ld. 44.

2. vera uppi, to be ‘all up,’ at an end; vóru uppi allar örvarnar, Fms. viii. 140; var u. hverr penningr, every penny gone, vi. 299; nú munu uppi sögur þínar, it will be all up with thy stories, 355.

3. þeim er þá stóðu uppi, who were left, Hkr. i. 210; þessir vóru allir uppi (lived) á einn tíma, Ísl. ii. 209: þat man æ uppi meðan Ísland er byggt, Landn. 149, v.l.

uppi-hald, n. [Germ. aufhalt], delay, (mod.)

uppi-skroppa, adj. empty-handed, having nothing left.

uppi-staða, u, f. the weft, Lat. stamen.

uppi-vaðsla, [vaða uppi], in uppivöðslu-maðr, m. a turbulent, noisy man, Eg. 596, 710.

uppivöðslu-mikill, adj. quarrelsome, troublesome. Band. 6 new Ed., Fas. ii. 325, Fms. v. 171.

upp-í-lopt,† adv. turning the face upwards, (mod.); opp. to á grúfu.

upp-kast, n. a sketching, drawing; þrjú blöð með u., Vm. 23, Pm. 5, 108, 137; gullsmíð, gröpt ok u., Bs. i. 843.

upp-kváma, u, f. a coming up, emerging, Fms. vi. 149.

upp-kveyking, f. a kindling, Mar.

upp-kvöð, f. a calling up, summons. Orkn. 242.

upp-lag, n. an allowance; með yðru lofi ok upplagi, H.E. i. 561; með upplagi ok samþykt húsfrú hans, Dipl. iv. 1.

2. = Germ. auflage, an edition, of books, (mod.)

upp-létti, n. a holding up, ceasing, of rain, Bs. i. 334.

upp-litning, f. a looking up, Greg. 60, 61, Mar.

upp-lítill, adj. small at the upper end, taper-formed. Eg.; see upp-hlutr.

upp-ljóstr, m. = upplost.

upp-lok, n. an unlocking, opening, Hm.

upp-lokning, f. an opening, delivery (lúka upp), Sks. 645, Stj. 170.

upp-lost, n. (ljósta upp), a false rumour, Fms. vi. 240, vii. 310, viii. 293, K.Á. 116.

upp-lostning, f. = upplost, Þorst. Siðu II. 176.

upp-lykt, f. a discharge, payment, B.K. 125; u. fjár. Gþl. 154.

upp-lægr, adj. elevated, Stj. 373, 380.

Upp-lönd, n. pl. Uplands, inland counties:

a local name of the eastern inland counties of Norway (Oplandene), Ó.H., Fms. passim:

Upplendingar, m. pl. the men from the Uplands:

Upplenzkr, adj., passim.

upp-mjór, adj. slim, taper-formed.

upp-nám, n. = Dan. oppe-börsel, a receipt of a fee or the like; vera í uppnámi, to be in receipt of a thing, N.G.L. i. 76, 77;

uppnáma-maðr, a receiver of a fee, id.

2. a chess term; tefla í uppnám, to expose a piece so that it can be taken, Sturl. iii. 123; hence the phrase, vera í uppnámi, to be in imminent danger.

upp-numinn, part. taken up into heaven, Mark xvi. 19, passim.

upp-numning, f. [nema], eccl. a being taken up into heaven, assumption, Stj. 241 (of Enoch); u. sællar Máriæ, Mar., Greg. 13; uppnumningar dagr, the Assumption-day, Fms. vi. 353, Mar.

2. gramm. anticipation, Skálda.

upp-næmr, adj.; as a law term, seizable, forfeitable, u. konungi, Gþl. 104, 537; fé uppnæmt konungi, K.Á. 94; þá er bú hans uppnæmt, N.G.L. i. 72; in the phrase, vera u. fyrir e-m, to be helpless, at one’s mercy, Fs. 46, Eg. 578, Fms. ii. 151, Orkn. 104.

upp-orpinn, part. = uppnæmr, Fas. iii. 226.

upp-rás, f. a rising up; u. elds, an eruption, Bs. i; sólar u., sunrise, Fms. viii. 346, Stj. 68; u. dags, Mar.

2. a raid, descent (from ships), Korm. 166, Fas. ii. 196, Fms. i. 100, 166, viii. 380.

3. origin; upprás ok æfi þeirra merkismanna, Bs. i. 59, Stj. 44, Skálda 209; brunnr ok u. (source) hita, sólin, MSS. 415. 9; u. alls úfriðar, Fms. viii. 345.

upp-regin, n. pl. the upper-gods, Alm.; see regin.

upp-reising, f. (upp-reisning, Barl. 145), a raising up, reparation, Stj. 632.

upp-reist, f. (upp-reisn, less right, N.G.L. i. 311, and in mod. usage), an uprising, in arms, Orkn. 98, Fms. v. 69, xi. 261; göra u. í móti konungi, Eg. 538, Fms. x. 410; veita u., 399; allir er honum var grunr á at uppreistar var af ván, Eg. 73; með sviklegri u., Sks. 525:

mod. rebellion.

2. a rising; fá u., to rise again, Fms. vii. 237, 196; hversu mikla u. staðrinn þyrfti at hafa, ef …, 299; eiga u. síns máls, Gþl. 15; hljóta skaða en enga u., Eg. 115.

3. the genesis, creation, in the following old compds:

uppreistar-drápa, u, f. a poem on the creation; skaltú bæta við Guð er þú hefir svá mjök gengit af trú þinni, vil ek nú at þu yrkir uppreistar drápu, ok bætir svá sál þína, Fms. ii.

uppreistar-saga, u, f. the story of Creation, Genesis, Fms. v. 65, Vm. 6; svá sem segir í uppreistar sögu at Guð górði alla hluti í senn, Bs. i. 575, Hom. (St.)

upp-reistr, part. upraised, Pass. 37. 1.

upp-rennandi, part. uprising, of the sun, Hbl.

upp-réttr, adj. upright, in bodily sense; með uppréttum líkam, Sks. 529; sitja u., Eg. 304, 457; standa u., to stand upright.

upp-risa, u, f. a rising up, resurrection, Sks. 579, Fms. viii. 444; líkams u., Greg. 57; andar u., id.; upprisu-dagr, the day of resurrection, Rb. 80, 392, Hom. 52; upprisu tíð, tími, 52, Sks. 43:

esp. the Resurrection, passim in mod. eccl. usage, N.T., Pass., Vídal.;

upprisu-sálmar, hymns on the Resurrection.

upp-risinn, part. risen, of Christ.

upp-risning, f. = upprisa, Hom. 154.

upp-runi, a, m. [renna], an ‘up-running,’ growth, origin, Barl. 133, Sks. 136 new Ed., passim in mod. usage.

2. the growing age, youth, Glúm. 335, Fms. xi. 8, 90, Hkr. iii. 175, Þiðr. 127, Trist. 1.

uppruna-ligr (uppruna-liga, adv.), adj. original.

upp-ræta, t, to uproot, Stj. 650.

upp-saga, u, f. a ‘saying forth,’ pronouncing; u. dóma, Sks. 646 B; uppsögu-váttr, Grág. i. 124:

esp. a law term, the public recital (segja upplög) of law by the Speaker, in the Icel. alþing, which was to take place partly every year, partly every third year, Grág. i. 11; sem at kveðr í uppsögu, as is said in the Speaker’s recital, ii. 37; var þat uppsaga Þorgeirs, at allir menn skyldi vera skírðir á Íslandi, it was Thorgeir’s ‘saw’ (i.e. judgment, sentence) that all men should be Christians, Bs. i. 25.

upp-sala, u, f. a bringing up, vomiting (selja upp).

Upp-salir, m. pl. Upsala, a famous town in Sweden, the residence of the king, and the central seat of the cultus of Odin, see Yngl. S. ch. 5 sqq., Ó.H. ch. 60; Uppsala-auðr, the treasure of U., the public exchequer of the kings of Sweden, Yngl. S. ch. 12, Ó.H. ch. 60; Uppsala-þing, 63, 64; Uppsala-lög, 60.

upp-sát, f. a place where ships are launched, dockyard, Gþl. 116, Fms. ix. 368, Jb. 412, Eg. 185.

upp-sátr, n. = uppsát, Gþl. 116; uppsáts-eyrir, Grág. ii. 402.

upp-setning, f. = uppsát, Jb. 151.

upp-sjá, f. a nickname, Fas. ii. 325.

upp-skár, upp-ská, upp-skátt, adj. communicative; görask u. um e-t, Sks. 362; göra e-t uppskátt, to make known, of a secret.

upp-skelldr, part.(?), mounted; uppskellt skaptið með silfri, Eg. 180.

upp-skera, u, f. the ‘up-shearing,’ harvest, N.T.

upp-skeri, a, m. a shearer, reaper (?), a nickname, Fas. i. 381.

upp-skipan, f., Dan. ‘skibe op,’ the unloading a ship, Jb. 398.

upp-skot, n. a delay, Róm. 279.

upp-slátta, u, f. = upplost, Fms. ix. 285.

upp-smíð (upp-smíði, n., Magn. 450, Bs. i. 830, Fms. xi. 438), f. a building, raising a house, Ám. n.

upp-spretta, u, f. an ‘up-spirt,’ spring, fountain-head, Stj. 30, 75, 612; u. árinnar, Fms. iii. 183, Edda 3; út í Laxárós frá uppsprettum, Vm. 5; rennandi vötn fljóta af ymissum uppsprettum, Fms. ii. 89; u. allrar líknar, u. úfriðar, rót ok u., Al. 11, 124.

compds:

uppsprettu-brunnr, m. a well, spring, Stj. 29.

uppsprettu-vatn, u. spring-water,

uppsprettu-æðr, f. a spring-vein, Stj. 89.

upp-staða, u, f. a standing upright, Str. 36, Greg. 48:

a standing up, rising, Bs. i. 825, Sturl. iii. 12;

uppstöðu-tré, a post, Ld. 316.

upp-standari, a, m. an upright post, of a bed or the like.

upp-stertr, adj. [cp. Engl. upstart], see stertr, Hrafn. 18.

upp-stiga, u, f. [A.S. upstig; Germ. aufsteigen], an ascent, Sks. 56;

Uppstigu-dagr, Ascension-day, N.G.L. i. 422, Hom. (St.)

upp-stigning, f. a rising, of the moon, Sks. 54, 55.

2. esp. in an eccl. sense, the Ascension, Greg. 16, 17, Rb. 392, N.T., Pass., Vídal., passim.

uppstigningar-dagr, m. Ascension-day, K.Þ.K., Ó.H. 73, Fms. vii. 187, Vm. 76, Icel. Almanack.

upp-stígari, a, m. an ascender, Stj. 348.

upp-stökkr, adj. bounding, excitable.

Upp-svíar, m. pl. the ‘Up-Swedes,’ the North Swedes, Hkr. ii. 137, Fms. xii.

upp-tak, n. an income, resource, Barl. 71; hann hafði búskylft ok lítið upptak, Sturl. iii. 258.

2. plur. upptök, beginnings; hann hafði upptökin, he began the game.

upp-taka, u, f. a taking up, Stj. 414:

a seizure, confiscation, u. búanna, Fms. xi. 87.

2. a source = uppspretta; í keldu-sogit er gengr sunnan í lónit, fyrir sunnan upptöku, Dipl. v. 19.

3. eccl. the translation of a saint, Bs. i. 305, 829.

upp-tekja, u, f. a taking to a thing; þessa upptekju, Sturl. i. 224:

reception (taka e-t vel, ílla upp), Róm. 298, Bs. i. 735.

upp-tekning, f. the translation of a saint, Bs. i. 186, 187, Magn. 512; undertaking, 623. 32.

upp-tekt, f. = upptekja, Sturl. i. 224 C:

income, revenue, Barl. 71, v.l.:

a law term, a seizure, confiscation, Fms. v. 46; um upptektir, N.G.L. i. 73:

a beginning, hann hafði þá u. at …, Sturl. iii. 103.

upp-tendran, f. a lighting, kindling, Mar.

upp-tækiligr, adj. fit for resorting to, Fms. viii. 348, v.l.

upp-tækr, adj. confiscable, forfeitable; dæma sekt fé hans ok upptækt, Grág. i. 463, Jb. 188; uppnæmr, Fms. ii. 166.

upp-vakning, f. an exhortation, awakening.

upp-vakningr, m. a raised spirit, Maurer’s Volksagen.

upp-varp, n. a throwing up, Ann. 1341 (of a volcano).

2. a source, cause, Fms. viii. 345, v.l.; u. allrar villu, Post. (Unger) 214.

upp-vaxandi, part. growing up.

upp-vekjari, a, m. an awakener, Mar.

upp-vesandi, part.; at u. sólu, when the sun is up, N.G.L. i. 4, Hbl. 56 (where uppverandi).

upp-víss, adj. coming up to light, found out, of a crime; varð aldri uppvíst, hverr þetta víg hafði vegit, Nj. 248; láta e-t uppvíst, Fms. i. 80; þá er mál uppvíst er aðili hefir spurt, Grág.; þessi skömm varð uppvis, Mar.

upp-vægr, adj. (qs. upp-ægr?), furious, wrathful.

upp-vöxtr, m. [Dan. opvæxt], the up-growth, the youth; efniligr í uppvexti, Eg. 147; lítill var u. hans, Fms. vii. 239; seinligr í uppvexti, iv. 89.

2. growth, tallness; mikill u. risa þeirra, Al. 68.

uppvaxtar-maðr, m. a grown-up man, Grett. 92.

upp-vözlumaðr, m. = uppivaðsla, Eg., Valla L. 201.

uppvözlu-mikill, adj. = uppivöðslumikill, Grett. 163 new Ed.

upp-þunnr, adj. thin upwards, thin-edged, Ísl. ii. 445.

UPS, f., spelt ux, N.G.L. i. 368, cp. Lat. ixi for ipsi, Sueton. Octav. ch. 88; [Ulf. ubizwa = στοά; A.S. efese; Engl. eaves; O.H.G. opusa; provinc. Germ. obsen (Schmeller); Swed. ufs; kindred is A.S. efesian; Icel. efsa]:

—the eaves, D.N. vi. 84; upsar-dropi, a dropping from the eaves (Lat. stillicidium), N.G.L. i. 345, 368; logaði upp undir upsina, Eg. 238, D.N. vi. 84; freq. in mod. usage: metaph. of a mountain, norðan meðr berginu vestan fyrir ok svá upp í upsina, D.N. i. 616, v. 957.

upsi, a, m. a fish, gadus virens; upsa gall, Lækn.; a nickname, Bs. i.

URÐ, f. [the origin of this word is uncertain; the ð is radical, for were it inflexive, an ‘umlaut’ would have taken place in the vowel (it would then be yrð, not urð), see Gramm. xxxii, col. 2, l. 10 sqq.]:

—a heap of stones, on the sea-beach, or from an earth-slip; sævar-urð, piles of broken stones on the sea-shore, Orkn. 114; at veiða otr er lá í urðinni undir höfðanum … þeir segja at hann væri þar á urðinni, 276; grjót ok urðir, Edda 5; urð sú lá í dalnum er Sefsurð heitir, ok er þar hvárki fært mönnum né hrossum … urðar-brot, breaking through an urð, Ó.H. 186; fætr Loka taka niðr grjótið, urðir ok viðu, Edda 45; látum liggja Ljotúlf goða, í urð ok í urð, Sd. (in a verse); draga urð at e-m, to pile stones on, Fms. vii. (in a verse),

compds:

urðar-köttr, m. a wild cat = hreysi-köttr, a nickname, Finnb.

urðar-maðr, m. a man of the urð, an outlaw; göra e-n at urðar-manni, Eg. 728.

urðar-steinn, m. a nickname, Sturl. i. 144.

urð-hæingr, urð-þvengr, m. the fish, the thong of the urð, i.e. a snake, Lex. Poët.

URÐR, f., qs. vurðr; gen. urðar; acc. dat. would be urði, but does not occur unless it be Vsp. 20, where urð must stand either for urði, dropping the vowel, for the next word begins with h; or it is nom. = urðr, according to the A.S. and general rule (cp. Rm. 36), that verbs signifying to call, name, are followed by a nom.: plur. urðir: [A.S. wyrd; Engl. weird; Hel. wurth]:

—a weird, fate; the word is obsolete in prose; en sjá urðr sjallgætust (sjall-gætastr, Cod. wrongly) með Svíum þótti, that weird, extraordinary accident, viz. that he slew himself, Ýt.; gengu þess á milli grimmar urðir, ‘grim weirds.’ a cruel fate prevented it, Skv. 3. 5; urðr öðlinga þú hefir æ verit, the evil Norn, evil angel of kings, Gkv. 1. 23.

II. esp. as the name of one of the three Norns, Vsp. 19.

compds:

Urðar-brunnr, m. the Weird’s spring, the holy well where the Norns reside, Vsp., Edda; there is a curious passage in an Icel. Christian poem written shortly after the introduction of the new Faith, where Christ is represented as sitting at the well of Urðr in the south, id. (in a verse).

urðar-fár, n. perdition, ill fate, Sturl. ii. (in a verse).

urðar-lokur, f. pl. (also varðlokur or varðlokkur), ‘weird-spells,’ charms, Gg. 7.

urðar-magn, n. Fate’s power, Gkv. 2. 21.

urðar-máni, a, m. a ‘weird moon,’ warlock moon, a moon-shaped appearance boding evil, Eb. 270.

urðar-orð, n. weird’s word, i.e. Fate, Fsm. 47.

urga, u, f. [provinc. Norse urve], a strap, rope’s end; ef urgur eru í fjósum, Jb. 320; þegar drengrinn vildi festa á sig mannbroddana, sagði hann, ‘nú er týnd urgan mín,’ … eg spurði hann hvort þessar ólar bæði útan og innan fótar héti urgur, hann kvað já við því, Pál Vidalín in Skýr. 591.

urga, að, to gnash; urga tönnum, to gnash with the teeth, Fas. i. 425; urga saman kömbum (of carding combs).

urgur, f. pl. [urigr = peevish], peevishness, ill temper; það eru urgur í honum, to be in bad mood.

urinn, part. [is a mod. participle (16th century, see urningr below) formed from yrja, urði, urinn, = erja, arði, arinn, cp. erja β; it can therefore have no bearing on the false reading, Gsp., Fas. i. 475]:

—rubbed, scratched; jörðin er öll upp urin, the crop bitten close off, as if shaven.

urka, u, f. a nickname, Fms. x. 120.

url, n. [Ital. orlo; Fr. ourlet; mod. Lat. orlum], a kind of hat or hood, Ó.H. 30, a ἅπ. λεγ.

urmull, see örmul.

urningr, m. [yrja = erja], a rubbing; af ari eðr urningi, Skýr. 590 (Björn á Skarðsá).

urra, að, to snarl, of a dog.

urt, f. a herb; see jurt.

urta, u, f. a female seal with litter, Skáld H. 6. 5, and in mod. usage.

urt-hvalr, m. a kind of whale, whence Urthvala-fjörðr, a local name, Eb. 8 new Ed.

ur-þjóð, f. = yrþjóð = verþjóð, Ad.

USLI, a, m. [A.S. ysla or ysela = fire, embers; a compd form is auvisli (q.v.) qs. af-usli (?); cp. Lat. urere]:

—a conflagration, esp. in the allit. eldr ok usli, Fms. i. 201, viii. 341:

a field of burning embers, xi. 35:

the sense damages (see auvisli) is prob. secondary.

usla-gjald or usla-bót, n. compensation for u., N.G.L. i. 246, Gþl. 387; see auvisli.

UXI, a, m., older form oxi; in plur. yxn, öxn (cp. the A.S. oxa, pl. oxan; Engl. ox, oxen); also spelt eyxn, exn, eoxn; the masc. forms ‘yxn’ and ‘yxninir’ being formed like menn, menninir from mann-r; uxar is rare and later; thus fjórir öxn, Edda i. 30, v.l. 7; öxnernir, id., v.l. 12, Cod. U; fjóra öxn, id.; but öxninn (for oxninnir), Cod. Reg. l.c.; tvá gamla arðr-yxn, Stj. 446; vexnum, Fms. x. 404; tveir yxn, Bret. 22; feita eyxn, Sks. 697 B; tvá yxn, þrjá yxn, Eg. 181, 733; marga yxn, 181; korn ok yxn, N.G.L. i. 75; yxninir, Fms. vi. 69; yxnennir, xi. 7; yxnina, Bret. 26; eyxn þrír hvítir, Fms. xi. 6; eyxn marga. Eg. 733; öxn mínir, Greg. 44; eoxkn (sic) fyrir arðri, MS. 1812. 65; öxnunum, Bret. 26; yxn þeir er Þórólfr var ekinn á … tvá sterka yxn, … vóru þá þrotnir yxninir ok teknir aðrir …, þá ærðusk yxninir ok urðu þegar lausir, Eb. 6 l, 62 new Ed.

β. it became neuter; eyna ok yxnin með (yxnina?), Ld. 122, Fas. ii. 232; yxinin (sic), Stj. 446 (but v.l. yxnina and yxnin); yxna-flokkr and öxna-flokkr, a herd or drove of oxen, Edda i. 168. 208; yxna-kaup, Rd. 256; öxna-ok, Greg. 28; yxna réttr, an ox-stall, Sturl. ii. 203; yxna tal, Jb. 103, Gþl. 189.

γ. next yxni was used as n. sing.; yxni fimm vetra gamalt, Ísl. ii. 330; þeir hafa drepit yxni mitt, Sd. 158; yxni þrevétt, Sturl. i. 72, v.l.; yxni hans lá í keldu, Landn. 120; yxnis húð, Ísl. ii. 71; yxnis hvarf, id.; yxnis-maðr, an ox-keeper, id.:

[Ulf. auhfa = βους; A.S. oxa; Engl. ox; O.H.G. ohso; Germ. ochs; Dan. oxe.]

B. An ox; uxi alsvartr, uxa-höfuð, Hým. 18, 22 (Bugge); uxa gamlan, uxanum, Glúm. 348; uxana, Rd. 257; uxarnir, Dropl. 8; uxar, Dipl. iii. 4; uxa þrévetran, Sturl. i. 72; uxum, Eg. 742; uxann, Edda i. 208, but oxanum, 210, l. 1; uxna (gen.), 484; oxa-húð, Landn. 226; oxa höfuð, Edda i. 168, 169 (Cod. Reg.), but uxa, Hým. l.c.; oxans, Ísl. ii. 331; lær af oxa þrévetrum, Fms. x. 398; oxa líki, Bær. 19; uxa-báss, Sturl. ii. 43; uxa-fótr, a nickname, Fb. i; uxa-gjöf, Glúm. 390; uxa-kjöt, Stj. 91; uxa-knúta, uxa-horn, uxa-húð, Fms. iii. 18, 186, Fas. i. 288, ii. 337; uxa merki, Taurus, in the zodiac, Rb. 100; uxa síða, Dipl. iii. 4: oxa-stútr, m., see stútr.

II. yxna-megn or öxna-megn, a nickname, Grett., Landn.

2. in local names, Öxn-ey, Landn., Eb.: Öxna-brekkur, Öxna-dalr, Öxna-lækr, Öxna-skarð, Landn., Ísl. ii: Öxna-furða, Oxford, Fms. iv. 64 (v.l.), cp. Thom. 544.